Πραξικόπημα της 21ης Απριλίου: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
μ Αναστροφή της επεξεργασίας από τον 2A02:587:3A21:3D00:F442:788F:9F9F:5280 (συνεισφ.), επιστροφή στην τελευταία εκδοχή υπό InternetArchiveBot Ετικέτα: Επαναφορά |
||
Γραμμή 1:
Στις [[21 Απριλίου]] [[1967]], και ενώ είχαν προκηρυχθεί εκλογές για τις [[28 Μαΐου]], μια ομάδα αξιωματικών του στρατού, υπό την ηγεσία του
▲Στις [[21 Απριλίου]] [[1967]], και ενώ είχαν προκηρυχθεί εκλογές για τις [[28 Μαΐου]], μια ομάδα αξιωματικών του στρατού, υπό την ηγεσία του ταξίαρχου [[Στυλιανός Παττακός|Στυλιανού Παττακού]] , και των συνταγματαρχών [[Γεώργιος Παπαδόπουλος|Γεωργίου Παπαδόπουλου]] και[[Νικόλαος Μακαρέζος|Νικόλαου Μακαρέζου]], όπως και άλλων αξιωματικών του στρατού ξηράς, κατέλαβε την εξουσία με πραξικόπημα, το οποίο οι ίδιοι ονόμαζαν «εθνοσωτήριο επανάσταση» ή «Επανάσταση της 21ης Απριλίου». Την πράξη τους, οι πραξικοπηματίες δικαιολόγησαν ως απαραίτητη προκειμένου να αποφευχθεί [[αναρχία]] την οποία σχεδίαζαν κεντροαριστερές ομάδες,<ref>[http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin.asp?c=125&dc=24&db=04&da=1967 Εφημερίδα "Έθνος", πρωτοσέλιδο άρθρο της] [[24 Απριλίου]] 1967, με τίτλο: "Σχέδιον μαχητικής εκδηλώσεως της Κεντροαριστεράς προεκάλεσε την ανάληψιν της Αρχής υπό του Στρατού"</ref> υποστηρίζοντας ότι έχουν τρανταχτές αποδείξεις. Το δημοκρατικό πολίτευμα καταλύθηκε και στην χώρα επιβλήθηκε δικτατορία η οποία κράτησε για επτά χρόνια. Στις 20 Ιουλίου 1974, η ξαφνική [[τουρκική εισβολή στην Κύπρο|εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο]] ανάγκασε το καθεστώς της Χούντας του Ιωαννίδη ο οποίος είχε ανατρέψει τον [[Γεώργιος Παπαδόπουλος|Παπαδόπουλο]], να εγκαταλείψει την εξουσία. Η Ε΄ Αναθεωρητική Βουλή των Ελλήνων, με το Δ΄ ψήφισμα στις 8 Ιανουαρίου [[1975]] χαρακτήρισε την κίνηση της 21ης Απριλίου [[1967]] [[πραξικόπημα]]. Οι τρεις πρωταίτιοι καταδικάστηκαν σε θάνατο ως στασιαστές, ποινή που μετατράπηκε σε ισόβια με απόφαση της [[Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Γ. Καραμανλή 1974|κυβέρνησης Καραμανλή]].
== Προηγούμενο γενικό πολιτικό πλαίσιο ==
{{πηγές ενότητας|28|11|2018}}
Μετά τον [[Ελληνικός Εμφύλιος 1946 - 1949|Εμφύλιο του 1946-49]] ήταν διάχυτος ο φόβος της επικράτησης του κομμουνισμού παρά την ήττα του [[ΔΣΕ]] και την εξορία των ηγετικών στελεχών του ΚΚΕ. Οι κυβερνήσεις λάμβαναν μέτρα όπως η απαγόρευση του
[[Αρχείο:Γεώργιος Α. Παπανδρέου 1.jpg|thumb|Ο Γεώργιος Παπανδρέου]]
Η δράση των αντιδημοκρατικών ακροδεξιών ομάδων αυτών εντάθηκε μετά τη νίκη στις [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1963|εκλογές του 1963]] της [[Ένωσις Κέντρου|Ενώσεως Κέντρου]] με αρχηγό τον [[Γεώργιος Παπανδρέου (πρεσβύτερος)|Γεώργιο Παπανδρέου]], ο οποίος ήταν μεν αντικομμουνιστής, πίστευε όμως ότι η πολιτική διώξεων κατά των κομμουνιστών μάλλον τους ενίσχυε παρά τους αποδυνάμωνε. Οι πραξικοπηματίες φοβούνταν την πιθανότητα νέας νίκης της [[Ένωσις Κέντρου|Ενώσεως Κέντρου]] στις προσεχείς εκλογές. Μια νίκη της θα σήμαινε ενίσχυση της πτέρυγας του [[Ανδρέας Παπανδρέου|Ανδρέα Παπανδρέου]] και πιθανή κάθαρση του στρατεύματος από τα υπερδεξιά στοιχεία. Μια τέτοια κάθαρση αναμφισβήτητα θα περιλάμβανε πολλά από τα ηγετικά στελέχη του κινήματος. Η προηγούμενη προσπάθεια ελέγχου του στρατεύματος από την κυβέρνηση είχε καταλήξει σε σύγκρουση με τα ανάκτορα και την [[Αποστασία του 1965]]. Αν η Ένωση Κέντρου επανεκλεγόταν, η παρέμβαση των ανακτόρων θα ήταν πολύ πιο δύσκολη.
Γραμμή 46 ⟶ 44 :
Ο [[Λεωνίδας Κύρκος]] και ο [[Μανώλης Γλέζος]] ήταν από τα πρώτα μέλη της Αριστεράς που συνελήφθησαν. Ο [[Γεώργιος Παπανδρέου (πρεσβύτερος)|Γεώργιος Παπανδρέου]] συνελήφθη από αξιωματικούς στις 2.45΄ λέγοντάς τους, με τα προτεταμένα όπλα προς αυτόν: «''Είναι η πέμπτη φορά που μου συμβαίνει!''».
Πριν η ώρα πάει 3.00 π.μ., οι πραξικοπηματίες είχαν θέσει υπό τον απόλυτο έλεγχό τους την [[Αθήνα]]. Είχαν εγκλείσει τους σημαντικότερους κρατούμενούς τους στους θαλάμους των υποψηφίων εφέδρων αξιωματικών, στο δεύτερο όροφο της Σχολής Τεθωρακισμένων στο Γουδί, εκτός τον Κανελλόπουλο που μεταφέρθηκε στο Πεντάγωνο, όπου είχαν μεταφερθεί και οι στρατιωτικές προσωπικότητες. Πλήθος αριστερών πολιτών συσσωρεύτηκε στον Ιππόδρομο, στο γήπεδο της [[
Ολόκληρη η πολιτική ηγεσία συνελήφθη με καταπληκτική ευκολία. Δεν διέφυγε κανένας. Όλοι περίμεναν πραξικόπημα, όλοι μιλούσαν γι' αυτό αλλά κανένας δεν ήταν έτοιμος να το αντιμετωπίσει. Ούτε η
Στις 4.30 τα χαράματα ο Αμερικανός στρατιωτικός ακόλουθος Γουίλιαμς τηλεφώνησε στα θερινά ανάκτορα στο Τατόι, όπου βρισκόταν ο Κωνσταντίνος, ο οποίος ήταν πανικόβλητος: "''Έχουν περικυκλώσει το σπίτι του αρχηγού Ενόπλων Δυνάμεων ναύαρχου Αυγέρη και ίσως να έχουν ήδη συλλάβει τον στρατηγό Σπαντιδάκη, αν και δεν είμαι βέβαιος. Έρχονται τώρα προς τα εδώ. Ειδοποιήστε τον Έκτο Στόλο, ενημερώστε την
=== Διαπραγματεύσεις ===
Στις 5.30΄ το πρωί, ο
Στις 6.30΄ το πρωί της [[21 Απριλίου|21ης Απριλίου]], ο ραδιοφωνικός σταθμός των ενόπλων δυνάμεων άρχισε να μεταδίδει την ανακοίνωση: "''Λόγω της δημιουργηθείσης εκρύθμου καταστάσεως, από του μεσονυκτίου ο στρατός ανέλαβε την διακυβέρνησιν της χώρας''. Ακολούθησε η ανάγνωση υποτιθέμενου βασιλικού διατάγματος:
Γραμμή 79 ⟶ 77 :
''Μέχρι νεωτέρας διαταγής διακόπτονται τα μαθήματα των σχολείων...''".
Στις 8.00΄ το πρωί οι κινηματίες ζήτησαν συνάντηση με τον
''- Γιατί ξεσηκώσατε τις Ένοπλες Δυνάμεις, γιατί διεκόψατε τις τηλεπικοινωνίες μου, γιατί βάλατε στρατεύματα στις πόρτες μου, γιατί μου στερείτε το δικαίωμά μου να επικοινωνήσω με τον πρωθυπουργόν μου...''.<br>
''Θα συνέχιζε τας ητιολογημένας -δι' άλλιν περίπτωσιν- ερωτήσεις του εάν δεν τον διέκοπτα, παραδίδων την επιστολήν του Α/ΓΕΣ:''<br>
''- Μεγαλειότατε, σας υποβάλλω αυτήν την επιστολήν του κ. Α/ΓΕΣ εις την οποίαν περιέχονται αι απαντήσεις εις τας ερωτήσεις σας...''<br>
''Παρέλαβεν την επιστολήν, ήρχισε την ανάγνωσιν, δεν νομίζω ότι έφθασεν εις το τέλος. Ήτο επιτεθικός...''".</ref>. Επικαλέσθηκαν τον κομμουνιστικό κίνδυνο και την προστασία του θρόνου και, στις αρνήσεις του Κωνσταντίνου, ο
=== Ο βασιλιάς υποχωρεί, η χούντα νομιμοποιείται ===
Γραμμή 102 ⟶ 100 :
Σύμφωνα με τον Αμερικανό πρεσβευτή Φίλιπς Τάλμποτ, ο οποίος επισκέφθηκε τον [[Κωνσταντίνος Β΄ της Ελλάδας|βασιλιά Κωνσταντίνο]] στα ανάκτορα της οδού Ηρώδου Αττικού λίγο μετά την ορκωμοσία, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος του αποκάλυψε ότι δεν έλεγχε πλέον το στράτευμα και πως «''Ορισμένοι απίστευτα βλάκες ακροδεξιοί μπάσταρδοι, που είχαν τον έλεγχο των τανκς, οδήγησαν την Ελλάδα στην καταστροφή''». Ο βασιλιάς ισχυρίστηκε ότι σκέφθηκε προς στιγμή να εκτελέσει τους πραξικοπηματίες, όταν έφτασαν στα ανάκτορα για να ορκιστούν. Σκέφθηκε, όμως, ότι η κίνησή του δεν θα είχε καμία αξία, μιας και τα ανάκτορα ήταν περικυκλωμένα από τανκς επανδρωμένα από αξιωματικούς που τους ήταν πιστοί. Ο Κωνσταντίνος δεν ήταν καθόλου βέβαιος για τις επόμενες κινήσεις του και σκεπτόταν σοβαρά αν θα ήταν καλύτερα να μείνει ή να φύγει από τη χώρα. Ρώτησε τον Τάλμποτ πόσος χρόνος θα χρειαζόταν για να φτάσουν στο [[Τατόι]] αμερικανικά ελικόπτερα, προκειμένου να μεταφέρουν τον ίδιο και την οικογένειά του εκτός Ελλάδας και αν υπήρχε περίπτωση να αποβιβαστούν Αμερικανοί πεζοναύτες στην Ελλάδα για να τον βοηθήσουν να ανακτήσει τον έλεγχο των ενόπλων δυνάμεων <ref>Αλέξης Παπαχελάς, ''Ο βιασμός της Ελληνικής Δημοκρατίας'', Εκδόσεις Εστία, σελ 325, ISBN 960-05-0748-1</ref>.
Στην Ουάσινγκτον ο Ουόλτερ Ραστόου, σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του προέδρου Λίντον Τζόνσον, του έστειλε σημείωμα στο οποίο τόνιζε μεταξύ άλλων: "''Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ υποστηρίζει ότι θα πρέπει να αποφύγουμε οποιοδήποτε σχόλιο σήμερα το πρωί για να μην ενθαρρύνουμε βίαιες ενέργειες εναντίον της κυβέρνησης των πραξικοπηματιών... Έχουν δώσει διαβεβαιώσεις για την πίστη τους στο
Ο υπουργός Εξωτερικών των
Στις [[23 Απριλίου]] ο πρεσβευτής Φίλιπς Τάλμποτ έγραψε σε απόρρητη αναφορά του προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ: "''Αν το πραξικόπημα αποτύγχανε, αφού έχει εκδηλωθεί, η καταστροφή θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη... Η
Την επομένη, [[24 Απριλίου]], ο Τάλμποτ επιχειρηματολόγησε, σε απόρρητο τηλεγράφημά του προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, εναντίον της ενθάρρυνσης του Κωνσταντίνου να αντισταθεί στη χούντα γιατί θα έπρεπε να ηγηθεί στρατιωτικών μονάδων εναντίον των πραξικοπηματιών, οπότε θα αναγκαζόταν να ζητήσει τη βοήθεια και της Αριστεράς για να κινητοποιήσει τον λαό υπέρ του, οπότε, κατά την αναφορά του Αμερικανού πρέσβη, ένα πραξικόπημα θα καθιστούσε τον Κωνσταντίνο "αιχμάλωτο των κομμουνιστών".
Γραμμή 115 ⟶ 113 :
=== Συνέντευξη Παπαδόπουλου ===
Στις [[27 Απριλίου]] ο
Ισχυρίστηκε πως το πραξικόπημα ήταν αναίμακτο. Προσδιόρισε τους πολιτικούς που είχαν τεθεί υπό περιορισμό σε περίπου 25 και είπε πως σύντομα θα ήταν ελεύθεροι. Επίσης ανέφερε πως είχαν συλληφθεί περίπου 5.000 επικίνδυνοι κομμουνιστές, η τύχη των οποίων θα κρινόταν από επιτροπές ασφαλείας. Υποστήριξε πως είχε βρεθεί υλικό, για τη συγκέντρωση του οποίου απαιτήθηκαν 70 φορτηγά, που αποδείκνυε ότι προετοιμαζόταν κομμουνιστικό πραξικόπημα.
Ως πρωταρχικό στόχο του νέου καθεστώτος παρουσίασε την ανάπλαση της κοινωνίας ώστε να αποβληθεί η αναρχική αντίληψη. Για την τύχη της Αριστεράς είπε πως θα δημιουργούνταν συνθήκες τέτοιες που θα έκαναν τον κομμουνισμό ακίνδυνο, όπως στις μεγάλες χώρες της
Την ίδια μέρα που έδωσε τη συνέντευξη ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο Νταν Μπρούστερ, υπεύθυνος στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τις ελληνικές υποθέσεις, ανησυχούσε από την υπερβολική δημόσια ταύτιση της χούντας με την αμερικανική κυβέρνηση και πίεσε με απόρρητη αναφορά του για κάποια δήλωση που να σώζει τουλάχιστον τα προσχήματα<ref>"''Είναι συμφέρον για μας να ενισχύσουμε την εντύπωση πως δεν είχαμε ενημερωθεί προηγουμένως για το πραξικόπημα, ότι δεν το εγκρίναμε όταν υλοποιήθηκε και ότι έπειτα από πολλούς δισταγμούς αποφασίσαμε να συνεργαστούμε με την κυβέρνηση, αφού πρώτα πειστήκαμε ότι οι ηγέτες της σκοπεύουν να κινηθούν στη γενική κατεύθυνση της συνταγματικής δημοκρατίας''", τόνιζε στο υπόμνημά του ο Αμερικανός αξιωματούχος.</ref>.
Γραμμή 139 ⟶ 137 :
''Αντιστράτηγος - Αρχηγός ΓΕΣ''"
Ο ελληνικός λαός δέχθηκε το πραξικόπημα με απάθεια. Η σύλληψη δεκάδεων χιλιάδων ατόμων, ιδίως πολιτικών και συνδικαλιστικών στελεχών, σε πρώτη γραμμή της Αριστεράς, είχε ως αποτέλεσμα να μην εκδηλωθεί κανενός είδους μαζική αντίσταση στο δικτατορικό καθεστώς ούτε καν με τη μορφή απλής διαδήλωσης. Όλες οι ρητορικές εξάρσεις και οι κορόνες περί "εξεγέρσεων", "απεργιών" ή ακόμη και "εμφυλίου πολέμου" σε περίπτωση πραξικοπήματος αποδείχθηκαν εντελώς αβάσιμες μεγαλοστομίες άνευ αντικρίσματος. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι εκτός από τα έντυπα της Αριστεράς που έκλεισε η χούντα, μόνο η
== Επιβολή δικτατορίας ==
Γραμμή 145 ⟶ 143 :
Το καθεστώς που επιβλήθηκε στην Ελλάδα από τον Απρίλιο του 1967 έως τον Ιούλιο του 1974 έμεινε γνωστό ως «Δικτατορία των Συνταγματαρχών» ή «Χούντα των Συνταγματαρχών» ή «επταετία». Οι υποστηρικτές του το αποκαλούν «Επανάσταση της 21ης Απριλίου».<ref>Δείτε {{cite web|url=http://www.reocities.com/Pentagon/Base/4343/index.htm|title=Γεώργιος Παπαδόπουλος. Ο θεμελιωτής της νεωτέρας Ελλάδος|accessdate=2014-06-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150801001651/http://www.reocities.com/pentagon/base/4343/index.htm|archivedate=2015-08-01|url-status=dead}}, ιστοχώρος αφιερωμένος στο Γ. Παπαδόπουλο, καθώς και τις μαρτυρίες των [[#Μακαρέζος|Ν. Μακαρέζου (2010)]], [[#Παττακός|Σ. Παττακού (1996)]], [[#Κόλλιας|Κ. Κόλλια (1984)]], [[#Καραμπέρης|Σ. Καραμπέρη (2011).]]</ref> Το νέο καθεστώς προχώρησε από τις πρώτες ώρες σε κήρυξη στρατιωτικού νόμου για αόριστο χρονικό διάστημα, απαγόρευση κάθε πολιτικής δραστηριότητας και καθιέρωση αυστηρής λογοκρισίας. Όσοι εξέφραζαν την αντίθεσή τους παραπέμπονταν σε έκτακτα στρατοδικεία. Πολλοί συλλαμβάνονταν χωρίς δικαστικό ένταλμα, κρατούνταν χωρίς την απαγγελία κατηγοριών και αντιμετώπιζαν βασανιστήρια. Παρά τις εξαγγελίες τους, οι δικτάτορες προετοίμαζαν το έδαφος για μακρόχρονη παραμονή τους στην εξουσία, προβαίνοντας σε μαζικές εκκαθαρίσεις αντιφρονούντων ή υπόπτων σε πολλούς τομείς, στη δημόσια διοίκηση, στην παιδεία, σε οργανισμούς και κυρίως στις ένοπλες δυνάμεις.<ref>[[#Ζαούσης|Ζαούσης]], σελ. 464.</ref>
Η [[Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Κόλλια 1967| πρώτη κυβέρνηση]] μετά την επικράτηση του κινήματος περιλάμβανε δικαστικούς, τεχνοκράτες και ελάχιστους στρατιωτικούς. Ωστόσο, η ουσιαστική εξουσία ανήκε στους γενικούς γραμματείς των υπουργείων οι οποίοι προέρχονταν από το περιβάλλον των πραξικοπηματιών. Σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό η 14μελής «Επαναστατική Επιτροπή», την οποία αποτελούσαν οι συνταγματάρχες πρωτεργάτες του πραξικοπήματος, ασκούσε τον έλεγχο της κυβέρνησης και έπαιρνε τις βασικές αποφάσεις. Το «Επαναστατικό Συμβούλιο» με 41 μέλη, που αποτελούνταν από αξιωματικούς από το βαθμό του λοχαγού έως το βαθμό του συνταγματάρχη λειτουργούσε ως ένα είδος στρατιωτικής βουλής. Τα δύο αυτά όργανα λειτούργησαν ελάχιστα, καθώς ο Παπαδόπουλος σταδιακά εξουδετέρωσε όλα τα κορυφαία στελέχη της χούντας πυροδοτώντας συνεχώς έριδες μεταξύ των ομάδων που έλεγχε ο καθένας από αυτούς. Μέχρι τα τέλη του 1968 η συλλογική διακυβέρνηση είχε μετατραπεί σε δικτατορία του ενός ανδρός, του Παπαδόπουλου.<ref>[[#Κάτρης|Κάτρης]], σελίδες 300–304.</ref> Το Δεκέμβριο του 1967 ο βασιλιάς Κωνσταντίνος [[Αντικίνημα της 13ης Δεκεμβρίου|επιχείρησε ανεπιτυχώς να τους ανατρέψει]], αρνήθηκε να συνεχίσει να συνεργάζεται μαζί τους και αυτοεξορίστηκε στην
Το Νοέμβριο του 1973, ομάδα σκληροπυρηνικών αξιωματικών με επικεφαλής το Δημήτριο Ιωαννίδη, οι οποίοι ήταν αντίθετοι με την [[Σχέδιο φιλελευθεροποίησης (Χούντα)|απόπειρα φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος]], ανέτρεψαν και έθεσαν σε κατ' οίκον περιορισμό τον
== Δικαστική διερεύνηση ==
|