Ολλανδία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ Αναστροφή της επεξεργασίας από τον MysteriousAuthor (συνεισφ.), επιστροφή στην τελευταία εκδοχή υπό Aurilios
Ετικέτα: Επαναφορά
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 66:
H '''Ολλανδία''' ([[ολλανδικά]]: ''Nederland'', {{προφορά|ˈneːdərˌlɑnt}}), αναφερόμενη και ως '''Κάτω Χώρες''', είναι το ευρωπαϊκό τμήμα του [[Βασίλειο των Κάτω Χωρών|Βασιλείου των Κάτω Χωρών]] (ολλανδικά: ''Koninkrijk der Nederlanden''). Είναι μια μικρή, πυκνοκατοικημένη χώρα που βρίσκεται στη [[Δυτική Ευρώπη]], με τρεις νησιωτικές περιοχές στην [[Καραϊβική]].<ref group="σμ">Το [[Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης|ISO]] ορίζει τις [[Μποναίρ]], [[Άγιος Ευστάθιος|Άγιο Ευστάθιο]] και [[Σάμπα (Ολλανδία)|Σάμπα]] ως δήμους [http://www.iso.org/iso/newsletter_vi-9_fiji-myanmar_and_other_minor_corrections-incl_bulgaria.pdf ISO 3166-1].</ref> Λέγεται συχνότερα ''[[Ολλανδία (περιοχή)|Ολλανδία]]'', αν και αυτό το όνομα αναφέρεται συγκεκριμένα σε μία περιοχή στην οποία εμπεριέχονται δύο μόνο από τις δώδεκα επαρχίες της. Η χώρα περιβάλλεται από τη [[Βόρεια Θάλασσα]], το [[Βέλγιο]] και τη [[Γερμανία]].
 
Η χώρα, που αποκαλείται στα ολλανδικά ''Nederland'' και κυριολεκτικά σημαίνει [[Κάτω Χώρες (περιοχή)|Κάτω Χώρες]], επηρεάζεται από το γεγονός ότι περίπου το 1/4 της χώρας βρίσκεται κάτω από την στάθμη της θάλασσας, με μόνο το 50% της γης να υπερβαίνει το ένα μέτρο πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.<ref name="Eupedia">{{cite web|url=http://www.eupedia.com/netherlands/trivia.shtml |title=Netherlands Guide – Interesting facts about the Netherlands |publisher=Eupedia |date=19 April 1994 |accessdate=29 April 2010}}</ref> Οι περισσότερες από τις περιοχές που βρίσκονται κάτω από το επίπεδο της θάλασσας, είναι τεχνητές, ενώ 3.000 χιλιόμετρα φραγμάτων προστατεύουν τη χώρα. Από τα τέλη του 16ου αιώνα, μεγάλες περιοχές ([[πόλντερ]]) έχουν ανακτηθεί από τη θάλασσα και τις λίμνες, ενώ ανέρχονται σχεδόν στο 17% της τρέχουσας μάζας γης της χώρας. Με [[πυκνότητα πληθυσμού]] περί τους 510 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο (Ιούλιος 2016), χωρίς να περιλαμβάνονται οι περιοχές με νερό, η Ολλανδία είναι μια πολύ πυκνοκατοικημένη χώρα. Μόνο το [[Μπανγκλαντές|Μπαγκλαντές]], η [[Νότια Κορέα]] και η [[Δημοκρατία της Κίνας|Ταϊβάν]] έχουν μεγαλύτερο πληθυσμό και υψηλότερη πυκνότητα πληθυσμού. Παρ' όλα αυτά, η Ολλανδία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας τροφίμων και γεωργικών προϊόντων στον κόσμο, μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες.<ref>{{cite web|url=http://www.freshplaza.com/article/133941/Netherlands-Agricultural-exports-top-80-billion-Euros|title=Netherlands: Agricultural exports top 80 billion Euros|publisher=}}</ref><ref name="hollandtrade.com">{{cite web|url=http://www.hollandtrade.com/sector-information/agriculture-and-food/?bstnum=4909|title=Agriculture and food|first=Netherlands Enterprise Agency|last=(RVO)|work=hollandtrade.com|accessdate=26 August 2016}}</ref> Αυτό οφείλεται εν μέρει στη γονιμότητα του εδάφους και στο ήπιο κλίμα.
 
Η Ολλανδία είναι η τρίτη αρχαιότερη χώρα στον κόσμο που έχει εκλεγμένο κοινοβούλιο, ενώ από το 1848 κυβερνάται ως [[Βασιλευομένη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία]], οργανωμένη ως [[ενιαίο κράτος]]. Η Ολλανδία έχει μακρά ιστορία όσον αφορά την κοινωνική ανοχή και θεωρείται γενικά ως μια φιλελεύθερη χώρα, αφού νομιμοποίησε την άμβλωση, την πορνεία και την ευθανασία, διατηρώντας παράλληλα μια προοδευτική πολιτική για τα ναρκωτικά. Το 2001, έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο που νομιμοποίησε το γάμο ατόμων του ιδίου φύλου. Τα φυσικά [[Χρώμα μαλλιών|χρώματα μαλλιών]] που συναντάμε στους Ολλανδούς είναι: με πρώτο χρώμα το Ξανθό, δεύτερο, το Καστανό και τρίτο το Κόκκινο ή πυρόξανθο. Ενώ το Μαύρο είναι ένα από το ποιόποιο σπάνιο χρώμα που μπορούμε να δούμε στους Ολλανδούς και δεν το συναντάμε εύκολα.<ref>[http://www.enikos.gr/international/145103,Pagkosmia-Hmera-kata-ths-Omofovias.html Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ομοφοβίας] enikos.gr</ref>
 
== Ιστορία ==
=== Αψβουργικές Κάτω Χώρες (1519 - 1581) ===
[[Αρχείο:Jan Steen - Adolf en Catharina Croeser aan de Oude Delft 1655.jpg|thumb|200px|left|Η καθημερινή ζωή κατά τη «χρυσή εποχή» της Ολλανδίας]]
[[File:KinderdijkMolens02.jpg|thumb|297x297px|Οι ανεμόμυλοι ''KinderdijkΚίντερνταϊκ'']]
Η ευρύτερη περιοχή της σημερινής Ολλανδίας, μαζί με το σημερινό [[Βέλγιο]], το [[Λουξεμβούργο]] και όμορα εδάφη, αναφέρεται ως μέρος των [[Δεκαεπτά Επαρχίες των Κάτω Χωρών|Δεκαεπτά Επαρχιών των Κάτω Χωρών]], κατά τη βασιλεία του [[Κάρολος Κουίντος|Καρόλου του Ε΄]], [[Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Άγιου Ρωμαίου Αυτοκράτορα]] και βασιλιά της [[Ισπανία]]ς κατά τον 16ο αιώνα. Το [[1568]] είναι η αρχή του [[Ογδοηκονταετής Πόλεμος|ογδοηκονταετούς πολέμου]] μεταξύ των επαρχιών αυτών και της Ισπανίας για τα κυριαρχικά δικαιώματα σε αυτές. Το [[1579]], το βόρειο τμήμα των δεκαεπτά επαρχιών σχημάτισε την [[Ένωση της Ουτρέχτης]], η οποία ουσιαστικά αποτέλεσε μία συμφωνία αλληλοϋποστήριξης μεταξύ τους στην άμυνα απέναντι στον ισπανικό στρατό. Η Ένωση της [[Ουτρέχτη (πόλη)|Ουτρέχτη]]ς αναφέρεται και ως το πρώτο ιστορικό σημείο εμφάνισης των Κάτω Χωρών ως ξεχωριστή θεσμική οντότητα. Το [[1581]] οι βόρειες επαρχίες υιοθέτησαν τη [[Δήλωση της Άρνησης]], με την οποία διακήρυξαν την ανεξαρτησία τους και αποκήρυξαν τον [[Φίλιππος Β' της Ισπανίας|Φίλιππο τον Β΄]] της Ισπανίας. Ο αγώνας των Ολλανδών ενάντια στους Ισπανούς επηρέασε τη βασίλισσα [[Ελισάβετ Α' της Αγγλίας|Ελισάβετ η Α΄]] της [[Αγγλία]]ς, η οποία το [[1585]] υπέγραψε συνθήκη μαζί τους με την υπόσχεση αποστολής στρατού για την υποστήριξή τους στον πόλεμο για την ανεξαρτησία τους. Το Δεκέμβριο του ίδιου έτους, σχεδόν 7.500 στρατιώτες έφτασαν στην Ολλανδία από την Αγγλία κάτω από τις διαταγές του [[Ρόμπερτ Ντάντλεϊ]], πρώτου κόμη του [[Λέστερ]]. Ο αγγλικός στρατός όμως αναλώθηκε σε ανώφελες εκστρατείες στην ευρύτερη περιοχή, χωρίς να έχει κάποιο ουσιαστικό αντίκτυπο στην ολλανδική εξέγερση. Ο Ντάντλεϊ επέστρεψε το [[1586]] στην Ολλανδία με στρατό, αλλά ούτε και τότε συνεισέφερε σε κάποιο σημαντικό αποτέλεσμα. Ο [[Φίλιππος Β΄ της Ισπανίας|Φίλιππος ο Β΄ της Ισπανίας]], γιος του Καρόλου του Ε΄, δεν ήταν διατεθειμένος να παραδώσει τις Κάτω Χώρες και ο πόλεμος συνεχίστηκε μέχρι και το [[1648]], όταν ο βασιλιάς [[Φίλιππος Δ' της Ισπανίας|Φίλιππος ο Δ΄]] τελικά αναγνώρισε την ανεξαρτησία των επτά βορειοδυτικών επαρχιών της περιοχής με τη συνθήκη ειρήνης του [[Μίνστερ]]. Τμήματα των νότιων επαρχιών παρέμειναν στην κατοχή των Ολλανδών και έτσι αποτέλεσαν και αυτά μέρος του νέου ανεξάρτητου κράτους.
 
=== Ολλανδική Δημοκρατία (1581–1795) ===
Μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας τους οι επαρχίες Ολλανδία, [[Ζηλανδία (επαρχία)|Ζηλανδία]], [[Χρόνινγκεν (επαρχία)|Χρόνινγκεν]], [[Φρίσλαντ]], [[Ουτρέχτη (επαρχία)|Ουτρέχτη]], [[Οφεράισσελ]] και [[Χέλρε]] σχημάτισαν μία συνομοσπονδία γνωστή ως η [[Δημοκρατία των Επτά Ενωμένων Κάτω Χωρών]]. Όλες οι επαρχίες παρέμειναν αυτόνομες και είχαν τη δική τους κυβέρνηση, την πολιτεία της επαρχίας, όπως έμεινε γνωστή. Η κυβέρνηση της συνομοσπονδίας και οι ύπατοι κυβερνήτες των επαρχιών είχαν έδρα τη [[Χάγη]], ενώ αποτελούνταν από αντιπροσώπους των μελών της συνομοσπονδίας. Η αραιοκατοικημένη περιοχή [[Ντρέντε]] ήταν μέρος της δημοκρατίας, αν και δεν θεωρούνταν επαρχία. Η Ντρέντε είχε τους δικούς τους αξιωματούχους, αλλά ο κυβερνήτης της διορίζονταν από τους ύπατους κυβερνήτες. Παράλληλα, η δημοκρατία κατείχε και ορισμένες περιοχές εκτός των παραδοσιακών συνόρων των επαρχιών, γνωστές ως Γενικές Εκτάσεις, οι οποίες διοικούταν απευθείας από τους ύπατους κυβερνήτες, χωρίς δικούς τους αντιπροσώπους ή εξουσία. Η πλειοψηφία των περιοχών αυτών είχε καταληφθεί από τους Ολλανδούς κατά τη διάρκεια του ογδοηκονταετούς πολέμου και κατοικούνταν κυρίως από καθολικούς. Οι περιοχές αυτές αποτελούσαν μια ουδέτερη ζώνη ανάμεσα στη δημοκρατία και τις νότιες Κάτω Χώρες.
 
Η ολλανδική αυτοκρατορία αναπτύχθηκε και σταδιακά εξελίχθηκε σε μια από τις μεγαλύτερες ναυτικές και οικονομικές δυνάμεις του 17ου αιώνα. Στην ονομαζόμενη ολλανδική Χρυσή Εποχή ιδρύθηκαν αποικίες και εμπορικοί σταθμοί σε όλο τον κόσμο. Η εγκατάσταση των Ολλανδών στη βόρεια Αμερική ξεκίνησε με την ίδρυση του οικισμού [[Νέο Άμστερνταμ]] στο νότιο άκρο του [[Μανχάταν]] το [[1614]]. Οι Ολλανδοί ίδρυσαν την [[Αποικία του Ακρωτηρίου]] στη [[Νότια Αφρική]] το [[1652]]. Μέχρι το [[1650]] ο ολλανδικός στόλος αριθμούσε 16.000 εμπορικά πλοία,<ref>"[https://web.archive.org/web/20120111092300/http://www.digitalhistory.uh.edu/database/article_display_printable.cfm?HHID=682 The Middle Colonies: New York] ". Digital History.</ref> ενώ παράλληλα ο πληθυσμός αυξήθηκε σε περίπου 2 εκατομμύρια από 1,5 μέσα στον 17ο αιώνα.
Γραμμή 124:
[[Αρχείο:The Netherlands compared to sealevel.png|thumb|200px|right|Οι περιοχές της Ολλανδίας που είναι πάνω από το επίπεδο της θάλασσας]]
[[Αρχείο:Afsluitdijk 1031.jpg|thumb|right|Το φράγμα [[Άφσλαουτνταϊκ]], αριστερά η [[Βόρεια Θάλασσα]], δεξιά η [[Άισελμεερ]]]]
Η Ολλανδία έχει έκταση 33.491 τ.χλμ. ξηράς και, αν ληφθεί υπ' όψιν και το 20% της θαλάσσιας έκτασης συνολική επιφάνεια: 41.526 [[Τετραγωνικό χιλιόμετρο|τ.χλμ.]] Η μισή χώρα βρίσκεται λιγότερο από ένα μέτρο πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, ενώ το 1/4 κάτω από το επίπεδο της θάλασσας. Το ψηλότερο σημείο της χώρας είναι το [[Φάαλσερμπερχ]] (''Vaalserberg'') στα νότια της χώρας, στα σύνορα με το [[Βέλγιο]] και τη [[Γερμανία]] και έχει υψόμετρο μόλις 321 μέτρα. Το χαμηλότερο σημείο της χώρας βρίσκεται στο δήμο [[Νίουερκερκ αν ντεν Άισελ]] (Ολλανδικά: ''Nieuwerkerk aan den IJssel'') και βρίσκεται 6,76 μέτρα ''κάτω'' από την επιφάνεια της θάλασσας, αποτελώντας έτσι το [[Ακραία σημεία της Ευρώπης|χαμηλότερο σημείο της Ευρώπης]]. Το τοπίο είναι γενικά πιο λοφώδες στα ανατολικά και νότια της χώρας.
 
Πολλά τμήματα της Ολλανδίας, όπως ολόκληρη η επαρχία [[Φλέβολαντ]] (''Ολλανδικά'': Flevoland) δεν ήταν πάντα στεριά αλλά θάλασσα που οι Ολλανδοί διεκδίκησαν. Τα μέρη που διεκδικήθηκαν από τη θάλασσα ονομάζονται ''[[Πόλντερ]]''. Το 18,4% της συνολικής έκτασης της Ολλανδίας είναι υδάτινες επιφάνειες. Η λίμνη Άισελμεερ (''IJsselmeer'') χωρίζεται από την θάλασσα με το φράγμα [[Άφσλαουτνταϊκ]] μήκους 29 χιλιομέτρων, το οποίο χτίστηκε το [[1932]]. Οι σημαντικότεροι ποταμοί της χώρας είναι ο [[Ρήνος]], ο [[Μάας]] και ο [[Σχέλντε]]. Η Ολλανδία είναι, επί της ουσίας, το [[δέλτα ποταμού|δέλτα]] που δημιουργούν αυτά τα τρία ευρωπαϊκά ποτάμια. Εκτός από τη γεωγραφική τους σημασία, αυτά τα ποτάμια χωρίζουν τη χώρα -σε γενικές γραμμές- πολιτιστικά και θρησκευτικά σε βόρεια και νότια.
 
Το κλίμα είναι [[ωκεάνιο κλίμα|ωκεάνιο]] με δυτικούς ανέμους ως επί το πλείστον. Οι βροχές είναι άφθονες όλο τον χρόνο (εκτός του χειμώνα), ενώ οι θερμοκρασίες είναι σχετικά ήπιες το χειμώνα και δροσερές το καλοκαίρι. Χιονοπτώσεις συμβαίνουν κυρίως από τις αρχές Δεκεμβρίου έως και τα τέλη Φεβρουαρίου. Βροχές έχει όλο τον υπόλοιπο χρόνο και κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες. Οι θερμοκρασίες κυμαίνονται από -1,-2 έως 4-5 βαθμούς το χειμώνα και από 11-12 έως 20-22 βαθμούς το καλοκαίρι. Οι διαφορές θερμοκρασίας τόσο κατά το καλοκαίρι όσο και κατά και χειμώνα είναι σχετικά μικρές, και αυτό συμβαίνει διότι το χειμώνα ένα θερμό ρεύμα, το οποίο έρχεται κάθε χρόνο από τον κόλπο του Μεξικού, επηρεάζει τη θερμοκρασία της θάλασσας, με αποτέλεσμα να μην παγώνει σχεδόν ποτέ. Εάν δεν συνέβαινε αυτό, υπολογίζεται πως το Άμστερνταμ το χειμώνα θα είχε μέση θερμοκρασία γύρω στους -10 βαθμούς Κελσίου.
 
== Δημογραφία ==
[[Αρχείο:Netherlands-demography.png|left|thumb|200px|Δημογραφικά στοιχεία της Ολλανδίας (FAOSTAT 2005)]]
Η Ολλανδία με συνολικό πληθυσμό, σύμφωνα με επίσημες εκτιμήσεις, 17.282.753<ref name=stats/> κατοίκους (εκτ. 2019), κατατάσσεται στην [[Κατάλογος χωρών κατά πυκνότητα πληθυσμού|31η θέση]] των χωρών ανά [[πυκνότητα πληθυσμού]], με 416,0 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο (ή 510/km<sup>2</sup> αν δεν ληφθεί υπ' όψιν το 20% της θαλάσσιας έκτασης). Αποτελεί την πιο πυκνοκατοικημένη χώρα της [[Ευρωπαϊκή Ένωση|Ευρωπαϊκής Ένωσης]]. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της στατιστικής υπηρεσίας της χώρας, οι εθνικότητες των κατοίκων ποικίλλουν: το 80,8% του πληθυσμού είναι Ολλανδοί, το 5,6% Ευρωπαίοι (με 2,4% [[Γερμανία|Γερμανούς]]), το 2,4% [[Ινδονησία|Ινδονήσιοι]], το 2,2% [[Τουρκία|Τούρκοι]], το 2,0% από το [[Σουρινάμ]], το 1,9% [[Μαρόκο|Μαροκινοί]], το 0,8% από τις πάλαι ποτέ [[Ολλανδικές Αντίλλες]] και την [[Αρούμπα]], ενώ το 4,2% είναι άλλης εθνικότητας. Η χώρα δεν διαθέτει καμία πόλη με πληθυσμό άνω του ενός εκατομμυρίου, ωστόσο οι τέσσερις μεγαλύτερες πόλεις ([[Άμστερνταμ]], [[Ρότερνταμ]], [[Χάγη]] και [[Ουτρέχτη]]) καθώς και άλλες περιοχές των περιχώρων, θεωρούνται συχνά ως ένα ενιαίο πολεοδομικό σύμπλεγμα, το οποίο ονομάζεται [[Ράντσταντ]] (''Randstad'') και περιλαμβάνει περίπου 7 εκατομμύρια κατοίκους.
Η χώρα δεν διαθέτει καμία πόλη με πληθυσμό άνω του ενός εκατομμυρίου, ωστόσο οι τέσσερις μεγαλύτερες πόλεις ([[Άμστερνταμ]], [[Ρότερνταμ]], [[Χάγη]] και [[Ουτρέχτη]]) καθώς και άλλες περιοχές των περιχώρων, θεωρούνται συχνά ως ένα ενιαίο πολεοδομικό σύμπλεγμα, το οποίο ονομάζεται [[Ράντσταντ]] (''Randstad'') και περιλαμβάνει περίπου 7 εκατομμύρια κατοίκους.
 
Το [[προσδόκιμο ζωής]] στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2016 του [[Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας|Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας]] ήταν 81,6 χρόνια (80 χρόνια οι άνδρες και 83,2 οι γυναίκες).<ref>[http://apps.who.int/gho/data/view.main.SDG2016LEXv?lang=en Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Προσδόκιμο ζωής και υγιές προσδόκιμο ζωής, Δεδομένα ανά χώρα]</ref>
Γραμμή 158 ⟶ 157 :
== Εκπαιδευτικό σύστημα ==
=== Δευτεροβάθμια εκπαίδευση ===
H Δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η οποία ξεκινά από την ηλικία των 12 ετών, είναι υποχρεωτική μέχρι την ηλικία των 16 ετών και προσφέρεται σε διάφορα επίπεδα. Τα δύο προγράμματα γενικής εκπαίδευσης που οδηγούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι τα [[HAVO]] (πέντε χρόνια) και [[VWO]] (έξι έτη). Οι μαθητές εγγράφονται ανάλογα με τις ικανότητές τους, και αν και το VWO είναι πιο αυστηρό, τόσο το HAVO όσο και το VWO χαρακτηρίζονται ως επιλεκτικοί τύποι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το πρόγραμμα σπουδών του VWO προετοιμάζει τους μαθητές για το πανεπιστήμιο και μόνο το δίπλωμα VWO παρέχει πρόσβαση σε WO (ερευνητικά πανεπιστήμια). Το δίπλωμα HAVO είναι η ελάχιστη προϋπόθεση για την εισαγωγή στο HBO (πανεπιστήμια επαγγελματικής εκπαίδευσης). Τα δύο τελευταία χρόνια του ΗΑVO και τα τρία τελευταία χρόνια της VWO αναφέρονται ως δεύτερη φάση («tweede fase»), ή ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών, οι μαθητές επικεντρώνονται σε μία από τις τέσσερις θεματικές δέσμες («profielen»), κάθε μια από τις οποίες εστιάζει σε μια συγκεκριμένη περιοχή μελέτης, επιπρόσθετα της ικανοποίησης των γενικών απαιτήσεων εκπαίδευσης. Κάθε δέσμη έχει σχεδιαστεί για να προετοιμάσει τους μαθητές για τα προγράμματα σπουδών στο τριτοβάθμιο επίπεδο. Ένας μαθητής που εγγράφονται στα VWO ή ΗΑVO μπορεί να επιλέξει από τις παρακάτω θεματικές δέσμες:
 
1) Επιστήμη και Τεχνολογίας («Natuur en Techniek»)