|
[[Image:Bust of augustus.jpg|thumb|right|Ο Οκταβιανός Αύγουστος]]
Ο '''Ρωμαίος αυτοκράτορας''' ήταν ο ηγεμόνας της [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]] κατά την αυτοκρατορική περίοδο (που ξεκίνησε το [[27 π.Χ.]]). Οι αυτοκράτορες χρησιμοποίησαν διάφορους τίτλους. Συχνά όταν ένας συγκεκριμένος Ρωμαίος αναφέρεται στα ελληνικά, ότι έγινε "αυτοκράτορας", αντικατοπτρίζει την απονομή τούτου τίτλου τούτου ''[[Αύγουστος (τίτλος)|Αυγούστου]]'' ή τούτου ''[[Καίσαρας|Καίσαρα]]''. Οι αυτοκράτορες συγκέντρωναν συχνά δημοκρατικούς τίτλους, κυρίως του ''[[Ύπατος (Αρχαία Ρώμη)|ύπατουΎπατου]] (consul)'' και του ''Μεγίστου Ιερέως [[Pontifex Maximus]]''.
Ο όρος Imperator αρχικά σήμαινε τον στρατηγό με απεριόριστες εξουσίες. Η νομιμότητα της κυβέρνησης ενός Αυτοκράτορααυτοκράτορα εξαρτιόταν από τον έλεγχο, που είχε στον [[Ρωμαϊκός στρατός|στρατό]] και την αναγνώριση από τη [[Ρωμαϊκή σύγκλητος|Σύγκλητοσύγκλητο]]. Ένας Αυτοκράτοραςαυτοκράτορας ανακηρυσσόταν κανονικά από τα στρατεύματά του ή έπαιρνε αυτοκρατορικούς τίτλους από τη Σύγκλητοσύγκλητο ή και τα δύο. Οι πρώτοι Αυτοκράτορεςαυτοκράτορες βασίλευσανβασίλεψαν μόνοι τους. Οι μεταγενέστεροι Αυτοκράτορεςαυτοκράτορες κυβερνούσαν μερικές φορές με συναυτοκράτορες και διαιρούσαν μεταξύ τους τη διοίκηση της Αυτοκρατορίαςαυτοκρατορίας.
Οι Ρωμαίοι θεωρούσαν τη θέση του Αυτοκράτορααυτοκράτορα ξεχωριστή από αυτή ενός βασιλιά. Ο πρώτος Αυτοκράτοραςαυτοκράτορας, [[Οκταβιανός Αύγουστος]], αρνήθηκε αποφασιστικά την αναγνώρισή του ως μονάρχημονάρχης<ref>Karl Galinsky, ''[https://books.google.gr/books?id=ftcx-5j7rjwC&pg=PA13&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false The Cambridge Companion to the Age of Augustus]'', σελ. 13-14, Cambridge University Press (2005) ISBN 978-0-521-80796-8</ref>. Αν και ο Αύγουστος μπορούσε να ισχυριστεί, ότι η εξουσία του ήταν αυθεντικά δημοκρατική, ο διάδοχός του, [[Τιβέριος Καίσαρας Αύγουστος]], δεν μπορούσε να ισχυριστεί πειστικά το ίδιο<ref>Richard Alston, ''[https://books.google.gr/books?id=WwO_dzOVLw4C&pg=PA39&redir_esc=y Aspects of Roman History AD 14 117]'', σελ. 39, Psychology Press (1998) ISBN 978-0-415-13237-4</ref>. Ωστόσο, στατα πρώτα 300 χρόνια των Ρωμαϊκών αυτοκρατόρων, από τον Αύγουστο μέχρι τον [[Διοκλητιανός|Διοκλητιανό]], καταβλήθηκε μεγάλη προσπάθεια για να τονιστεί, ότι οι Αυτοκράτορεςαυτοκράτορες ήταν ηγέτες μίας δημοκρατίας.
Από τον Διοκλητιανό και μετά, οι Αυτοκράτορεςαυτοκράτορες κυβέρνησαν με ανοιχτά μοναρχικό τρόπο<ref>Stephen Williams, ''[https://books.google.gr/books?id=9il6P3TPj-AC&pg=PA147&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Diocletian and the Roman Recovery]'', σελ. 147, Νέα Υόρκη, NY: Routledge (1997) ISBN 978-0-415-91827-5</ref> και δεν διατήρησαν την αρχή της δημοκρατίας, αλλά διατηρήθηκε η αντίθεση με τους "βασιλείς".: Αναν και η αυτοκρατορική διαδοχή ήταν γενικά κληρονομική, ήταν τέτοια,κληρονομική μόνο αν υπήρχε ένας κατάλληλος υποψήφιος αποδεκτός από τον στρατό και τη γραφειοκρατία<ref>Peter Heather, ''[https://books.google.gr/books?id=_Jntu21N9K0C&pg=PA28&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false The Fall of the Roman Empire: A New History]'', σελ. 28, Pan Books (2005) ISBN 978-0-330-49136-5</ref> καικι έτσι δεν υιοθετήθηκε η αρχή της αυτόματης διαδοχήςκληρονομιάς. Στοιχεία του δημοκρατικού θεσμικού πλαισίου (Σύγκλητοςσύγκλητος, ύπατοι) διατηρήθηκαν μέχρι το τέλος της Δυτικής Αυτοκρατορίας.
ΤηνΟι εποχή τού ΗρακλείουΑνατολικοί ( 610-641Βυζαντινοί) τααυτοκράτορες Ελληνικάυιοθέτησαν έγιναν η επίσημη γλώσσα τού Κράτους και ο τίτλος Imperator μεταφράστηκε ως Βασιλεύς. Έτσι οι Αυτοκράτορες έφεραντελικά τον τίτλο του "[[Βασιλεύς| Βασιλέωςβασιλέως]]", οτίτλος οποίοςπου εχρησιμοποιείτοπροοριζόταν καιαποκλειστικά για τον Ρωμαίο αυτοκράτορα και τον ηγεμόνα της [[Αυτοκρατορία των Σασσανιδών|αυτοκρατορίας των Σασσανιδών]]<ref>[[Αλεξάντρ Καζντάν]], ''[[Βυζαντινό Λεξικό της Οξφόρδης]]'', σελ. 264, Oxford University Press (1991) ISBN 978-0-19-504652-6</ref>. ▼Εκτός από τη θέση του Μεγίστου Ιερέως ([[Pontifex Maximus]]), ορισμένοι Αυτοκράτορες έλαβαν θεϊκούς τίτλους μετά τον θάνατό τους. Με την επικράτηση του Χριστιανισμού, ο Αυτοκράτορας θεωρήθηκε ως κυβερνήτης που επιλέχθηκε από τον Θεό, καθώς και [[Καισαροπαπισμός|ειδικός προστάτης και ηγέτης]] της Χριστιανικής εκκλησίας στη Γη, αν και στην πράξη η εξουσία του Αυτοκράτορα σε εκκλησιαστικά θέματα ήταν αντικείμενο πρόκλησης. ▼
▲Εκτός από τη θέση του Μεγίστου Ιερέως ([[Pontifex Maximus]] ), ορισμένοι Αυτοκράτορεςαυτοκράτορες έλαβαν θεϊκούς τίτλους μετά τον θάνατό τους. Με την επικράτησηηγεμονία του Χριστιανισμούχριστιανισμού, ο Αυτοκράτοραςαυτοκράτορας θεωρήθηκε ως κυβερνήτης που επιλέχθηκε από τον Θεό, καθώς και [[Καισαροπαπισμός|ειδικός προστάτης και ηγέτης]] της Χριστιανικήςχριστιανικής εκκλησίας στη Γη, αν και στην πράξη η εξουσία του Αυτοκράτορααυτοκράτορα σε εκκλησιαστικά θέματα ήταν αντικείμενο πρόκλησης.
Ο Διοκλητιανός (284-306) διαίρεσε την Αυτοκρατορία σε Ανατολική και Δυτική: δύο Αύγουστοι και δύο συναύγουστοι (διάδοχοί τους). Ο Κωνσταντίνος Α΄ επανένωσε την Αυτοκρατορία και το 330 μετέφερε την πρωτεύουσα στη Νέα Ρώμη (Κωνσταντινούπολη). Την Αυτοκρατορία διαίρεσαν οι γιοί του: ο Κωνστάντιος Β΄ στο Ανατολικό και οι αδελφός του Κωνσταντίνος Β΄ (μετά ο Κώνστας Α΄) στο Δυτικό. Ο Ιουλιανός αποκατέστησε την ενότητα της Αυτοκρατορίας, όμως το 364 η Αυτοκρατορία διαιρέθηκε μεταξύ των αδελφών Βάλη (στο Ανατολικό) και Βαλεντινιανού Α΄ (στο Δυτικό). Τον τελευταίο διαδέχθηκαν οι δύο γιοί του. Ο Θεοδόσιος Α΄ επανένωσε το Κράτος· το μοίρασε στους γιους του Αρκάδιο (Ανατολικό) και Ονώριο (Δυτικό).
Η Ραβέννα, πρωτεύουσα της [[Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]] κατελήφθηκατέρρευσε στα τέλη τούτου 5ου αι. από τους Οστρογότθουςαιώνα. Ο [[Ρωμύλος Αυγουστύλος]] θεωρείται συχνά ως ο τελευταίος αυτοκράτορας της Δύσης μετά την αναγκαστική παραίτησή του το [[476]], αν και ο [[Ιούλιος Νέπως]] διατήρησε την αξίωση για τον τίτλο μέχρι τον θάνατό του το [[480]]. ΑργότεραΕν οτω Ιουστινιανόςμεταξύ, Α΄στην έστειλεανατολή, τονοι Βελισάριο,αυτοκράτορες πουσυνέχισαν ανακατέλαβενα τηκυβερνούν Σικελίααπό (535),την τη[[Βυζαντινή ΡώμηΚωνσταντινούπολη|Κωνσταντινούπολη]] (536"Νέα Ρώμη"). καιΑυτοί τηαναφέρονται Ραβένναστη (540)·σύγχρονη εξεγέρσειςιστοριογραφία κάμφθηκανως από"[[Κατάλογος Βυζαντινών αυτοκρατόρων|Βυζαντινοί αυτοκράτορες]]" αλλά οι ίδιοι δεν χρησιμοποιούσαν αυτόν τον Ναρσήτίτλο ωςκαι τοαυτοαποκαλούνταν αυτοκράτορες (ή βασιλείς) των 553Ρωμαίων. ΈτσιΟ [[Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος]] ήταν ο Ιουστινιανόςτελευταίος Α΄Βυζαντινός αποκατέστησεαυτοκράτορας στην Κωνσταντινούπολη, καθώς έχασε τη ζωή του κατά την ενότητα[[Άλωση της Αυτοκρατορίας.Κωνσταντινούπολης (1453)]] από τους [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανούς]].
Λόγω της πολιτισμικής ρήξης από την οθωμανική κατάκτηση, οι περισσότεροι δυτικοί ιστορικοί θεωρούν τον Κωνσταντίνο ΙΒ΄ ΠαλαιολόγοΙΑ' ως τον τελευταίο διεκδικητή του τίτλου του Ρωμαίου αυτοκράτορα, αν και από το [[1453]] οι Οθωμανοί ηγέτες έφεραν τον τίτλο του "Καίσαρα της Ρώμης" (τουρκικά: ''Kayser-i Rum'') μέχρι το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το [[1922]]. ΟΜία Μωάμεθβυζαντινή Β΄ομάδα φορούσεδιεκδικητών χρυσοπόρφυρατου ενδύματατίτλου καιτου υιοθέτησεΡωμαίου σεαυτοκράτορα μεγάλουπήρχε μέροςστην [[Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας]] μέχρι την εθιμοτυπίακατάκτησή τούτης Παλατιούαπό τους Οθωμανούς το [[1461]]. Στη δυτική [[Ευρώπη]], ο τίτλος του Ρωμαίου αυτοκράτορα αναβίωσε από [[Γερμανοί|Γερμανούς]] ηγέτες, τους "[[Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής ΚωνσταντινούποληςΑυτοκρατορίας|αυτοκράτορες της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]]", το [[800]], και χρησιμοποιήθηκε μέχρι το [[1806]]. ▼▲Την εποχή τού Ηρακλείου (610-641) τα Ελληνικά έγιναν η επίσημη γλώσσα τού Κράτους και ο τίτλος Imperator μεταφράστηκε ως Βασιλεύς. Έτσι οι Αυτοκράτορες έφεραν τον τίτλο του "[[Βασιλεύς|Βασιλέως]]", ο οποίος εχρησιμοποιείτο και για τον ηγεμόνα της [[Αυτοκρατορία των Σασσανιδών|αυτοκρατορίας των Σασσανιδών]]<ref>[[Αλεξάντρ Καζντάν]], ''[[Βυζαντινό Λεξικό της Οξφόρδης]]'', σελ. 264, Oxford University Press (1991) ISBN 978-0-19-504652-6</ref>.
Το 797-802 Αυτοκράτορας ήταν η Ειρήνη η Αθηναία, μία γυναίκα και αυτό έδωσε αφορμή στον βασιλιά (rex) των Φράγκων [[Καρλομάγνος|Κάρολο Α΄]] να αυτοαποκληθεί Άγιος Ρωμαίος Αυτοκράτορας. Ο πάπας τον έστεψε το 800 στη Ρώμη με αντάλλαγμα την καταστολή των Λομβαρδών, πράγμα που ο Κάρολος Α΄ έκανε. Ο ψιλώ ονόματι αυτός τίτλος κρατήθηκε από τους διαδόχους του, ως το τέλος της δυναστείας των Καρολιγγείων· συνδέθηκε με το βασίλειο της Λομβαρδίας ("Ιταλίας"). Μετά διάφοροι προσπάθησαν να τον κρατήσουν και ήρθαν σε διαμάχη μεταξύ τους, αλλά με την αναρχία και παρακμή που ακολούθησε, ο τίτλος εξέλειπε το 924. Το Φραγκικό βασίλειο διαιρέθηκε σε Δυτική Φραγκία (μετέπειτα Γαλλία) και Ανατολική Φραγκία (μετέπειτα Γερμανία)· ο δούκας της Σαξονίας Όθων Α΄ έγινε βασιλιάς της Ανατολικής Φραγκίας και αυτοαποκλήθηκε Άγιος Ρωμαίος Αυτοκράτορας τού Γερμανικού Έθνους το 962. Ο ψιλός αυτός τίτλος έπαυσε το 1806.
Εν τω μεταξύ οι Αυτοκράτορες συνέχισαν να κυβερνούν από την [[Βυζαντινή Κωνσταντινούπολη|Κωνσταντινούπολη]] ("Νέα Ρώμη"). Αυτοί αναφέρονται στη σύγχρονη ιστοριογραφία ως "[[Κατάλογος Βυζαντινών αυτοκρατόρων|Βυζαντινοί αυτοκράτορες]]", αλλά οι ίδιοι δεν χρησιμοποιούσαν αυτόν τον τίτλο και διατηρούσαν τον τίτλο τού Αυτοκράτορα (ή Βασιλέως) των Ρωμαίων. Το 1204 η Δ΄ Σταυροφορία έληξε με την άλωση της Κωνσταντινούπολης και την εγκαθίδρυση ενός Λατίνου Αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης· η Ρωμανία διαιρέθηκε σε υποτελείς ηγεμονίες. Ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας [[Κωνσταντίνος (ΙΑ΄) Λάσκαρης|Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Λάσκαρις]] μετέβη με πολλούς άλλους από την Κωνσταντινούπολη στη Νίκαια. Η Αυτοκρατορία επέστρεψε στην έδρα της το 1261. Ο [[Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος|Κωνσταντίνος ΙΒ΄ Παλαιολόγος]] ήταν ο τελευταίος Αυτοκράτορας των Ρωμαίων, καθώς έχασε τη ζωή του κατά την [[Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453)]] από τους [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανούς]]. Απόγονοι των Κομνηνών ("Μεγάλοι Κομνηνοί") είχαν ιδρύσει το [[Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας|κράτος της Τραπεζούντας]] ("Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας") και έφεραν τον τίτλο του Αυτοκράτορα μέχρι την κατάκτησή τους από τους Οθωμανούς το [[1461]].
▲Λόγω της πολιτισμικής ρήξης από την οθωμανική κατάκτηση, οι περισσότεροι δυτικοί ιστορικοί θεωρούν τον Κωνσταντίνο ΙΒ΄ Παλαιολόγο ως τον τελευταίο διεκδικητή του τίτλου του Ρωμαίου αυτοκράτορα, αν και από το [[1453]] οι Οθωμανοί ηγέτες έφεραν τον τίτλο του "Καίσαρα της Ρώμης" (τουρκικά: ''Kayser-i Rum'') μέχρι το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το [[1922]]. Ο Μωάμεθ Β΄ φορούσε χρυσοπόρφυρα ενδύματα και υιοθέτησε σε μεγάλο μέρος την εθιμοτυπία τού Παλατιού της Ρωμαϊκής Κωνσταντινούπολης.
Η ανιψιά τού Κωνσταντίνου ΙΒ΄ Παλαιολόγου, η [[Ζωή Σοφία Παλαιολογίνα|Ζωή (Σοφία) Παλαιολογίνα]] παντρεύτηκε τον Ιβάν Γ΄ μεγάλο πρίγκιπα της Μόσχας. Ο εγγονός της Ιβάν Δ΄ ο τρομερός έδιωξε τούς Μογγόλους και ένωσε τα Ρωσικά πριγκιπάτα σε ένα βασίλειο· ως Ορθόδοξος, θεώρησε τον εαυτό του διάδοχο (ως απόγονος που ήταν) των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων και κλήθηκε ''καίσαρ (tsar)''. Υιοθέτησε τον δικέφαλο αετό, έγινε ο ιδρυτής της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και η Μόσχα έγινε η τρίτη Ρώμη.
Οι Μπάμπεμπερκ δούκες της Αυστρίας είχαν επιγαμίες με Κομνηνές και Αγγελίνες, έτσι οι απόγονοί τους Αψβούργοι, όταν από δούκες της Αυστρίας έγιναν βασιλείς της Γερμανίας, υιοθέτησαν τον δικέφαλο αετό. Λόγω τού ψιλού τίτλου τού Αγίου Ρωμαίου Αυτοκράτορα τού Γερμανικού Έθνους, ο βασιλιάς της Γερμανίας αυτοαποκλήθηκε ''καίσαρ (kaiser)''.
==Δείτε επίσης==
* [[Κατάλογος Ρωμαίων Αυτοκρατόρων]]
== Παραπομπές ==
<references />
[[Κατηγορία:Ρωμαίοι Αυτοκράτορες]]
| 