|
Οι '''Λέλεγες''' είναΙείναι [[εθνωνύμιο]] για ένα μη ελληνικόπροελληνικό φύλο το οποίο αναφέρεται ότι ζούσε στην περιοχή του [[Αιγαίο Πέλαγος|Αιγαίου]] (ηπειρωτική [[Ελλάδα]], τις [[Κυκλάδες]] και τη [[Μικρά Ασία]]) πριν τον ερχομό των [[Έλληνες|Ελλήνων]],<ref name=Brill>{{harvnb|Gschnitzer|2006}}.</ref><ref name=":0">{{harvnb|Σακελλαρίου|1971|p=357}}.</ref> Στις αρχαίες πηγές είναι, μαζί με τους [[Πελασγός|Πελασγούς]], το συχνότερα αναφερόμενο προελληνικό φύλο.<ref name=":1">{{harvnb|Σακελλαρίου|1971|p=356}}.</ref> Η ύπαρξή τους αμφιβητείταιαμφισβητείται.
== Καταγωγή, γλώσσα και τόποι διαμονής ==
Οι Λέλεγες αναφέρονται ως προελληνικό φύλο με ανεξακρίβωτη προέλευση και εποχή εμφάνισής τους στον χώρο του Αιγαίου. Οι μαρτυρίες και αναφορές σε αυτούς που υπάρχουν στους αρχαίους συγγραφείς όπως ο [[Όμηρος]], ο [[Ηρόδοτος]] και ο [[Αλκαίος]] και στη φιλολογία της κλασικής περίοδου, είναι κατά βάση ιστορικο-μυθολογικής φύσης.<ref name=Brill/> Οι αρχαίοi Έλληνες συγγραφείς αποτύπωσαν την ανάμνηση της συλλογικής εντύπωσης για την ύπαρξη διάφορων λαών στο χώρο της Ελλάδας πριν την εγκατάσταση των Ελλήνων στο χώρο, και για την καταγραφή τους χρησιμοποιήθηκαν διάφορα εθνωνύμια, όπως [[Κάρες]], Λέλεγες, [[Δρύοπες]], [[Καύκωνες]] και [[Πελασγοί]].<ref name=Giannop-91>{{harvnb|Γιαννόπουλος|2016|p=91}}.</ref> Το ενθωνύμιοεθνωνύμιο «Λέλεγες», δηλαδή, χρησιμοποιήθηκε γενικά και αδιάκριτα ως χαρακτηριστική ονομασία ορισμένων κατοίκων του χώρου του Αιγαίου και της Ελλάδας της προ-ελληνικήςπροελληνικής εποχής, με τρόπο αντίστοιχο της χρήσης του ονόματος «Πελασγοί».{{Sfn|Carless Unwin|2017|p= 57}}{{Sfn|Sourvinou-Inwood| 2003|p=108}}
Κατά μία σύγχρονη άποψη, οι αναφορές των αρχαίων πηγών στους Λέλεγες είναι τόσο αποσπασματικές έως και φανταστικές, που δεν είναι δυνατό να εξαχθεί καμία λεπτομέρεια για την κατάταξη της γλώσσας τους, δηλαδή εάν ανήκε ή όχι στην [[Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες|ινδοευρωπαϊκή γλωσσική ομάδα]]. Για τον ίδιο λόγο είναι, αδύνατο να εξακριβωθεί ο τόπος διαμονής τους. Κατά την ίδια άποψη, το όνομα Λέλεγες απλώς δημιουργήθηκε για να δείξει ανθρώπους που μιλούσαν ακατάληπτα, όπως και η λέξη ''βάρβαροι''. Στη [[Λουβιακή γλώσσα|Λουβιακή]] γλώσσα μάλιστα, ο ηχητικά παρόμοιος όρος ''λουλαχι'' σήμαινε ακριβώς το ίδιο πράγμα.{{Sfn|Dowden|1992|p=58}} Όσο για τους ανθρωπολόγους, η μαρτυρούμενη, από τις διάφορες αρχαίες πηγές, παρουσία των Λελέγων σε τόσο διαφορετικά σημεία του ελληνικού και μικρασιατικού χώρου δείχνει πως οι μύθοι γύρω από αυτούς ήταν επινοημένοι για έναν σημαντικό σκοπό: Λειτουργούσαν ως γέφυρα με το μακρινό παρελθόν. Έτσι οι ιστορικές κοινότητες της κλασικής εποχής εφοδιάζονταν με ένα απώτερο, αλλά τακτοποιημένο, παρελθόν σε σχέση με το οποίο οι ίδιες μπορούσαν να προσδιορίσουν τη δική τους ταυτότητα. Υπό αυτό το πρίσμα, το ερώτημα αν υπήρξαν πράγματι οι Λέλεγες (όπως και οι Πελασγοί) είναι λιγότερο σημαντικό από το ποια ήταν η χρησιμότητα των μύθων γύρω από αυτούς.{{Sfn|McInerney|2014|p=31, 34 και 52}}
Σύμφωνα με άλλη άποψη, οι Λέλεγες μαζί με τα άλλα προελληνικά φύλα, είχαν ήδη επικρατήσει ήδη σε κάποιους από αυτούς τους τόπους μέχρι το τέλος της [[Νεολιθική περίοδος|Νεολιθικής εποχής]] ή, αλλού, έως την αρχή της [[Εποχή του Ορείχαλκου|εποχής του Χαλκού]]. Η γλώσσα τους ήταν μη ελληνική.<ref name=":0" /> Η γλώσσα αυτή δεν ανήκε στην ομάδα των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών και μπορεί να καταταχθεί στο λεγόμενο μεσογειακό γλωσσικό υπόστρωμα. Το όνομα Λέλεγες έχει στον ενικό τη μορφή Λεξ. ΚαταΚατά την ίδια άποψη, το πρόθεμα λε-, το οποίο χρησιμοποιούσε η γλώσσα των [[Χάττι]] (προϊνδοευρωπαϊκός λαός της Μ. Ασίας, αργότερα υποτελής των [[Χετταίοι|Χετταίων]]) για να δηλώνει πληθυντικό αριθμό, δείχνει πως και οι Λέλεγες μιλούσαν τη γλώσσα Χάττι.<ref name=":1" />{{efn|Κάποτε πιστευόταν πως αυτό το γλωσσικό υπόστρωμα (το λεγόμενο «προελληνικό υπόστρωμα»){{Sfn|Γιαννόπουλος|2016|p=538}} έδωσε και τα τοπωνύμια και τις λέξεις που λήγουν σε -σσα (π.χ. Λάρισσα), -σσος (Παρνασσός), -ττος (Λυκαβηττός), -νδα (Λάρανδα), -νδος (Λίνδος), -νθος (Κόρινθος), -υμνα (Πρόσυμνα), ωστόσο νεότερες έρευνες έδειξαν πως αυτές οι καταλήξεις έχουν ινδοευρωπαϊκή προέλευση.<ref name=":0" /> Παραταύτα, η νεώτερη «και πολύ καλύτερα τεκμηριωμένη» άποψη του «μεθελληνικού υπερστρώματος (superstratum)» δεν ανατρέπει την πιθανά ορθή θέση ότι κάποια γλωσσικά στοιχεία εισχώρησαν στην ελληνική γλώσσα μέσω της «μινωικής πολιτιστικής σφαίρας» και ότι ορισμένα επιθέματτα «ανατολιακής προέλευσης» όπως το ''-σσ'', «ίσως προσελήφθησαν από την ελληνική γλώσσα ήδη από την 3η χιλιετία π.Χ., ως αποτέλεσμα των στενών σχέσεων μεταξύ των δύο ακτών του Αιγαίου εκείνη την περίοδο».{{Sfn|Γιαννόπουλος|2016|p=538-539}}}} Σύμφωνα με την ίδια άποψη, περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας όπου κατοικούσαν οι Λέλεγες ήταν οι: [[Θεσσαλία]], [[Εύβοια]], [[Βοιωτία]], [[Λοκρίδα]], [[Αιτωλία]], [[Ακαρνανία]], [[Λευκάδα]], [[Μεγαρίδα]], [[Ήλιδα]], [[Λακωνία]]. Επίσης στις [[Κυκλάδες]] και σε περιοχές της δυτικής Μικράς Ασίας.<ref name=":0" /> Στην Ελλάδα, οι Λέλεγες εξαφανίστηκαν ως φυλή μετά τον ερχομό των διαδοχικών κυμάτων ινδοευρωπαϊκών φύλων. Μόνο στη δυτική Λοκρίδα ίσως διατηρήθηκαν ως τις αρχές της [[Μυκηναϊκή εποχή|Μυκηναϊκής εποχής]]. Στη Μικρά Ασία διατηρήθηκαν και αργότερα, αφού η [[Ιλιάδα]], της οποίας ο ιστορικός πυρήνας αναφέρεται σε καταστάσεις του τέλους της μυκηναϊκής περιόδου, καταγράφει τους Λέλεγες ως συμμάχους των Τρώων,<ref>''Ιλ.'', [[s:Ιλιάς/Κ#v425|K 429]]· πβ. [[s:Ιλιάδα_(Πολυλάς)/κ#v430|μετάφραση]] του [[Ιάκωβος Πολυλάς|Ιάκωβου Πολυλά]].</ref> ενώ αργότερα οι Έλληνες της [[Ιωνία|Ιωνίας]] υποδούλωσαν Λέλεγες. Τέλος, οι Λέλεγες της [[Καρία|Καρίας]] υποδουλώθηκαν στους Κάρες και, μετά από μερικούς αιώνες, σταδιακά αφομοιώθηκαν από αυτούς. Εξαιτίας αυτής της αφομοίωσης των Λελέγων από τους Κάρες, οι Έλληνες της κλασικής και μεταγενέστερης εποχής συνέχεαν τα δυο αυτά φύλα μεταξύ τους.<ref name=":0" />
==Οι Λέλεγες στις αρχαίες πηγές==
|
