Μακεδονικό Μέτωπο (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Διάσωση 1 πηγών και υποβολή 0 για αρχειοθέτηση.) #IABot (v2.0
→‎Σταθεροποίηση του μετώπου: Ελληνική ουδετερότητα~~~~
Γραμμή 44:
 
{{κύριο|Σερβική εκστρατεία (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος)|}}
[[FileΑρχείο:Serbian retreat WWI.jpg|thumb|170px|left|Η υποχώρηση του σερβικού στρατού στα τέλη Οκτωβρίου του 1915 από τη βόρεια στη νότια Σερβία]]
[[FileΑρχείο:Pobedata nad syrbia.JPG|thumb|170px|left|Προπαγανδιστική αφίσα που παρουσιάζει τη νίκη των Κεντρικών Δυνάμεων στη Σερβία το 1915]]
[[FileΑρχείο:Од Пећи ка Андријевици.JPG|thumb|170px|left|Η υποχώρηση των σερβικών δυνάμεων το χειμώνα του 1915-1916 μέσω των χιονισμένων βουνών της Αλβανίας στην ακτή της Αδριατικής]]
[[FileΑρχείο:Death in the snow.jpg|thumb|170px|right|Θάνατος στο χιόνι]]
[[FileΑρχείο:Cekajuci ukrcavanje.jpg|thumb|170px|right|Οι εξουθενωμένοι Σέρβοι στρατιώτες περιμένουν τα συμμαχικά πλοία (Φεβρουάριος 1916)]]
 
Μετά τη νίκη του σερβικού στρατού στη [[μάχη του Κολουμπάρα]] τον Δεκέμβριο του 1914, το σερβικό μέτωπο είδε μια ανάπαυλα μέχρι το φθινόπωρο του 1915. Υπό τις διαταγές του Αρχιστράτηγου [[Άουγκουστ φον Μάκενσεν]], η Αυστροουγγρική Βαλκανική Στρατιά, η 11η Γερμανική Στρατιά και οι στολίσκοι του [[Δούναβης|Δούναβη]] και του [[Σάβος|Σάβα]] προχώρησαν σε επίθεση κατά της Σερβίας στις 6 Οκτωβρίου 1915. Μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1915, παρά την απίστευτη θυσία του σερβικού στρατού, η Αυστροουγγρική Βαλκανική Στρατιά, έχοντας περάσει τους ποταμούς Σάβα και [[Δρίνος|Δρίνα]], μαζί με την 11η Γερμανική Στρατιά που πέρασε τον Δούναβη, κατέλαβαν το [[Βελιγράδι]], το [[Σμεντέρεβο]], το [[Ποζάρεβατς|Ποζάρεβακ]] και το [[Κολούμπακ]], δημιουργώντας ένα ευρύ προγεφύρωμα στους ποταμούς [[Σάβος|Σάβα]] και [[Δούναβης|Δούναβη]] και αναγκάζοντας τους Σέρβους να υποχωρήσουν στη νότια Σερβία.{{sfn|Falls|1933|pp=22–33}}
Γραμμή 60:
Ο Στρατάρχης Πούτνικ διέταξε [[Αλβανικός Γολγοθάς|ολοκληρωτική υποχώρηση]], προς τα νότια και προς τα δυτικά μέσω του Μαυροβουνίου προς την Αλβανία. Οι Σέρβοι αντιμετώπισαν σοβαρές δυσκολίες: κακοκαιρία, κακοί δρόμοι και ανάγκη του στρατού να βοηθήσουν τις δεκάδες χιλιάδες των προσφύγων. Μονάχα 125.000 Σέρβοι στρατιώτες έφθασαν στην ακτή της Αδριατικής και μεταφέρθηκαν με ιταλικά πλοία στη [[Κέρκυρα]] και σε άλλα ελληνικά νήσια, πριν ταξιδέψουν στη Θεσσαλονίκη. Ο Στρατάρχης Πούτνικ, ωστόσο, πέθανε ένα χρόνο αργότερα σε γαλλικό νοσοκομείο.
 
[[FileΑρχείο:French soldiers-salonika-1915.jpg|thumb|250px|left|Γάλλοι στρατιώτες στη Θεσσαλονίκη (1915)]]
 
Οι γαλλικές και οι βρετανικές μεραρχίες βάδισαν βορείως της Θεσσαλονίκης τον Οκτώβριο του 1915 υπό τις διαταγές του Γάλλου Στρατηγού [[Μωρίς Σαράιγ]]. Ωστόσο, το Πολεμικό Γραφείο του Λονδίνου ήταν απρόθυμο να επιτρέψει μια βρετανική προώθηση στο βάθος της Σερβίας. Έτσι, οι γαλλικές μεραρχίες προωθήθηκαν μόνες τους μέχρι τον ποταμό Βαρδάρη. Η προώθηση έδωσε μια μικρή βοήθεια στον σερβικό στρατό που υποχωρούσε, καθώς οι Βούλγαροι αναγκάστηκαν να συγκεντρώσουν περισσότερες δυνάμεις στο νότιο άκρο, γεγονός που οδήγησε στη [[μάχη του Κρίβολακ]] (Οκτώβριος-Νοέμβριος του 1915).{{sfn|Falls|1933|pp=57–62}} Μέχρι το τέλος Νοεμβρίου, ο Στρατηγός Σαράιγ αναγκάστηκε να υποχωρήσει λόγω των μαζικών βουλγαρικών επιθέσεων. Κατά τη διάρκεια της υποχώρησης, οι [[Μάχη του Κοστούρινο|Βρετανοί στο Κοστούρινο]] αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Μέχρι τις 12 Δεκεμβρίου, όλες οι συμμαχικές δυνάμεις επέστρεψαν στην Ελλάδα. Οι Γερμανοί διέταξαν τους Βούλγαρους να μην περάσουν τα ελληνικά σύνορα, καθώς ήταν απρόθυμοι να διακινδυνεύσουν μια πιθανή είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο λόγω μιας βουλγαρικής εισβολής στη Μακεδονία. Οι Σύμμαχοι εκμεταλλεύτηκαν αυτό το γεγονός και ενίσχυσαν τις θέσεις τους πίσω από τα σύνορα.{{sfn|Falls|1933|pp=50–84}}
Γραμμή 69:
{{κύριο|Επίθεση στο Μοναστήρι}}
[[File:Serbia-WW1-4.jpg|thumb|250px|right|Μάχες στα ελληνικά σύνορα (1916)]]
[[FileΑρχείο:French 75mm AA gun Salonika Front WWI LOC LC-USZ62-48585.jpg|thumb|200px|Γάλλοι στρατιώτες με αντιαεροπορικό πυροβόλο διαμετρήματος 75 χιλιοστόμετρων στη Θεσσαλονίκη]]
 
Στις 5 Ιανουαρίου 1916, η Αυστροουγγαρία [[Εκστρατεία του Μαυροβουνίου (Α' Παγκόσμιος Πόλεμος)|επιτέθηκε]] στο Μαυροβούνιο. Ο μικρός στρατός του Μαυροβουνίου έδειξε σθεναρή αντίσταση στη [[μάχη του Μόζκοβακ]] που βοήθησε σημαντικά την υποχώρηση του σερβικού στρατού, αλλά αναγκάστηκε σε παράδοση στις 25 Ιανουαρίου.{{sfn|Falls|1933|pp=32–36}} Οι αυστροουγγρικές δυνάμεις προωθήθηκαν προς την ακτή της Αδριατικής και επιτέθηκαν στην [[Αλβανία]], η οποία ελεγχόταν από την Ιταλία. Μέχρι το τέλος του χειμώνα, ο μικρός ιταλικός στρατός υποχώρησε σχεδόν απ' όλη την αλβανική επικράτεια.{{sfn|Falls|1933|p=110}} Σ' αυτό το σημείο, καθώς ο πόλεμος στα Βαλκάνια έληγε με ήττα, το Βρετανικό Γενικό Επιτελείο θέλησε να απομακρύνει τις βρετανικές δυνάμεις από την Ελλάδα, αλλά η γαλλική κυβέρνηση διαμαρτυρήθηκε και οι δυνάμεις παρέμειναν στην Ελλάδα. Οι συμμαχικές δυνάμεις παρατάχθηκαν γύρω από τη Θεσσαλονίκη που έγινε μεγάλο οχυρωμένο στρατόπεδο και έλαβαν το ψευδώνυμο «Κηπουροί της Θεσσαλονίκης».{{sfn|Falls|1933|pp=85–103}} Ο σερβικός στρατός, υπό τις διαταγές του Στρατηγού [[Πέταρ Μπόζοβιτς]], μεταφέρθηκε από τους Γάλλους στο Μακεδονικό Μέτωπο.{{sfn|Falls|1933|pp=119–120}}
 
Εν τω μεταξύ, η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα ήταν περίπλοκη. Επισήμως, η Ελλάδα ήταν ουδέτερη αλλάκαι ο βασιλιάς [[Κωνσταντίνος Α΄ της Ελλάδας|Κωνσταντίνος Α΄]] ήταν φιλογερμανόςυπέρ της αυστηρής ουδετερότητας, ενώ ο πρωθυπουργός [[Ελευθέριος Βενιζέλος]] ήταν με το πλευρό της Αντάντ. Αρχικά, η Ελλάδα υποστήριξε τη δράση των Γάλλων και των Βρετανών που αφορούσε στη διάσωση του σερβικού στρατού, αλλά άλλαξε πολιτική μετά την διά της βίας εγκατάστασή τους στην Κέρκυρα{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=}} και την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Συμμάχους, μετά από πρόσκληση του Βενιζέλου.{{sfn|Falls|1933|pp=71–81}} Ενώ η στάση του βασιλιά οδήγησε τον Βενιζέλο σε παραίτηση, η βασιλική κυβέρνηση τάχθηκε επισήμως κατά της παραμονής των συμμαχικών στρατευμάτων στη Θεσσαλονίκη αλλά δεν ήταν σε θέση να αλλάξει κάτι. Οι Γερμανοί, οι οποίοι ήθελαν να διατηρήσουν την ελληνική ουδετερότητα, ήταν προσεκτικοί στο να μην περάσουν τα ελληνικά σύνορα.{{sfn|Falls|1933|pp=107, 130}}
 
[[FileΑρχείο:French Training Serbians on 58mm Mortar.jpg|thumb|left|200px|Γάλλοι εκπαιδεύουν τους Σέρβους στη χρήση των ολμοβόλων χαρακωμάτων (1916-1917)]]
 
Τον Μάη του 1916, ο Σαράιγ ζήτησε την αποστράτευση του ελληνικού στρατού και η ελληνική κυβέρνηση συμμορφώθηκε. Γνωρίζοντας πως η [[Βασίλειο της Ρουμανίας|Ρουμανία]] ήταν έτοιμη να εισέλθει στον πόλεμο με το πλευρό της Αντάντ, ο Σαράιγ ξεκίνησε τις προετοιμασίες για μια επίθεση κατά των Βουλγάρων.{{sfn|Falls|1933|pp=104–111}} Οι Γερμανοί ετοίμασαν μια δική τους επίθεση. Η γερμανική επίθεση ξεκίνησε στις 17 Αυγούστου, 3 μέρες πριν την αναμενόμενη αρχή της γαλλικής επίθεσης. Στην πραγματικότητα, η επίθεση ήταν βουλγαρική, καθώς ο αυστροουγγρικός στρατός βρισκόταν στην Αλβανία ενώ οι Γερμανοί είχαν μονάχα μια μεραρχία στα σύνορα με την Ελλάδα. Οι Βούλγαροι επιτέθηκαν σε δύο μέτωπα. Στα ανατολικά, κατέλαβαν με ευκολία ολόκληρη την ελληνική επικράτεια στα ανατολικά του [[Στρυμόνας|Στρυμόνα]] (βλ. [[μάχη του Στρυμόνα]]). Στα δυτικά, οι βουλγαρικές δυνάμεις (αν και είχαν αρχικά το πλεονέκτημα) δεν κατάφεραν να νικήσουν τις συμμαχικές δυνάμεις, οι οποίες έστησαν αμυντικές γραμμές. Στις 12 Σεπτεμβρίου, έχοντας απωθήσει όλες τις βουλγαρικές επιθέσεις, οι Σύμμαχοι πέρασαν στην αντεπίθεση.{{sfn|Falls|1933|pp=152–184}} Η συμμαχική προώθηση ήταν αργή και συνεχίστηκε τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο. Οι Γερμανοί έστειλαν δύο μεραρχίες για να ενισχύσουν τους Βούλγαρους, αλλά στις 19 Νοεμβρίου, οι Σέρβοι και οι Γάλλοι [[μάχη του Καϊμακτσαλάν|κατέλαβαν]] το [[Βόρας|Καϊμακτσαλάν]] και ανάγκασουν τις Κεντρικές Δυνάμεις να παραχωρήσουν το [[Μπίτολα|Μοναστήρι]] στους Συμμάχους. Οι Σύμμαχοι έχασαν περίπου 50.000 στρατιώτες, ενώ οι Βούλγαροι και οι Γερμανοί έχασαν περίπου 60.000 στρατιώτες (νεκροί ή αιχμάλωτοι) και το μέτωπο προωθήθηκε κατά 40 χιλιόμετρα.{{sfn|Falls|1933|pp=172–196 234–240}}
Γραμμή 82:
 
==1917==
[[FileΑρχείο:Primorci jarebchna.jpg|thumb|250px|right|Η αντεπίθεση των Βουλγάρων στην Γιαρέμπιτσνα (1917)]]
 
Μέχρι την άνοιξη του 1917, η στρατιά του Σαράιγ ενισχύθηκε από 24 μεραρχίες, 6 γαλλικές, 6 σερβικές, 7 βρετανικές, 1 ιταλική, 1 ρωσική και 3 ελληνικές ταξιαρχίες. Οι Σύμμαχοι σκόπευαν να επιτεθούν στα τέλη του Απρίλη, αλλά η αρχική επίθεση έληξε με αποτυχία και με μεγάλες απώλειες στις 21 Μαΐου.{{sfn|Falls|1933|pp=302–345}} Οι Σύμμαχοι κατέλαβαν τη [[Θεσσαλία]] που εκκενώθηκε από τον φιλοβασιλικό ελληνικό στρατό και τον [[Ισθμός της Κορίνθου|Ισθμό της Κορίνθου]], με αποτέλεσμα να μοιράσουν τη χώρα. Η προσπάθεια των Συμμάχων να καταλάβουν την Αθήνα μετα βίας οδήγησε σε αντίδραση των ελληνικών δυνάμεων και έληξε με φιάσκο τον Δεκέμβριο (βλ. [[Ελληνικοί Εσπερινοί|Νοεμβριανά]]), με τους Συμμάχους να προχωρούν σε ναυτικό αποκλεισμό της νότιας Ελλάδας που έμεινε πιστή στον βασιλιά. Τον Ιούνιο, οι Σύμμαχοι πέτυχαν την ανατροπή του βασιλιά Κωνσταντίνου (στις 14 Ιουνίου, ο γιος του Κωνσταντίνου, [[Αλέξανδρος της Ελλάδας|Αλέξανδρος]], έγινε βασιλιάς) και την επανένωση της χώρας υπό την ηγεσία του Βενιζέλου. Η νέα κυβέρνηση κήρυξε αμέσως τον πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις και προχώρησε στη δημιουργία νέου στρατού.{{sfn|Falls|1933|pp=348–362}} Παρ' ολ' αυτά, ο Γάλλος πρωθυπουργός [[Ζορζ Κλεμανσό]] ανακάλεσε τον Σαράιγ τον Νοέμβριο και ανέθεσε τη διοίκηση στον Στρατηγό [[Αντόλφ Γκιγιόμα]].{{sfn|Falls|1933|pp=269–293}}
Γραμμή 137:
===Στρατιωτικές επιχειρήσεις===
{{κύριο|Μάχη του Σκρα|Επίθεση στον Βαρδάρη}}
[[FileΑρχείο:Colonel Christodoulou interrogates Bulgarian POWs.jpg|thumb|Ο Συνταγματάρχης [[Νικόλας Χριστοδούλου]], ένας από τους ηγέτες του Κινήματος Εθνικής Αμύνης ανακρίνει Βούλγαρους στρατιώτες]]
Τον Μάη, οι ελληνικές δυνάμεις του Στρατηγού Γκιγιόμα επιτέθηκαν και κατέλαβαν μια δυνατή βουλγαρική θέση στο [[Σκρα]] - αυτή ήταν η πρώτη μεγάλη ελληνική επιχείρηση στο πλευρό της Αντάντ.{{sfn|Falls|1935|p=89}} Καθώς η γερμανική ανοιξιάτικη επίθεση απειλούσε τη Γαλλία, ο Γκιγιόμα ανακλήθηκε στο [[Παρίσι]] και αντικαταστάθηκε από τον Στρατηγό [[Φρανσέτ ντ' Εσπέρεϋ]]. Αν και ο Εσπέρεϋ πρότεινε μια επίθεση κατά του βουλγαρικού στρατού, η γαλλική κυβέρνηση αρνήθηκε να επιτρέψει την επίθεση μέχρι να συμφωνήσουν όλες οι χώρες. Ο Στρατηγός Γκιγιόμα, ο οποίος δεν ήταν πλέον χρήσιμος στη Γαλλία, ταξίδεψε από το [[Λονδίνο]] στη [[Ρώμη]], προσπάθησε να πείσει την κυβέρνηση να δεχτεί τη διεξαγωγή της επίθεσης. Τελικά, τον Σεπτέμβριο, επιτεύχθηκε συμφωνία και ο Εσπέρεϋ έλαβε την άδεια να προχωρήσει σε μεγάλη επίθεση.{{sfn|Falls|1935|pp=101–112}}
[[Αρχείο:Λατόμι Μνημείο.jpg|thumb|left|400px|Το Διασυμμαχικό Μνημείο Διάσπασης Μακεδονικού Μετώπου κατά την 94η επέτειο, στο [[Λατόμι Κιλκίς]], που κατασκευάστηκε σε χώρο δωρεά Χρήστου Θ. Καραθόδωρου]]
Γραμμή 146:
Στην επίσημη ιστορία της βρετανικής κυβέρνησης για τη μακεδονική εκστρατεία, ο Κυρίλ Φαλς (Cyrill Falls) έδωσε μια λεπτομερή ανάλυση για την κατάσταση των βουλγαρικών δυνάμεων και την κατάσταση στο μέτωπο. Παρά την ήττα στο Ντόμπρο Πόλε και τη συμμαχική προώθηση, ο βουλγαρικός στρατός δεν αποδιοργανώθηκε και επιχείρησε οργανωμένη υποχώρηση. Μέχρι τις 29 Σεπτεμβρίου (μια μέρα πριν την έξοδο της Βουλγαρίας από τον πόλεμο), τα Σκόπια έπεσαν, αλλά μια δυνατή γερμανοβουλγαρική δύναμη διατάχθηκε να ανακαταλάβει την πόλη την επόμενη μέρα - κατά τη διάρκεια της ημέρας, περίπου 15.000 Βούλγαροι στρατιώτες αιχμαλωτίστηκαν.{{sfn|Falls|1935|pp=203–245}}
 
[[FileΑρχείο:Graves Zeitenlik 1.jpg|thumb|Τα [[Κοιμητήρια του Ζέιτενλικ]] (Θεσσαλονίκη)]]
 
Τότε, οι Βούλγαροι ζήτησαν ανακωχή. Ένας μεγάλος αριθμός από Βούλγαρους στρατιώτες απεστάτησαν και συγκεντρώθηκαν στον σιδηροδρομικό σταθμό του Ράντομιρ στη Βουλγαρία, μόλις 48 χιλιόμετρα από την Σόφια. Στις 27 Σεπτεμβρίου, οι ηγέτες της Βουλγαρικής Αγροτικής Εθνικής Ένωσης έλαβε τον έλεγχο του μεγαλύτερου μέρους των βουλγαρικών δυνάμεων, ανακήρυξε την πτώση της μοναρχίας και την ίδρυση βουλγαρικού κράτους. Περίπου 4.000-5.000 επαναστάτες απείλησαν τη [[Σόφια]] την επόμενη μέρα. Το Μακεδονικό Μέτωπο διαλύθηκε το μεσημέρι της 30ης Σεπτεμβρίου καθώς τέθηκε σε ισχύ η [[ανακωχή με τη Βουλγαρία]]. Η εξέγερση των στρατιωτών έληξε στις 2 Οκτωβρίου. Ο Τσάρος Φερδινάνδος παραιτήθηκε και εξορίστηκε στις 3 Οκτωβρίου.{{sfn|Falls|1935|pp=246–253}}