Βικιπαίδεια

Έδεσσα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 31:
|ΜορφολογικάΧαρακτηριστικά=Οροπέδιο
}}
 
[[Αρχείο:La cascata - panoramio (4).jpg|μικρογραφία|δεξιά|Άποψη του Μεγαλύτερου Καταρράκτη της πόλης.]]
 
Η '''Έδεσσα''' (παλαιότερα ονομάζονταν παράλληλα '''Βοδενά''' ή ''Πόλη των Νερών'') είναι πόλη της [[Μακεδονία (ελληνικό διαμέρισμα)|Μακεδονίας]], έδρα του [[Δήμος Έδεσσας|δήμου Έδεσσας]] και πρωτεύουσα της [[Νομός Πέλλας|Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας]] στην [[Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας]]. Η πόλη είναι φημισμένη για τους [[Καταρράκτες ΕδέσσηςΈδεσσας|καταρράκτες της]]<ref>{{Cite web|url=http://www.travelearth.gr/2019/01/13/%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%81%CF%81%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B5%CF%83-%CF%84%CE%B7%CF%83-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B4%CE%B1%CF%83/|title=ΟΙ ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref> και βρίσκεται πάνω στην [[Αρχαία Εγνατία Οδός|αρχαία Εγνατία Οδό]].
 
Ιδρύθηκε το 813 π.Χ. από τον πρώτο Μακεδόνα Βασιλιά, τον Ηρακλείδη Κάρανο και ήταν η πρώτη πρωτεύουσα του [[Μακεδονία (αρχαίο βασίλειο)|Μακεδονικού Βασιλείου]].<ref name="auto1">{{Cite web|url=http://www.edessacity.gr/tourism/ed800-10_el.htm|title=Edessa - 3000 years history|website=www.edessacity.gr|accessdate=2019-08-25}}</ref> Γνώρισε πλούσιο βιομηχανικό παρελθόν κατά την διάρκεια του μεσοπολέμου. Ο πληθυσμός της πόλης της Έδεσσας είναι 18.229, ενώ αυτός του διευρυμένου [[Δήμος Έδεσσας|Δήμου Έδεσσας]] ανέρχεται στους 28.814 κατοίκους ([[Ελληνική απογραφή 2011|απογραφή 2011]]). Επίσης μέχρι την ανακάλυψη των Βασιλικών Τάφων της Βεργίνας στην Ημαθία, από τον Μανώλη Ανδρόνικο πολλοί ακόμα πιστεύουν ότι οι Αρχαίες Αιγές βρίσκονται στο Αρχαιολογικό χώρο της πόλης, βάσει απόψεων αρχαιολόγων.<ref>{{Cite web|url=http://ethnologic.blogspot.com/2009/10/blog-post_30.html|title=ΕΘΝΟ - ΛΟΓΙΚΑ: ΑΙΓΕΣ – ΕΔΕΣΣΑ|last=Βιβλιόφιλος|date=30 Οκτωβρίου 2009|website=ΕΘΝΟ - ΛΟΓΙΚΑ|accessdate=2018-08-25}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.edessacity.gr/tourism/edessa/edessa-waterfalls/2012/ed800-edessa-waterfalls-1_el.htm|title=Edessa - Pella - Macedonia - Greece / Attractions - Εδεσσα - Ορεινή Πέλλα - Καταρράκτες Εδεσσας Waterfalls Cave|website=www.edessacity.gr|accessdate=2018-08-25}}</ref>
 
==Ετυμολογία ονομασίας πόλης==
«Πύργος μέσα στο νερό» σημαίνει κυριολεκτικά το όνομα της Έδεσσας από τα αρχαία χρόνια, λόγω ότι η τότε πόλη είχε και έχει έντονο το υγρό στοιχείο ([[Ποταμός|ποτάμια]] και [[Καταρράκτες ΕδέσσηςΈδεσσας|καταρράκτες]], για αυτό και οι ονομασίες της: Έδεσσα (βέδες στα φρυγικά ήταν το ''νερό'' ή ''πύργος στο νερό'') και Βοδενά (voda στα [[Σλαβικές γλώσσες|σλαβικά]] είναι το ''[[νερό]]''). Η πόλη ιδρύθηκε το 813 π.Χ. από τον Ηρακλείδη Κάρανο με το όνομα "Έδεσσα" αργότερα όπου όταν η Έδεσσα δέχθηκε ένα σλάβικοσλαβικό κύμα υπό την Οθωμανική Κατοχή μετονομάστηκε σε "Βοδενά". Το όνομα αυτό ακολούθησε να υφίσταται έως το 1912 όπου η Έδεσσα ελευθερώθηκε από τον Ελληνικό Στρατό. Από τότε η πόλη λέγεται πλέον "Έδεσσα" έως σήμερα.
 
==Ιστορική πορεία==
Γραμμή 45 ⟶ 46 :
Η πόλη κατοικείται από τα αρχαία χρόνια και μέχρι την ανακάλυψη των τάφων της [[Βεργίνα]]ς ([[1977]]) ταυτιζόταν με τις αρχαίες Αιγές, πρώτη πρωτεύουσα του αρχαίου Μακεδονικού βασιλείου. Η σημερινή πόλη είναι κτισμένη στη θέση της αρχαίας [[Ακρόπολη]]ς. Οι περιορισμένες, προς το παρόν, ανασκαφικές έρευνες έχουν αποκαλύψει το αρχαίο τείχος και τμήμα της αγοράς. Από την πόλη έφερε αποίκους ο [[Αλέξανδρος ο Μέγας|Μέγας Αλέξανδρος]] και επανίδρυσε την παλαιότερη Ορχόη της βορειοδυτικής Μεσοποταμίας σε '''[[Έδεσσα Μεσοποταμίας|Έδεσσα]]'''.
 
Στα [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|ρωμαϊκά χρόνια]] γνώρισε σχετική ακμή, καθώς βρισκόταν πάνω στην περίφημη [[Αρχαία Εγνατία Οδός|Αρχαία Εγνατία Οδό]], και σύμφωνα με τον ιστορικό [[Τίτος Λίβιος|Τίτο Λίβιο]] ήταν «πόλις ευγενής και αξιόλογος».<ref>Τίτος Λίβιος, ''Ιστορία της Ρώμης'', Βιβλίο 45, 30,5</ref> Από την εποχή του Αυγούστου μέχρι το 250 μ.Χ. διέθετε δικό της [[νομισματοκοπείο]], ένα από τα 9 που είχαν επιτρέψει οι [[Αρχαία Ρώμη|Ρωμαίοι]] στη [[Μακεδονία]]. Ελάχιστες πληροφορίες σώζονται για την πόλη κατά τη μεσαιωνική περίοδο. Τη διετία 691–692 στην [[Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος|Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδο]] συμμετέχει ο Ισίδωρος, "ελάχιστος επίσκοπος Εδεσσηνών πόλεως". Στους αιώνες που ακολούθησαν την κάθοδο των [[Σλάβοι|Σλάβων]] στα [[Βαλκάνια]] χάνεται το όνομα "Έδεσσα" και καθιερώθηκε η ονομασία "Βοδενά". Ο Βυζαντινός συγγραφέας του 11ου αιώνα [[Ιωάννης Σκυλίτζης|Σκυλίτζης]] αναφέρει:
 
Ελάχιστες πληροφορίες σώζονται για την πόλη κατά τη μεσαιωνική περίοδο. Τη διετία 691–692 στην [[Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος|Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδο]] συμμετέχει ο Ισίδωρος, "ελάχιστος επίσκοπος Εδεσσηνών πόλεως". Στους αιώνες που ακολούθησαν την κάθοδο των [[Σλάβοι|Σλάβων]] στα [[Βαλκάνια]] χάνεται το όνομα "Έδεσσα" και καθιερώθηκε η ονομασία "Βοδενά". Ο Βυζαντινός συγγραφέας του 11ου αιώνα [[Ιωάννης Σκυλίτζης|Σκυλίτζης]] αναφέρει:
 
{{απόσπασμα|''Φρούριον δε τα Βοδενά επί πέτρας αποτόμου κείμενον, δι ής καταρρεί το της λίμνης του Οστρόβου ύδωρ, υπό γης κάτωθεν ρέον αφανώς και εκείσε πάλιν αναδυόμενον''.}}
Γραμμή 54 ⟶ 53 :
 
===Νεώτερη περίοδος===
Το [[1345]] κατελήφθη για περίπου 40 χρόνια από τους [[Σέρβοι|Σέρβους]] του [[Στέφανος Δουσάν|Δουσάν]] και το [[1386]] η πόλη ακολούθησε την τύχη της υπόλοιπης [[Μακεδονία]]ς και υποτάχθηκε στους Οθωμανούς. Σε ρωσικό χρονικό της εποχής μαρτυρείται ολοκληρωτική καταστροφή από μεγάλο σεισμό το [[1395]], από τον οποίο και δημιουργήθηκαν οι περίφημοι καταρράκτες της. Το 1530 υπήρχαν στην πόλη 132 χριστιανικά και 48 μουσουλμανικά νοικοκυριά<ref>Harun Yeni, Demography and Settlement in Paşa Sancağı Sol-Kol Region According to Muhasebe-i Vilayet-i Rumeli Defteri Dated 1530, Supervisor: Prof. Halil İnalcık, Bilkent University, Department of History, Σεπτέμβριος 2006, σελ. 96</ref>.
Το 1530 υπήρχαν στην πόλη 132 χριστιανικά και 48 μουσουλμανικά νοικοκυριά<ref>Harun Yeni, Demography and Settlement in Paşa Sancağı Sol-Kol Region According to Muhasebe-i Vilayet-i Rumeli Defteri Dated 1530, Supervisor: Prof. Halil İnalcık, Bilkent University, Department of History, Σεπτέμβριος 2006, σελ. 96</ref>.
 
Η Έδεσσα υπήρξε ακόμη και στα χρόνια της [[Οθωμανική περίοδος στην Ελλάδα|τουρκοκρατία]]ς ένα σημαντικό αστικό και διοικητικό κέντρο της κεντρικής Μακεδονίας. Αυτό είχε ως επακόλουθο την ανάπτυξη των γραμμάτων και των τεχνών: παραδείγματα αποτελούν η ίδρυση του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου το [[1872]] και της φιλαρμονικής την [[δεκαετία 1900|δεκαετία του 1900]]. Το αποκορύφωμα της πολιτιστικής κίνησης ήρθε την εποχή του [[Μεσοπόλεμος|Μεσοπολέμου]] ([[1922]]-[[1940]]). Ιδιαίτερη ανάπτυξη γνώρισε η [[μουσική]], με συχνές συναυλίες, [[οπερέτα|οπερέτες]] και άλλες εκδηλώσεις, στις οποίες συμμετείχαν τοπικές χορωδίες και φιλαρμονικές. Η παλιά μουσική παράδοση διατηρείται μέχρι τις ημέρες μας και στο τέλος κάθε καλοκαιριού ομάδες κανταδόρων διασχίζουν όλες τις γειτονιές της πόλης χαρίζοντας έναν ρομαντικό αποχαιρετισμό στην εποχή των διακοπών.
Γραμμή 66 ⟶ 64 :
Από τους σύγχρονους λογοτέχνες κορυφαία θέση κατέχει ο ποιητής Μάρκος Μέσκος ([[1935]]-2019). Στο έργο του επανέρχονται συχνά αναμνήσεις από την παιδική και νεανική ζωή στην Έδεσσα και σκηνές από τη φρίκη των πολέμων της δεκαετίας του 1940. Ξεχωρίζουν επίσης ο [[Σάκης Τότλης]] και ο [[ποιητής]] Βασίλης Παππάς. Αξιόλογοι είναι και οι νεώτεροι Θόδωρος Σαρηγκιόλης, Τάκης Γκόντης, [[Ελευθερία Μπέλμπα]] (γενν. στην [[Αθήνα]]). Πολλά στοιχεία για την πόλη κατά τον 17ο αιώνα παρέχει ο Τούρκος περιηγητής [[Εβλιγιά Τσελεμπή]] που την επισκέφθηκε το [[1668]]. Στο έργο του αναφέρει την έντονη παρουσία των [[Έλληνες|Ελλήνων]] της πόλης.<ref>Η Κεντρική και Δυτική Μακεδονία κατά τον Εβλιγιά Τσελεμπή, μετάφραση και σχόλια: Βασίλειος Δημητριάδης, Έκδοση ΕΜΣ, 1973</ref>
 
Το [[1782]] ιδρύθηκε το πρώτο γνωστό σχολείο της πόλης, το «Ελληνομουσείον». Στα αρχεία της Ιεράς Μητροπόλεως Βοδενών σώζεται το ιδρυτικό [[σιγίλλιο]] που υπογράφει ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Γνωστός Εδεσσαίος της εποχής, ήταν ο λόγιος και καθηγητής της [[αρχαία ελληνική γλώσσα|αρχαίας ελληνικής γλώσσας]] στο [[Παρίσι]], [[Μηνάς Μηνωίδης]] (1788-1859) στον οποίο οφείλεται και η ανάπτυξη της Ολυμπιακής ιδέας. Μεγάλη οικογένεια της Έδεσσας τον 19ο αιώνα υπήρξε η οικογένεια ''Οικονόμου'' που μετανάστευσε στη [[Μολδοβλαχία]] (σημερινή [[Ρουμανία]]) και ακολούθως στην Τεργέστη της [[Αυστροουγγαρία|Αυστροουγγρικής]] Αυτοκρατορίας. Από την οικογένεια αυτή κατάγεται και ο διάσημος [[νευρολογία|νευρολόγος]] [[Κωνσταντίνος φον Οικονόμου|Κωνσταντίνος Οικονόμου]] (γνωστός ως ''Constantin von Economo''). Η οικογένεια Οικονόμου διατηρεί εωςέως σήμερα δεσμούς με την γενέθλια πόλη. Το αρχοντικό της οικογένειας Οικονόμου είναι έως και σήμερα ένα από τα αξιοθέατα της Έδεσσας.
 
Οι κάτοικοι της Έδεσσας συμμετείχαν στην επανάσταση του [[1821]]. Σπουδαίοι αγωνιστές της [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|επανάστασης του 1821]] ήταν ο [[Δημήτριος Τρούπκος]]<ref name=":0">Κωνσταντίνος Γ. Σταλίδης, Δημήτριος Τρούπκος, ένας Εδεσσαίος αγωνιστής του 1821, ανάτυπο από το 5ο τεύχος των ''Εδεσσαϊκών Χρονικών'', Έδεσσα 1973</ref> και ο [[Παναγιώτης Ναούμ]], ο οποίος συμμετείχε στις Εθνοσυνελεύσεις της [[Γ΄ Εθνοσυνέλευση Ερμιόνης|Ερμιόνης]], της [[Γ΄ Εθνοσυνέλευση Τροιζήνας|Τροιζήνας]], του [[Δ΄ Εθνοσυνέλευση Άργους|Άργους]] και του [[Ε΄ Εθνοσυνέλευση 1832|Ναυπλίου]], ως πληρεξούσιος, καθώς επίσης και οι αδερφοί του Δημήτριος και Αντώνιος Ναούμ,<ref>Ο νέος ελληνισμός στην Έδεσσα (Βοδενά) του πρώτου μισού του ΙΘ΄ αιώνα, Γεώργιος Ρουμελιώτης, Έκδοση: Λαογραφική Εταιρεία Νομού Πέλλας, σελίδα 82</ref> οι οπλαρχηγοί Νικόλαος Αθανασίου και Αναστάσιος Δημητρίου<ref>Ο νέος ελληνισμός στην Έδεσσα (Βοδενά) του πρώτου μισού του ΙΘ΄ αιώνα, Γεώργιος Ρουμελιώτης, Έκδοση: Λαογραφική Εταιρεία Νομού Πέλλας, σελίδα 110</ref> και ο αξιωματικός Δημήτριος Κωνσταντίνου. Τις δεκαετίες του 1860 και 1870 η Έδεσσα έγινε πεδίο συγκρούσεων μεταξύ Πατριαρχικών και Εξαρχικών. Οι Εξαρχικοί απαιτούσαν την τέλεση των εκκλησιαστικών ακολουθιών στη [[βουλγαρική γλώσσα]] και, όταν το αίτημα απορρίφθηκε από το Μητροπολίτη Αγαθάγγελο και τον Τούρκο Καϊμακάμη, κατέλαβαν το [[1870]] το μητροπολιτικό ναό των Αγίων Αναργύρων και τον μετέτρεψαν σε εξαρχικό μέχρι το [[1912]]. Κατά την περίοδο [[1892]]-[[1894]] ολοκληρώνεται η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής [[Σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης - Μοναστηρίου|Θεσσαλονίκης-Μοναστηρίου]] και η Έδεσσα συνδέεται πλέον με τρένο με τη [[Θεσσαλονίκη]], τη [[Βέροια]], τη [[Φλώρινα]] και το [[Μπίτολα|Μοναστήρι]].
Γραμμή 75 ⟶ 73 :
Στις 18 Οκτωβρίου του 1912 η πόλη απελευθερώνεται από τον Ελληνικό Στρατό και όλη η γύρω περιοχή εντάσσεται στο νέο Ελληνικό Κράτος. Αυτή η ημερομηνία αποτελεί γιορτή για την πόλη και σε κάθε επέτειο της διοργανώνονται εκδηλώσεις και μαθητικές και στρατιωτικές παρελάσεις.
 
Κατά το [[Μακεδονικός Αγώνας|Μακεδονικό Αγώνα]] οι πολλοί Εδεσσαίοι αγωνίστηκαν για την ελευθερία, όπως ο οπλαρχηγός [[Ιωάννης Τσίτσιος]] (καπετάν Βλάχος) και οι Μακεδονομάχοι Ιωάννης Γιούσμης, Παρίσης Παρίσης, Κωνσταντίνος Σαλάμπασης, Κωνσταντίνος Σιβένας, Αθανάσιος Φράγκου, Ιωάννης Χατζηνίκος και ο ιατρός Αργύριος Κιτάνος. Ηγετικές μορφές της πόλης υπήρξαν επίσης, ο Ευάγγελος Κωφός και ο Δημήτριος Ρίζος.<ref>Αφανείς γηγενείς Μακεδονομάχοι, επιστημονική επιμέλεια: Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος, ΕΜΣ, εκδόσεις University Studio Press. Θεσσαλονίκη 2008</ref> Κατά τη διάρκεια των [[Βαλκανικοί Πόλεμοι|Βαλκανικών Πολέμων]], η Έδεσσα απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό στις [[18 Οκτωβρίου]] του [[1912]].
 
Το 1918 ιδρύεται ο Φιλοπρόοδος Σύλλογος Μέγας Αλέξανδρος (το 1922 κατατίθεται το κατασταστικόκαταστατικό λόγω ενηλικίωσης των ιδρυτικών μελών) ο οποίος είναι και ο ιστορικότερος σύλλογος της Έδεσσας με πλήθος πολιτιστικών δραστηριοτήτων για την ανάδειξη του τοπικού πολιτισμού και της τοπικής ταυτότητας της πόλης. Σήμερα δραστηριοποιούνται στην πόλη πλήθος πολιτιστικών συλλόγων αναδεικνύοντας κάθε γωνιά του ελληνικού πολιτισμού.
 
Κατά την περίοδο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου στην Έδεσσα εδρεύουν οι πολυεθνικές συμμαχικές δυνάμεις της "Στρατιάς της Ανατολής" υπό των έλεγχο των Γάλλων και του στρατηγού [[Μωρίς Σαράιγ]] ο οποίος επισκέφθηκε την Έδεσσα. Το διάστημα αυτό φέρεται να ήταν στρατιώτης στην Έδεσσα και ο μετέπειτα ηγέτης του Βιετνάμ [[Χο Τσι Μιν|Χο Τσι Μινχ]].<ref>{{Cite web|url=httphttps://www.kathimerini.gr/791772/article/epikairothta/ellada/anazhtwntas-sth-makedonia-ta-ixnh-toy-xo-tsi-minx|title=Αναζητώντας στη Μακεδονία... τα ίχνη του Χο Τσι Μινχ|last=ΤΖΙΜΑΣ|first=ΣΤΑΥΡΟΣ|date=2014-11-13|website=Εφημερίδα Καθημερινή|publisher=Καθημερινή|accessdate=2017-04-22}}</ref>
 
Με τη [[Μικρασιατική Καταστροφή]] και την [[Ανταλλαγή πληθυσμών]] που ακολούθησε το [[1923]]-[[1924]], 2.500 περίπου χριαστιανοίχριστιανοί πρόσφυγες από τη [[Μικρά Ασία]] και την [[Ανατολική Θράκη]] εγκαθίστανται στην Έδεσσα, συμβάλλοντας στην πολιτισμική και οικονομική ανάπτυξη του μεσοπολέμου. Ωστόσο αρκετοί εύποροι κυρίως πρόσφυγες ήρθαν στην Έδεσσα αμέσως μετά την λήξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.
 
Πολλοί από αυτούς είχαν αστική προέλευση και ίδρυσαν βιοτεχνίες με κορυφαίους τους κλάδους της υφαντουργίας και της ταπητουργίας-η τεχνογνωσία των οποίων ήταν άγνωσηάγνωστη ως τότε στον κυρίως ελλαδικό κορμό<ref>[http://mikrasiatespellas.gr/ Σύλλογος Μικρασιατών Νομού Πέλλας - Ασχολίες]</ref>. Τη [[δεκαετία 1930|δεκαετία του '30]], εποχή πλήρους ακμής, λειτουργούν θέατρα, κινηματογράφοι, φιλαρμονική και εκδίδονται 4-5 εφημερίδες. Στην έντονη πολιτιστική κίνηση πρωτοστατεί ο σύλλογος «Μέγας Αλέξανδρος», που ιδρύθηκε το [[1922]] και συνεχίζει μέχρι σήμερα.<ref>[http://www.dimosedessas.gov.gr/el/i-poli-edessa/istoria-tis-perioxis Ιστορία της Περιοχής | Δήμος Έδεσσας]</ref>
 
===Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος===
Γραμμή 89 ⟶ 87 :
 
====Καταστροφή της πόλης====
Η ευημερία της πόλης δέχθηκε ανεπανόρθωτο πλήγμα κατά τη [[δεκαετία 1940|δεκαετία του '40]], με τη γερμανική [[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|κατοχή]] και τον [[Ελληνικός Εμφύλιοςεμφύλιος Πόλεμοςπόλεμος (1946–1949)|εμφύλιο]] που ακολούθησε, Αν και η Έδεσσα δεν βομβαρδίστηκε στη διάρκεια του [[Ελληνοϊταλικός Πόλεμος|Ελληνοϊταλικού Πολέμου]], υπέστη τεράστια καταστροφή ακριβώς λίγες ημέρες πριν από τη λήξη της κατοχής. Το Σεπτέμβριο του [[1944]], οι [[Γερμανοί]], σε αντίποινα για το φόνο ενός στρατιώτη τους, πυρπόλησαν τη μισή πόλη αφήνοντας χιλιάδες άστεγους. Μεταξύ των κτιρίων που καταστράφηκαν περιλαμβανόταν το Αρρεναγωγείο (κτίσμα του [[1862]]) και ο μητροπολιτικός ναός των Αγίων ΑναργύρωνΑνάργυρων.
 
Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Έδεσσα βρέθηκε στη δίνη του [[Ελληνικός Εμφύλιοςεμφύλιος Πόλεμοςπόλεμος (1946–1949)|εμφυλίου πολέμου]] και, κατά περιόδους, κατακλύστηκε από προσωρινούς πρόσφυγες των γύρω χωριών, τα οποία εκκενώνονταν για στρατιωτικούς λόγους. Όταν έληξαν οι συγκρούσεις το [[1949]] και ενώ εκατοντάδες σλαβόφωνοι και άλλοι ντόπιοι μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού μαζί με τις οικογένειες τους είχαν πάρει το δρόμο της αναγκαστικής εξορίας, η πόλη προσπάθησε να επουλώσει τα τραύματα, αλλά οι οικονομικές συνθήκες είχαν αλλάξει.
 
====Οικονομική και βιομηχανική παρακμή====
Γραμμή 104 ⟶ 102 :
[[Αρχείο:20160518 105 edessa site.jpg|μικρογραφία|Πολλές παρεμβάσεις στην πόλη έχουν χρηματοδοτηθεί από το ΕΣΠΑ, όπως η συγκεκριμένη.]]
 
Στις αρχές του 2000, τα παλιά εργοστάσια της Έδεσσας έχουν γκρεμιστεί ([[Νηματουργείο Γρηγόριος Τσίτσης Α.Ε.|Τσίτση]]) ή έχουν μεταβληθεί σε χώρους εστίασης ([[Κανναβουργείο Έδεσσας|Κανναβουργείο]]), επίσης χώροι πολιτισμού και διασκέδασης μπορούν να σας προσφέρουν ποικίλα μέρη στην πόλη. Οι μικρές μονοκατοικίες με τους ανθισμένους κήπους δίπλα στα ποταμάκια έχουν δώσει τη θέση τους σε πενταόροφεςπενταώροφες πολυκατοικίες.
 
Ωστόσο, η πόλη διατηρεί ακόμη γωνιές πρασίνου, με σημαντικά πάρκα μέσα στο κέντρο, και διασχίζεται πάντα από μικρά ποταμάκια που της προσδίδουν ένα ιδιαίτερο χρώμα. Παρ΄ όλα αυτά όμως η αναλογία τ.μ. πράσινου ανά κάτοικο βρίσκεται στο 7,6 σύμφωνα με τη μελέτη που εκπονήθηκε από την ομάδα του καθηγητή της Αρχιτεκτονικής Τοπίου Γιάννη Τσαλικίδη το 2006, για λογαριασμό του [[Δήμος Έδεσσας|Δήμου Έδεσσας]], τη στιγμή που σύμφωνα με τον "Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος" το κατώτερο όριο μιας βιώσιμης πόλης είναι τα 10 τ.μ. πράσινου ανά κάτοικο. Το 2006 η τσιμεντοποίηση του πάρκου της πλατείας 25ης Μαρτίου με σκοπό την εκεί ανέγερση Μουσείου, παρ΄ ότι είχε προεπιλεγεί άλλος χώρος στην παραδοσιακή συνοικία "Βαρόσι", ακυρώθηκε μετά από κινητοποιήσεις ενεργών πολιτών της Έδεσσας. Την περίοδο 2004-2007 ανακατασκευάστηκε και η σιδηροδρομική γραμμή στο τμήμα Θεσσαλονίκης-Έδεσσας-Φλώρινας. Το 2006 η "Πρωτοβουλία Πολιτών για το Οδικό και Σιδηροδρομικό Δίκτυο" διεκδικεί την αναβάθμιση του οδικού δικτύου Θεσσαλονίκης-Έδεσσας στο τμήμα από τη Χαλκηδόνα ως τα όρια του νομού Πέλλας με το νομό Φλώρινας καθώς και την παράκαμψη της Έδεσσας ενώ παράλληλα τίθεται για πρώτη φορά το αίτημα της σιδηροδρομικής σύνδεσης Θεσσαλονίκης-Έδεσσας και Αριδαίας μέσω Γιαννιτσών. Την περίοδο 2007-2011 μετά από ποικιλόμορφες δράσεις της "Πρωτοβουλίας Πολιτών για το Σιδηροδρομικό Δίκτυο του νομού Πέλλας" το παραπάνω αίτημα γίνεται αποδεκτό από το σύνολο σχεδόν των κατοίκων του Νομού Πέλλας με αποτέλεσμα την ένταξή του στην "Προκαταρκτική Μελέτη Σκοπιμότητας Ανάπτυξης Προαστιακού Περιφερειακού Σιδηρόδρομου Θεσσαλονίκης".
Γραμμή 113 ⟶ 111 :
 
===Βιομηχανική ανάπτυξη===
Στα τέλη του 19ου αιώνα, αρχίζει να χρησιμοποιείται για πρώτη φορά συστηματικά το μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα της πόλης, οι άφθονες υδατοπτώσεις. Στο «φρύδι» του βράχου κτίζονται εργοστάσια, τα οποία αξιοποιούν τη δωρεάν πηγή ενέργειας και φέρνουν οικονομική άνθηση. Πρώτο [[Νηματουργείο Γρηγόριος Τσίτσης Α.Ε.|εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας]] ήταν του [[Νηματουργείο Γρηγόριος Τσίτσης Α.Ε.|Τσίτση]] ([[1895]]). Ακολούθησαν η [[Εργοστάσιο ΕΣΤΙΑ Α.Ε|Άνω]] και [[Εργοστάσιο ΕΣΤΙΑ Α.Ε|Κάτω Εστία]], το [[Κανναβουργείο Έδεσσας|Κανναβουργείο]] και το ΣΕΦΕ.ΚΟ. Α.Ε.<ref>{{cite web|url=https://www.archaiologia.gr/blog/issue/%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%BF%CF%83%CF%84%CE%AC%CF%83%CE%B9%CE%B1-%CE%BA%CE%BB%CF%89%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%8B%CF%86%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B3%CE%AF%CE%B1%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD/|title=Κλωστοϋφαντουργία στην Έδεσσα|publisher=archaiologia.gr}}</ref> Ήδη από τη [[Δεκαετία 1910|δεκαετία του '10]] και ιδιαίτερα κατά την περίοδο του [[Μεσοπόλεμος|Μεσοπολέμου]], η Έδεσσα είχε αποκληθεί "Μάντσεστερ των Βαλκανίων"<ref>{{Cite web|url=httphttps://www.athinorama.gr/travel/greece/destination.aspx?did=343&aid=730499|title=Έδεσσα|website=αθηνόραμα travel|accessdate=2019-08-23}}</ref> και ήταν, μαζί με τη [[Νάουσα]], η κινητήρια δύναμη της βιομηχανίας στη Μακεδονία.
 
Η Έδεσσα ήταν η δεύτερη πόλη στην παραγωγή μεταξιού. Είχε εκκοκιστήριαεκκοκκιστήρια βάμβακος και εργοστάσια ταπητουργίας που γνώρισαν ιδιαίτερη άνθηση. Τα υδροκίνητα εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας, σε μεγάλη ακμή κατά το μεσοπόλεμο, ιδρύθηκαν ανάμεσα στο 1874 και το 1912 στις πόλεις του Βερμίου και επωφελήθηκαν από την κινητήρια δύναμη του νερού, τα χαμηλά ημερομίσθια και την πλούσια ντόπια παραγωγή πρώτων υλών. Στην Έδεσσα κάθε εργοστάσιο εκμεταλλεύεται και έναν καταρράκτη. Ο μηχανικός εξοπλισμός προέρχεται από την Ευρώπη ενώ η παραγωγή τους καταναλώνεται στην ευρύτατη περιοχή της τότε Ευρωπαϊκής Τουρκίας.
 
====Νηματουργείο "Γρηγόριος Τσίτσης"====
Γραμμή 121 ⟶ 119 :
 
====Ένωσις Βιομηχανικών Επιχειρήσεων ΕΣΤΙΑ Α.Ε.====
Η «[[Εργοστάσιο ΕΣΤΙΑ Α.Ε|Ένωσις Βιομηχανικών Επιχειρήσεων ΕΣΤΙΑ Α.Ε.]]» αποτελούταν από ένα Νηματουργείο και ένα κλωστοϋφαντουργείο (το ένα δίπλα στο Πάρκο των Καταρρακτών, και το άλλο και μικρότερο στον Λόγγο) τα οποία παρήγαγαν δίμητοδίμιτο, φανέλα και κάμποτο. Η επιχείρηση έκλεισε έπειτα από την καταστροφική πυρκαγιά το 1954 στην μία από της μονάδες της (Άνω Εστία).
 
====Κανναβουργείο Α.Ε.====
Γραμμή 129 ⟶ 127 :
Το "Καναβουργείο" των αδελφών Αποστόλου και Σπυριδωνίδη βρίσκεται στην είσοδο της πόλης αλλά δεν λειτούργησε ποτέ διότι υπήρξαν μεγάλες ελλείψεις σε προσωπικό και βιομηχανικό εξοπλισμό. Σώζονταν μόνο οι εξωτερικοί του τοίχοι από πωρόλιθο ως το 2001. Αργότερα ανακαινίστηκε και χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα ως επιπλοποιείο.
 
====Εριοβιομηχανία ΣΕΦΕ.ΚΟ. Α.Ε.====
[[Αρχείο:Watermill at Edessa, Pella prefecture, Greece 01.jpg|μικρογραφία|Υδροκίνητος μηχανισμός στο Υπαίθριο Μουσείο Νερού.]]
Η "Εριοβιομηχανία ΣΕΦΕ.ΚΟ. Α.Ε." ξεκίνησε ως Εριουργείο των αδελφών Σεφερτζή-Κόκκινου, είχε τον καλύτερο μηχανικό εξοπλισμό από όλα τα εργοστάσια της πόλης και παρήγαγε υφάσματα σκωτσέζικα (κασμίρια). Το 1985 αγοράζεται από τον βιομήχανο Σημαιοφορίδη για να μετατραπεί σε εργοστάσιο έτοιμων ενδυμάτων. Στο πλαίσιο της μετατροπής, ο αρχικός εξοπλισμός πουλήθηκε και 36 αργαλειοί έγιναν παλιοσίδερα.
 
====Ταπητουργείο Κοτζαϊβάζογλου====
Γραμμή 139 ⟶ 137 :
===Οδικές μεταφορές===
Η Έδεσσα εξυπηρετείται από την [[Εθνική Οδός 2 (Ελλάδα)|ΕΟ2]] (δυτικό τμήμα της [[Ευρωπαϊκή Οδός 86|Ε86]]) όπου η πρόσβαση στην πόλη μπορεί να γίνει είτε από τη νότια πλευρά (Νοσοκομείου) είτε από την βόρεια πλευρά (Εκκλεισοχωρίου) είτε από την πρόσφατη δυτική παράκαμψη (προς το βουνό Βόρας). Απέχει (οδικά) 541 χλμ. από την [[Αθήνα]], 95 χλμ. από την [[Θεσσαλονίκη]] και 37 χλμ. από τα [[Γιαννιτσά]]. Επίσης, βρίσκεται 58 χλμ. ανατολικά της [[Φλώρινα]]ς και 49 χλμ. βόρεια της [[Βέροια]]ς.
 
{| class="wikitable"
|-
Γραμμή 174 ⟶ 173 :
==Πληθυσμός==
{| class="wikitable sortable mw-collapsible"
|+Η Μεταβολή του πληθυσμού της πόλης
!Έτος
!Κάτοικοι
!Μεταβολή
|-
|1913
|8.846
|<nowiki>---</nowiki>
|-
|1928
|9.441
|<nowiki>+595</nowiki>
|-
|1938
|13.115
|<nowiki>+3.674</nowiki>
|-
|1940
|12.377
|<nowiki>-738</nowiki>
|-
|1951
|14.940
|<nowiki>+2.563</nowiki>
|-
|1961
|15.534
|<nowiki>+594</nowiki>
|-
|1971
|13.947
|<nowiki>-1.587</nowiki>
|-
|1981
|16.642
|<nowiki>+2.695</nowiki>
|-
|1991
|17.659
|<nowiki>+1.017</nowiki>
|-
|2001
|18.253
|<nowiki>+594</nowiki>
|-
|2011
|18.229
|<nowiki>-24</nowiki>
|}
 
Γραμμή 228 ⟶ 214 :
 
[[Αρχείο:L'isola pedonale - panoramio.jpg|μικρογραφία|Η οδός Δημοκρατίας που σήμερα αποτελεί τον πεζόδρομο της πόλης.]]
 
Στον πεζόδρομο της πόλης διοργανώνονται εκθέσεις και εκδηλώσεις άλλοτε για φιλανθρωπικό σκοπό και άλλοτε για διασκέδαση στις οποίες όλοι οι πολίτες συμμετέχουν, με επίκεντρο φυσικά την διασκέδαση. Επίσης στον χώρο του Παρθεναγωγείου στο Βαρόσι διοργανώνονται εκθέσεις ζωγραφικής είτε από τοπικούς καλλιτέχνες είτε από γνωστούς. Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού στον χώρο του Βαροσίου και των καταρρακτών διοργανώνεται η ετήσια Ανθοέκθεση<ref>{{Cite web|url=http://www.edessacity.gr/civilization/events-spring-flower-exhibition/index.htm|title=Ανθοέκθεση Έδεσσας|website=edessacity.gr}}</ref> του Δήμου που φέτος κλείνει 19 χρόνια. Στην Ανθοέκθεση από όλη την χώρα πολλοί άνθρωποι επισκέπτονται τον χώρο να θαυμάσουν το πάρκο των καταρρακτών γεμάτο από σπάνια είδη λουλουδιών και θάμνων όπου είναι εφικτή και η αγορά.
 
Γραμμή 234 ⟶ 221 :
 
===Ανθεστήρια Έδεσσας===
Τα Ανθεστήρια της Έδεσσας αποτελούσαν μια σημαντική τοπική εορτή με ρίζες από τη δεκαετία του 1950, όπου μια παρέλαση αρμάτων με θέμα την άνοιξη διοργανώνεται μέσα Μαΐου. Τα πρώτα Ανθεστήρια τελέστηκαν το Μάιο 1956 και ακολούθησαν και άλλα το 1957, 1958 κλπ.. Μετά αποαπό διακοπή λόγω οικονομικής αδυναμίας του Δήμου, οργανώθηκαν και πάλι το 1969, 1970, 1971, αλλά οι οικονομικές δυσχέρειες δεν επέτρεψαν τη συνέχισή τους. Μετά από 48 χρόνια με πρωτοβουλία της Δημοτικής Αρχής και συλλόγων καλλιτεχνικής φύσεως οργανώθηκε το 2017 τριήμερη εκδήλωση προς τιμήν της εορτής των Ανθεστηρίων συνοδευόμενη με παρέλαση αρμάτων παρόμοια με αυτή του 1969, η οποία στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία και επαναλήφθηκε το 2018. Η δημοτική αρχή σε συνεργασία με φορείς επιδιώκει με επιτυχία την επαναδιοργάνωση των Ανθεστηρίων και μάλιστα με στόχο την καθιέρωση τους προς τιμή του πολιτισμού που αναπτύχθηκε με την πάροδο των χρόνων.<ref>{{Cite web|url=https://www.tilegrafimatilegrafimanews.gr/nea/anthestiria-edessas-2017-to-ethimo-xanazontanevei-tin-kyriaki-28-maiou/|title=Ανθεστήρια Έδεσσας 2017: Το έθιμο ξαναζωντανεύει την Κυριακή 28 Μαΐου - Τηλεγράφημα|website=www.tilegrafima.gr|language=el|accessdate=2018-02-24}}</ref><ref name="edessacity1"/>
 
===Μουσεία===
====Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Έδεσσας====
[[Αρχείο:Macedonian Museums-49-Laografiko Edessas-217.jpg|μικρογραφία|Το Λαογραφικό Μουσείο της Έδεσσας.]]
Το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο<ref>{{Cite web|url=http://edessacity.gr/museum/folkloremuseum/index.htm|title=Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Έδεσσας|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> ιδρύθηκε το 1996 με πρωτοβουλία του Δήμου, για την ανάδειξη της καθημερινότητας της πόλης από τα αρχαία χρόνια εώςέως τα τέλη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Το μουσείο κρατάει άφθαρτη την καθημερινότητα στα χρόνια εκείνα όπου μπορεί κάποιος να δει τις παραδοσιακές ενδυμασίες και στολές ντόπιων και προσφύγων, πλέον μπορεί ο επισκέπτης να δει σε εικονική πραγματικότητα την αναπαράσταση της πόλης κατά την τουρκοκρατία, την βιομηχανική και οικονομική άνθιση, στα μέσα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και εώςέως την πλημμύρα του 1979 η οποία αποδείχθηκε καταστροφική για την πόλη. Επίσης μπορεί να δει τα υλικά και προϊόντα που χρησιμοποιούσαν οι τότε κάτοικοι για να καλύψουν τις ανάγκες τους, και επίσης υπάρχουν αρχεία και φωτογραφίες μοναδικής αξίας στο μουσείο από εκείνα τα χρόνια. Στο Μουσείο λειτουργεί καφετέρια με θέα τον κάμπο της Έδεσσας. Το μουσείο στεγάζεται σε πρόσφατο ανακαινισμένο αρχοντικό στην παλιά πόλη "Βαρόσι".
 
====[[Κανναβουργείο Έδεσσας|Βιομηχανικό Μουσείο Κανναβουργείου]]====
Γραμμή 246 ⟶ 233 :
====[[Υπαίθριο Μουσείο Νερού Έδεσσας|Υπαίθριο Μουσείο Νερού]]====
[[Αρχείο:Edessa Watermills.jpg|μικρογραφία|Το Υπαίθριο Μουσείο Νερού της πόλης.]]
Μέσα στο πάρκο [[Καταρράκτες ΕδέσσηςΈδεσσας|καταρρακτών]], ο πλακόστρωτος δρόμος οδηγεί στο [[Υπαίθριο Μουσείο Νερού Έδεσσας|Υπαίθριο Μουσείο Νερού]]. Υπάρχουν αναστηλωμένα βιομηχανικά κτίρια, κανάλια με νερό, νερόμυλοι και μηχανές που μαρτυρούν την υδροκίνητη ιστορία της πόλης. Δίπλα στους Καταρράκτες είναι σε λειτουργία από τον Μάιο του 2001 το πρώτο ενυδρείο με ενδημικά ψάρια γλυκού νερού της Ελλάδας. Επίσης για διευκόλυνση πρόσβασης στο [[Κανναβουργείο Έδεσσας|Βιομηχανικό Μουσείο Κανναβουργείου]] υπάρχουν δυο δημοτικοί υπαίθριοι ανελκυστήρες κατά μήκος του βράχου που οδηγούν στο εργοστάσιο.
 
=====Μύλος της Γεύσης=====
Γραμμή 267 ⟶ 254 :
 
===Αξιοθέατα===
====[[Καταρράκτες ΕδέσσηςΈδεσσας|Πάρκο των Καταρρακτών]]====
[[Αρχείο:Έδεσσα - panoramio (1).jpg|εναλλ.=Καταρράκτης Κάρανος|μικρογραφία|Ο Μεγάλος Καταρράκτης της Έδεσσας και των Βαλκανίων.]]
 
Μέσα από τη Έδεσσα ρέουν 4 ποτάμια, τα οποία σχηματίζουν 12 καταρράκτες. Οι δώδεκα [[Καταρράκτες ΕδέσσηςΈδεσσας|καταρράκτες]] της Έδεσσας βρίσκονται στην άκρη της ακρόπολης της πόλης σε ένα πάρκο που εκτείνεται σε 100.000 τμτ.μ. το οποίο είναι γνωστό στους ντόπιους και ως «φρύδι της πόλης». Οι δύο από τους καταρράκτες είναι επισκέψιμοι. Ανάμεσά τους βρίσκεται το δημοτικό τουριστικό περίπτερο ΠΙΣΙΝΕΣ που είναι σε λειτουργία αδιάκοπτα από το 1953. Το όνομα του οφείλεται στις πισίνες που δημιουργήθηκαν από τους Γερμανούς το 1942 για την τοπική τουριστική ανάπτυξη και διαμόρφωσαν το χώρο.<ref>{{Cite web|url=http://www.edessacity.gr/tourism/edessa/edessa-waterfalls/index.htm|title=Οι καταρράκτες της Έδεσσας|website=edessacity.gr}}</ref> Προπολεμικά, στην περιοχή βρίσκονταν νεκροταφεία και η πρόσβαση στους [[Καταρράκτες ΕδέσσηςΈδεσσας|καταρράκτες]] ήταν δύσκολη. Σκαλοπάτια και μονοπάτια οδηγούν ακόμη και πίσω από τους καταρράκτες. Το νερό των Καταρρακτών προέρχεται από τις πηγές του υγροτόπου Άγρα-Βρυτών-Νησίου οι οποίες τροφοδοτούνται από τα χιόνια του [[Βόρας|Καϊμακτσαλάν]] ενώ η ροή τους είναι ελεγχόμενη από τους υδρολεκτρικούςυδροηλεκτρικούς σταθμούς της ΔΕΗ στον Άγρα και στον Εδεσσαίο.
 
Ο μεγάλος καταρράκτης, γνωστός ως Κάρανος, έχει ύψος 70 μέτρα{{πηγή}} και το βράδυ φωταγωγείται. Ο διπλός Καταρράκτης είναι διπλάσιος σε μήκος από τον Μεγάλο Καταρράκτη διότι χωρίζεται σε δυο καταρράκτες οι οποίοι τροφοδοτούν το εργοστάσιο της Δ.Ε.Η κάτω από τον βράχο.{{πηγή}} Η πρόσβαση και θέαση του καταρράκτη γίνεται κυρίως από το Πάρκο των Καταρρακτών.
Γραμμή 288 ⟶ 275 :
 
====Ρολόι της Πόλης====
Το ''πέτρινο Ρολόι'' της πόλης, κατασκευασμένο περί το [[1905]], βρίσκεται δίπλα στο κινηματοθέατρο του φιλοπρόοδου σύλλογου "Μέγας Αλέξανδρος", ο οποίος βρίσκεται προς το παρόν (Αύγουστος 2019) εκτός λειτουργίας.Βρίσκεται πλέοναλλά εν λειτουργίαλειτουργεί από Εδεσσαίους εθελοντές.
 
====Παλαιά Μητρόπολη====
Γραμμή 296 ⟶ 283 :
[[Εικόνα:View from Voden.JPG|μικρογραφία|Κατοικίες της πόλης]]
 
Η παραδοσιακή συνοικία ''Βαρόσι'', στην οποία σώζονται τα παλαιότερα σπίτια της Έδεσσας (ορισμένα από τις αρχές του 19ου αιώνα). Ολόκληρη η συνοικία έχει κηρυχθεί διατηρητέα, αλλά τα περισσότερα κτίσματα κινδυνεύουν άμεσα με κατάρρευση.Εώς σήμερα πολλές βιοτεχνίες έχουν στεγαστεί σε ανακατασκευασμένα κτήρια.Επίσης η γνωστή οικία "Τσάμη" πλέον στεγάζει χώρο συνεδριάσεων. Κατά την δεκαετία του 1990 αφότου οι περισσότεροι κάτοικοι της παλιάς πόλης (Βαρόσι) είχαν αφήσει τα οικήματα τους για να μείνουν σε πιο ασφαλές μέρος, ο Δήμος αποφασίζει την διεκδίκηση του οικισμού και δημοπρατεί ένα σχέδιο ανάπλασης του οικισμού το οποίο είχε βραβευθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση και ξεκινάει να αποκατασταθεί τις φθορές του χρόνου και να προσπαθεί να γίνει ο οικισμός μέρος του Πάρκου των Καταρρακτών.
 
====[[Δάσος Γαβαλιώτισσας|Δάσος Γαβαλιώτισσας - Χίλια Πεύκα]]====
Το Δάσος Γαβαλιώτισσας - Χίλια Πεύκα βρίσκεται βορειοανατολικά της Έδεσσας σε απόσταση 1500μ από το κέντρο της πόλης. Εκεί υπάρχει ο [[Φ.Ο.Ε. Έδεσσας|Φυσιολατρικός Όμιλος Έδεσσας]] ο οποίος ιδρύθηκε το 1967 με τη μορφή συλλόγου και στεγάζεται ως σήμερα σε ιδιόκτητο κτήριο μέσα στο δάσος πλησίον του [[Γαβαλιώτισσα|Αμφιθεάτρου Γαβαλιώτισσας]], όπου κατά την δεκαετία του 1970 το παρόν κτίριο ανακαινίστηκε και επεκτάθηκε για την λειτουργία Τουριστικού Περιπτέρου λόγω της αξιόλογης θέσης του (το 2013 ανέστειλε την λειτουργία του). Κατά την διάρκεια λειτουργίας του στεγάζοταν σε αυτό εστιατόριο, και κέντρο αναψυχής ενώ επίσης μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως χώρος εκδηλώσεων. Επί της οδού Έδεσσας-Αριδαίας έχει τοποθετηθεί σκάφους της ΑΚΡΟΤΙΜ της ομάδας επιδείξεων της πολεμικής αεροπορίας προς τιμή των Εδεσσαίων πιλότων καθώς και ένα ποδήλατο-μνημείο σε αδικοχαμένους Εδεσσαίους ποδηλάτες. Στα Χίλια Πεύκα λειτουργεί αθλητικό κέντρο με γήπεδα Μπάσκετ-Βόλλευ και παράλληλα πίστα ποδηλασίας ΜΤΒ. Την περιοχή διασχίζει ο σιδηρόδρομος ενώ πολλά είναι και τα περιπατητικά μονοπάτια προς το Κλησοχώρι, την Αρχαία Έδεσσα, την Μεσαιωνική Έδεσσα, τον ΑγιοΆγιο Λουκά, το 606 και τον πυρσό. Στην περιοχή κάθε χρόνο οργανώνονται αθλητικοί ποδηλατικοί αγώνες καθώς και πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις.
 
====Μικροί Καταρράκτες====
Γραμμή 307 ⟶ 294 :
[[Αρχείο:20161127 134239ξ.jpg|μικρογραφία|Όψη του Κανναβουργείου.]]
 
Το [[Κανναβουργείο Έδεσσας|Κανναβουργείο]] βρίσκεται στον ανατολικό τομέα του [[Καταρράκτες ΕδέσσηςΈδεσσας|πάρκου των Καταρρακτών]] και αποτελεί τμήμα του "Υπαίθριου Μουσείου Νερού". Ήταν πρότυπη βιομηχανική μονάδα και το μεγαλύτερο Κανναβουργείο στην Ελλάδα. Από το 2000 έως το 2014 στέγαζε το Βιομηχανικό Μουσείο της πόλης αλλά επίσης μετά την ανάπλαση του ένα μέρος του εργοστασίου επίσης στέγαζε το εστιατόριο και την καφετέρια του πολυχώρου αυτού. Η πρόσβαση στο εργοστάσιο γινόταν από τον λιθόστρωτο δρόμο που χρησιμοποιούσαν οι εργάτες κατά την διάρκεια λειτουργίας του σαν εργοστάσιο και από τις λιθόστρωτες σκάλες κατά μήκος του βράχου. Από το 1997, 2 υπαίθριοι ανελκυστήρες τοποθετήθηκαν από τον δήμο για διευκόλυνση της πρόσβασης στο εργοστάσιο. Το 2014 βάζει λουκέτο και αφήνεται στην μοίρα του έως σήμερα. Ο χώρος δέχεται επανειλημμένα φθορές και βανδαλισμούς λόγω της απομακρυσμένης τοποθεσίας του και της ελλιπούς οχύρωσης του. Έως σήμερα δεν έχει υπάρξει κάποια ενημέρωση για μίσθωση ή επαναλειτουργία του. Δυστυχώς το κόστος επαναλειτουργία είναι μεγάλο καθώς απαιτούνται αρκετές ανακαινίσεις ιδιαίτερα στους εσωτερικούς χώρους επειδή έχουν δεχθεί ανεπανόρθωτο πλήγμα από την υγρασία αλλά και το κόστος συντήρησης των 2 ανελκυστήρων είναι υψηλό για τα σημερινά οικονομικά δεδομένα.
 
====Γενί Τζαμί====
Γραμμή 318 ⟶ 305 :
====Ιστορικές====
[[Αρχείο:Aggelis Gatsos.JPG|μικρογραφία|Ο Αγγελής Γάτσος ήταν από τους πιο γνωστούς αγωνιστές του 21'. Προερχόταν από την γύρω περιοχή της Έδεσσας και είναι τιμητικό πρόσωπο της πόλης.]]
*[[Αγγελής Γάτσος]], αγωνιστής του 1821.
*[[Μηνάς Μηνωίδης]], Καθηγητής της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στο Παρίσι, στον οποίον οφείλεται η ανάπτυξη της Ολυμπιακής Ιδέας.
*[[Κωνσταντίνος φον Οικονόμου]] ([[1876]] - [[1931]]) διάσημος νευρολόγος (γνωστός ως ''Constantin von Economo'').
*[[Δημήτριος Τρούπκος]]<ref name=":0" /> επαναστάτης του 1821.
*[[Παναγιώτης Ναούμ]], επαναστάτης του 1821 και συμμετέχον μέλος στις Εθνοσυνελεύσεις της [[Γ΄ Εθνοσυνέλευση Ερμιόνης|Ερμιόνης]], της [[Γ΄ Εθνοσυνέλευση Τροιζήνας|Τροιζήνας]], του [[Δ΄ Εθνοσυνέλευση Άργους|Άργους]] και του [[Ε΄ Εθνοσυνέλευση 1832|Ναυπλίου]].
*Νικόλαος Αθανασίου, Οπλαρχηγός του 1821.
*Αναστάσιος Δημητρίου, Οπλαρχηγός του 1821.
*Δημήτριος Κωνσταντίνου, Αξιωματικός του 1821.
*Γρηγόριος Τσίτσης, μεγαλοέμπορος και ιδιοκτήτης του μεγαλύτερου εργοστασίου δημιουργίας κάνναβης και μεταξιού στην Ανατολή.<ref>{{Cite web|url=http://www.archaiologia.gr/wp-content/uploads/2011/06/18-6.pdf|title=ΚΛΩΣΤΟΥΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΔΕΣΣΑ|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>
*[[Ιωάννης Τσίτσιος|Ιωάννης Τσίτσιος]] ''(καπετάν Βλάχος)'']], Μακεδονομάχος οπλαρχηγός.
*Ιωάννης Γιούσμης, Μακεδονομάχος.
*Παρίσης Παρίσης, Μακεδονομάχος.
*Κωνσταντίνος Σαλάμπασης, Μακεδονομάχος.
*Κωνσταντίνος Σιβένας, Μακεδονομάχος.
*Αθανάσιος Φράγκου, Μακεδονομάχος.
*Ιωάννης Χατζηνίκος, Μακεδονομάχος.
*Αργύριος Κιτάνος, Μακεδονομάχος (Ιατρός).
*Ευάγγελος Κωφός, Ηγετική Μορφή.
*Δημήτριος Ρίζος, Ηγετική Μορφή.
*[[Σόλων Ζέφυρος Γρηγοριάδης|Σόλων-Ζέφυρος Γρηγοριάδης]], Ιστορικός, και Συγγραφέας.
*[[Μενέλαος Λουντέμης]], Συγγραφέας.
*Δημήτριος Γιάκας, πρώτος Εδεσσαίος που συμμετείχε, σε ομάδα γυμναστικής επίδειξης, στους [[Θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες 1936|Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936]].
*[[Δημήτρης Μπέης]], αντιστασιακός εναντίον της Χούντας των Συνταγμαρχών και Δήμαρχος της Αθήνας.
*[[Γιώργος Πέτσος]], Πολιτικός.
*Γιώργος Μεσημέρτζης, Εδεσσαίος Αθλητής Πανελληνιονίκης και μεγάλος δωρητής του Μουσείου Αθλητισμού Έδεσσας.
*Φόρης Γεντζής, Ποδοσφαιριστής του ΠΑΟΚ, προς τιμήν του έχει λάβει την ονομασία του το Δημοτικό Στάδιο Έδεσσας.
 
====Σύγχρονες====
Γραμμή 363 ⟶ 350 :
 
====Εδεσσαϊκός====
Το [[1960]], οι τρεις σύλλογοι της Έδεσσας (Άρης, Εθνικός, Ηρακλής) συνενώθηκαν στον "[[Α.Σ. Εδεσσαϊκός|Εδεσσαϊκό]]", με σύμβολο την τρίαινα. Σύντομα, ο Εδεσσαϊκός καθιερώθηκε ανάμεσα στους πρωταγωνιστές της Β΄ Εθνικής Κατηγορίας. Πρωταθλητής στον Δ' Όμιλο το 1962-63 και το 1964-65, έχασε και τις δυο φορές την άνοδο στην Α΄ Εθνική σε αγώνες μπαράζ μεταξύ των τεσσάρων πρωταθλητών, σύμφωνα με το σύστημα που ίσχυε τότε. Το 1969-70, στην τελευταία αναλαμπή, διεκδίκησε τον τίτλο μέχρι τέλους, αλλά κατετάγη 3ος. Ακολούθησαν χρόνια παρακμής. Το [[1975]] υποβιβάστηκε για πρώτη φορά στην ιστορία του. Επανήλθε στη Β΄ Εθνική το [[1977]] και γνώρισε άλλους τρεις υποβιβασμούς στη Γ΄ Εθνική μεταξύ [[1981]] και [[1988]].
 
Η σπουδαιότερη στιγμή του εδεσσαϊκού ποδοσφαίρου ήρθε το [[1992]], όταν ο Εδεσσαϊκός ανήλθε για πρώτη φορά στην Α΄ Εθνική, με προπονητή τον Μάκη Κατσαβάκη. Στην ομάδα του 1992 ξεχώριζαν κυρίως νέα ταλέντα, όπως ο Σαπουντζής, ο Ζουμπούλης, ο Σταφυλίδης, ο Πασαλής και οι δυο βετεράνοι Μαλουμίδης και Τσολερίδης. Η Έδεσσα ήταν η τρίτη μικρότερη πόλη της Μακεδονίας (μετά την [[Βέροια]] και την [[Καστοριά]]) που ανέβασε ποτέ ομάδα στην Α΄ Εθνική.
Γραμμή 372 ⟶ 359 :
Η πόλη έχει να επιδείξει σημαντική παρουσία και στον [[στίβος|στίβο]]. Ξεχωρίζουν δυο περίοδοι ακμής, η δεκαετία του 1960 και η δεκαετία του 1990. Ειδικά τη δεκαετία του 1960, ο γυναικείος στίβος της Έδεσσας βρισκόταν στις κορυφές της Ελλάδας και ο Εδεσσαϊκός καταλάμβανε συχνά τη 2η θέση στους Πανελλήνιους Αγώνες ([[1963]], [[1965]], [[1966]]). Αξιόλογοι αθλητές από την Έδεσσα κατά την περίοδο 1960-1980 ήταν ο Μεσημέρτζης (15 χρυσά μετάλλια σε Πανελλήνιους Ανδρών στους δρόμους ημιαντοχής-αντοχής), ο Παρασκευάς (μήκος), ο Αβραμίδης (ύψος), ο Τζέπτιμπης (100, 220 μέτρα), ο Γιαβανίδης (110 εμπόδια), ο Βουτσής (100 μ.), ο Καβαλιωτίδης (400 μ.), ο Χρηστάκης (ακοντισμός) και ο Τζουβάρας (3 χρυσά μετάλλια σε Πανελλήνιους Αγώνες Ανδρών στα 100-200 μ.). Αθλήτριες: Πέτκου (σπριντ), Τσιμπουκτσόγλου (ύψος), Β. Καραφύλλη (7 χρυσά μετάλλια σε Πανελλήνιους Αγώνες Γυναικών στη δισκοβολία), Ζαχαριάδου (δισκοβολία), Σ. Καραφύλλη (ακοντισμός), Τύμη, Δανέζη (πένταθλο).
 
Η δεύτερη περίοδος ακμής, κατά τη δεκαετία του 1990, προήλθε από το Γυμναστικό Σύλλογο Έδεσσας (ΓΥΣΕ), με δημιουργό τον Πέτρο Χάλη. Οι αθλητές του ΓΥΣΕ διακρίθηκαν σε παιδικό και εφηβικό επίπεδο, καθώς, λόγω των νέων συνθηκών επαγγελματισμού στο στίβο, οι περισσότεροι σταμάτησαν τον αθλητισμό με την ενηλικίωσή τους. Γνωστότερα ονόματα του ΓΥΣΕ υπήρξαν ο Χοΐδης (100μ.), πρώτος στους Πανευρωπαϊκούς Αγώνες Νέων, η Τσάμογλου (σφυροβολία), με επανειλημμένες καταρρίψεις του πανελλήνιου ρεκόρ, η Κυβελίδου (έπταθλο), η Π. Μανώλη (200μ με εμπόδια) 2η στους Βαλκανικούς Αγώνες, η Δημητριάδου (έπταθλο), οι Ελ. και Δ. Μασλίγκα (μήκος) και η Γαλένη (μήκος).
 
<br />
====Αλεξάνδρεια====
Τα Αλεξάνδρεια είναι ένας ετήσιος διαγωνισμός με παρουσία από το 1953, με χορηγό τον Δήμο Έδεσσας. Το 2002 εξελίχθηκε σε Grand Prix αγώνα κλασσικού αθλητισμού με συνδιιοργανωτή τον [[Σύνδεσμος Ελληνικών Γυμναστικών Αθλητικών Σωματείων|ΣΕΓΑΣ]], ο οποίος διοργανώνεται στις αρχές του Ιουνίου, με κεντρική έδρα το Εθνικό Στάδιο Έδεσσας. Τα αγωνίσματα που έχουν συμπεριληφθεί κατά καιρούς είναι τα εξής:
Γραμμή 386 ⟶ 372 :
*Σφυροβολία
*Σφαιροβολία
*Άλματα (εις μήκος και εις ύψος)
και παλαιότερα:
*Χειροσφαίριση
Γραμμή 409 ⟶ 395 :
 
===Κολύμβηση===
Στην πόλη, υπάρχει το δημοτικό κολυμβητήριο Έδεσσας<ref>{{Cite web|url=http://www.edessacity.gr/athletics/edessa-sports-swimming-pool/index.htm|title=Δικτυακός Τόπος Έδεσσας|date=2016-03-01|website=www.edessacity.gr|publisher=Δημοτική Κοινωφελής Επιχείρηση Έδεσσας|accessdate=2017-04-22}}</ref> από το 1978. Μέχρι το 1978 οι Εδεσσαίοι έκαναν μπάνιο στα ποτάμια της πόλης κάτι που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. [http://www.edessacity.gr/athletics/edessa-sports-swimming-pool/index.htm Το δημοτικό κολυμβητήριο Εδεσσας]Έδεσσας λειτουργεί από τον Μάιο ως τον Οκτώβριο. Υπάρχουν προγράμματα ελεύθερης κολύμβησης, προπόνησης και εκμάθησης παιδιών και ενηλίκων. Λειτουργούν τμήματα Baby Swimmming και Aqua Aerobics. Τα προγράμματα λειτουργούν με ευθύνη της Δημοτικής Επιχείρησης Έδεσσας.
 
===Ποδηλασία / Ορεινή Ποδηλασία===
Γραμμή 426 ⟶ 412 :
 
====Παλαιότερες εφημερίδες====
*''Έδεσσα'' (1919-1920)
*''Νέα Έδεσσα'' (1921-1922)
*''Νέα Ιδέα'' (1927-1928)
Γραμμή 434 ⟶ 420 :
*''Ταχυδρόμος Εδέσσης'' (1929-1931)
*''Εμπρός'' (1930-27 Οκτωβρίου 1940)
*''Ελεύθερος Λαός'' (1931-1934)
*''Ελεύθερος Λόγος'' (1934-1938)
*''Πέλλα'' (του1954-1956 με εκδότη τον Ευ.Πέτσου) (1954-1956Πέτσου)
*''Ηχώ Εδέσσης'' (από το 1957)
*''Εθνική Μάχη'' (από το 1961)
*''Πέλλα'' (τουαπό το 1973 με εκδότη τον Α. Παπαγιάννη) (1973-)
*''Πέλλαθλο'' (από το 1997)
*''Τοπική'' (από το 2001)
Γραμμή 451 ⟶ 437 :
*karatzova.com
*tastv.gr
*waterfalls.gr
*pellanews.gr
*edessaika.gr
*meapopsi.gr
 
Γραμμή 464 ⟶ 448 :
 
==Παραπομπές==
{{reflist|colwidth=30em}}
<references />
 
==Εξωτερικοί σύνδεσμοι==
Γραμμή 483 ⟶ 467 :
{{Έδρες νομών της Ελλάδας}}
{{Δήμος Έδεσσας}}
 
{{DEFAULTSORT:Έδεσσα}}
 
[[Κατηγορία:Έδεσσα]]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Έδεσσα"