Ιωάννινα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
δεν έχει ιδιαίτερο πρόβλημα μορφοποιησης, παρακαλώ διευκρινίστε |
Αφαίρεση επαναλήψεων, αναδιάταξη κειμένου και λοιπή επιμέλεια |
||
Γραμμή 25:
Τα '''Ιωάννινα''', γνωστά και ως '''Γιάννενα''' ή '''Γιάννινα''', είναι πόλη της [[Ήπειρος|Ηπείρου]], έδρα του [[Δήμος Ιωαννιτών|δήμου Ιωαννιτών]] και [[πρωτεύουσα]] της [[Νομός Ιωαννίνων|Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων]]. Επίσης, αποτελούν την έδρα και μεγαλύτερη πόλη της [[Περιφέρεια Ηπείρου|Περιφέρειας Ηπείρου]] καθώς και της [[Αποκεντρωμένη Διοίκηση Ηπείρου - Δυτικής Μακεδονίας|Αποκεντρωμένης Διοίκησης Ηπείρου - Δυτικής Μακεδονίας]]. Ο πληθυσμός της πόλης ανέρχεται στους 65.574 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011.<ref name=":0">«[http://www.statistics.gr/documents/20181/1210503/FEK_monimos_rev.pdf/125204a0-726f-46fe-a141-302d9e7a38dc ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού]», σελ. 10571 (σελ. 97 του pdf). Σε μορφή Excel «''[http://www.statistics.gr/documents/20181/1210503/resident_population_census2011rev.xls/956f8949-513b-45b3-8c02-74f5e8ff0230 Πίνακας αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ Πληθυσμού-Απογραφής 2011]''» στην ιστοσελίδα της [http://www.statistics.gr/2011-census-pop-hous ΕΛΣΤΑΤ]. [https://web.archive.org/web/20171124131800/http://www.statistics.gr/documents/20181/1210503/FEK_monimos_rev.pdf/125204a0-726f-46fe-a141-302d9e7a38dc Αρχειοθετήθηκε] 24/11/2017. Ανακτήθηκε 09/01/2018.</ref>
Τα Ιωάννινα βρίσκονται στο βορειοδυτικό κομμάτι της ηπειρωτικής Ελλάδας, στο κέντρο του ομώνυμου λεκανοπεδίου. Είναι μία από τις μεγαλύτερες πόλεις της [[Ελλάδα]]ς με πλούσια πολιτιστική παράδοση και σύγχρονες αναπτυξιακές επιχειρήσεις. Μεταξύ των πολυποίκιλων γεωγραφικών χαρακτηριστικών της περιοχής ξεχωριστή θέση κατέχει η λίμνη [[Παμβώτιδα]], που παράκειται της πόλης
Άξιο αναφοράς είναι το [[νησί των Ιωαννίνων|νησάκι της λίμνης]] Παμβώτιδας (νήσος Ιωαννίνων), το οποίο είναι ένα από τα δύο κατοικημένα νησιά σε λίμνη στη χώρα (το άλλο είναι ο [[Άγιος Αχίλλειος Πρεσπών]]) και στο οποίο βρίσκεται μικρός οικισμός και διάφορα μνημεία και αξιοθέατα, όπως η τελευταία κατοικία του [[Αλή Πασάς|Αλή Πασά]]. Υπάρχουν επίσης έξι μοναστήρια,<ref name=auto1>Γεώργιος Ι. Σουλιώτης ''Γιάννινα (Οδηγός Δημοτικού Μουσείου και Πόλεως'' 1975</ref> το παλιότερο του Αγίου Νικολάου (Ντίλιου) ή Στρατηγοπούλου του 11ου αιώνα, του Αγίου Νικολάου (Σπανού) ή Φιλανθρωπινών από το 1292 μ.Χ., του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (1506 μ.Χ.), της Ελεούσης (1570 μ.Χ.), του Αγίου Παντελεήμονος (17ου αιώνα) και της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (1851 μ.Χ.). Στο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου (Σπανού) ή Φιλανθρωπινών δίδαξαν κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ο λόγιος [[Αλέξιος Σπανός]], οι μοναχοί Πρόκλος και Κομνηνός και οι αδελφοί Αψαράδες, Θεοφάνης και Νεκτάριος. Τρία χιλιόμετρα από την πόλη των Ιωαννίνων βρίσκεται το σπήλαιο Περάματος Ιωαννίνων, μήκους περίπου 830 μέτρων και εκτάσεως περίπου 14400 τ.μ.<ref name=auto1 /> Το σπήλαιο ανακαλύφθηκε από κατοίκους της πόλεως που προσπάθησαν να βρουν καταφύγιο από τους βομβαρδισμούς των ιταλικών αεροπλάνων το 1940. Βόρεια των Ιωαννίνων, σε απόσταση 50 περίπου χιλιομέτρων, βρίσκεται η γραφική Κόνιτσα και ο ποταμός Αώος.▼
== Ιστορία ==
Γραμμή 36 ⟶ 34 :
Ακολούθησε το διάστημα των σλαβικών επιδρομών στην ευρύτερη περιοχή κατά το τέλος του 6ου και στις αρχές του 7ου αι. μ.χ.. Στο διάστημα αυτό δεν διασώζονται στοιχεία για την τύχη της πόλης, αν και θεωρείται πιθανή η κατάληψή της από τους επιδρομείς για ορισμένες δεκαετίες. Το 879 η πόλη αναφέρεται για πρώτη φορά με το σημερινό της όνομα και ήταν έδρα Επισκόπου. Η πόλη καταλήφθηκε προσωρινά από τους [[Βούλγαροι|Βουλγάρους]] του τσάρου [[Σαμουήλ]]. Το 1082 η πόλη καταλήφθηκε από τους [[Νορμανδοί|Νορμανδούς]], υπό τον [[Βοημούνδος του Τάραντα|Βοημούνδο του Τάραντα]], που επιδιόρθωσε τα τείχη της πόλης για να απωθήσει αντεπίθεση του αυτοκράτορα [[Αλέξιος Α' Κομνηνός|Αλέξιου Κομνηνού]]. Η πόλη απελευθερώθηκε από τον Αλέξιο Κομνηνό το 1108. Το 13ο αι. με την εγκαθίδρυση του [[Δεσποτάτο της Ηπείρου|Δεσποτάτου της Ηπείρου]] τα Ιωάννινα ήταν το δεύτερο σημαντικότερο αστικό κέντρο της Ηπείρου, μετά την Άρτα. Ο ιδρυτής του Δεσποτάτου [[Μιχαήλ Α' Δούκας|Μιχαήλ Α’ Κομνηνός Δούκας]] συνέβαλε στην εγκατάσταση στην πόλη επιφανών οικογενειών από την [[Κωνσταντινούπολη]] που είχαν διαφύγει λόγω της [[Δ' Σταυροφορία|Άλωσης του 1204 από τους Σταυροφόρους]]. Από το 1337-1340 ο Ανδρόνικος Γ' Παλαιολόγος με τη βοήθεια του Ιωάννη Καντακουζηνού καταλύουν το Δεσποτάτο της Ηπείρου και τα Ιωάννινα περιέρχονται υπό βυζαντινό έλεγχο. Το 1367 τα Ιωάννινα ελέγχονται από τον Σέρβο [[Θωμάς Β΄ Πρελούμπος|Θωμά Πρελούμπου]] που οι Γιαννιώτες ονόμασαν Δεσπότη, όμως τελικά κατηγορήθηκε για τις τυραννικές του μεθόδους. Μέχρι την κατάκτηση από τους Τούρκους το 1430, παρόλο που η πόλη περιήλθε υπό σε Σέρβους και Ιταλούς ηγεμόνες ([[Οίκος των Τόκκων]]), γνώρισε σημαντική οικονομική και πνευματική άνθιση.
=== Οθωμανική
[[Αρχείο:Ioannina orismos 1430.jpg|thumb|Ο 'Ορισμός' του Σινάν Πασά, 9 Οκτ. 1430, που απένειμε στους κατοίκους σειρά προνομίων.]]
[[Αρχείο:
Το 1430 οι [[Οθωμανική αυτοκρατορία|Οθωμανοί]], υπό τον [[Σινάν Πασάς|Σινάν Πασά]] με την είσοδό τους στην πόλη δεσμεύτηκαν με έγγραφη συμφωνία (''ορισμός'') να γίνουν σεβαστά πολλά προνόμια των κατοίκων, κυρίως περιουσιακά και εκκλησιαστικά.
Το 1611 ο [[Διονύσιος ο Φιλόσοφος]] (ή Σκυλόσοφος), πρώην Επίσκοπος [[Λάρισα]]ς ηγήθηκε εκτεταμένης εξέγερσης στην περιοχή. Η εξέγερση όμως καταπνίγηκε από το διοικητή της πόλης Ασλάν Πασά, που ήταν γενίτσαρος ελληνικής καταγωγής, ενώ ο Διονύσιος βρήκε μαρτυρικό θάνατο στην πόλη των Ιωαννίνων. Απόρροια του ξεσηκωμού αυτού ήταν και η κατάργηση των προνομίων. Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου καταστράφηκε και οι μοναχοί θανατώθηκαν. Στη θέση του ανεγέρθηκε το 1618 τζαμί (Ασλάν Τζαμί, σήμερα μουσείο, επί του κάστρου) αφιερωμένο στον Ασλάν Πασά που κατέπνιξε το κίνημα του Διονύσιου. Από την εποχή εκείνη εγκαταστάθηκαν οικογένειες [[Οθωμανοί|Τούρκων]] και [[Εβραίοι|Εβραίων]] στο κάστρο της πόλης. Οι εκδιωχθέντες Έλληνες ίδρυσαν νέους οικισμούς για πρώτη φορά έξω από το κάστρο: της Καλούτσιανης, της Σιαράβας, της Καραβατιάς, τα Δυο Αδέλφια, τα Λακώματα κ.α.<ref name="auto1">Γεώργιος Ι. Σουλιώτης ''Γιάννινα (Οδηγός Δημοτικού Μουσείου και Πόλεως'' 1975</ref>
Παρ όλη την αναταραχή, η πόλη επανέκαμψε, οι Γιαννιώτες συνέχισαν τις εμπορικές και χειροτεχνικές τους δραστηριότητες. Οι εμπορικές σχέσεις με σημαντικά κέντρα της Ευρώπης ([[Βενετία]] και [[Λιβόρνο]]) ήταν έντονες, όπου έμποροι από τα Ιωάννινα ίδρυαν εμπορικούς και τραπεζικούς οίκους. Ταυτόχρονα, διατηρούσαν την επαφή τους με την πατρίδα και χρηματοδοτούσαν την κατασκευή εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Αυτοί οι έμποροι υπήρξαν και οι πιο σημαντικοί εθνικοί ευεργέτες. [[Αρχείο:Ioannina Kaplaneios.jpg|thumb|Η [[Καπλάνειος Σχολή]]]]
=== Τα Ιωάννινα στο απόγειο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού ===
Η σημαντικότατη πνευματική και εκπαιδευτική δραστηριότητα την εποχή εκείνη ήταν απόρροια της οικονομικής ευημερίας που η πόλη γνώρισε. Τα Ιωάννινα αποτέλεσαν το σημαντικότερο κέντρο του [[Νεοελληνικός διαφωτισμός|Νεοελληνικού Διαφωτισμού]] μαζί με την Κωνσταντινούπολη και τα κέντρα του απόδημου Ελληνισμού στη Βιέννη και στο Βουκουρέστι. Ιωαννίτες ήταν οι ιδρυτές και των τεσσάρων ελληνικών τυπογραφείων της Βενετίας: του Νικολάου Γλυκύ, Ανδρέα Ιουλιανού, Νικολάου Σάρου και Δημητρίου Θεοδοσίου.<ref>Π. ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΥ: ''ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΑΡ΄ ΕΛΛΗΣΙΝ'' ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ε.Η.Μ., 1986</ref> Στον 17ο και 18ο αιώνα χτίστηκαν πολλές σχολές: η [[Σχολή Επιφανίου Ηγουμένου|Επιφανείου]] το 1647, η [[Σχολή Εμμανουήλ Γκιούμα|Μπαλάνειος]] το 1676, η [[Μαρούτσιος Σχολή|Μαρούτσιος]] το 1742, η [[Καπλάνειος Σχολή|Καπλάνειο]]ς τo 1805 και αργότερα η [[Ζωσιμαία Σχολή]] το 1828 και άλλες. Οι σχολές αυτές αποτέλεσαν σημαντικά κέντρα στην ανάπτυξη του [[Νεοελληνικός διαφωτισμός|Νεοελληνικού Διαφωτισμού]].<ref>Ιωάννης Στεφανόπολι ''Το σχολείον παράγων της Εθνικής αφυπνίσεως.'' Πρώτη δημοσίευση: ''L’ Hellenisme Contemporain'', Δ/ση ύλης: Διονύσιος Ζακυθινός, Αθήναι 1953</ref> Η Μπαλάνειος ιδρύθηκε από τον Μπαλάνο Βασιλόπουλο, (1684-1760) με χρήματα του ευεργέτη Μάνου Γκιούμα. Εδώ δίδαξαν σημαντικές προσωπικότητες του Ελληνικού Διαφωτισμού, όπως ο Βησαρρίων Μακρής (1675-1683), ο ιερέας Γεώργιος Σουγδουρής (1683-1714), ο ιερέας Αναστάσιος Παπαβασιλείου (1715 -?), ο ιερομόναχος [[Μεθόδιος Ανθρακίτης]] (1715-?), ο μαθητής του [[Αθανάσιος Ψαλίδας]] (1767-1829), ο μαθητής αυτού Ιωάννης Βηλαράς (1771-1823) και ο [[Κοσμάς Μπαλάνος|Κοσμάς Βαλάνος]] (1731-1808), γιος του [[Μπαλάνος Βασιλόπουλος|Μπαλάνου Βασιλόπουλου]].<ref>Π. Αραβαντινού ''Βιογραφική Συλλογή Λογίων της Τουρκοκρατίας'' ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ε.Η.Μ., 1960.</ref> Ο [[Αθανάσιος Ψαλίδας]] με τη σειρά του ίδρυσε την Καπλάνειο Σχολή με χρήματα που δωρήθηκαν από τον πλούσιο έμπορο Ζώη Καπλάνη από τη Ρωσία. Ο Ψαλίδας εξόπλισε την Καπλάνειο με αξιόλογη βιβλιοθήκη και με εξοπλισμό πειραματικής φυσικής και χημείας που προκάλεσε την περιέργεια και καχυποψία του Αλή Πασά. Η Καπλάνειος λειτούργησε έως το 1820, όταν τα Σουλτανικά στρατεύματα μπήκαν στα Ιωάννινα. Στα Ιωάννινα φοίτησε και ο κληρικός και λόγιος [[Νεόφυτος Δούκας]]. Τα σχολεία αυτά συνέχισαν τη Βυζαντινή παράδοση και συνέβαλαν αποφασιστικά στην αφύπνιση των υπόδουλων Ελλήνων. Το 1789 η πόλη έγινε έδρα της περιοχής (πασαλίκι) που έλεγχε ο [[Αλή πασάς]], μουσουλμάνος αλβανικής καταγωγής από το [[Τεπελένι]], ο οποίος είχε υπό τον έλεγχό του όλη την περιοχή της βορειοδυτικής Ελλάδας, την [[Θεσσαλία]], τμήμα της [[Εύβοια]]ς και την [[Πελοπόννησος|Πελοπόννησο]]. Κατά το διάστημα αυτό η πόλη γνώρισε το απόγειο της ακμής της. Από τότε έχει μείνει γνωστή η έκφραση ότι τα Ιωάννινα είναι «πρώτα στα άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα». Ο [[Νεόφυτος Δούκας]], λόγιος και κληρικός της εποχής, με υπέρογκο έργο, αναφέρει χαρακτηριστικά, με μια μικρή δόση υπερβολής
=== Τα Ιωάννινα κατά την Επανάσταση του 1821 ===
Το έτος που ξέσπασε η [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|Επανάσταση]] (1821), ο Σουλτάνος
=== Νεότερη και σύγχρονη ιστορία ===
Γραμμή 60 ⟶ 56 :
Το [[1970]] ιδρύθηκε το [[Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων]] ενώ τα Ιωάννινα έχουν θέσει υποψηφιότητα για την ανάδειξή τους σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2021.
== Αξιοθέατα
[[Αρχείο:Castle Gate.jpg|thumb|To Βυζαντινό Κάστρο των Ιωαννίνων]]
[[Αρχείο:Aslan Pasha Ottoman mosque in Ioannina, Greece.jpg|αριστερά|μικρογραφία|300x300εσ|Τέμενος Ασλάν Πασά (τριπλό Μουσείο)]]
[[Αρχείο:Ottoman library, Ioannina, Greece.jpg|thumb|Οθωμανική Βιβλιοθήκη, Iωάννινα|300px|left]]
[[Αρχείο:Ali Pasha Tepelena tomb and Fetihe mosque.jpg|thumb|Τάφος Αλή Πασά και Φετιχέ Τζαμί, Ιωάννινα|300px|left]]
Τα πλέον αξιοσημείωτα αξιοθέατα είναι τα εξής{{πηγή}}:
*
*
*
*
* Μουσείο Αργυροτεχνίας'''
*
*
*
*
*
* Ιστορικό Κέντρο των Ιωαννίνων
*
*
[[Αρχείο:Ancient theater of Dodoni.jpg|thumb|Το θέατρο της [[Αρχαία Δωδώνη|αρχαίας Δωδώνης]]|328x328px]]
Η
* Το
* Η αρχαία [[Δωδώνη]], με το καλά διατηρημένο αρχαίο θέατρό της,το οποίο χτίστηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. επί βασιλείας του βασιλιά Πύρρου, βρίσκεται 22χλμ νοτίως των Ιωαννίνων.
=== Το Νησί ===
==Τριτοβάθμια Εκπαίδευση==▼
▲
Στα Ιωάννινα λειτουργούν τα παρακάτω τμήματα του [[Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων|Πανεπιστημίου Ιωαννίνων]], σύμφωνα με τον νόμο 4559/3-8-2018.▼
▲==Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και Υγεία==
{{Κύριο|Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων|}}
▲Στα Ιωάννινα
Στην πόλη λειτουργούν δύο νοσοκομεία, το Γενικό Κρατικό «Χατζηκώστα» και το Πανεπιστημιακό Περιφερειακό «Δουρούτη», τα οποία δέχονται ασθενείς από το σύνολο του νομού.
== Μεταφορές ==
Νότια της πόλης διέρχεται η [[Εγνατία Οδός]] ενώνοντας τα Ιωάννινα με την [[Ηγουμενίτσα]], την [[Θεσσαλονίκη]], την [[Καβάλα]] και την [[Αλεξανδρούπολη]] ενώ επίσης από την νότια πλευρά της πόλης ξεκινά η [[Ιόνια Οδός]] συνδέοντας τα Ιωάννινα με την [[Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας|Νότια - Δυτική Ελλάδα]]. Από την βόρεια έξοδο της πόλης ξεκινά η παλαιά ΕΟ που συνδέει την πόλη τόσο με την Δυτική Μακεδονία, όσο και με την Αλβανία. Μέσα στην πόλη υπάρχει αστική συγκοινωνία η οποία διεξάγεται με αρκετές λεωφορειακές γραμμές. Το [[Κοινά Ταμεία Εισπράξεων Λεωφορείων|ΚΤΕΛ]] Ιωαννίνων εκτελεί καθημερινά δρομολόγια εντός νομού, αλλά και με αρκετές πόλεις της [[Ελλάδα|Ελλάδας]].
Σε απόσταση 5 χιλιομέτρων από το κέντρο των Ιωαννίνων βρίσκεται ο [[Κρατικός Αερολιμένας Ιωαννίνων «Βασιλεύς Πύρρος»|Κρατικός Αερολιμένας Ιωαννίνων Βασιλεύς Πύρρος]]
==Κλίμα==
Τα Ιωάννινα έχουν [[
{{Weather box
|location = Ιωαννίνων
Γραμμή 247 ⟶ 223 :
|align=right|112.486
|}
==Αδελφοποιημένες πόλεις==
|