Τριάκοντα Τύραννοι: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Τον τρόπο αυτό διακυβέρνησης επέβαλε στους Αθηναίους ο [[Αρχαία Σπάρτη|Σπαρτιάτης]] στρατηγός [[Λύσανδρος]] μετά την παράδοση της πόλης, την οποία διαπραγματεύτηκε ένας από τους μελλοντικούς τυράννους, ο [[Θηραμένης]]. Η [[Εκκλησία του Δήμου]] προέβαλε αντίσταση, ωστόσο με τη βοήθεια μιας σπαρτιατικής φρουράς που εγκαταστάθηκε στην πόλη οι Τριάκοντα, με τον [[Κριτίας|Κριτία]] επικεφαλής, εγκαθίδρυσαν ένα καθεστώς τρόμου, το οποίο διατήρησε στο ακέραιο τα πολιτικά δικαιώματα μοναχά 3.000 ατόμων, μέλη της δικής τους παράταξης. Οι αντίπαλοί τους μπορούσαν να βρουν ξαφνικά τοτον θάνατο χωρίς να προηγηθεί δίκη. Εκείνοι που αντιστάθηκαν στην εξέλιξη αυτή των πραγμάτων εξοντώθηκαν χωρίς οίκτο, ανάμεσά τους κι ο ίδιος ο Θηραμένης που εξαναγκάστηκε να πιει [[κώνειο]]. Τον Ιανουάριο του [[403 π.Χ.]], μετά από επτά ή οκτώ μήνες στην εξουσία, οι Τριάκοντα εκδιώχθηκαν από τοτον [[Θρασύβουλος|Θρασύβουλο]] προς μεγάλη ανακούφιση των κατοίκων.

Μετά την ταπεινωτική ήττα των Αθηνών στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, οι Σπαρτιάτες συναινούν στη σύναψη ειρήνης με τους Αθηναίους «μευπό τον όρο να εφαρμόσουν το πολίτευμα των προγόνων τους».<ref>[[Αριστοτέλης]], ''«Αθηναίων Πολιτεία»'', XXXIV, 3.</ref> Η πόλη διαιρέθηκε στις εταιρίες των ολιγαρχικών και των δημοκρατικών. Ο Λύσανδρος, ο Λακεδαιμόνιος νικητής του πολέμου, υποστήριξε τη μερίδα των ολιγαρχικών, όπως διέπραξε σε όλες τις κατακτημένες περιοχές.

Μετά από την πρόταση κάποιου ανθρώπου με το όνομα Δρακοντίδης, από τοτον δήμο των [[Αφίδνες|Αφιδνών]], και κάτω απόυπό την πίεση του Λυσάνδρου, η Εκκλησία δημιουργεί ένα σώμα 30 ανθρώπων, με στόχο τη δημιουργία μιας νέας ''«πολιτείας»'', δηλαδή [[Πολίτευμα|πολιτεύματος]], όπως είχε συμβεί το [[411 π.Χ.]] Απώτερος σκοπός ήταν η επιστροφή σε αυτό που αποκαλέστηκε ''«πάτριος πολιτεία»'', δηλαδή πολίτευμα των προγόνων, εκκαθαρίζοντας το εκλογικό σώμα και καταργώντας τους ''«μισθούς»'', δηλαδή τις καταβολές χρημάτων προς τους φτωχότερουςπτωχότερους πολίτες. Τα μέλη του σώματος επιλέχτηκαν από τους φίλους του Θηραμένη, ο οποίος διαπραγματεύτηκε την ειρήνη, και του Κριτία, ενός φιλολάκωνα αριστοκράτη.

Οι Τριάκοντα μείωσαν τον αριθμό των ατόμων που κατείχαν πλήρη πολιτικά δικαιώματα στους 3.000 και διόρισαν οι ίδιοι τα μέλη της [[Βουλή των 500|Βουλής των 500]], η οποία είχε νομοθετικές αρμοδιότητες. ΚατάργησανΚατήργησαν τους νόμους του [[Εφιάλτης ο Αθηναίος|Εφιάλτη]] και του [[Αρχίστρατος|Αρχίστρατου]], ακόμη και ορισμένους από εκείνους του [[Σόλων|Σόλωνα]]. Επιπλέον, οργάνωσαν τη δίωξη δημαγωγών και συκοφαντών. Ο [[Αριστοτέλης]] ερμηνεύει την κίνηση αυτή σαν μιαως προσπάθεια να γίνουν αρεστοί στους πολίτες, επειδή δήθεν αγωνίζονταν για το καλό της πόλης. <ref>[[Αριστοτέλης]], ''«Αθηναίων Πολιτεία»'', XXXV, 3.</ref>

Ωστόσο, πολύ σύντομα, η διακυβέρνηση των Τριάκοντα εξελίχτηκε σε [[τυραννία]]. Δημιούργησαν μια σωματοφυλακή 300 ανθρώπων, οι οποίοι κουβαλούσαν [[Μαστίγιο|μαστίγια]] (''μαστιγοφόροι''), και χειρίστηκαν τη φρουρά που άφησαν οι Σπαρτιάτες. Επίσης ίδρυσαν ένα νέο σώμα δέκα ατόμων (''οἱ Δέκα'') για να κυβερνήσουν τον [[Πειραιάς|Πειραιά]], παραδοσιακό προπύργιο των δημοκρατικών.

Παραμερίζοντας τους θεσμούς, προχώρησαν σε μια σειρά από εκτελέσεις [[Μέτοικοι|μετοίκων]] (μεταξύ των οποίων ήταν ο Πολέμων (ή Πολεμίων), αδερφόςαδελφός του [[Ρητορική|ρήτορα]] [[Λυσίας|Λυσία]], ο οποίος δεν κατόρθωσε να ξεφύγει) και πλουσίων πολιτών, ώστε να δημεύσουν την περιουσία τους. Οι εκτελέσεις αυτές τελικά έσπειραν τη διχόνοια ανάμεσα στους Τριάκοντα. Το ένα στρατόπεδο εκπροσωπούσε ο Κριτίας με τις [[Εξτρεμισμός|εξτρεμιστικές]] του ιδέες, ενώ το άλλο ο Θηραμένης με τη μετριοπαθή του στάση:

Οι εξόριστοι δημοκρατικοί, καθοδηγούμενοι από τοτον [[Θρασύβουλος|Θρασύβουλο]], εγκατέλειψαν τη [[Αρχαία Θήβα|Θήβα]] και κυρίευσαν το οχυρό της [[Φυλή Αττικής|Φυλής]], στα νότια της [[Πάρνηθα|Πάρνηθας]]. Από εκεί, επιτέθηκαν και κατέλαβαν τα λιμάνια του Πειραιά και της [[Μουνιχία|Μουνιχίας]] (το δεύτερο φιλοξενούσε τα πολεμικά πλοία). Ο Κριτίας και ο [[Χαρμίδης]], ένας από τους δέκα ηγεμόνες του Πειραιά, έχασαν τη ζωή τους στη μάχη αυτή. Οι 3.000 εξέλεξαν μια νέα δεκάδα αρχόντων, οι οποίοι ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις με τους δημοκρατικούς.

Στο μεταξύ, ο Λύσανδρος είχε χάσει την εύνοια της Σπάρτης και έτσι η σπαρτιατική φρουρά εγκατέλειψε την πόλη. Ο [[Παυσανίας Α΄ ο Λακεδαιμόνιος|Παυσανίας Α']], βασιλιάς της Σπάρτης, κατέφτασεκατέφθασε με διπλωμάτες, για να πετύχει ειρήνη ανάμεσα στις δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις. Η ειρήνη αυτή είχε το χρώμα του συμβιβασμού: επετράπη στους ''«ανθρώπους της πόλης»'' που το επιθυμούσαν να μεταβούν στην Ελευσίνα, όπου και θα παρέμεναν ανενόχλητοι. Επίσης σηματοδοτούσε την πολιτική μετριοπάθεια. Το διάταγμα του ΘρασύβουλουΘρασυβούλου, βάσει του οποίου οι μαχητές της Φυλής (ανάμεσά τους και ορισμένοι σκλάβοιδούλοι) κέρδιζαν την ιδιότητα του Αθηναίου πολίτη ακυρώθηκε ως ελαττωματικό στη μορφή. Επίσης απορρίφθηκε η πρόταση του ΦορμίσιουΦορμισίου, βάσει της οποίας έχαναν τα πολιτικά τους δικαιώματα εκείνοι που δεν είχαν γη. Οι οφειλές των Τριάκοντα απέναντι στη Σπάρτη τιμήθηκαν.

Ο κατάλογος αυτός των ονομάτων παρατίθεται από τον [[Ξενοφών|Ξενοφώντα]].<ref>[[Ξενοφών]], ''«Ελληνικά»'', II, 3, 2.</ref>. Σημειώνεται πως ορισμένοι από αυτούς φέρουν το ίδιο όνομα με διασημότερους συμπατριώτες τους, αλλά δεν πρόκειται για τα ίδια πρόσωπα. Για παράδειγμα ο τύραννος Σοφοκλής δεν έχει σχέση με τοτον [[Σοφοκλής|διάσημο δραματουργό]], ούτε ο τύραννος Αισχίνης με τοτον [[Αισχίνης|διάσημο ρήτορα]].

* Edmond Lévy, «La Grèce au Ve siècle de Clisthène à Socrate», Seuil, coll. «Points Histoire / Nouvelle histoire de l'Antiquité», Παρίσι, 1995 (ISBN 2-02-013128-5)