Βικιπαίδεια

Αρχαία Ρώμη: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Διάσωση 15 πηγών και υποβολή 0 για αρχειοθέτηση.) #IABot (v2.0
Γραμμή 96:
Σύμφωνα με ημιμυθικές πηγές, η εγκαθίδρυση της [[Ρωμαϊκή Ρεπούμπλικα|Ρωμαϊκής Δημοκρατίας]] έλαβε χώρα περίπου το [[509 π.Χ.]], όταν ο τελευταίος των επτά βασιλέων της Ρώμης, ο Ετρούσκος [[Ταρκύνιος]] ο Υπερήφανος, ανατράπηκε και στη θέση του εγκαθιδρύθηκε σύστημα, βάσει του οποίου κυβερνούσαν αιρετοί άρχοντες, που εκλεγόταν κάθε χρόνο, καθώς και διάφορες μορφές συνελεύσεων.<ref>Matyszak, 2003. Σελίδες 43-44.</ref> Η ψήφιση [[Σύνταγμα|συντάγματος]] καθόρισε μια σειρά από ελεγκτικά όργανα και σαφή διαχωρισμό των εξουσιών.
 
Οι σημαντικότεροι από τους αξιωματούχους της πόλης ήταν οι δύο [[Ύπατος|ύπατοι]] (''consules''), που ασκούσαν από κοινού την [[εκτελεστική εξουσία]], η οποία συχνά περιγράφεται με τον όρο ''«imperium»''.<ref>Adkins, 1998. Σελίδες 41-42.</ref> Οι ύπατοι έπρεπε να συνεργαστούν με τη [[Ρωμαϊκή Σύγκλητος|Σύγκλητο]], την οποία συγκροτούσαν οι ευγενείς, γνωστοί ως «[[πατρίκιοι]]». Αρχικά ο ρόλος της ήταν συμβουλευτικός, ωστόσο με το πέρασμα του καιρού απέκτησε μεγαλύτερο μέγεθος και σημαντική πολιτική δύναμη.<ref>[http://www.wsu.edu/~dee/ROME/REPUBLIC.HTM Rome: The Roman Republic] {{DeadWebarchive|url=https://web.archive.org/web/20110514025151/http://www.wsu.edu/~dee/ROME/REPUBLIC.HTM link|date=June2011-05-14 2015}} του Richard Hooker. Washington State University.</ref> Άλλα αξιώματα της ρωμαϊκής κοινωνίας περιλαμβάνουν τους [[πραίτορας|πραίτορες]] (''praetor''), τους [[Αγορανόμος (ρωμαϊκό αξίωμα)|αγορανόμους]] (''aedile''), τους δημάρχους (tribunus) και τους [[Κοιαίστωρ|κοιαίστορες]] (''quaestor'', ταμίας).<ref name="Lacus">[http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/secondary/SMIGRA*/Magistratus.html Magistratus] του George Long, M.A. Εμφάνιση στις σελίδες 723-724 του ''A Dictionary of Greek and Roman Antiquities'' από τον William Smith, D.C.L., LL.D. Εκδότης John Murray, Λονδίνο, 1875.</ref> Τα αξιώματα αυτά αρχικά παρέχονταν κατά αποκλειστικότητα από τους πατρικίους, αλλά αργότερα έγιναν προσιτά και στους ανθρώπους του λαού, οι οποίοι ήταν γνωστοί με το όνομα «[[πληβείοι]]».<ref name=auto1>Τίτος Λίβιος II</ref> Εκλογικά σώματα ήταν η [[Λοχίτιδα Εκκλησία]] (''comitia centuriata''), η οποία αποφάσιζε για θέματα πολέμου και ειρήνης και επίσης φρόντιζε για την εκλογή των αξιωματούχων· επίσης η [[Φυλέτις Εκκλησία]] (''comitia tributa''), η οποία εξέλεγε κατώτερους αξιωματούχους.<ref>Adkins, 1998. Σελίδα 39.</ref>
 
Οι Ρωμαίοι σταδιακά υπέταξαν τους υπόλοιπους πληθυσμούς της ιταλικής χερσονήσου, ανάμεσα στους οποίους και τους [[Ετρούσκοι|Ετρούσκους]].<ref>Haywood, 1971. Σελίδες 350-358.</ref> Η τελευταία απειλή για τη ρωμαϊκή κυριαρχία εμφανίστηκε, όταν ο [[Τάραντας]], ισχυρή [[Έλληνες|ελληνική]] αποικία, ζήτησε τη βοήθεια του βασιλιά της [[Ήπειρος|Ηπείρου]], [[Πύρρος της Ηπείρου|Πύρρου,]] κατά της Ρώμης, αλλά οι προσπάθειές του τελικά απέτυχαν.<ref>[http://www.livius.org/ps-pz/pyrrhus/pyrrhus02.html Πύρρος της Ηπείρου (2)] και [http://www.livius.org/ps-pz/pyrrhus/pyrrhus03.html Πύρρος της Ηπείρου (3)] του Jona Lendering. Livius.org.</ref><ref>Haywood, 1971. Σελίδες 357-358.</ref> Οι Ρωμαίοι διασφάλισαν την κυριαρχία τους ιδρύοντας [[Αποικία|αποικίες]] σε στρατηγικά σημεία και κερδίζοντας σταθερό έλεγχο στα εδάφη αυτά.<ref>Haywood, 1971. Σελίδες 351.</ref> Κατά το δεύτερο μισό του [[3ος αιώνας π.Χ.|3ου αιώνα π.Χ.]], η Ρώμη συγκρούστηκε με την [[Καρχηδόνα]] στον πρώτο από τους τρεις συνολικά [[Καρχηδονιακοί Πόλεμοι|Καρχηδονιακούς Πολέμους]]. Οι συγκρούσεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα τις πρώτες υπερπόντιες κατακτήσεις των Ρωμαίων, τη [[Σικελία]]ς και την [[Ισπανία]]ς και την άνοδο της Ρώμης ως υπολογίσιμης δύναμης.<ref>Haywood, 1971. Σελίδες 376-393.</ref><ref>[http://www.wsu.edu/~dee/ROME/PUNICWAR.HTM Rome: The Punic Wars] {{DeadWebarchive|url=https://web.archive.org/web/20100528041609/http://www.wsu.edu/~dee/ROME/PUNICWAR.HTM link|date=June2010-05-28 2015}} του Richard Hooker. Washington State University.</ref> Αφού επέτυχαν καθοριστικές νίκες κατά των [[Δυναστεία των Αντιγονιδών|Μακεδόνων]] και των [[Δυναστεία των Σελευκιδών|Σελευκιδών]] τον [[2ος αιώνας π.Χ.|2ο αιώνα π.Χ.]], οι Ρωμαίοι έγιναν ο ισχυρότερος λαός στον χώρο της Μεσογείου.<ref name=Bagnall>Bagnall 1990</ref><ref>[http://www.wsu.edu/~dee/ROME/CONQHELL.HTM Rome: The Conquest of the Hellenistic Empires] {{DeadWebarchive|url=https://web.archive.org/web/20110501115720/http://www.wsu.edu/~dee/ROME/CONQHELL.HTM link|date=June2011-05-01 2015}} του Richard Hooker. Washington State University.</ref>
 
Η νέα αυτή δύναμη όμως, έφερε εσωτερικές διενέξεις. Οι συγκλητικοί απέκτησαν μεγάλο πλούτο χάρη στις κατακτηθείσες περιοχές, αλλά οι στρατιώτες, που ήταν στην πλειοψηφία τους μικρογαιοκτήμονες, βρισκόταν για όλο και μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα μακριά από την πατρίδα και δεν μπορούσαν να φροντίσουν τη γη τους. Η αυξημένη εξάρτηση από τους ξένους [[Δουλεία|σκλάβους]] και η μεγάλη έκταση που είχαν λάβει τα ''[[λατιφούντια]]'' (αγροτικά κτήματα) μείωσαν τις δυνατότητες εύρεσης αμειβόμενης εργασίας.<ref>Duiker, 2001. Σελίδες 136-137.</ref><ref>[http://web.ics.purdue.edu/~rauhn/fall_of_republic.htm Fall of the Roman Republic, 133-27 BC]. Purdue University.</ref> Τα έσοδα από τα πολεμικά λάφυρα, την εξάπλωση του [[Εμπόριο|εμπορίου]] και τη συλλογή [[φορολογία|φόρων]] δημιούργησαν νέες οικονομικές ευκαιρίες για τους εύπορους, δημιουργώντας μια νέα κοινωνική τάξη εμπόρων, που εκαλούντο «[[ιππείς]]».<ref name="Liviuseques">[http://www.livius.org/ei-er/eques/eques.html Eques (Knight)] του Jona Lendering. Livius.org.</ref> Ο ''Κλαυδιανός Νόμος ([[Lex Claudia]])'' απαγόρευε στα μέλη της Συγκλήτου να ασχολούνται με το εμπόριο, αλλά και από την άλλη, αν και θεωρητικά οι ιππείς μπορούσαν να ενταχθούν στη Σύγκλητο, η δύναμή τους ήταν ιδιαίτερα περιορισμένη.<ref name=auto3 /><ref>Adkins, 1998. Σέλίδα 38.</ref>
 
[[Αρχείο:Castro Battle of Actium.jpg|thumb|left|280px|Η [[Ναυμαχία του Ακτίου]], πίνακας του Λορέντζο Κάστρο, 1672. Η νίκη των δυνάμεων του [[Οκταβιανός Αύγουστος|Οκταβιανού]] κατά του [[Μάρκος Αντώνιος|Αντωνίου]] και της [[Κλεοπάτρα Ζ΄ της Αιγύπτου|Κλεοπάτρας]] σηματοδότησε το πέρας της δημοκρατικής περιόδου της Αρχαίας Ρώμης]]
Αενάως η Σύγκλητος προέβαλλε ενστάσεις, παρεμποδίζοντας ξανά και ξανά την ψήφιση αγροτικών μεταρρυθμίσεων, αρνούμενη παράλληλα να παραχωρήσει στην τάξη των ιππέων περισσότερα πολιτικά δικαιώματα. Παράλληλα, άγριες συμμορίες που απαρτιζόταν από άνεργους ταραχοποιούς, τις οποίες έλεγχαν αντιμαχόμενοι συγκλητικοί, εκφόβιζαν το εκλογικό σώμα με την άσκηση βίας. Η κατάσταση κλιμακώθηκε στα τέλη του [[2ος αιώνας π.Χ.|2ου αιώνα π.Χ.]], όταν ήρθαν στο προσκήνιο οι δύο αδελφοί [[Γράκχοι]], που κατέχοντας το αξίωμα του δημάρχου (tribunus plebis) προσπάθησαν να προχωρήσουν σε αναδασμό της γης των προνομιούχων, παραδίδοντάς την στα χέρια των πληβείων. Και τα δύο αδέλφια βρήκαν τον θάνατο, αλλά η Σύγκλητος πέρασε κάποια σχετικά ψηφίσματα, σε μια προσπάθεια να ηρεμήσει τον λαό που βρισκόταν σε επαναστατικό αναβρασμό. Η άρνηση παροχής των δικαιωμάτων του Ρωμαίου Πολίτη στους κατοίκους των συμμαχικών ιταλικών πόλεων οδήγησε στον [[Συμμαχικός Πόλεμος|Συμμαχικό Πόλεμο]] του [[91 π.Χ.|91]] – [[88 π.Χ.]]<ref>Durant, 1944. Σελίδες 120-122.</ref> Οι στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις του [[Γάιος Μάριος|Γάιου Μάριου]] είχαν ως αποτέλεσμα να δείχνουν τα στρατεύματα μεγαλύτερη αφοσίωση στον διοικητή τους παρά στην ίδια την πόλη. Έτσι ένας ισχυρός στρατηγός μπορούσε να κρατά την πόλη και τη Σύγκλητο σε κατάσταση ομηρείας.<ref>[http://faculty.vassar.edu/jolott/old_courses/republic1998/marius/effects.htm Long-lasting Effects of Removal of Land Requirement] {{deadWebarchive|url=https://web.archive.org/web/20081007060536/http://faculty.vassar.edu/jolott/old_courses/republic1998/marius/effects.htm link|date=May2008-10-07 2019}}.</ref> Η κατάσταση αυτή επέφερε τον πόλεμο ανάμεσα στον Μάριο και τον προστατευόμενό του, [[Λεύκιος Κορνήλιος Σύλλας|Σύλλα]] και είχε σαν επακόλουθο την εγκαθίδρυση [[δικτατορία]]ς από τον Σύλλα κατά την περίοδο [[81 π.Χ.|81]] – [[79 π.Χ.]]<ref name=Scullard1>Scullard 1982, Κεφάλαια I-IV</ref>
 
Στα μέσα του [[1ος αιώνας π.Χ.|1ου αιώνα π.Χ.]] τρεις άνδρες, ο [[Ιούλιος Καίσαρας]], ο [[Πομπήιος]] και ο [[Μάρκος Λικίνιος Κράσσος|Κράσσος]], σχημάτισαν μια συμμαχία, γνωστή ως [[Πρώτη Τριανδρία]], για να ελέγξουν τη Δημοκρατία. Αφού ο Καίσαρας κατέκτησε τη Γαλατία, η διαφωνία του με τη Σύγκλητο οδήγησε στο ξέσπασμα [[Εμφύλιος πόλεμος|εμφυλίου πολέμου]], με τον Πομπήιο να ηγείται των στρατευμάτων για λογαριασμό της Συγκλήτου. Νικητής αναδείχτηκε ο Καίσαρας, που αργότερα ονομάστηκε Δικτάτωρ δια Βίου.<ref name=Scullard2>Scullard 1982, Κεφάλαια VI-VII</ref> Ωστόσο, οι πολιτικοί του αντίπαλοι των δολοφόνησαν τον [[Μάρτιος|Μάρτιο]] του [[44 π.Χ.]] ώστε να σταματήσουν την ιλιγγιώδη ανοδική του πορεία. Η επόμενη ημέρα όμως, έφερε στην εξουσία μια νέα [[Δεύτερη Τριανδρία|Τρινδρία]], που την αποτελούσαν ο [[Οκταβιανός Αύγουστος|Οκταβιανός]], κληρονόμος του Καίσαρα και οι πρώην σύμμαχοί του, ο [[Μάρκος Αντώνιος]] και ο [[Μάρκος Αιμίλιος Λέπιδος (Β' Τριανδρία)|Μάρκος Αιμίλιος Λέπιδος]].<ref>[http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/caesar_julius.shtml Julius Caesar (100BCE - 44BC)]. [http://bbc.co.uk/].</ref><ref>[http://www.roman-emperors.org/auggie.htm Augustus (31 BC - 14 CE)] από τον Garrett G. Fagan. De Imperatoribus Romanis.</ref> Η εύθραυστη αυτή συμμαχία κατέληξε σε ανηλεή διαμάχη για την εξουσία. Αρχικά ο Λέπιδος εξορίστηκε από την πολιτική ζωή· κατόπιν ο Οκταβιανός, με τις πολύτιμες υπηρεσίες τού στρατηγού του [[Μάρκος Βιψάνιος Αγρίππας|Μάρκου Αγρίππα]], επέτυχε ολοκληρωτική νίκη κατά του Μάρκου Αντωνίου και της συντρόφου του, [[Κλεοπάτρα Ζ' της Αιγύπτου|Βασίλισσας Κλεοπάτρας Ζ΄ της Αιγύπτου]] στην περιβόητη [[Ναυμαχία του Ακτίου]] το [[31 π.Χ.]] Μετά την εξέλιξη αυτή ο Οκταβιανός έμεινε ο μόνος αδιαμφισβήτητος κύριος της Ρώμης.<ref name=Scullard3>Scullard 1982, Κεφάλαιο VIII</ref>
Γραμμή 112:
Έχοντας νικήσει τους εχθρούς του, ο Οκταβιανός έλαβε το όνομα ''«[[Αύγουστος (τίτλος)|Αύγουστος]]»'' και συγκέντρωσε στο πρόσωπό του τις σημαντικότερες εξουσίες του κράτους, συντηρώντας μια ψευδή εικόνα τήρησης των δημοκρατικών παραδόσεων.<ref>[http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/augustus.shtml Augustus (63 BC. - AD14)] από το bbc.co.uk.</ref> Ο διάδοχος που ο ίδιος όρισε, ο [[Τιβέριος Καίσαρας Αύγουστος|Τιβέριος]], ανέλαβε τα ηνία χωρίς να συναντήσει αντίσταση, εδραιώνοντας την Ιουλιο-Κλαυδιανή δυναστεία, η οποία διατηρήθηκε στην εξουσία μέχρι τον θάνατο του [[Νέρων|Νέρωνα]] το [[68]].<ref>Duiker, 2001. Σελίδα 140.</ref> Η επέκταση του κράτους, που πλέον είναι [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία]], συνεχίστηκε και η νέα μορφή διακυβέρνησης παρέμεινε χωρίς κλυδωνισμούς,<ref>[http://www.metmuseum.org/toah/hd/jucl/hd_jucl.htm The Julio-Claudian Dynasty (27 BC -68 AD)]. από το Τμήμα Ελληνικής και Ρωμαϊκής Τέχνης, The Metropolitan Museum of Art.</ref> παρά το γεγονός πως ανήλθαν στην εξουσία σειρά από ηγεμόνες, τους οποίους πολλοί ιστορικοί χαρακτηρίζουν ανίκανους και διεφθαρμένους. Για παράδειγμα ο [[Γάιος Καλιγούλας|Καλιγούλας]] θεωρείται από πολλούς παράφρων, ενώ ο Νέρων κατηγορήθηκε πως φρόντιζε πολύ περισσότερο για την προσωπική του καλοπέραση παρά για τα ζητήματα του κράτους.<ref>[http://www.roman-emperors.org/nero.htm Nero (54-68 AD)] του Herbert W. Benario. De Imperatoribus Romanis.</ref> Κατόπιν ακολούθησε η περίοδος διακυβέρνησης της [[Φλάβιοι|δυναστείας των Φλαβίων]].<ref name=suetonius>Suetonius</ref> Κατά την περίοδο που ανήλθαν στον θρόνο οι [[Δυναστεία των Αντωνίνων|Αντωνίνοι]], οι "Φιλόσοφοι Βασιλείς", ([[96]]-[[180]]) η αυτοκρατορία έφτασε στο απόγειο της εδαφικής, οικονομικής και πολιτιστικής της ακμής.<ref>[http://www.unrv.com/early-empire/five-good-emperors.php Five Good Emperors] από το UNRV History.</ref> Το κράτος ήταν ασφαλές τόσο από εσωτερικούς όσο και από εξωτερικούς εχθρούς, στο πλαίσιο ευδαιμονίας που της εξασφάλισε η ''«[[Pax Romana]]»'', η περίφημη ''«Ρωμαϊκή Ειρήνη»''.<ref>O'Connell, 1989. Σελίδα 81.</ref><ref>[http://www.historyguide.org/ancient/lecture12b.html Διάλεξη 12: Augustus Caesar and the Pax Romana] του Steven Kreis. The History Guide.</ref> Αφού ο [[Τραϊανός]] ολοκλήρωσε την κατάκτηση της [[Δακία]]ς, η Αυτοκρατορία έφτασε στην κορυφή της εδαφικής της επέκτασης: τα εδάφη της Αυτοκρατορίας κάλυπταν 6,5 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα (2,5 εκατομμύρια τετραγωνικά μίλια).<ref name=Atlas>Scarre 1995</ref>
 
Κατά την περίοδο [[193]]-[[235]] κυβέρνησε η [[δυναστεία των Σεβήρων]], η οποία έδωσε σειρά από ανάξιους ηγεμόνες.<ref>Haywood, 1971. Σελίδες 589-592.</ref> Το γεγονός αυτό, από κοινού με την αυξανόμενη ανάμειξη του [[Στρατός|στρατού]] σε θέματα διαδοχής, οδήγησε σε περίοδο εσωτερικής απορρύθμισης και εισβολών, που είναι γνωστή ως ''«[[Κρίση του Τρίτου Αιώνα]]»''.<ref>[http://history.boisestate.edu/westciv/empire/15.shtml Crisis of the Third Century (235-285)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070503114611/http://history.boisestate.edu/westciv/empire/15.shtml |date=2007-05-03 }} ''History of Western Civilization'', του E.L. Skip Knox, Boise State University.</ref><ref>Haywood, 1971. Σελίδες 592-596.</ref> Στην κρίση έβαλε τέλος ένας ικανός αυτοκράτορας, ο [[Διοκλητιανός]], ο οποίος το [[293]] αποφάσισε να διαιρέσει την αχανή Αυτοκρατορία σε δύο τμήματα, το Ανατολικό και το Δυτικό, τα οποία κυβέρνησε [[τετραρχία]], την οποία αποτελούσαν δύο αυτοκράτορες με τον τίτλο του αυγούστου και δύο με τον τίτλο του καίσαρα.<ref>[http://www.roman-emperors.org/dioclet.htm Diocletian ( 284-305 AD)] του Ralph W. Mathisen. De Imperatoribus Romanis.</ref> Αργότερα, οι συγκυβερνήτες αυτοί κατέληξαν να μάχονται για επικράτηση για πάνω από μισό αιώνα. Στις [[11 Μαΐου]] [[330]] ο [[Κωνσταντίνος Α΄|Μέγας Κωνσταντίνος]] μετέφερε την πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας στο [[Βυζάντιο]], μετονομάζοντάς το σε [[Κωνσταντινούπολη|Νέα Ρώμη]].<ref>[http://www.roman-emperors.org/conniei.htm Constantine I (306 - 337 AD)] του Hans A. Pohlsander. De Imperatoribus Romanis.</ref> Η Αυτοκρατορία έγινε μετέπειτα γνωστή ως ''«[[Βυζαντινή Αυτοκρατορία]]»''.<ref>[http://www.roman-emperors.org/honorius.htm Honorius (395-423 AD)] του Ralph W. Mathisen. De Imperatoribus Romanis.</ref>
 
Το Δυτικό τμήμα της Αυτοκρατορίας μαστιζόταν συνεχώς από [[Βάρβαροι|βαρβαρικές]] εισβολές και με το πέρασμα των αιώνων υπέπεσε σε παρακμή.<ref>Duiker, 2001. Σελίδα 155.</ref> Τον [[4ος αιώνας|4ο αιώνα]] η μετανάστευση των [[Ούννοι|Ούνων]] προς τα δυτικά ανάγκασε τους [[Βησιγότθοι|Βησιγότθους]] να αναζητήσουν καταφύγιο μέσα στα εδάφη της Αυτοκρατορίας.<ref>[http://www.ucalgary.ca/applied_history/tutor/firsteuro/invas.html The Germanic Invasions of Western Europe] {{DeadWebarchive|url=https://web.archive.org/web/20070523103249/http://www.ucalgary.ca/applied_history/tutor/firsteuro/invas.html link|date=June2007-05-23 2015}} The University of Calgary.</ref> Το [[410]] οι Βησιγότθοι, ηγεμόνας των οποίων ήταν ο [[Αλάριχος Α΄]], λεηλάτησαν την ίδια την πόλη της Ρώμης.<ref>Lapham, Lewis (1997). ''The End of the World.'' New York: Thomas Dunne Books. ISBN 0-312-25264-1. Σελίδες 47-50.</ref> Οι Βάνδαλοι κατέλαβαν τις επαρχίες της Γαλατίας, Ισπανίας και τη Βόρεια Αφρική, ενώ το [[455]] λεηλάτησαν τη Ρώμη.<ref>Duiker, 2001. Σελίδα 157.</ref> Στις [[4 Σεπτεμβρίου]] [[476]], ο [[Γερμανοί|Γερμανός]] φύλαρχος [[Οδόακρος]] εξανάγκασε τον τελευταίο Αυτοκράτορα της Δύσης, τον [[Ρωμύλος Αυγουστύλος|Ρωμύλο Αυγουστύλο]], να εγκαταλείψει τον θρόνο του.<ref>[http://www.roman-emperors.org/auggiero.htm Romulus Augustulus (475-476 AD)--Two Views] από τους Ralph W. Mathisen και Geoffrey S. Nathan. De Imperatoribus Romanis.</ref> Έχοντας επιβιώσει για περίπου 1200 χρόνια, η κυριαρχία των Ρωμαίων στη Δύση έλαβε τέλος.<ref>Durant, 1944. Σελίδα 670.</ref>
[[Αρχείο:Basilios II.jpg|thumb|220px|left|''Ο [[Βασίλειος Β΄ ο Βουλγαροκτόνος]] (976-1025), ο Αυτοκράτορας που οδήγησε την Αυτοκρατορία στη μεγαλύτερη ακμή, που είχε γνωρίσει εδώ και πέντε αιώνες.'']]
Η υπόλοιπη Αυτοκρατορία, αντιμετώπισε με τη σειρά της παρόμοιες δυσκολίες, αλλά δεν υπέκυψε τόσο σύντομα. Ο [[Ιουστινιανός Α΄]] κατάφερε να ανακτήσει τη Βόρεια Αφρική και την Ιταλία, αλλά οι κτήσεις των Ρωμαίων στη Δύση περιορίστηκαν στη Βόρεια Ιταλία και στη Σικελία μόλις λίγα χρόνια μετά τον θάνατο του Ιουστινιανού.<ref>Duiker, 2001. Σελίδα 347.</ref> Στην Ανατολή, ιδίως μετά την εξάπλωση μιας επιδημίας [[πανώλη]]ς, οι Ρωμαίοι ήρθαν σε δύσκολη θέση εξαιτίας της ανόδου του [[Ισλάμ]], του οποίου οι πιστοί, αφού κατέκτησαν εδάφη της [[Συρία]]ς και της [[Αίγυπτος|Αιγύπτου]], απείλησαν άμεσα την Κωνσταντινούπολη.<ref name="Hooker'sByzantinepage">[http://www.wsu.edu/~dee/MA/BYZ.HTM The Byzantine Empire] {{DeadWebarchive|url=https://web.archive.org/web/19990224072609/http://www.wsu.edu/%7Edee/MA/BYZ.HTM link|date=June1999-02-24 2015}} του Richard Hooker. Washington State University.</ref><ref>Bray, R.S.: ''[http://books.google.com/books?id=djPWGnvBm08C&pg=PA26&dq=plague+of+justinian+decline&sig=ACfU3U3Y9OfbqWzKvC17ZwtT5opXY8RjeQ#PPP5,M1 Armies of Pestilence]'', James Clarke Company, 2004, Σελίδα 26</ref> Οι Ρωμαίοι, ωστόσο, κατάφεραν να περιορίσουν την επέκταση των Μωαμεθανών τον [[8ος αιώνας|8ο αιώνα]], και μάλιστα τον [[9ος αιώνας|9ο αιώνα]] διεκδίκησαν με αξιώσεις παλαιότερες κτήσεις τους.<ref name=auto3 /><ref>Duiker, 2001. Σελίδα 349.</ref> Το [[1000|1000 μ.Χ.]] η Αυτοκρατορία βρέθηκε στη μεγαλύτερη ακμή της. Ο [[Βασίλειος Β΄]] κατάκτησε ξανά τη [[Βουλγαρία]] και την [[Αρμενία]], ενώ ανθούσαν οι τέχνες και το εμπόριο.<ref>[http://www.roman-emperors.org/basilii.htm Basil II (CE 976-1025)] της Catherine Holmes. De Imperatoribus Romanis.</ref> Εντούτοις, η επέκταση αυτή έλαβε απότομο τέλος μετά τη [[Μάχη του Μαντζικέρτ]], το [[1071]]. Από τότε η αυτοκρατορία οδηγήθηκε γρήγορα σε παρακμή. Συνεχόμενοι αιώνες εσωτερικών ταραχών και [[Τουρκικά φύλα|τουρκικών]] εισβολών, ανάγκασαν τον Αυτοκράτορα [[Αλέξιος Α΄ Κομνηνός|Αλέξιο Α΄ τον Κομνηνό]] να απευθυνθεί στη Δύση για βοήθεια το [[1095]].<ref name="Hooker'sByzantinepage" /> Οι Δυτικοί απάντησαν στο κάλεσμα στο πλαίσιο των [[Σταυροφορίες|Σταυροφοριών]], λεηλατώντας τελικά την Κωνσταντινούπολη το [[1204]], κατά τη διάρκεια της [[Δ' Σταυροφορία|Τέταρτης Σταυροφορίας]]. Η αρχές μετακινήθηκαν στη Νίκαια. Την κατάληψη της Πόλης ακολούθησε η διαίρεση των περιορισμένων εδαφών της πάλαι ποτέ κραταιάς Αυτοκρατορίας σε μικρότερα κράτη.<ref>Gibbon, Edward. ''History of the Decline and Fall of the Roman Empire''. [http://olldownload.libertyfund.org/Texts/Gibbon0105/DeclineAndFall/Vol11/PDFs/0214-11_Pt02_Chap61.pdf Κεφάλαιο 61] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080307071332/http://olldownload.libertyfund.org/Texts/Gibbon0105/DeclineAndFall/Vol11/PDFs/0214-11_Pt02_Chap61.pdf |date=2008-03-07 }}.</ref> Όταν η Κωνσταντινούπολη ανακτήθηκε από τις Ρωμαϊκές δυνάμεις, η αυτοκρατορία δεν ήταν παρά ένα ελληνικό κράτος στα παράλια του [[Αιγαίο Πέλαγος|Αιγαίου]]. Η Ανατολική Αυτοκρατορία έπεσε οριστικά, όταν ο [[Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής]] κατέλαβε την Πόλη στις [[29 Μαΐου]] [[1453]].<ref>[http://www.theottomans.org/english/family/mehmet2.asp Mehmet II] του Korkut Ozgen. Theottomans.org.</ref>
 
== Η Ρωμαϊκή κοινωνία ==
Γραμμή 146:
Κατά την πρώτη περίοδο της δημοκρατικής εποχής δεν υπήρχαν δημόσια σχολεία στη Ρώμη, έτσι τα αγόρια διδάσκονταν ανάγνωση και γραφή από τους γονείς τους ή από μορφωμένους σκλάβους, που ονομάζονταν ''«παιδαγωγοί»'' και που συνήθως ήταν [[Έλληνες|ελληνικής]] καταγωγής.<ref name="Lecture 13">[http://www.historyguide.org/ancient/lecture13b.html Διάλεξη 13: A Brief Social History of the Roman Empire] του Steven Kreis.</ref><ref name="Adk211">Adkins, 1998. Σελίδα 211.</ref><ref name="Werner31">Werner, 1978. Σελίδα 31.</ref> [[Αρχείο:Meister des Porträts des Paquius Proculus 001.jpg|thumb|left|200px|''Πορτραίτο του Paquius Proculus και τη συζύγου του από την πόλη της Πομπηίας. Museo Archeologico Nazionale (Νάπολη), περ. 20-30 μ.Χ.'']]Πρωταρχικός σκοπός της μόρφωσης στην εν λόγω περίοδο ήταν η εκπαίδευση των νεαρών ανδρών στις αγροτικές εργασίες, τον [[Πόλεμος|πόλεμο]], τις ρωμαϊκές παραδόσεις και τα δημόσια πράγματα.<ref name=auto3 /> Τα νεαρά αγόρια μάθαιναν πολλά για τη ζωή του πολίτη συνοδεύοντας τον πατέρα τους σε θρησκευτικές και πολιτικές εκδηλώσεις, όπως για παράδειγμα τις συνεδριάσεις της Συγκλήτου για τους νεαρούς ευγενείς.<ref name=auto3 /> Οι γιοι των ευγενών γίνονταν μαθητές κάποιας διακεκριμένης πολιτικής προσωπικότητας σε ηλικία 16 ετών, ενώ συμμετείχαν σε στρατιωτικές εκστρατείες από την ηλικία των 17 (το σύστημα αυτό συνεχίστηκε από ορισμένες οικογένειες και κατά την αυτοκρατορική περίοδο).<ref name=auto3 /> Οι εκπαιδευτικές πρακτικές διαμορφώθηκαν εκ νέου μετά την κατάκτηση των [[Ελληνιστική περίοδος|ελληνιστικών]] βασιλείων τον [[3ος αιώνας π.Χ.|3ο αιώνα π.Χ.]] και τη συνακόλουθη ελληνική επιρροή, αν και πρέπει να τονιστεί πως η εκπαίδευση των Ρωμαίων παρουσίαζε σημαντικές διαφορές από την ελληνική.<ref name=auto3 /><ref>Duiker, 2001. Σελίδα 143.</ref>
 
Εφόσον οι γονείς τους διέθεταν τα κατάλληλα οικονομικά μέσα, τα αγόρια και κάποια κορίτσια αποστέλλονταν στην ηλικία των 7 ετών σε ιδιωτικό σχολείο εκτός σπιτιού που ονομαζόταν ''«ludus»'', όπου ένας δάσκαλος (ο οποίος καλούταν ''«litterator»'' ή ''«magister ludi»'' και ήταν συχνά ελληνικής καταγωγής) τα δίδασκε ανάγνωση, [[γραφή]], [[αριθμητική]] και μερικές φορές ελληνικά, μέχρι την ηλικία των 11.<ref name=auto3 /><ref name="Werner31"/><ref name="TexEd">[httphttps://replayweb.waybackmachinearchive.org/web/20080228182923/http://www.txclassics.org/exceteducation.htm Roman Education]. Latin ExCET Preparation. Texas Classical Association. Γραμμένο από την Ginny Lindzey, Σεπτέμβριος 1998.</ref> Μπαίνοντας στα 12 οι μαθητές εντάσσονταν στη «δευτεροβάθμια εκπαίδευση», όπου ένας δάσκαλος (που αποκαλούταν πλέον ''«grammaticus»'') τους δίδασκε ελληνική και ρωμαϊκή λογοτεχνία.<ref name=auto3 /><ref name=auto3 /> Στην ηλικία των 16 ορισμένοι μαθητές φοιτούσαν σε σχολές [[ρητορική]]ς, όπου ο δάσκαλος, σχεδόν πάντα Έλληνας, ονομαζόταν ''«ρήτωρ»''.<ref name=auto3 /><ref name=auto3 /> Η εκπαίδευση αυτού του επιπέδου προετοίμαζε τους νέους για [[Νομική επιστήμη|νομική]] σταδιοδρομία και απαιτούσε από τους διδασκομένους να αποστηθίζουν τους ρωμαϊκούς νόμους.<ref name=auto3 /> Οι μαθητές πήγαιναν στο σχολείο καθημερινά, εκτός από τις θρησκευτικές αργίες και αυτές της αγοράς. Υπήρχε επίσης ο θεσμός των καλοκαιρινών διακοπών.
 
=== Διακυβέρνηση ===
Γραμμή 207:
=== Γλώσσα ===
:''Κυρίως άρθρα: [[Λατινική γλώσσα]] και [[Λαϊκή Λατινική γλώσσα|Λαϊκή Λατινική]]''
Η μητρική γλώσσα των Ρωμαίων ήταν τα [[Λατινική γλώσσα|λατινικά]], μια από τις [[Ιταλική γλώσσα|ιταλικές γλώσσες]], της οποίας η [[γραμματική]] δεν βασίζεται τόσο στη σειρά των λέξεων, αλλά βγάζει νόημα μέσω ενός συστήματος προσφυμάτων που ενώνονται με τη ρίζα των λέξεων.<ref>[http://www.utexas.edu/cola/centers/lrc/eieol/latol-0-X.html Latin Online: Series Introduction] των Winfred P. Lehmann και Jonathan Slocum. Linguistics Research Center. The University of Texas at Austin.</ref> Το [[Λατινικό αλφάβητο|αλφάβητό]] της είχε τη βάση του σε εκείνο των [[Ετρούσκοι|Ετρούσκων]], που με τη σειρά του βασίστηκε στο [[ελληνικό αλφάβητο]].<ref>[http://www.du.edu/~etuttle/classics/latalph.htm The Latin Alphabet] {{deadWebarchive|url=https://web.archive.org/web/20070403040205/http://www.du.edu/~etuttle/classics/latalph.htm link|date=May2007-04-03 2019}} by J. B. Calvert. University of Denver.</ref> Παρόλο που τα κείμενα ρωμαϊκής λογοτεχνίας που σώζονται ως τις μέρες μας είναι γραμμένα στη [[Λατινική γλώσσα|Κλασική Λατινική]], τεχνητή και στυλιζαρισμένη λόγια γλώσσα του 1ο αιώνα π.Χ., η πραγματική γλώσσα που μιλούσαν οι Ρωμαίοι ήταν η [[Λαϊκή Λατινική γλώσσα|Λαϊκή Λατινική]], η οποία είχε μεγάλες διαφορές από τη λόγια γλώσσα στη γραμματική, το λεξιλόγιο και την προφορά.<ref>[http://classics.lss.wisc.edu/courses/Classical_Latin_Supplement.pdf Classical Latin Supplement] {{DeadWebarchive|url=https://web.archive.org/web/20070810033726/http://classics.lss.wisc.edu/courses/Classical_Latin_Supplement.pdf link|date=June2007-08-10 2015}}. Σελίδα 2.</ref>
 
Παρόλο που τα λατινικά παρέμειναν η επίσημη γραπτή γλώσσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, τα [[Ελληνική γλώσσα|Ελληνικά]] έγιναν τελικά η γλώσσα που μιλούσε η μορφωμένη ελίτ, καθώς τα περισσότερα λογοτεχνικά κείμενα που μελετούνταν ήταν ελληνικά. Στο ανατολικό μισό της Αυτοκρατορίας, που έγινε μετέπειτα γνωστό ως Βυζαντινή Αυτοκρατορία, τα λατινικά δεν κατάφεραν ποτέ να αντικαταστήσουν τα ελληνικά, και μετά τον θάνατο του [[Ιουστινιανός Α'|Ιουστινιανού]], τα ελληνικά έγιναν και επίσημη γλώσσα των κρατικών λειτουργιών.<ref>Adkins, 1998. Σελίδα 203.</ref> Η επέκταση των ρωμαϊκών κτήσεων διέδωσε τα λατινικά σε όλη την [[Ευρώπη]] και με τα χρόνια η λαϊκή λατινική εξελίχτηκε σε διάφορες τοπικές διαλέκτους, που σταδιακά μετατράπηκαν στις σύγχρονες [[Ρομανικές γλώσσες|λατινογενείς γλώσσες]] (π.χ. [[Ιταλική γλώσσα|ιταλικά]], [[Γαλλική γλώσσα|γαλλικά]]).
Γραμμή 236:
Οι νεαροί Ρωμαίοι είχαν πολλές επιλογές όταν επιθυμούσαν να ψυχαγωγηθούν και να [[Αθλητισμός|αθληθούν]], όπως για παράδειγμα το [[άλμα]], την [[πάλη]], την [[πυγμαχία]] και το [[τρέξιμο]].<ref name=Cassononsports>Casson, 1998. Σελίδες 98-108.</ref> Την εποχή αυτή υπήρχαν επίσης διάφορα παιχνίδια που περιλάμβαναν τη χρήση [[μπάλα]]ς, όπως ένα παιχνίδι που θυμίζει τη σύγχρονη [[χειροσφαίριση]].<ref name=Cassononsports/> Τα παιδιά είχαν στη διάθεσή τους παιχνίδια, ενώ ήταν ήδη γνωστά διάφορα ομαδικά παιχνίδια όπως τα «βαρελάκια».<ref name=SPQRonline/><ref name=Adkinsonparties/>
 
Οι πλούσιοι Ρωμαίοι που κατοικούσαν σε εξοχικές περιοχές συχνά επιδίδονταν στο [[αλιεία|ψάρεμα]] και το [[κυνήγι]].<ref name=SPQRonline>[http://library.thinkquest.org/26602/entertainment.htm#leisure Daily Life: Entertainment] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070430025620/http://library.thinkquest.org/26602/entertainment.htm#leisure |date=2007-04-30 }}. SPQR Online.</ref> Άλλες δημοφιλείς δραστηριότητες ήταν τα παιχνίδια με [[ζάρι]]α, τα [[Επιτραπέζιο παιχνίδι|επιτραπέζια]] και ο [[Τυχερά παιχνίδια|τζόγος]].<ref name=Cassononsports/> Εντούτοις, στις παραπάνω δραστηριότητες δεν συμμετείχαν γυναίκες. Για τους πλούσιους δημοφιλή ήταν τα δείπνα, που ανάλογα με την περίπτωση περιελάμβαναν [[μουσική]], [[Χορός|χορό]] και ανάγνωση λογοτεχνικών έργων.<ref name=Adkinsonparties>Adkins, 1998. Σελίδα 350.</ref> Κάποες φορές και οι πληβείοι οργάνωναν ανάλογες γιορτές, αν και το δείπνο για ψυχαγωγία συνήθως σήμαινε επίσκεψη σε κάποια [[ταβέρνα]].<ref name=Adkinsonparties/>
 
Δημοφιλής μορφή διασκέδασης ήταν οι [[μονομαχίες]]. Οι [[μονομάχος|μονομάχοι]] αγωνίζονταν είτε μέχρι θανάτου, είτε «μέχρι να χυθεί αίμα» με μια ποικιλία [[Όπλο|όπλων]] και πανοπλιών. Οι αγώνες αυτοί γνώρισαν τη μεγαλύτερη ακμή τους την εποχή του [[Κλαύδιος|Κλαυδίου]], ο οποίος καθόρισε να αποφασίζει ο αυτοκράτορας το αποτέλεσμα του αγώνα με μια χειρονομία. Αντίθετα με την εικόνα που έχουμε από τις [[Κινηματογράφος|κινηματογραφικές ταινίες]], ορισμένοι ιστορικοί απορρίπτουν πως η χειρονομία της γροθιάς με τον αντίχειρα στραμμένο κάτω σήμαινε θάνατο. Αν και κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για το ποιες ήταν ακριβώς αυτές οι χειρονομίες, ορισμένοι ειδικοί καταλήγουν πως υψωμένη γροθιά προς το νικητή και κατόπιν αντίχειρας προς τα πάνω σήμαινε «θάνατος», ενώ σηκωμένη γροθιά χωρίς δάχτυλο να εξέχει σήμαινε «έλεος».<ref>[http://penelope.uchicago.edu/~grout/encyclopaedia_romana/gladiators/polliceverso.html The Gladiator and the Thumb]. Encyclopedia Romana. University of Chicago.</ref> Ένα άλλο δημοφιλές θέαμα περιελάμβανε έκθεση ζώων από μακρινές χώρες, τα οποία μερικές φορές ερεθίζονταν ώστε να επιτεθούν σε ένοπλους μονομάχους ή σε άοπλους εγκληματίες καταδικασμένους σε θάνατο.
 
[[Αρχείο:Jean-Leon Gerome Pollice Verso.jpg|thumb|left|320px|Καλλιτεχνική (όχι απαραίτητα ιστορική) αναπαράσταση των μονομαχιών στην Αρχαία Ρώμη. Έργο του Ζαν Λεόν Ζερόμ, (1872)]]
Ο [[Μέγας Ιππόδρομος]] (Circus Maximus), λαοφιλές μέρος στην Αρχαία Ρώμη, αρχικά χρησιμοποιήθηκε για [[ιπποδρομίες]] και [[αρματοδρομίες]]. Μπορούσε επίσης να γεμίσει με νερό και να στηθούν ψεύτικες [[Ναυμαχία|ναυμαχίες]].<ref>[http://penelope.uchicago.edu/~grout/encyclopaedia_romana/circusmaximus/circusmaximus.html Circus Maximus]. Encyclopedia Romana. University of Chicago.</ref> Ο Ιππόδρομος είχε χωρητικότητα 385.000 ατόμων.<ref>[{{Cite web |url=http://www.athenapub.com/rhone1.htm |title=Athena Review I,4: Romans on the Rhône: Arles]{{dead link|dateaccessdate=May2008-11-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071211235746/http://www.athenapub.com/rhone1.htm |archivedate=2007-12-11 |url-status=dead 2019}}</ref> Δύο ναοί{{ασαφές}}, ένας με επτά μεγάλα [[αβγό|αυγά]] κι ένας με επτά [[δελφίνι]]α, έστεκαν στη νησίδα στη μέση του ιπποδρόμου, και κάθε φορά που ένας αγωνιζόμενος ολοκλήρωνε ένα γύρο, ένα από κάθε ομάδα κινούταν. Αυτό χρησίμευε στο να γνωρίζει ο αθλητής και ο κόσμος τη φάση στην οποία βρισκόταν ο αγώνας. Εκτός από σπορ, το Circus Maximus φιλοξενούσε αγορές και τζόγο. Υψηλά πρόσωπα, ακόμη και ο Αυτοκράτορας, επίσης παραβρίσκονταν σε αγώνες στο Circus Maximus, καθώς η απουσία τους θεωρούταν αγένεια. Τα υψηλά πρόσωπα και οι εμπλεκόμενοι με το εκάστοτε αγώνισμα κάθονταν σε κρατημένες θέσεις υψηλότερα από τον υπόλοιπο κόσμο. Επιπροσθέτως, θεωρούταν ανάρμοστο να υποστηρίζει ο αυτοκράτορας συγκεκριμένη ομάδα. Ο Μέγας Ιππόδρομος κατασκευάστηκε το [[600 π.Χ.]]{{παραπομπή}} και φιλοξένησε την τελευταία αρματοδρομία το [[549|549 μ.Χ.]], επιβιώνοντας ως θεσμός για μια χιλιετία.
 
== Τεχνολογικά επιτεύγματα ==
Γραμμή 453:
* [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/home.html LacusCurtius]
* [http://www.livius.org/rome.html Livius.Org]
* [httphttps://replayweb.waybackmachinearchive.org/web/20080316090639/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761552589/article.html Πύλη της Αρχαίας Ρώμης στην ''Encarta Encyclopedia'']
* [http://ancientrome.ru/art/artworken/result.htm?st=Rome&ds=-800&de=500 Gallery of the Ancient Art: Ancient Rome]
* [http://www.unrv.com/ United Nations of Roma Victrix (UNRV) History]
Γραμμή 460:
* [http://www.forumromanum.org/life/johnston_intro.html ''The Private Life of the Romans''] του Harold Whetstone Johnston
* [http://www.waterhistory.org/histories/rome/ Water and Wastewater Systems in Imperial Rome]
* [https://web.archive.org/web/20090821144211/http://kordics.zenfolio.com/p650669606 Roma Antiqua] - Φωτογραφίες της αρχιτεκτονικής και του γλυπτού της αρχαίας Ρώμης
 
{{Authority control}}
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Αρχαία_Ρώμη"