Σείστρο: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

To '''σείστρο''' (πληθυντικός: σείστρα, [[αρχαία ελληνικά]]: ''σείστρον'', [[Λατινική γλώσσα|λατινικά]]: ''sistrum, -i'' <ref>Κουμανούδης, Στ. "Λεξικό Λατινοελληνικό", [[Διεθνής πρότυπος αριθμός βιβλίου|ISBN]] [https://www.protoporia.gr/koymanoydhs-stefanos-le3ikon-latinoellhnikon-9789603330295.html 9789603330295]</ref>) είναι ένα πανάρχαιο [[μουσικό όργανο]], που ανήκει στην κατηγορία των [[Ιδιόφωνο|ιδιόφωνων]] [[Κρουστά μουσικά όργανα|κρουστών]], έμμεσης κρούσης. Το σείστρο στην αρχαιότητα ήταν και παιδικό παιχνίδι, ''κουδουνίστρα'', ''[[Παιχνίδια στην αρχαία Ελλάδα|πλαταγή]],'' με το οποίο αποκοίμιζαν τα παιδιά.<ref name=":3">[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0057:entry=sei=stron σεῖστρον], σείω. Liddell, Henry George; Scott, Robert; ''A Greek–English Lexicon'' at the Perseus Project.</ref>

 

 

Η σύνδεσή του με τα έθιμα της [[Αρχαία Αίγυπτος|αρχαίας Αιγύπτου]] είναι στενή, όπου και θεωρείται ότι γεννήθηκε στις λατρευτικές τελετές προς τιμήν της [[Ίσις|Ίσιδας]]<ref name=":3" /> και της [[Άθωρ]]. Είναι ένα όργανο που συνήθιζαν να κρατούν οι ιέρειες, σε όρθια στάση, βαδίζοντας ή ακίνητες.

Το σείστρο αποτελείται από μία λαβή που ενώνεται με το κυρίως σώμα του οργάνου, το οποίο είναι ένα μεταλλικό πλαίσιο ωοειδούς ή πεταλωτού σχήματος, που κατασκευάζεται από κράμα χαλκού. Το πλαίσιο αυτό διαπερνούν εγκαρσίως μεταλλικές παράλληλες ράβδοι, μετακινούμενες (κρουόμενες επάνω στα τοιχώματά του) είτε σταθερές, επάνω στις οποίες αναρτώνται μικρά μεταλλικά στοιχεία, δισκάρια ή μικρά [[Κύμβαλο|κύμβαλα]] ή χάντρες που παράγουν ήχο όταν το όργανο τραντάζεται από τη λαβή. Η ένταση του ήχου ποικίλει από απαλό έως οξύ διαπεραστικό κουδούνισμα. Τα σείστρα κατασκευάζονται επίσης από πηλό, [[Φαγεντιανή (αιγυπτιακή)|φαγεντιανή]] ή και άλλα υλικά (ή συνδυασμό υλικών).<ref>Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας, Κοτσανάς, Τα μουσικά όργανα των Αρχαίων Ελλήνων, [http://kotsanas.com/exh.php?exhibit=2104005 Το σείστρο]</ref>

 

Θεωρείται ότι το σείστρο κατάγεται από ένα είδος σκήπτρου φτιαγμένου από δέσμη [[Πάπυρος (φυτό)|παπύρων]] που συνδέεται με τις θεές Άθωρ και Ίσις. Οι ιέρειές τους συνήθιζαν να κουνούν τις δέσμες αυτές στα τελετουργικά δρώμενα, δημιουργώντας ένα απαλό θρόισμα. Παρόμοιος ήταν ο ήχος της φύσης που δημιουργούταν όταν ο άνεμος περνούσε μέσα από τις καλαμιές των παπύρων του [[Νείλος|Νείλου]]. Αυτός ο ήχος πίστευαν ότι δεν μπορεί παρά να γοητεύει μόνο, προσκαλώντας τις θεότητες.<ref>[http://www.egyptianmyths.net/sistrum.htm Ancient Egypt and Mytholog, Sistrum], www.egyptianmyths.net</ref> Σύμφωνα με τον μύθο, η [[Ίσις]] κρύφτηκε μαζί με τον νεογέννητο γιό της, τον [[Ώρος|Ώρο]], στους βάλτους και τις καλαμιές του Νείλου για να τον προφυλάξει από τον αδελφό της, τον [[Σετ]], που είχε ήδη σκοτώσει τον [[Όσιρις|Όσιρι]], τον πατέρα του Ώρου, από ζηλοφθονία για την εξουσία.<ref>Wikipedia, [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Horus Horus]</ref>

 

Το σείστρο στην αρχαία Αίγυπτο ήταν ένα ιερό μουσικό όργανο και σχετίζεται επίσης με την θεά [[Μπαστέτ]] που είχε τη μορφή αιλουροειδούς και λατρευόταν στην [[Αρχαϊκή περίοδος (αρχαία Αίγυπτος)|Πρώιμη Δυναστική περίοδο]]. Η Μπαστέτ απεικονίζεται συχνά με ένα σείστρο στο χέρι, στοιχείο που παραπέμπει στον ρόλο της ως θεά του χορού, της χαράς και του γλεντιού.<ref name=":0" />

 

Σύμφωνα με τις αρχαιολογικές ενδείξεις, έχουν βρεθεί χεττιτικά σείστρα που χρονολογούνται στην [[Εποχή του Χαλκού|Πρώιμη Εποχή του Χαλκού]] (3η χιλιετία π.Χ.).<ref name=":1" />

 

 

Τα σείστρα αυτά είναι διακοσμημένα με κέρατα ταύρων, πουλιά με ανοιχτά φτερά (ίσως γεράκια), μία [[γαζέλα]] και έναν [[Βους ο ταύρος|ταύρο]], καθώς και σχηματοποιημένα άνθη. Ζώα όπως ο ταύρος είχαν συμβολικό περιεχόμενο στις θρησκευτικές δοξασίες των κατοίκων της Ανατολίας. Είναι πιθανό τα όργανα αυτά να συνόδευαν το τραγούδι και τους χορούς στις τελετουργίες προς τιμήν των θεών. Το ύψος τους είναι 35 εκ. περίπου.<ref>"[https://www.metmuseum.org/art/metpublications/Art_Treasures_of_Turkey_The_Metropolitan_Museum_of_Art_Bulletin_v_26_no_5_January_1968 Art Treasures of Turkey]": The Metropolitan Museum of Art Bulletin, v. 26, no. 5 (January, 1968)

Muscarella, Oscar White (1988), pp.394, 400-401</ref>

 

 

== Το μινωικό σείστρο ==

 

=== Πήλινα σείστρα ===

[[Αρχείο:Clay sistra, Ag. Charalambos cave, 1800-1050 BC, AM Ag. Nikolaos, 0501225x.jpg|μικρογραφία|Τα πήλινα σείστρα από τον Άγιο Χαράλαμπο Λασιθίου.|232x232px]]

Οι [[Μινωικός πολιτισμός|Μινωίτες]] χρησιμοποιούσαν το σείστρο. Στην [[Κρήτη]] έχουν βρεθεί σείστρα κατασκευασμένα από [[Πηλός|πηλό]] της περιοχής. Στο σπήλαιο του Αγίου Χαράλαμπου στο [[Νομός Λασιθίου|Λασίθι]] βρέθηκαν έξι πήλινα σείστρα ως [[κτερίσματα]] ταφών που σήμερα βρίσκονται στο [[Αρχαιολογικό Μουσείο Αγίου Νικολάου]]. Μοιάζουν με το πήλινο σείστρο των [[Επάνω Αρχάνες|Αρχανών]] το οποίο χρονολογείται στη Μεσομινωική ΙΑ περίοδο (2100-1900 π.Χ.). Αποτελούνται από ωοειδή στεφάνη που απολήγει σε κάθετη λαβή. Στην στεφάνη προσαρτώνται οριζόντια λεπτές ράβδοι (ξύλινες ή μεταλλικές) όπου αναρτώνται τα πήλινα δισκάρια που παράγουν τον ήχο. Γενικά, τα περισσότερα σωζόμενα παραδείγματα σείστρων είναι μετάλλινα. Τα πήλινα σείστρα της Κρήτης δεν ήταν ομοιώματα μουσικού οργάνου με συμβολική μόνο ιδιότητα, αλλά, όπως έχει αποδειχθεί από ακριβή αντίγραφά τους που κατασκευάστηκαν πειραματικά, παράγουν ένα ευχάριστο απαλό κροτάλισμα και θεωρείται ότι χρησιμοποιούνταν ως μουσικά όργανα που συνόδευαν τις μινωικές ταφικές τελετουργίες. Το σύμβολο του σείστρου έχει αναγνωριστεί και στην [[Γραμμική Α|Γραμμική Α΄]].<ref>'''^''' Philip P. Betancourt, Costis Davaras, and Eleni Stravopodi, "[https://www.researchgate.net/publication/235767830_Excavations_in_the_Hagios_Charalambos_Cave_A_Preliminary_Report Excavations in the Hagios Charlambos Cave: A Preliminary Report]", ''Hesperia'' 77 (2008): 539–605.</ref>

Στο "[[Ρυτό των θεριστών]]" που βρέθηκε στην έπαυλη της [[Αγία Τριάδα (Ηράκλειο Κρήτης)|Αγίας Τριάδας]] και βρίσκεται στο [[Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου]], απεικονίζονται άνδρες σε πομπή, που μεταφέρουν τα γεωργικά εργαλεία τους, τραγουδώντας, επιστρέφοντας από τα χωράφια τους ή πηγαίνοντας προς αυτά. Τον ρυθμό στην πομπή δίνει το σείστρο που κρατά ένας από αυτούς. Ο σειστροφόρος μαζί με τρεις ακόμη μορφές έχουν ανοιχτά τα στόματά τους και η χαρούμενη έκφρασή τους δείχνει ότι τραγουδούν. Το φόντο καλύπτεται από τα θρινάκια (ξύλινα εργαλεία σαν πηρούνες, με τρία δόντια) για το [https://el.m.wiktionary.org/wiki/λιχνίζω λίχνισμα] που κουβαλούν στους ώμους τους.<ref>Hood, S., (1993), Η Τέχνη στην Προϊστορική Ελλάδα , Καρδαμίτσα, ISBN 9789607262073

 

<br /><gallery>

Αρχείο:Harvester Rhyton.jpg|Ρυτό των θεριστών: αγρότες μεταφέρουν τα γεωργικά εργαλεία τους

Σε ένα χάλκινο νόμισμα εποχής του αυτοκράτορα [[Αδριανός|Αδριανού]], του 2ου αιώνα μ.Χ., απεικονίζεται η προτομή του Αδριανού στον εμπροσθότυπο με την επιγραφή ''HADRIANUS AUGUSTUS,'' και στον οπισθότυπο μία γυναικεία μορφή, προσωποίηση της Αιγύπτου, σε ανάκλιντρο που συνοδεύεται από την επιγραφή ''AEGYPTOS.'' Η γυναίκα κρατά σείστρο με το δεξί της χέρι και ακουμπά το αριστερό σε καλάθι με σιτηρά, που βρίσκεται πίσω της. Εμπρός της απεικονίζεται η [[ιερή ίβιδα]], ένα πτηνό που αποτελούσε το σύμβολο του θεού [[Θωθ]]. Στην αρχαία Αίγυπτο συνήθιζαν να μουμιοποιούν τις ίβιδες και να τις προσφέρουν στον Θωθ. Ένας από τους λόγους που οι Αιγύπτιοι τιμούσαν και λάτρευαν τις ίβιδες ήταν ότι αυτές τρέφονταν με επικίνδυνα πλάσματα όπως τα φίδια.

== Το σείστρο σήμερα ==

[[Αρχείο:ASC Leiden - Coutinho Collection - G 14 - Life in Ziguinchor, Senegal - PAIGC boarding school band, Ziguinchor - 1973 - Sistrum - Disc Rattle.jpg|μικρογραφία|251x251px|Παιδί από την [[Σενεγάλη]] σε σχολική μπάντα κρατά δύο σείστρα calabash.]]

Στη σημερινή εποχή, το σείστρο έχει εξελιχθεί και συναντάται σε διάφορες μορφές και ποικίλα είδη [[Μουσική|μουσικής]], στην [[Ελλάδα]], αλλά και σε όλον τον κόσμο. Ένας "απόγονος" του σείστρου που το αντικαθιστά σήμερα είναι το [[ντέφι]].<ref>Wikopedia, [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Tambourine Tambourine]</ref> Η λέξη αυτή θυμίζει την [[Περσική γλώσσα|περσική]] λέξη دف‎ "''daf''", και έτσι ονομάζεται ένα είδος τυμπάνου σε σχήμα μεγάλου ταψιού που αποτελεί πρόγονο του σημερινού ντεφιού. Η λέξη ''daf'' γεννήθηκε από τον ήχο "''νταφ''" που δημιουργείται από το χτύπημα της μεμβράνης του οργάνου απευθείας με το χέρι. Η μεμβράνη του γνήσιου ιρανικού daf είναι από δέρμα ψαριού, αγελάδας, αίγας ή αλόγου που προσαρμόζεται σε ξύλινη στεφάνη και στην περιφέρειά της αναρτώνται πολλοί μικροί μεταλλικοί κρίκοι που ηχούν με την δόνηση του οργάνου.<ref>Wkipedia, [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Daf Daf]</ref>

 

<br />

Μακρυνός απόηχος του σείστρου σήμερα βρίσκεται και στα ιδιόφωνα αφρικανικά/ δυτικοαφρικανικά όργανα cabasa<ref>Wokipedia, [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Cabasa Cabasa]</ref> και ''sheke''r''e.'' Tο shekere κατασκευάζεται από αποξηραμένη κολοκύθα που τυλίγεται με δίχτυ από χάντρες που ηχούν καθώς το όργανο τραντάζεται''.''<ref>Wikipedia, [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Shekere Shekere]</ref>

 

 

Στα λεγόμενα ''bells,''<ref>Wikipedia, [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Bell Bell]</ref> μία κατηγορία οργάνων που περιλαμβάνει διαφόρων ειδών ιδιόφωνα κρουστά κατασκευασμένα συνήθως από μέταλλο, μπορεί επίσης να βρει κανείς τους ήχους του αρχαίου σείστρου.

Σχετικά πολυμέσα Wikimedia, [[c:Category:Sistra|Sistra]]

[[Αρχείο:Commons-logo.svg|αριστερά|χωρίς-πλαίσιο|25x25εσ]]

== Παραπομπές ==

{{reflist}}