|
[[File:GD-EG-Caire-Musée120.JPG|thumbnail|<small>Ομοίωμα που αναπαριστά τον [[Μεκετρέ]] να επιβλέπει την καταγραφή ζώων. Μουσείο [[Μουσείο Αιγυπτιακών Αρχαιοτήτων Καΐρου|Αιγυπτιακών Αρχαιοτήτων Καΐρου]].</small> ]]
Τα '''ξύλινα ταφικά ομοιώματα''' ήταν [[Αρχαίες αιγυπτιακές ταφικές πρακτικές|ταφικό έθιμο της αρχαίας Αιγύπτου]] την περίοδο του [[Μέσο βασίλειο (αρχαία Αίγυπτος)|Μέσου Βασιλείου]] κατά την οποία κατασκευάζονταν ξύλινα ειδώλια και σύνολα για να [[Κτερίσματα|τοποθετηθούν στους τάφους]] της αιγυπτιακής αριστοκρατίας. Τα ξύλινα αυτά ομοιώματα αναπαριστούσαν τις δραστηριότητες υπηρετών, αγροτών, άλλων ειδικευμένων τεχνιτών, στρατιωτών και σκηνές θρησκευτικών τελετουργιών.<ref>Kathryn A. Bard, Steven Blake Shubert, [https://www.academia.edu/1924147/Kathryn_A._Bard_The_Encyclopedia_of_of_the_Archaeology_of_Ancient_Egypt Encyclopedia of the Archaeology of Ancient Egypt], pp.266f, Routledge, 1999.</ref> Τα διαφόρων ειδών ομοιώματα είχαν συμβολικό χαρακτήρα και πίστευαν για αυτά πως θα επιτελούσαν τις διάφορες εργασίες προς τιμήν του νεκρού στον άλλο κόσμο.<ref>'''^''' Bard & Shubert 1999, pp.266f.</ref>
==Προέλευση==
Κατά την [[Προδυναστική περίοδος της Αιγύπτου|Προδυναστική]] (5500 - 3100 π.Χ.) και [[Αρχαϊκή περίοδος (αρχαία Αίγυπτος)|Πρώιμη Δυναστική]] περίοδο (3100–2686 π.Χ.) εφαρμοζόταν τo ταφικό έθιμο των [[:en:Ancient_Egyptian_retainer_sacrifices|ανθρωποθυσιών]] για να προσφέρονται στους νεκρούς βασιλείς υπηρέτες, οι οποίοι θα τους συντρόφευαν στη [[:en:Afterlife|μεταθανάτια]] ζωή.<ref>Ian Shaw & Paul Nicholson, [https://www.amazon.com/British-Museum-dictionary-Ancient-Egypt/dp/0714119539 The British Museum Dictionary of Ancient Egypt], p.134, 1995, British Museum Press</ref> Στην Άβυδο και τη Σακκάρα (3100–2890 π.Χ.), στους τάφους των ηγεμόνων της 1ης Δυναστείας η πρακτική αυτή υποδηλώνεται με "βοηθητικές" ταφές κάτω από την ίδια στέγη, γύρω από τον κύριο τάφο.<ref>'''^''' Shaw & Nicholson 1995, p.134</ref> Η πρακτική των [[:en:Human_sacrifice|ανθρωποθυσιών]] αργότερα αντικαταστάθηκε από τα ξύλινα ομοιώματα υπηρετών.<ref>'''^''' Shaw & Nicholson 1995, p.134</ref>
Οι Αιγύπτιοι βασιλείς χρειάζονταν απαραιτήτως τους υπηρέτες τους μετά θάνατον, επειδή όλη τους τη ζωή εκείνοι τους υπηρετούσαν πιστά σε κάθε τους ανάγκη. Αυτό φαίνεται να οδήγησε στην κατασκευή μίας μεγάλης ποικιλίας ομοιωμάτων που ανακαλύφθηκαν μέσα στους τάφους αναπαριστώντας διαφόρων ειδών εργασίες.<ref>'''^''' "Ancient Egypt: Funerary Objects", Kibbutz Reshafim, n.p., [cited 9 Dec. 2014]. Online: <nowiki>http://www.reshafim.org.il/ad/egypt/funerary_practices/funerary_objects</nowiki>.</ref> Αρχικά, στους βασιλικούς τάφους προσφερόταν ένα μόνο ομοίωμα υπηρέτη, αλλά με το πέρασμα του χρόνου ο αριθμός τους αυξήθηκε, με ορισμένους να περιέχουν 365 ομοιώματα, ένα για κάθε ημέρα του έτους.<ref>Shaw & Nicholson 1995, p.266</ref> Επίσης, άρχισαν να εμφανίζονται ομοιώματα με σκηνικές συνθέσεις, που περιλάμβαναν ζώα και άλλα αντικείμενα.<ref>Kibbutz Reshafim, n.p.</ref> Καθώς το έθιμο των ξύλινων ομοιωμάτων εξακολούθησε να υπάρχει και την περίοδο του [[Νέο βασίλειο (αρχαία Αίγυπτος)|Νέου Βασιλείου]] (1550 - 1069 π.Χ.), ο αριθμός τους συνέχισε να αυξάνεται. Περισσότερα από 700 ομοιώματα υποστηρίζεται ότι βρέθηκαν στον τάφο του [[:en:Seti_I|Sety I]] (1294–1279 π.Χ.).<ref>Shaw & Nicholson 1995, p.266</ref>
==Ποικιλία ομοιωμάτων ==
[[Image:FuneraryPaddlingBoatW-TombOfMeketre MetropolitanMuseum.png|thumb|255px|<small>Ομοίωμα ταφικής λέμβου με κωπηλάτες από το τάφο του Μεκετρέ. [[Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης (Νέα Υόρκη)|Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης]].</small>]]
Όσο το έθιμο των ταφικών ομοιωμάτων γινόταν ολοένα και πιο δημοφιλές, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του Μέσου Βασιλείου, τόσο αυξανόταν η ποικιλία και η χρησιμότητά τους. Εκτός από τα ομοιώματα υπηρετών κατασκευάζονταν επίσης ομοιώματα αρτοποιείων, στάβλων, σιταποθηκών, βιοτεχνιών, στρατευμάτων και σκηνές θρησκευτικών τελετουργιών, με την προσθήκη εργατών, εργαλείων, όπλων και ζώων. Κάθε ομοίωμα εξυπηρετούσε διαφορετικό σκοπό στις δοξασίες των Αιγυπτίων και προσφερόταν για να εκπληρώσει τη συγκεκριμένη λειτουργία. Τα ομοιώματα σπιτιών συμπεριλαμβάνονταν για να διασφαλίσουν την ύπαρξη του νεκρού στον άλλο κόσμο. Ομοιώματα αγροτών, χειροτεχνών και μαστόρων λεγόταν ότι αύξαναν τον υλικό πλούτο του ατόμου. Εάν ο ένοικος του τάφου ήταν απαραίτητο να επιτελέσει ένα συγκεκριμένο καθήκον στον άλλο κόσμο, τότε συμπεριλαμβανόταν το αντίστοιχο ξύλινο ομοίωμα για να πραγματοποιήσει την εργασία αυτή για εκείνον. Στα ομοιώματα των ταφικών λέμβων αντικατοπτρίζονταν οι μυθολογικές δοξασίες των Αιγυπτίων ότι θα εξυπηρετούσαν το ταξίδι του νεκρού στον κάτω κόσμο.<ref>Kibbutz Reshafim, n.p.</ref> Τα πιο αξιόλογα γνωστά παραδείγματα ξύλινων ομοιωμάτων προέρχονται από τον [[Τάφος του Μεκετρέ στις Θήβες Αιγύπτου|τάφο του Μεκετρέ]], ενός αξιωματούχου κατά την περίοδο της [[Ενδέκατη δυναστεία Φαραώ|11ης Δυναστείας]]. Από τα ομοιώματα του τάφου του Μεκετρέ περισσότερα από τα μισά είναι ταφικές λέμβοι.<ref>The British Museum, "[http://www.mk-tomb-models.net/FILES/945.html Wooden model of a granary with figures]", The British Museum, n.p., [cited 9 Dec. 2014]. </ref> Τα ομοιώματα του Μεκετρέ ανακαλύφθηκαν από τον Αμερικανό [[Αιγυπτιολογία|Αιγυπτιολόγο]] [[Χέρμπερτ Ιούστις Ουίνλοκ]] στις ανασκαφές του [[Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης (Νέα Υόρκη)|Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης Νέας Υόρκης]].<ref>[[:en:Herbert_Eustis_Winlock|Winlock, Herbert Eustis]], "''Models of daily life in ancient Egypt : from the tomb of Meket-Rēʻ at Thebes''", Cambridge : Published for the Metropolitan Museum of Art by Harvard University Press (1955), [https://libmma.contentdm.oclc.org/digital/collection/p15324coll10/id/174358 Digital Collection: Metropolitan Museum of Art Publications].</ref>
==Μετέπειτα εξέλιξη==
Στη διάρκεια του Νέου Βασιλείου και κατά την Ύστερη Περίοδο (747 - 332 π.Χ.), τα ξύλινα ομοιώματα μετεξελίχθηκαν στα γνωστά ως [[Ουσάμπτι|Σάμπτι ή Ουσάμπτι]]. Τα Σάμπτι ήταν παρόμοια ταφικά ομοιώματα που προσφέρονταν στους τάφους της Αιγυπτιακής αριστοκρατίας με σκοπό να απαλλάξουν τον ιδιοκτήτη του τάφου από τον κόπο της εργασίας στη μετά θάνατον ζωή. Τα Σάμπτι έφεραν επιγραφές από το κεφάλαιο 6 του Βιβλίου των Νεκρών οι οποίες τα καθοδηγούσαν πως να εκτελέσουν τις εργασίες τους. Παρέχονταν επίσης και ομοιώματα "επιστατών" ως εγγύηση ότι τα Σάμπτι θα ολοκλήρωναν τις υποχρεώσεις τους. Τα Σάμπτι ήταν φτιαγμένα από ξύλο, πηλό, κερί, πέτρα, χαλκό, [[Φαγεντιανή (αιγυπτιακή)|φαγεντιανή]] ή γυαλί. Το έθιμο εξαφανίστηκε σταδιακά κατά τη διάρκεια της Πτολεμαϊκής περιόδου (332 - 30 π.Χ.).<ref>'''^''' Shaw & Nicholson 1995, p.267</ref>
==Εικόνες==
<gallery>
Αρχείο:Brewery model REM.JPG|Ξύλινο ομοίωμα ζυθοποιείου από την περίοδο του Μέσου Βασιλείου. [https://egyptianmuseum.pastperfectonline.com/webobject/78B9BBC2-1647-4404-B1D7-163891889402 Αιγυπτιακό Μουσείο Rosicrucian].΄Άνδρες ασχολούνται με τη ζύμωση και την εμφιάλωση μπύρας. Ένας όρθιος γραφέας με την πινακίδα κάτω από τον ώμο, επιβλέπει.
Αρχείο:Egyptian kitchen Berlin 2.jpg|[[Αιγυπτιακό Μουσείο του Βερολίνου|Αιγυπτιακό Μουσείο Βερολίνου]]. Ξύλινο ομοίωμα από τη Νεκρόπολη της [[Σακκάρα]]. Χρονολογείται στην περίοδο του Μέσου Βασιλείου. Σκηνές παρασκευής ψωμιού και μπύρας.
Αρχείο:GD-EG-Alex-MuséeNat053.JPG|Ομοίωμα γονατιστής ανδρικής μορφής που ζυμώνει. Βρέθηκε στη [[Σακκάρα]] και βρίσκεται στο Εθνικό [[Μουσείο της Αλεξάνδρειας]] στην Αίγυπτο.
Αρχείο:RPM Ägypten 269.jpg|Ομοίωμα που αναπαριστά σκηνή άροσης με γεωργό και δύο βόδια. Βρίσκεται στο [http://www.rpmuseum.de/english/egypt/egypt-articles.html#c2206 Μουσείο Roemer - Pelizaeus], [[Χίλντεσχαϊμ]].
Αρχείο:Tomb of Djehutynakht 19.jpg|Ξύλινα ομοιώματα πομπής στρατιωτών από τον τάφο του [https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Djehutynakht_(10A)&oldid=839255917 Djehutynakht], νομάρχη της [[Ερμούπολις η μεγάλη|Ερμούπολης]] (Μέσο Βασίλειο). Ενταφιάστηκε στην περιοχή [https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Deir_El_Bersha&oldid=771358917 Deir El Bersha] (τάφος 10Α) μαζί με μία από τις μεγαλύτερες συλλογές ταφικών ομοιωμάτων. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται 55 ομοιώματα λέμβων ως συνοδεία στο μετά θάνατον ταξίδι. [https://www.mfa.org/collections/object/model-of-a-procession-of-soldiers-143804 Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης].
Αρχείο:Tomb of Djehutynakht 18.jpg|Ξύλινο ομοίωμα με άνδρες που μεταφέρουν προσφορές, από τον τάφο του [https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Djehutynakht_(10A)&oldid=839255917 <u><font color="#0066cc">Djehutynakht</font></u>], νομάρχη της [[Ερμούπολις η μεγάλη|<u><font color="#0066cc">Ερμούπολης</font></u>]] (Μέσο Βασίλειο). Ενταφιάστηκε στην περιοχή [https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Deir_El_Bersha&oldid=771358917 <u><font color="#0066cc">Deir El Bersha</font></u>] (τάφος 10Α) μαζί με μία από τις μεγαλύτερες συλλογές ταφικών ομοιωμάτων. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται 55 ομοιώματα λέμβων ως συνοδεία στο μετά θάνατον ταξίδι. [https://www.mfa.org/collections/object/model-of-a-procession-of-male-offering-bearers-335794 <u><font color="#0066cc">Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης</font></u>.]
Αρχείο:Kitchen Tender being Rowed MET 20.3.3 EGDP011937.jpg|Ξύλινο ομοίωμα λέμβου με κωπηλάτες, με σκηνή προετοιμασίας φαγητού. Από τον τάφο του Μεκετρέ. [https://www.metmuseum.org/art/collection/search/544212 Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης Νέας Υόρκης].
Αρχείο:Model of a procession of offering bearers MET DP344083.jpg|[https://www.metmuseum.org/art/collection/search/544212 Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης Νέας Υόρκης.] Ξύλινο ομοίωμα από τον τάφο του [[Μεκετρέ]]. Απεικονίζεται πομπή ταφικών προσφορών. Η μορφή που προπορεύεται κρατά λιβανιστήρι, ενώ επάνω στον αριστερό ώμο μεταφέρει ένα τελετουργικό αγγείο. Πίσω του, ένας άνδρας μεταφέρει επάνω στο κεφάλι του ένα δίσκο με μία στοίβα διπλωμένων υφασμάτων. Ακολουθούν δύο γυναίκες που κρατούν στο δεξί τους χέρι από μία πάπια. Στο κεφάλι τους φέρουν από ένα καλάθι. Μέσα στο καλάθι της γυναίκας που προηγείται διακρίνονται κωνικού σχήματος ψωμιά και δύο σφραγισμένα δοχεία μπύρας.
Αρχείο:Bakers and Brewers from Meketre's Model Bakery and Brewery MET DT234925.jpg|[https://www.metmuseum.org/art/collection/search/685331 Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης Νέας Υόρκης]. Ξύλινα ομοιώματα από τον τάφο του [[Μεκετρέ]]. Απεικονίζεται σκηνή παρασκευής ψωμιού. Ο καθιστός άνδρας στο κέντρο πλάθει το ζυμάρι. Στα δεξιά, ένας άνδρας κάθεται μπροστά από ένα φούρνο, επιβλέποντας το ψήσιμο του ψωμιού. Στα αριστερά της εικόνας, δύο γυναίκες αποθηκεύουν τα ψημένα καρβέλια μέσα σε δύο μεγάλα καλάθια.
Αρχείο:FuneraryModel-BakeryAndBrewery MetropolitanMuseum.png|[https://www.metmuseum.org/toah/works-of-art/20.3.12/ Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης]. Ξύλινο ομοίωμα από τον τάφο του Μεκετρέ στις [[Θήβαι Αιγύπτου|Θήβες]]. Σε γειτονικούς χώρους απεικονίζεται σκηνή παρασκευής ψωμιού και μπύρας. Στα ξύλινα ομοιώματα η αρτοποίία και η ζυθοποιία είναι δύο ασχολίες που παρουσιάζονται στον ίδιο χώρο, επειδή πρόκειται για προϊόντα που έχουν κοινό το βασικό συστατικό τους, δηλαδή τα σιτηρά που καλλιεργούσαν οι Αιγύπτιοι στις απέραντες πεδιάδες γύρω από τον ζωοδόχο [[Νείλος|<u><font color="#0066cc">Νείλο</font></u>]].
Αρχείο:RPM Ägypten 257.jpg|[[Χίλντεσχαϊμ]], Μουσείο [http://www.rpmuseum.de/ueber-uns/sammlungen/aegypten/highlights.html Roemer - Pelizaeus]. Ξύλινο ταφικό ομοίωμα σιταποθήκης (11η Δυναστεία, Μέσο Βασίλειο). Βρέθηκε στην [[Ασιούτ|Asyut]]. Στο εσωτερικό μίας αποθήκης, εργάτες αποθηκεύουν σιτηρά, στοιβαγμένα σε σακιά. Ο άνδρας που στέκεται όρθιος και παρατηρεί, συγκρατώντας μία πινακίδα κάτω από τον αριστερό του ώμο, είναι ένας γραφέας. Η καταγραφή και αποθήκευση των αγροτικών προϊόντων ήταν ζωτικής σημασίας για τους αρχαίους Αιγύπτιους, ώστε να αποφεύγονται οι περίοδοι σιτοδείας. Οι γραφείς ήταν άτομα με υψηλή κοινωνική θέση και κύρος στην αιγυπτιακή κοινωνία και βρίσκονταν στον άμεσο περίγυρο των Φαραώ, ως έμπιστοι υπάλληλοί τους.
Αρχείο:Egyptian Artifacts. National Archaeological Museum, Athens, Greece (3210639030).jpg|Ξύλινο ομοίωμα ταφικής λέμβου (Μέσο Βασίλειο) από την Αιγυπτιακή συλλογή του [https://www.namuseum.gr/collection/meso-vasileio/ Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου], Αθηνών. Στον αρχαίο κόσμο υπήρχε η συνήθεια να χρησιμοποιούνται λέμβοι ως κτερίσματα, επειδή πίστευαν ότι εξυπηρετούν τους νεκρούς στο ταξίδι τους προς τον άλλο κόσμο.
Αρχείο:الجيش الفرعوني.jpg|Ξύλινο ταφικό ομοίωμα που αναπαριστά πομπή [[Νουβία|Νούβιων]] στρατιωτών. Προέρχεται από τον τάφο του Φαραώ [[Μεντουχοτέπ B΄|Μεντουχοτέπ Β΄]]<nowiki/>στο [[Ντέιρ ελ-Μπαχάρι]]. [[Μουσείο Αιγυπτιακών Αρχαιοτήτων Καΐρου]].
</gallery>
{{Ενσωμάτωση κειμένου|en|Wooden tomb model}}
==Παραπομπές==
{{Reflist}}
== Δείτε επίσης ==
* Roehrig, Catharine H., "[https://www.metmuseum.org/art/metpublications/Life_Along_the_Nile_Three_Egyptians_of_Ancient_Thebes_The_Metropolitan_Museum_of_Art_Bulletin_v_60_no_1_Summer_2002 Life along the Nile, Three Egyptians of Ancient Thebes]", The Metropolitan Museum of Art Bulletin, v. 60, no. 1 (Summer, 2002).
* Βικιπαίδεια, [[Μεκετρέ]]
* Βικιπαίδεια, [[Τάφος του Μεκετρέ στις Θήβες Αιγύπτου]]
[[Κατηγορία:Αρχαία αιγυπτιακή τέχνη]]
[[Κατηγορία:Ταφική τέχνη]]
| 