Διαφωτισμός: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Διάσωση 1 πηγών και υποβολή 0 για αρχειοθέτηση.) #IABot (v2.0 |
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
||
Γραμμή 3:
{{Ιστορία του κόσμου|state=mw-collapsed}}
Ο '''Διαφωτισμός'''
Ο Διαφωτισμός παρατηρήθηκε αρχικά στη [[Γαλλία]] και αργότερα στις άλλες χώρες της [[Ευρώπη]]ς αλλά και έξω απ' αυτή, προετοιμάζοντας παράλληλα το έδαφος για τη [[Γαλλική Επανάσταση]]. Οι διαφωτιστές πρέσβευαν τον ορθολογισμό και την πίστη στην πρόοδο, αξιώνοντας αλλαγές σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας, στους πολιτικοκοινωνικούς θεσμούς, την [[οικονομία]], την εκπαίδευση και τη [[θρησκεία]]. Τάχθηκαν υπέρ της ατομικής ελευθερίας και εναντίον της τυραννικής διακυβέρνησης και της καταπίεσης που ασκούσε η [[Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία]].
Βασικός φορέας των νέων ιδεών που έφερε ο Διαφωτισμός ήταν η ανερχόμενη [[αστική τάξη]] που μέχρι εκείνη την εποχή παρέμενε αποκλεισμένη από το σύστημα της απολυταρχίας. Ανάμεσα στους σημαντικούς εκφραστές του Διαφωτισμού τοποθετούνται ο [[Βολταίρος]] και ο [[Μοντεσκιέ]]. Οι Διαφωτιστές [[Ντενί Ντιντερό|Ντενί Ντιντερό]], [[Ζαν λε Ροντ ντ' Αλαμπέρ]] και [[Ζαν Ζακ Ρουσό]] συγκρότησαν το ιδεολογικό υπόβαθρο του Διαφωτισμού στην ''Εγκυκλοπαίδεια''. Παράλληλα ο [[Ζαν-Ζακ Ρουσσώ|Ζαν Ζακ Ρουσσώ]] διατύπωσε τη θεωρία του ''Κοινωνικού Συμβολαίου'', προτρέποντας σε μια Ευρώπη που θα υποστήριζε τα δικαιώματα του ανθρώπου.
== Ιστορία του Διαφωτισμού ==
Γραμμή 25:
Αυτή του η φιλοσοφική ιδέα θα γίνει αργότερα η κεντρική ιδέα του Διαφωτισμού.
Για να δείξουμε την μετάβαση από τον [[17ος αιώνας|17ο αιώνα]], τον ''[[Αιώνα του Ορθολογισμού]]'', στον [[18ος αιώνας|18ο αιώνα]], τον ''Αιώνα των Φώτων'' όπως ονομάστηκε, το υπόδειγμα του [[Νεύτων]]α μένει αξεπέραστο, στο ότι η επιστήμη χρησιμοποίησε εμπειρικές παρατηρήσεις, όπως η δυναμική των πλανητών του [[Γιοχάνες Κέπλερ]] ή η [[οπτική]], για να δημιουργήσει μια θεωρία που εξηγούσε όλα τα φαινόμενα: τη θεωρία της παγκόσμιας έλξης, την κοινώς γνωστή [[βαρύτητα]]. Η χρήση του πειράματος και της παρατήρησης για τον έλεγχο και τη διατύπωση νέων θεωριών και η μαθηματικοποίηση-ποσοτικοποίηση των επιστημών αποτέλεσαν βαθιά τομή που άλλαξε τη φυσιογνωμία της έρευνας. Το μνημειώδες έργο του Νεύτωνα ''Μαθηματικές Αρχές της [[Φυσικής Φιλοσοφίας]] ([[Philosophiae Naturalis Principia Mathematica]])'' αποτέλεσε σύνοψη των επιτευγμάτων της προηγούμενης περιόδου και έθεσε την επιστήμη σε νέες πλέον κατευθύνσεις.
== Διάδοση της γνώσης-Εγκυκλοπαίδεια ==
Γραμμή 54:
== Πολιτικές αλλαγές ==
Ήδη από το τέλος του 17ου αιώνα, ο [[Τζων Λοκ]] είχε καθορίσει τον διαχωρισμό των εξουσιών, της [[εκτελεστική εξουσία|εκτελεστικής]] και της [[νομοθετική εξουσία|νομοθετικής]]. Η [[δημοκρατία]] άρχισε να πιάνει τόπο στην Αγγλία. Ο [[Μοντεσκιέ]] ασχολήθηκε με την ιδέα του διαχωρισμού των εξουσιών, και πρόσθεσε και μία τρίτη εξουσία, τη [[δικαστική εξουσία|δικαστική]], στο έργο του ''[[Πνεύμα των Νόμων]]''.
Οι φιλελεύθερες ιδέες του Διαφωτισμού συνάντησαν ένθερμους υποστηρικτές, οι οποίοι με τη σειρά τους επεδίωξαν να αλλάξουν τους πολιτικούς θεσμούς στην [[Ευρώπη]]. Έτσι μετά το [[1750]] υπήρξαν προσπάθειες να «εξορθολογιστούν» οι ευρωπαϊκές μοναρχίες και οι νόμοι τους.
Η ''διαφωτιστική'' ιδέα μιας εξορθολογισμένης κυβέρνησης, μέσα στα πλαίσια που χάραζε ο Διαφωτισμός, ενσαρκώθηκε στη ''[[Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ|Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών]]'', στην Αμερική, καθώς και σε μικρότερο βαθμό στις προτάσεις των [[Ιακωβίνοι|Ιακωβίνων]] της [[Γαλλική Επανάσταση|Γαλλικής Επανάστασης]].
Γραμμή 65:
Το κίνημα του Διαφωτισμού ξεχωρίζει από όλα τα προηγούμενα κινήματα διανοουμένων από τον αποδέκτη του: το ευρύ κοινό. Η πρόοδος του αλφαβητισμού και της μάθησης επέτρεψαν στο ευρύ κοινό, τον λαό γενικότερα, να δημιουργήσει μια γνώμη, μία [[κοινή γνώμη]]. Οι πολιτικές και φιλοσοφικές συζητήσεις υπερβαίνουν τα μέχρι τότε στενά όρια του κύκλου των συγγραφέων και των ανθρώπων των γραμμάτων και γίνονται πλέον υπόθεση και του λαού.
Βασικό ρόλο σε αυτή την υπόθεση έπαιξε η [[Γαλλία]], τόσο πριν όσο και μετά τη [[Γαλλική Επανάσταση]]. Η [[Γαλλία]] τον 18ο αιώνα γνώρισε μια περίοδο σχεδόν 80 χρόνων εσωτερικής ειρήνης και οικονομικής ευημερίας. Εκτός αυτού, η Γαλλία ήταν η πιο μεγάλη πληθυσμιακά χώρα στην [[Ευρώπη]] και η χώρα με τη μεγαλύτερη λαμπρότητα και γόητρο. Η γαλλική γλώσσα και ο γαλλικός αυλικός πολιτισμός των Βερσαλλιών ακτινοβολούσαν από το [[Βερολίνο]] στην [[Πρωσία]] ως την [[Αγία Πετρούπολη]] στη [[Ρωσία]].
Εσωτερικά όμως άρχισε να γεννιέται μια αλλαγή. Οι νέες φιλοσοφικές ιδέες εξαπλώνονταν γρήγορα μέσω των σαλονιών, των καφέ και των λογοτεχνικών και επιστημονικών συναθροίσεων, και παράλληλα η απόλυτη βασιλική εξουσία έχανε το κύρος της, καθώς τα σύννεφα του πολέμου πύκνωναν γύρω από την Αυτοκρατορία.
Γραμμή 72:
Ο πρώτος φορέας των καινούριων ιδεών υπήρξαν τα καφέ, και κυρίως τα καφέ του [[Παρίσι|Παρισιού]], που αποτελούν τα καταφύγια νεαρών ποιητών και διαφόρων άλλων ανθρώπων που συζητούσαν παθιασμένα για τις νέες ιδέες και φιλοσοφίες.
Κυρίως όμως είναι τα κοσμικά σαλόνια εκεί όπου το κίνημα του Διαφωτισμού γίνεται ευρέως γνωστό. Με την έννοια σαλόνια εκείνη την εποχή εννοούνταν χώροι συγκέντρωσης ανθρώπων, ανεξάρτητα από το επάγγελμα, το θρησκευτικό τους πιστεύω και τις ιδέες τους, όπου έβρισκαν την ευκαιρία να εκφράσουν τις απόψεις τους και τη γνώμης τους, καθώς στη Γαλλία όπως και πολλά άλλα τμήματα της [[Ευρώπη|Ευρώπης]] εκείνη την περίοδο δεν επικρατούσε ελευθερία γνώμης και [[ελευθερία του τύπου|ελευθεροτυπία]].
Οι πλούσιες αστές κυρίες συνιστούν έναν κοινωνικό κύκλο από λογοτέχνες, καλλιτέχνες, ζωγράφους, ανθρώπους των γραμμάτων κ.α., και έτσι ξεδιψούν τη δίψα τους για μάθηση και πολιτισμό. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της [[μαρκησία ντε Πομπαντούρ|μαρκησίας ντε Πομπαντούρ]] και της [[Μαντάμ Ζοφρέν]], οι οποίες είχαν δημιουργήσει έναν μεγάλο κύκλο με συνευρέσεις πολλές φορές εβδομαδιαίως.
[[Αρχείο:Salon de Madame Geoffrin.jpg|left|thumb|190px|''Συγκέντρωση στο σαλόνι της Μαντάμ Ζοφρέν'', Gabriel Lemonnier]]
Γραμμή 82:
Όλες αυτές οι λέσχες και τα σωματεία της γνώσης λειτουργούσαν όπως και τα σαλόνια και σχημάτιζαν μεταξύ τους επαρχιακά, εθνικά, ακόμη και ευρωπαϊκά δίκτυα ανταλλαγής βιβλίων και αλληλογραφίας. Τα πάντα ερευνούνταν και συζητούνταν εκεί: από [[φυσική]] και [[χημεία]] μέχρι [[αγρονομία]] και [[δημογραφία]]. Η νέα ιδεολογία προωθήθηκε αποτελεσματικότερα μέσα από τον μετασχηματισμό του λεξιλογίου και τη διαφοροποίηση της σημασίας ορισμένων λέξεων.Είναι χαρακτηριστικό ότι έννοιες όπως ''εξουσία, κράτος, κοινωνία, μεσαία τάξη, φύση, ευτυχία, αρετή, πρόοδος, τεχνική'' εμφανίζονται στο καθημερινό λεξιλόγιο των ευρωπαϊκών γλωσσών κατά τον 18ο αιώνα.
Οι Διαφωτιστές ταξίδευαν επίσης στο εξωτερικό, όπου εξέθεταν τις απόψεις τους, προσκεκλημένοι συχνά από ηγεμόνες της λεγόμενης «φωτισμένης δεσποτείας», όπως ήταν ο [[Φρειδερίκος Β΄ της Πρωσίας]] και η [[Μεγάλη Αικατερίνη]] της [[Ρωσία|Ρωσίας]].
==Διαφοροποιήσεις==
=== Διεθνώς ===
Ο Διαφωτισμός ως φαινόμενο παρατηρήθηκε στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, και συχνά συνοδεύονταν και από μια συγκεκριμένη τοπική χροιά. Για παράδειγμα στη Γαλλία συχνά συσχετίζονταν με αντικυβερνητικές και αντιεκκλησιαστικές δυνάμεις, ενώ στη [[Γερμανία]] γνώρισε ευρεία διάδοση στη μέση τάξη και εξέφρασε ένα πνευματιστικό καθώς και εθνικιστικό τόνο χωρίς να είναι ενάντια στην κυβέρνηση ή την εκκλησία.<ref>David N. Livingstone and Charles W. J. Withers, ''Geography and Enlightenment'' (1999)</ref> Παρομοίως οι αντιδράσεις των διαφόρων κυβερνήσεων διέφεραν κατά πολύ, καθώς στη Γαλλία η κυβέρνηση ήταν γενικώς εχθρική, ενώ στη Βρετανία η κυβέρνηση ήταν σχετικά αδιάφορη.
[[File:AdamSmith.jpg|thumb|upright|right|upright|Μια σημαντική μορφή του Σκωτικού Διαφωτισμού ήταν ο οικονομολόγος [[Άνταμ Σμιθ]]]]
Στον [[Σκωτσέζικος Διαφωτισμός|Σκωτσέζικο Διαφωτισμό]], στις μεγάλες πόλεις της χώρας όπως το [[Εδιμβούργο]] και η [[Γλασκώβη]] δημιουργήθηκαν πνευματικές υποδομές για αμοιβαία υποστηριζόμενα πνευματικά ιδρύματα όπως πανεπιστήμια, λέσχες ανάγνωσης, βιβλιοθήκες, και μουσεία,<ref>Jonathan I. Israel, ''Democratic Enlightenment: Philosophy, Revolution, and Human Rights, 1750–1790'' (2013) pp 248–49</ref><ref name="HermanTwo">A. Herman, ''How the Scots Invented the Modern World'' (Crown Publishing Group, 2001).</ref> κάτι που έκανε τον Βολταίρο στη Γαλλία να σχολιάσει πως η Σκωτία αποτελεί έμπνευση για όλες τις ιδέες των διαφωτιστών σχετικά με τον πολιτισμό.<ref>{{cite book|last=Harrison|first=Lawrence E.|title=Jews, Confucians, and Protestants: Cultural Capital and the End of Multiculturalism|url=https://books.google.com/books?id=Rbqn4RfUMioC&pg=PA92|year=2012|publisher=Rowman & Littlefield|page=92}}</ref>[[File:Declaration of Independence (1819), by John Trumbull.jpg|thumb|left|Πίνακας με απεικόνιση της παράδοσης της [[Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ|αμερικανικής διακήρυξης της ανεξαρτησίας]] στο [[Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών]]]]Στην Ιταλία, υπήρξαν τμήματα της κοινωνίας τα οποία γνώρισαν σημαντικές αλλαγές από την επιρροή του Διαφωτισμού, όπως όταν ο [[Λεοπόλδος Β΄, Μέγας Δούκας της Τοσκάνης|Λεοπόλδος Β´ της Τοσκάνης]] κατάργησε την [[θανατική ποινή]] στην Τοσκάνη, καθώς και όταν με τη σταδιακή μείωση της επιρροής της εκκλησίας αυξήθηκαν οι επιστημονικές ανακαλύψεις όπως με το [[Αλεσάντρο Βόλτα]] και τον [[Λουίτζι Γκαλβάνι]].<ref name="history-world.org">{{cite web |url=http://history-world.org/enlightenment_throughout_europe.htm |title=The Enlightenment throughout Europe |publisher=History-world.org |date= |accessdate=2013-03-25 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130123082708/http://history-world.org/enlightenment_throughout_europe.htm |archivedate=2013-01-23 |url-status=dead }}</ref>
Στη [[Ρωσία]], η κυβέρνηση ενθάρρυνε ανοικτά την διάδοση των γραμμάτων και των τεχνών στα μέσα του 18ου αιώνα, και κατά την περίοδο αυτή δημιουργήθηκε και το πρώτο ρωσικό πανεπιστήμιο καθώς και πολλές βιβλιοθήκες, μουσεία, θέατρα, αλλά και ανεξάρτητες εφημερίδες. Οι εξελίξεις αυτές στηρίχθηκαν σημαντικά και στις πρωτοβουλίες που πήρε η [[Μεγάλη Αικατερίνη]] ως προστάτης των τεχνών και της εκπαίδευσης, και η οποία διατηρούσε επικοινωνία με τον Βολταίρο, καθώς και τον μαθηματικό [[Λέοναρντ Όιλερ]]. Ο ρωσικός διαφωτισμός διέφερε από τον ευρωπαϊκό ως προς το ότι στόχευε στον εκσυγχρονισμό όλων των πτυχών της ζωής στη Ρωσία και την ελαχιστοποίηση του φαινομένου της [[Δουλοπαροικία|δουλοπαροικίας]], στοχεύοντας περισσότερο στον διαφωτισμό του ατόμου παρά συλλογικά της κοινωνίας.<ref>Elise Kimerling Wirtschafter, "Thoughts on the Enlightenment and Enlightenment in Russia", ''Modern Russian History & Historiography'', 2009, Vol. 2 Issue 2, pp 1–26</ref><ref>Israel, Jonathan I. ''Democratic Enlightenment: Philosophy, Revolution, and Human Rights 1750–1790''. Oxford University Press, 2011, pp. 609–632.</ref>
Στο νεοσύστατο κράτος των [[Η.Π.Α.|Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής]] υπήρξαν σημαντικές προσωπικότητες όπως ο [[Βενιαμίν Φραγκλίνος]] και ο [[Τόμας Τζέφερσον]] οι οποίοι είχαν κυρίαρχο ρόλο στη διάδοση των διαφωτιστικών ιδεών στη χώρα,<ref>Henry F. May, ''The Enlightenment in America'' (1978)</ref><ref>Michael Atiyah, "Benjamin Franklin and the Edinburgh Enlightenment," ''Proceedings of the American Philosophical Society'' (Dec 2006) 150#4 pp 591–606.</ref><ref>Jack Fruchtman, Jr., ''Atlantic Cousins: Benjamin Franklin and His Visionary Friends'' (2007)</ref> κυρίως ως προς τις ιδέες περί [[Πολιτική|πολιτικής]] με προέλευση από την Αγγλία, Σκωτία και Γαλλία.<ref>Paul M. Spurlin, ''Montesquieu in America, 1760–1801'' (1941)</ref><ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1272214/The-Founding-Fathers-Deism-and-Christianity|title=The Founding Fathers, Deism, and Christianity|work=Encyclopedia Britannica}}</ref> Κατά την περίοδο του Διαφωτισμού υπήρξε μεγάλη έμφαση στις έννοιες της [[Ελευθερία|ελευθερίας]], [[Δημοκρατία|δημοκρατίας]], [[Ρεπουμπλικανισμός|ρεπουμπλικανισμού]], και [[Ανεξιθρησκία|ανεξιθρησκίας]]. Η θρησκεία δέχτηκε επίσης ισχυρή αμφισβήτηση από έργα της εποχής όπως το ''[[Η εποχή της λογικής]]'' του [[Τόμας Πέιν]] και η [[Βίβλος του Τζέφερσον]] του [[Τόμας Τζέφερσον]].
=== Στον ελληνικό χώρο ===
| |||