Ψυχρός Πόλεμος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η αρχική φάση του Ψυχρού Πολέμου ξεκινά τα πρώτα χρόνια μετά την λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Την περίοδο εκείνη η ΕΣΣΔ εξασφάλισε και σταθεροποίησε τον έλεγχό της στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, στις οποίες είχε εισέλθει ο [[Κόκκινος Στρατός]] κατά τηντη διάρκεια του πολέμου ενάντια στην [[Ναζιστική Γερμανία]] και τις δυνάμεις του Άξονα στην Ευρώπη. <br>

Τον παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων επηρέασε σημαντικά η νίκη και επικράτηση των κομμουνιστών, με ηγέτη τον [[Μάο Τσε Τουνγκ]], στην Κίνα. Ο [[πόλεμος της Κορέας]] (1950-53) ήταν επίσης σημαντικό πεδίο τριβής ανάμεσα στους δύο πόλους. ΤηνΤη δεκαετία του 1950 και του 1960 έλαβαν χώρα πολλές ακόμα διεθνείς κρίσεις, με κυριότερες την [[Ουγγρική Επανάσταση 1956|εξέγερση στην Ουγγαρία]] και την [[Κρίση του Σουέζ|κρίση στηνστη διώρυγα του Σουέζ]] το 1956, την κρίση στο Βερολίνο που οδήγησε στην ανέγερση του Τείχους το 1961 και την [[Κρίση των πυραύλων της Κούβας]] το επόμενο έτος. Παράλληλα ΕΣΣΔ και ΗΠΑ επιχείρησαν εκείνα τα χρόνια να επεκτείνουν την επιρροή τους στην Λατινική Αμερική, τη νοτιοανατολική Ασία και τις χώρες της Αφρικής, που ανεξαρτητοποιούνταν τότε από τις αποικιακές αυτοκρατορίες στις οποίες ανήκαν.

ΤηνΤη δεκαετία του 1970 οι δύο πλευρές επεδίωξαν να δημιουργήσουν ένα σύστημα διεθνών σχέσεων που θα ήταν πιο σταθερό, θα είχε λιγότερες εντάσεις και θα ήταν περισσότερο προβλέψιμο. Ξεκίνησε μια περίοδος εξομάλυνσης που έμεινε γνωστή σαν ''détente''. Έλαβαν χώρα για πρώτη φορά συζητήσεις σχετικά με τον περιορισμό των στρατηγικών όπλων (Strategic Arms Limitation Talks). Το 1972 ο πρόεδρος Νίξον επισκέφθηκε την Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας. Ήταν μια ιστορική επίσκεψη, η πρώτη Αμερικανού προέδρου στην χώρα, που αποσκοπούσε μεταξύ των άλλων στην αξιοποίηση της Κίνας σαν στρατηγικού αντίβαρου της Σοβιετικής Ένωσης, με την οποία εξακολουθούσε να έχει κακές σχέσεις. Η ''détente'' κατέρρευσε όταν οι Σοβιετικοί εισέβαλαν στο Αφγανιστάν στις αρχές του 1979.

Στις 10 Μαρτίου 1946 ο Όργουελ έγραψε στον ''Observer'' ότι μετά τηντη συνδιάσκεψη της Μόσχας τον περασμένο Δεκέμβριο, η Ρωσία ξεκίνησε «ψυχρό πόλεμο» ενάντια στηνστη Βρετανία και τηντη Βρετανική Αυτοκρατορία."<ref>Orwell, George, ''The Observer'', 10 March 1946</ref>

Πρώτος χρησιμοποίησε τον όρο για να περιγράψει συγκεκριμένα την μεταπολεμική γεωπολιτική αντιπαράθεση ανάμεσα στην ΕΣΣΔ και τις ΗΠΑ ο Bernard Baruch, σύμβουλος πολλών δημοκρατικών προέδρων των ΗΠΑ με σημαντική επιρροή.<ref>{{Harvnb|Gaddis|2005|p=54}}</ref> Έγιναν και άλλες αναφορές στον όρο, για παράδειγμα από τον Herbert Bayard Swope<ref>{{cite news|first=William|last=Safire|authorlink=William Safire|url=http://www.nytimes.com/2006/10/01/opinion/01iht-edsafire.2988871.html|title=Islamofascism Anyone?|work=The New York Times|date=1 October 2006}}</ref> που δήλωσε: «Ας μην απατόμαστε: βρισκόμαστε σήμερα στην μέση ενός ψυχρού πολέμου».<ref>[http://www.history.com/this-day-in-history/bernard-baruch-coins-the-term-cold-war "Bernard Baruch coins the term 'Cold War'"], history.com, 16 April 1947. Retrieved on 2 July 2008.</ref> Ο αρθρογράφος Walter Lippmann έκανε τον όρο ευρέως γνωστό με το βιβλίο του ''The Cold War'' (''Ο Ψυχρός Πόλεμος'')· όταν ρωτήθηκε το 1947 για την προέλευση του όρου, ο Lippmann την ανήγαγε σε έναν γαλλικό όρο από τηντη δεκαετία του 1930: ''la guerre froide''.<ref>[[Strobe Talbott]], ''The Great Experiment: The Story of Ancient Empires, Modern States, and the Quest for a Global Nation'' (2009) p.441 n.3; Lippmann's own book is {{cite book|url=http://books.google.com/?id=Ydc3AAAAIAAJ&q=walter+lippmann+cold+war&dq=walter+lippmann+cold+war|author=Lippmann, Walter|title=The Cold War|publisher=Harper|year=1947}}</ref>

Πριν ακόμα από το ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου η αμοιβαία καχυποψία ανάμεσα στην ΕΣΣΔ και τις δυτικές δυνάμεις είχε εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους πέραν της ιδεολογικοπολιτικής αντιπαράθεσης.<ref name = "Halliday">{{Harvnb|Halliday|2001|p=2e}}</ref> Καταρχάς πρέπει να αναφερθεί η ενεργή εμπλοκή των δυτικών στο πλευρό των αντεπαναστατών που μάχονταν τους Μπολσεβίκους στον [[Ρωσικός Εμφύλιος Πόλεμος|Ρωσικός Εμφύλιο Πόλεμο]].<ref name = "Gaddis">{{Harvnb|Gaddis|1990|p=57}}</ref> Στα 1926 η σοβιετική υποστήριξη και χρηματοδότηση των γενικών απεργιών στην Μεγάλη Βρετανία είχε σαν αποτέλεσμα την πλήρη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων των δύο χωρών,<ref name="tucker74">{{Harvnb|Tucker|1992|p=74}}</ref> ενώ οι ΗΠΑ δεν αναγνώρισαν διπλωματικά την ΕΣΣΔ μέχρι το 1933.<ref name = "Lafeber 1993">{{Harvnb|LaFeber|1993|pp=194–197}}</ref> Από την άλλη πλευρά τόσο οι ΗΠΑ όσο και η ΕΣΣΔ επέλεξαν, η κάθε μία για διαφορετικούς λόγους, τον απομονωτισμό τηντη δεκαετία του 1930.<ref>Heller, p. 19</ref>

Η έλευση των [[εθνικοσοσιαλισμός|εθνικοσοσιαλιστών]] στηνστη Γερμανία τηντη δεκαετία του 1930 άλλαξε άρδην το γεωπολιτικό σκηνικό στην Ευρώπη και αύξησε σημαντικά τον κίνδυνο νέου γενικευμένου πολέμου. Στα 1939 υπεγράφη ανάμεσα στην [[Τρίτο Ράιχ|Ναζιστική Γερμανία]] και την ΕΣΣΔ σύμφωνο μη επίθεσης ([[Σύμφωνο Μολότωφ - Ρίμπεντροπ]]) το οποίο στην συγκεκριμένη χρονική περίοδο ήταν αμοιβαία επωφελές για τις γεωπολιτικές επιδιώξεις των δύο δυνάμεων. Παρόλα αυτά η συμφωνία ήταν εμφανέστατα θνησιγενής και τον Ιούνιο του 1941 η Γερμανία εισέβαλε στην ΕΣΣΔ ([[επιχείρηση Μπαρμπαρόσα]]). Άμεσα η Μεγάλη Βρετανία, που βρίσκονταν ήδη από το 1939 σε πόλεμο με τηντη Γερμανία, και μάλιστα έπειτα από την πτώση της Γαλλίας το καλοκαίρι του 1940 χωρίς αξιόλογους συμμάχους, υποστήριξε την ΕΣΣΔ. Τον Δεκέμβριο του 1941 οι Ιάπωνες [[Επίθεση στο Περλ Χάρμπορ|επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά στον κύριο ναύσταθμο του αμερικανικού στόλου του Ειρηνικού στο Περλ Χάρμπορ]], με συνέπεια να εισέλθουν οι ΗΠΑ στην σύρραξη και αυτή να γίνει παγκόσμια. ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία και ΕΣΣΔ συγκρότησαν συμμαχία με στόχο την ολοκληρωτική ήττα των δυνάμεων του Άξονα. Η Μεγάλη Βρετανία σύναψε επισήμως σε συμμαχία με την ΕΣΣΔ, ενώ οι ΗΠΑ βρίσκονταν σε ανεπίσημη συμφωνία και συνεννόηση μαζί της. Την ίδια περίοδο οι ΗΠΑ τροφοδοτούσαν ΕΣΣΔ και Μεγάλη Βρετανία με μεγάλες ποσότητες πολεμικού υλικού μέσω του [[Νόμος Εκμισθώσεως και Δανεισμού|προγράμματος Lend-Lease]].<ref>George C. Herring Jr., ''Aid to Russia, 1941–1946: Strategy, Diplomacy, the Origins of the Cold War'' (Columbia University Press, 1973).</ref> Παρά την συνεργασία, υπήρχε καχυποψία -τουλάχιστον από την πλευρά των Σοβιετικών, που θεωρούσαν ότι οι δυτικοί Σύμμαχοι αργούσαν να ανοίξουν το δεύτερο μέτωπο στην Ευρώπη προκειμένου η ΕΣΣΔ να σηκώσει το φορτίο της μάχης ενάντια στην Ναζιστική Γερμανία ενώ αυτοί θα έμπαιναν δυναμικά στην σύγκρουση όταν η Γερμανία θα ήταν επί της ουσίας ηττημένη για να διαμορφώσουν προς όφελός τους τις εξελίξεις. Συνεπώς οι σοβιετικές αντιλήψεις σχετικά με την στάση των δυτικών δημιούργησαν ισχυρές υποβόσκουσες εντάσεις και αντιπαλότητα ανάμεσα στους [[Συμμαχικές δυνάμεις κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο|Συμμάχους]].<ref>{{Harvnb|Gaddis|1990|pp=151–153}}</ref>

|caption1 = Οι «τρεις μεγάλοι» στηνστη Γιάλτα. Από αριστερά προς τα δεξιά: [[Ουίνστον Τσώρτσιλ|Τσώρτσιλ]], [[Φρανγκλίνος Ρούσβελτ|Ρούσβελτ]] και [[Στάλιν]]

Πριν ακόμα από την λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, διατυπώθηκαν οι διαφωνίες των Συμμάχων σχετικά με το πως θα διαμορφώνονταν μεταπολεμικά η Ευρώπη.<ref name="Gaddis13-23">{{Harvnb|Gaddis|2005|pp=13–23}}</ref> Οι δύο πλευρές είχαν διαφορετικές ιδέες σχετικά με την εγκαθίδρυση και την συντήρηση του νέου συστήματος ασφαλείας.<ref name="Gaddis13-23" /> Οι δυτικοί Σύμμαχοι επιθυμούσαν την εγκαθίδρυση ενός συστήματος δημοκρατικών χωρών που θα επέλυαν τις διαφορές τους μέσω των διεθνών οργανισμών.<ref>{{Harvnb|Gaddis|1990|p=156}}</ref> Από την άλλη η Σοβιετική Ένωση, ιστορικός διάδοχος της Ρωσίας που είχε υποστεί πλείστες όσες μεγάλες εισβολές, μόλις έβγαινε από τον παγκόσμιο πόλεμο, στηνστη διάρκεια του οποίου υπέστη τρομακτικές ανθρώπινες απώλειες (εκτιμώνται στα 27 εκατομμύρια) καθώς και την καταστροφή του δυτικού -και πιο ανεπτυγμένου- τμήματος της.<ref>"[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4530565.stm Leaders mourn Soviet wartime dead]", BBC News, 9 MayΜαΐου 2005. RetrievedΑνακτήθηκε onστις 2 JulyΙουλίου 2008.</ref> Πάγια επιδίωξη της ΕΣΣΔ ήταν ο αμεσότερος και εντατικότερος έλεγχος των χωρών στα σύνορά της καθώς και των εσωτερικών τους υποθέσεων.<ref name="Gaddis13-23" /><ref>{{Harvnb|Gaddis|1990|p=176}}</ref> Στις χώρες τις ανατολικής Ευρώπης όπου πήρε τον έλεγχο ο [[Κόκκινος Στρατός]] καταργήθηκαν οι σοβιετικές αρχές σύντομα πήραν τον έλεγχο των ΜΜΕ και απαγόρευσαν ανεξάρτητων θεσμών και πρωτίστως των αντίπαλων πολιτικών κομμάτων.<ref>[[Max Frankel]], "Stalin's Shadow," [http://www.nytimes.com/2012/11/25/books/review/iron-curtain-by-anne-applebaum.html?pagewanted=all&_r=0 ''New York Times'' 21 Nov 2012] reviewing Anne Applebaum, ''Iron Curtain: The Crushing of Eastern Europe, 1944–1956'' (2012), See Introduction, text after note 26, and ch. 3, 7–9</ref> Από την άλλη πλευρά ο Στάλιν επεδίωξε να έχει ειρηνικές σχέσεις με την Μεγάλη Βρετανία και τις ΗΠΑ, θέλοντας να εστιάσει στην ανοικοδόμηση της χώρας -που είχε καταστραφεί από τον πόλεμο- και στην οικονομική ανάκαμψη.<ref>Heller, p. 27</ref>

Ενώ οι Αμερικανοί θεωρούσαν πως θα μπορούσαν ίσως να έρθουν σε συνεννόηση με τον Στάλιν προκειμένου να προωθήσουν τις βασικές τους επιδιώξεις, οι Βρετανοί θεωρούσαν ότι αυτός ήταν το κύριο εμπόδιο για την υλοποίηση της ατζέντας τους. Έχοντας τον έλεγχο, μέσω του Κόκκινου Στρατού, στην κεντρική και την ανατολική Ευρώπη ο Στάλιν μπορούσε να διαπραγματευτεί από πλεονεκτική θέση. Οι διαφορές Ρούσβελτ-Τσόρτσιλ είχαν σαν αποτέλεσμα οι δύο κύριες δυτικές δυνάμεις να έρθουν ανεξάρτητα σε συμφωνία με την ΕΣΣΔ για διάφορα ζητήματα: τον Οκτώβριο του 1944 ο Τσόρτσιλ πήγε στην Μόσχα όπου συμφώνησε στον διαχωρισμό των [[Βαλκάνια|Βαλκανίων]] σε ζώνες επιρροής, ενώ στην [[Διάσκεψη της Γιάλτας|Γιάλτα]] ο Ρούσβελτ υπέγραψε ανεξάρτητη συμφωνία με τον Στάλιν σχετικά με την Ασία ενώ παράλληλα δεν υποστήριξε τον Τσόρτσιλ στα ζητήματα της ανεξαρτησίας της Πολωνίας και των πολεμικών αποζημιώσεων.<ref Name=Plokhy/> Οι συζητήσεις στηνστη Γιάλτα είχαν ευρύτερο χαρακτήρα και αφορούσαν την ισορροπία δυνάμεων στον κόσμο μετά την ήττα του Άξονα. Οι συνομιλίες δεν έφεραν συμφωνία σχετικά με το πώς θα διαμορφώνονταν η νέα τάξη πραγμάτων στην μεταπολεμική Ευρώπη. Τον Απρίλιο του 1945 απεβίωσε ο Ρούσβελτ και τον διαδέχθηκε στον προεδρικό θώκο ο [[Χάρυ Τρούμαν]], που δεν εμπιστευόταν τον Στάλιν. Όπως και ο Τσόρτσιλ, ο Τρούμαν ήταν αντίθετος στην επιθυμία των Σοβιετικών να εγκαθιδρύσουν στην Πολωνία ελεγχόμενη από αυτούς κυβέρνηση (την λεγόμενη [[κυβέρνηση του Λούμπλιν]]).

Το 1945 ιδρύθηκε επίσης ο [[Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών]], ο οποίος σαν πρωταρχική του αποστολή θα είχε την εξασφάλιση της παγκόσμιας ειρήνης. Πρακτικά η δυνατότητα επιβολής των αποφάσεων του νέου θεσμού ήταν όμως πολύ περιορισμένη, εξ αιτίας της δυνατότητας χρήσης βέτο. Συνεπώς ο ΟΗΕ λειτούργησε κατά κύριο λόγο σαν φόρουμ για την ανταλλαγή απόψεων και τηντη διατύπωση πολεμικής ενάντια στην αντίπαλη πλευρά.<ref>{{Harvnb|Bourantonis|1996|p=130}}</ref> Οι Σοβιετικοί θεωρούσαν πως επί της ουσίας επρόκειτο για βήμα για την προώθηση προπαγάνδας.<ref>{{Harvnb|Garthoff|1994|p=401}}</ref>

ΣτηνΣτη διάσκεψη του Πότσδαμ, που ξεκίνησε τον Ιούλιο του 1945, διατυπώθηκαν σημαντικές διαφωνίες σχετικά με τις μελλοντικές εξελίξεις στηνστη Γερμανία και την υπόλοιπη κεντρική και ανατολική Ευρώπη.<ref name = "Byrd">{{cite encyclopedia|author=Byrd, Peter|editor=McLean, Iain; McMillan, Alistair|encyclopedia=The concise Oxford dictionary of politics|title=Cold War (entire chapter)|url=http://books.google.com/?id=xLbEHQAACAAJ|accessdate=16 June 2008|year=2003|publisher=Oxford University Press|isbn=0-19-280276-3|ref=harv}}</ref> Επιπλέον η εμφανής αντιπάθεια ανάμεσα στις δύο πλευρές επιβεβαίωσε την αμοιβαία καχυποψία και οδήγησε σε περιχαράκωση.<ref>Alan Wood, p. 62</ref> Σε αυτή τηντη διάσκεψη ο Τρούμαν ενημέρωσε επισήμως τον Στάλιν για τα πυρηνικά όπλα που πλέον διέθεταν οι ΗΠΑ.<ref name="Gaddis25">{{Harvnb|Gaddis|2005|pp=25–26}}</ref> Μία εβδομάδα μετά τηντη διάσκεψη [[Ρίψη ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι|βομβαρδίστηκαν με πυρηνικά όπλα η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι]]. Μετά την [[συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας]] ο Στάλιν διαμαρτυρήθηκε διότι επί της ουσίας οι Αμερικανοί δεν επέτρεψαν στους Σοβιετικούς να έχουν επιρροή σε αυτή την χώρα, που πέρασε αποκλειστικά στηνστη δική τους σφαίρα.

Ήδη από τα πρώιμα στάδια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου (1939-40) η Σοβιετική Ένωση ενσωμάτωσε στην επικράτειά της γειτονικές της χώρες ή περιοχές τους. Τμήματα της ανατολικής Πολωνίας ενσωματώθηκαν στην [[ΣΣΔ Λευκορωσίας]] και στην [[ΣΣΔ Ουκρανίας]] μετά από την [[Εισβολή της Γερμανίας στην Πολωνία - 1939|γερμανική επίθεση]] και τον διαμελισμό της χώρας.<ref name="stalinswars43">{{Harvnb|Roberts|2006|p=43}}</ref> Οι τρεις μικρές χώρες της Βαλτικής ([[Εσθονία]], [[Λετονία]] και [[Λιθουανία]]) ενσωματώθηκαν στην ΕΣΣΔ ως σοσιαλιστικές δημοκρατίες ([[ΣΣΔ Εσθονίας]],<ref name="wettig20"/><ref name="senn"/> [[ΣΣΔ Λετονίας]]<ref name="wettig20">{{Harvnb|Wettig|2008|p=21}}</ref><ref name="senn">[[Alfred E. Senn|Senn, Alfred Erich]], ''Lithuania 1940 : revolution from above'', Amsterdam, New York, Rodopi, 2007 ISBN 978-90-420-2225-6</ref> και [[ΣΣΔ Λιθουανίας]]<ref name="wettig20"/><ref name="senn"/> αντίστοιχα), ενώ μετά τον [[Ρωσοφινλανδικός πόλεμος του 1939|σοβιετο-φινλανδικό πόλεμο του χειμώνα του 1939-40]], περιοχές της ανατολικής Φινλανδίας πέρασαν στην [[ΣΣΔ Καρελίας]] και το επόμενο έτος αποσχίσθηκε η Βεσραβία από τη Ρουμανία για να γίνει η [[ΣΣΔ Μολδαβίας]].<ref name="stalinswars55">{{Harvnb|Roberts|2006|p=55}}</ref><ref name="shirer794">{{Harvnb|Shirer|1990|p=794}}</ref> Οι χώρες της κεντρικής και της ανατολικής Ευρώπης που απελευθέρωσε ο Ερυθρός Στρατός στα 1944-45 ενώ προέλαυνε προς την καρδιά του Τρίτου Ράιχ μετατράπηκαν σε κράτη-δορυφόρους μεταπολεμικά και συγκρότησαν το Ανατολικό Μπλοκ. Οι λαϊκές δημοκρατίες της ανατολικής Ευρώπης ([[Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας|ΛΔ Γερμανίας]], [[Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας|ΛΔ Πολωνίας]], [[Λαϊκή Δημοκρατία της Βουλγαρίας|ΛΔ Βουλγαρίας]], [[Λαϊκή Δημοκρατία της Ουγγαρίας|ΛΔ Ουγγαρίας]], [[Λαϊκή Δημοκρατία της Ρουμανίας|ΛΔ Ρουμανίας]] και [[Λαϊκή Δημοκρατία της Τσεχοσλοβακίας|ΛΔ Τσεχοσλοβακίας]]) είχαν σοσιαλιστικά καθεστώτα όμοια στηνστη θεμελιώδη τους συγκρότηση με της ΕΣΣΔ. Στην Ασία ο Ερυθρός Στρατός είχε καταλάβει την [[Μαντζουρία]] -που προηγουμένως ήταν υπό ιαπωνικό έλεγχο- και το βόρειο τμήμα (βορείως του 38ου παραλλήλου) της [[Κορεατική Χερσόνησος|κορεατικής χερσονήσου]].<ref>{{Harvnb|Gaddis|2005|p=40}}</ref>

Ο Τσόρτσιλ εξέφρασε δημοσίως τις ανησυχίες του για την κατάσταση, διότι δεδομένου του κολοσσιαίου μεγέθους των σοβιετικών δυνάμεων στην Ευρώπη και της αναξιοπιστίας -κατά την κρίση του- του Ιωσήφ Στάλιν, η ΕΣΣΔ αποτελούσε απειλή για τηντη Δύση.<ref name="Telegraph">Fenton, Ben. {{Wayback |date=20080528222149 |url=http://www.telegraph.co.uk/htmlContent.jhtml?html=/archive/1998/10/01/nwar101.html |title="The secret strategy to launch attack on Red Army"}}, telegraph.co.uk, 1 OctoberΟκτωβρίου 1998. RetrievedΑνακτήθηκε στις 23 JulyΙουλίου 2008.</ref>

Τον Φεβρουάριο του 1946 ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Μόσχα, [[Τζορτζ Κένναν]] (George F. Kennan) έστειλε το περίφημο τηλεγράφημα του στην Ουάσιγκτον, στο οποίο ζητούσε την αλλαγή της πολιτικής της Δύσης σε σχέση με την ΕΣΣΔ, θεωρώντας ότι η τότε στάση του κατευνασμού δεν επρόκειτο να αποδώσει αποτελέσματα. Σύμφωνα με τον Κένναν η Δύση έπρεπε να επιδιώξει την συγκρότηση μιας συνομοσπονδίας στηνστη δυτική Ευρώπη με πρωταρχικό σκοπό τον περιορισμό της σοβιετικής επιρροής και τον ανταγωνισμό με το ανατολικό μπλοκ.<ref name="Miscamble24">{{Harvnb|Miscamble|2004|p=24}}.</ref> Το έγγραφο αυτό αποτέλεσε τηντη βάση της πολιτικής των ΗΠΑ για όλη τηντη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.<ref>{{Harvnb|Schecter|2003|pp=152–154}}</ref> Οι ΗΠΑ θα ακολουθούσαν σκληρή γραμμή έναντι της ΕΣΣΔ σε όλα τα επίπεδα. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους ήλθε από την άλλη πλευρά το «τηλεγράφημα Νοβικόφ», ένα έγγραφο που είχε συντάξει ο σοβιετικός πρέσβης στις ΗΠΑ Νοβικόφ σε συνεργασία με τον υπουργό εξωτερικών [[Βιατσεσλάβ Μολότοφ|Μολότοφ]]. Σύμφωνα με το έγγραφο αυτό, οι ΗΠΑ παρουσιάζονταν σαν χώρα υπό τον έλεγχο του μονοπωλιακού καπιταλισμού που εξοπλίζονταν προκειμένου «να προετοιμάσουν τις συνθήκες επίτευξης της παγκόσμιας κυριαρχίας σε ένα νέο πόλεμο».<ref>{{Harvnb|Kydd|2005|p=107}}</ref>

Στις 6 Σεπτεμβρίου 1946 πο James F. Byrnes σε λόγο του στηνστη Γερμανία αποκήρυξε το [[Σχέδιο Μόργκενταου]] (που πρότεινε τηντη διαίρεση και την αποβιομηχάνιση της μεταπολεμικής Γερμανίας) προειδοποιώντας τους Σοβιετικούς ότι οι ΗΠΑ θα διατηρούσαν στρατιωτική παρουσία στην ευρωπαϊκή ήπειρο επ αόριστον.<ref>{{Harvnb|Gaddis|2005|p=30}}</ref> Ένα μήνα αργότερα ο Byrnes παραδέχτηκε ότι σκοπός του προγράμματός τους ήταν «να κερδίσουν τον γερμανικό λαό» και «ότι επρόκειτο για μια μάχη ανάμεσα σε εμάς (τις ΗΠΑ) και την Ρωσία για τα μυαλά των ανθρώπων...»<ref>{{cite web|url=http://www.daz.org/enJamesFByrnes.html|title=Southern Partnership: James F. Byrnes, Lucius D. Clay and Germany, 1945–1947|first=Curtis F|last=Morgan|accessdate=9 June 2008|publisher=James F. Byrnes Institute|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080705193541/http://www.daz.org/enJamesFByrnes.html|archivedate=2008-07-05|url-status=dead}}</ref>

Τον Σεπτέμβριο του 1947 ιδρύθηκε η Κομινφόρμ, που μεταξύ των άλλων θα λειτουργούσε και ως μέσω επιβολής των απόψεων του ΚΚΣΕ στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα και της ενίσχυσης του ελέγχου των Σοβιετικών στις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ και γενικότερα του συντονισμού των κομμουνιστικών τους κομμάτων.<ref name="Gaddis32" /> Τον Ιούνιο του επόμενου έτους η Κομινφόρμ υπέστη πλήγμα από το σχίσμα Τίτο-Στάλιν που είχε σαν συνέπεια την αποπομπή της Γιουγκοσλαβίας από τις τάξεις της, παρόλο που παρέμεινε καθαρά σοσιαλιστική στηνστη δομή της.<ref>{{Harvnb|Carabott|Sfikas|2004|p=66}}</ref>

Το δόγμα Τρούμαν σηματοδότησε την αρχή της σύγκλισης των απόψεων του Δημοκρατικού και του Ρεπουμπλικανικού κόμματος σχετικά με ζητήματα της άμυνας και της οικονομικής πολιτικής, που θα εστιάζονταν στον περιορισμό και την αποτροπή. Το δόγμα αυτό έχασε έδαφος κατά τηντη διάρκεια του [[πόλεμος του Βιετνάμ|πολέμου του Βιετνάμ]] και μετά από αυτόν, αλλά επί της ουσίας παρέμεινε σε ισχύ μέχρι το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Τα μετριοπαθή και τα συντηρητικά κόμματα στην Ευρώπη, καθώς και οι σοσιαλδημοκράτες, έδωσαν την πλήρη και επί της ουσίας την άνευ όρων στήριξη τους στηνστη δυτική συμμαχία.<ref>{{Harvnb|Moschonas|Elliott|2002|p=21}}</ref>

[[Αρχείο:Marshall Plan.svg|thumb|right|250px|Οι μπλε στήλες που υποδεικνύουν τηντη βοήθεια που έλαβαν αναλογικά οι αντίστοιχες χώρες στα πλαίσια του σχεδίου Μάρσαλ]]

Στις αρχές του 1947 Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία και ΗΠΑ επιχείρησαν χωρίς επιτυχία να έρθουν σε συμφωνία με την ΕΣΣΔ όσον αφορά ένα πρόγραμμα για την μετατροπή της Γερμανίας σε οικονομικά αυτάρκη χώρα, το οποίο περιελάμβανε και αναλυτική αναφορά στις βιομηχανίες, τα αγαθά και τις υποδομές που είχαν ήδη αφαιρέσει οι Σοβιετικοί.<ref name="miller16">{{Harvnb|Miller|2000|p=16}}</ref> Τον Ιούνιο του 1947, ακολουθώντας τηντη γραμμή του δόγματος Τρούμαν, οι ΗΠΑ θέσπισαν το σχέδιο Μάρσαλ, ένα πρόγραμμα οικονομικής βοήθειας για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες που θα ήθελαν να συμμετάσχουν, συμπεριλαμβανομένης της Σοβιετικής Ένωσης.<ref name="miller16"/>

Κύριος και ουσιαστικός στόχος του σχεδίου ήταν η ανοικοδόμηση της ευρωπαϊκής οικονομίας και η αντιμετώπιση απειλών για την ισορροπία δυνάμεων στην Ευρώπη, όπως τουλάχιστον τις εκλάμβαναν οι Δυτικοί, συμπεριλαμβανομένου του κινδύνου ανόδου στην εξουσία κομμουνιστικών κομμάτων μέσω εκλογών ή επαναστάσεων.<ref>{{Harvnb|Gaddis|1990|p=186}}</ref> Κομβικό σημείο του σχεδίου ήταν ότι η οικονομική ανάκαμψη της Ευρώπης συνολικά ήταν άμεσα εξαρτημένη από την οικονομική ανάκαμψη της ίδιας της Γερμανίας.<ref>{{cite news|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,887417,00.html|title=Pas de Pagaille!|work=[[Time (magazine)|Time]]|date=28 JulyΙουλίου 1947|accessdate=28 MayΜαΐου 2008}}</ref> ΈναΈναν μήνα μετά την ανακοίνωση του σχεδίου Μάρσαλ συγκροτήθηκε ενιαίο Υπουργείο Άμυνας, η [[CIA|Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών]] (Central Intelligence Agency ή CIA) καθώς και το [[Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ|Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας]] (National Security Council ή NCS), θεσμοί που απετέλεσαν τα θεμέλια για την εφαρμογή της αμερικανικής πολιτικής στον Ψυχρό Πόλεμο.<ref name="Karabell" >{{Harvnb|Karabell|1999|p=916}}</ref>

Η ηγεσία της ΕΣΣΔ έκρινε ότι ενδεχόμενη οικονομική ενοποίηση με τηντη Δύση θα επέτρεπε σε χώρες του Ανατολικού Μπλοκ να φύγουν από τον σοβιετικό έλεγχο και ότι οι ΗΠΑ επιχειρούσαν μέσω της οικονομικής βοήθειας να μεταστρέψουν προς όφελός τους τον συσχετισμό δυνάμεων στην Ευρώπη.<ref name="Gaddis32">{{Harvnb|Gaddis|2005|p=32}}</ref> Συνέπεια αυτών ήταν η ΕΣΣΔ να απαγορεύσει στις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ να λάβουν βοήθεια μέσω του σχεδίου Μάρσαλ. Η εναλλακτική που προσέφεραν οι Σοβιετικοί για να ενισχύσουν τις οικονομίες των χωρών αυτών ήταν το λεγόμενο «σχέδιο Μολότοφ» (το οποίο αργότερα απετέλεσε τηντη βάση για την [[Κομεκόν]]).<ref name="Lafeber 1993" /> Επιπλέον η ΕΣΣΔ δεν επιθυμούσε σε καμία περίπτωση την επάνοδο της γερμανικής ισχύος στην ήπειρο: σύμφωνα με τον σχεδιασμό των Σοβιετικών δεν θα έπρεπε να της δοθεί το δικαίωμα να εξοπλισθεί και ως εκ τούτου να αποτελέσει εκ νέου απειλή.<ref>{{Harvnb|Gaddis|2005|pp=105–106}}</ref>

Στις αρχές του 1948, έπειτα από συνεχείς αναφορές για την εμφάνιση και ενίσχυση αντιδραστικών στοιχείων, έγινε στην Τσεχοσλοβακία πραξικόπημα -με τον έλεγχο των Σοβιετικών- ώστε να ανατραπεί η κυβέρνηση (η μόνη με δημοκρατικές δομές σε χώρα του Ανατολικού Μπλοκ).<ref name="wettig86">{{Harvnb|Wettig|2008|p=86}}</ref> Η απροκάλυπτη βιαιότητα του πραξικοπήματος προκάλεσε αίσθηση στηνστη Δύση και είχε σανως αποτέλεσμα να σιωπήσουν οι λίγοι διαφωνούντες με το σχέδιο Μάρσαλ στο Κογκρέσο των ΗΠΑ.<ref name="miller19">{{Harvnb|Miller|2000|p=19}}</ref>

Χάρη στο θεμελιώδες δίδυμο της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ (Δόγμα Τρούμαν και Σχέδιο Μάρσαλ) δόθηκε στις χώρες της δυτικής Ευρώπης, στην Ελλάδα και την Τουρκία οικονομική και στρατιωτική βοήθεια αξίας πολλών εκατομμυρίων δολαρίων. Χάρη στην αμερικανική βοήθεια, η φιλομοναρχική παράταξη κέρδισε τον εμφύλιο στην Ελλάδα,<ref name="Karabell" /> ενώ στην Ιταλία ο [[Αλτσίντε ντε Γκάσπερι]] κατάφερε να επικρατήσει στις εκλογές του 1948 ενάντια στον ισχυρότατο συνασπισμό κομμουνιστών και σοσιαλιστών. Την ίδια περίοδο αυξήθηκε δραματικά η δραστηριότητα των υπηρεσιών πληροφοριών εκατέρωθεν, οι απελάσεις διπλωματών και ο αριθμός των προερχομένων από τις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ που ζητούσαν άσυλο στηνστη Δύση.<ref>{{Harvnb|Cowley|1996|p=157}}</ref>

[[Αρχείο:C-47s at Tempelhof Airport Berlin 1948.jpg|thumb|250px|Μεταγωγικά αεροσκάφη [[Douglas C-47|C-47]] στο αεροδρόμιο του Tempelhof (1948). Χάρη στην αερογέφυρα από τηντη Δύση απέτυχε ο αποκλεισμός του Βερολίνου από τους Σοβιετικούς]]

Την 1η Ιανουαρίου 1947 Μεγάλη Βρετανία και ΗΠΑ ένωσαν τις ζώνες κατοχής τους στηνστη Γερμανία σε μια ενιαία διοικητική ενότητα, στην οποία προστέθηκε τον Απρίλιο του 1949 και η γαλλική ζώνη κατοχής.<ref name="miller13">{{Harvnb|Miller|2000|p=13}}</ref> Ήδη από τις αρχές του 1948 αντιπρόσωποι ευρωπαϊκών χωρών καθώς και των ΗΠΑ ανακοίνωσαν την ένωση των περιοχών της δυτικής Γερμανίας υπό τον έλεγχο ενός νέου ομοσπονδιακού συστήματος.<ref name="miller18">{{Harvnb|Miller|2000|p=18}}</ref> Επιπλέον ξεκίνησε υπό την σκέπη του σχεδίου Μάρσαλ η βιομηχανική ανασυγκρότηση και η οικονομική παλινόρθωση της Γερμανίας, συμπεριλαμβανομένης της εισαγωγής νέου νομίσματος, του [[γερμανικό μάρκο|γερμανικού μάρκου]] (Deutsche Mark) που θα αντικαθιστούσε το παλιό νόμισμα του Ράιχ (Reichsmark), το οποίο είχαν απαξιώσει οι Σοβιετικοί.<ref name="miller31">{{Harvnb|Miller|2000|p=31}}</ref>

Τον Απρίλιο του 1949 Μεγάλη Βρετανία, ΗΠΑ, Καναδάς και άλλες οκτώ χώρες υπέγραψαν την συνθήκη ιδρύσεως του ΝΑΤΟ.<ref name="Gaddis 2005, p. 34"/> Τον Αύγουστο του ίδιου έτους οι Σοβιετικοί δοκίμασαν στο [[Σεμιπαλατίνσκ]] την πρώτη πυρηνική τους βόμβα.<ref name="Lafeber 1993" /> Ύστερα από την άρνηση της ΕΣΣΔ να συμμετάσχει μαζί με τους δυτικούς στο πρόγραμμα ανοικοδόμησης της Γερμανίας,<ref name="miller18"/><ref name="turner23">{{Harvnb|Turner|1987|p=23}}</ref> ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία και Γαλλία έθεσαν τις βάσεις για την συγκρότηση της [[Δυτική Γερμανία|Δυτικής Γερμανίας]], που θα αποτελούνταν από τις περιοχές του γερμανικού εδάφους που είχαν διαμεριστεί στις ζώνες κατοχής υπό τον έλεγχό τους.<ref>Heike Bungert, "A New Perspective on French-American Relations during the Occupation of Germany, 1945–1948: Behind-the-Scenes Diplomatic Bargaining and the Zonal Merger." ''Diplomatic History'' (1994) 18#3 pp: 333-352.</ref> Η ΕΣΣΔ ανακήρυξε την συγκρότηση του ανεξάρτητου κράτους της [[Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας|Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας]] στηνστη ζώνη κατοχής υπό τον έλεγχό της.<ref name="Byrd" />

Στα τέλη της δεκαετίας του 1940 εντάθηκαν επίσης οι προσπάθειες των προπαγανδιστικών μηχανισμών εκατέρωθεν. Εκτός από τις αναμεταδόσεις του BBC και του Voice of America στις χώρες της κεντρικής και της ανατολικής Ευρώπης,<ref>{{Harvnb|Puddington|2003|p=131}}</ref> ξεκίνησε το 1949 μεγάλη προπαγανδιστική προσπάθεια μέσω του νεοσυσταθέντος Radio Free Europe/Radio Liberty, που ήταν αφιερωμένο στην πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων του Ανατολικού Μπλοκ με ειρηνικά μέσα.<ref name="Puddington9" /> Τα μέσα αυτά προσέφεραν εναλλακτική πηγή πληροφόρησης στους λαούς των χωρών αυτών<ref name="Puddington9">{{Harvnb|Puddington|2003|p=9}}</ref> και ήταν δημιούργημα προσωπικοτήτων με κομβικό ρόλο στηνστη διαμόρφωση της αμερικανικής στρατηγικής στα πρώτα στάδια του πολέμου και ιδίως όσων πίστευαν ότι τα κύρια μέσα διεξαγωγής του πολέμου θα ήταν πολιτικά και όχι στρατιωτικά.<ref name="Puddington7">{{Harvnb|Puddington|2003|p=7}}</ref> Από την άλλη πλευρά, τα μέσα ενημέρωσης των σοσιαλιστικών χωρών ήταν ελεγχόμενα από το κράτος και απηχούσαν τηντη θεμελιώδη θέση των Σοβιετικών ότι ο καπιταλισμός είχε σαν δομικά στοιχεία του την εκμετάλλευση της εργασίας και την προώθηση των ιμπεριαλιστικών φιλοδοξιών ακόμα και με στρατιωτικά μέσα.<ref>James Wood, p. 111</ref>

[[Αρχείο:Korean War Montage 2.png|thumb|right|250px|Ο αιματηρός πόλεμος της Κορέας οδήγησε στον διαμερισμό της κορεατικής χερσονήσου σε δύο ανεξάρτητα κράτη: Την Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας ([[Βόρεια Κορέα]]) και τηντη Δημοκρατία της Κορέας ([[Νότια Κορέα]]). Σε αντίθεση με την [[γερμανική ενοποίηση]], ο διαχωρισμός παρέμεινε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου]]

Από τα τέλη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου η κορεάτικη χερσόνησος, που προηγουμένως ήταν ιαπωνική κτήση, είχε διαμερισθεί σε δύο ζώνες (βορείως και νοτίως του 38ου παραλλήλου) από τις σοβιετικές και τις αμερικανικές δυνάμεις που κατέλαβαν τις περιοχές αυτές αντίστοιχα. Τον Ιούνιο του 1950, ο Κιμ Ιλ Σουνγκ, ηγέτης του καθεστώτος της Βόρειας Κορέας, κήρυξε τον πόλεμο στην Νότια Κορέα.<ref name="Stokesbury1990">{{cite book |title=A Short History of the Korean War|last=Stokesbury |first=James L|year=1990|publisher=Harper Perennial |location=New York|isbn=0-688-09513-5|page=14}}</ref> Προς έκπληξη του Στάλιν, το συμβούλιο ασφαλείας του ΟΗΕ καταδίκασε την επίθεση και υπεστήριξε την υπεράσπιση της Νότιας Κορέας, παρόλο που τότε οι Σοβιετικοί μποϊκόταραν τις διαδικασίες επειδή την μόνιμη θέση στο συμβούλιο κατείχε η Ταϊβάν και όχι η ΛΔ Κίνας.<ref>{{Harvnb|Malkasian|2001|p=16}}</ref> Στρατιωτική δύναμη προερχόμενη από τη Νότια Κορέα, τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Τουρκία, την Ελλάδα, τον Καναδά, την Αυστραλία, τηντη Γαλλία, τη Νότια Αφρική και άλλες χώρες μετέβη στην κορεατική χερσόνησο υπό την σκέπη του ΟΗΕ για να αντιμετωπίσει την εισβολή.<ref>[[T. R. Fehrenbach|Fehrenbach, T. R.]],: ''This Kind of War: The Classic Korean War History'', Brasseys, 2001, ISBN 1-57488-334-8, pageσελ. 305</ref>

Τελικά η ανακωχή συμφωνήθηκε τον Ιούλιο του 1953,<ref name = "Byrd" /> μετά τον θάνατο του Στάλιν. Είχε προηγηθεί αιματηρός πόλεμος με εκατόμβες νεκρών -εμπολέμων και αμάχων- καθώς και τρομακτικές καταστροφές στις υποδομές σε ολόκληρη την χερσόνησο χωρίς κάποια από τις δύο πλευρές να επιτύχει τις επιδιώξεις της. Στο βόρειο μισό ο Κιμ Ιλ Σουγκ εγκαθίδρυσε ολοκληρωτικό δικτατορικό καθεστώς, με ισχυρότατο ρεύμα προσωπολατρίας που παραμένει στην εξουσία μέχρι σήμερα. Στο νότο εγκαθιδρύθηκε με την υποστήριξη των ΗΠΑ αυταρχικό και διεφθαρμένο καθεστώς υπό τον Syngman Rhee.<ref>{{cite book |last=Hastings |first=Max | authorlink = Max Hastings|title=The Korean War |publisher=Simon & Schuster |year=1988 |location=NewΝέα YorkΥόρκη |pages=89–90 |url=http://books.google.com/books?id=wvOMegzEi3AC |isbn=0-671-66834-X}}</ref> Το 1960 ο Rhee ανετράπη από τον στρατό που επέβαλε δικτατορία μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980, οπότε και αποκαταστάθηκε η δημοκρατία.

Το 1953, έτος τερματισμού του πολέμου στην Κορέα, έλαβαν χώρα σημαντικές αλλαγές στην ηγεσία των δύο υπερδυνάμεων, που άλλαξαν δραματικά τηντη δυναμική του μεταξύ τους ανταγωνισμού.<ref name=autogenerated1>Karabell, p. 916</ref> Ο [[Ντουάιτ Αϊζενχάουερ]] εξελέγη πρόεδρος των ΗΠΑ τον Ιανουάριο. Ο νέος πρόεδρος έσπευσε να μειώσει κατά ένα τρίτο τις αμυντικές δαπάνες -που είχαν τετραπλασιασθεί τους τελευταίους 18 μήνες της κυβέρνησης Τρούμαν- χωρίς όμως να παύσουν οι ΗΠΑ να εφαρμόζουν τα θεμελιώδη ψυχροπολεμικά τους δόγματα.

Στην ΕΣΣΔ το 1953 πέθανε ο Ιωσήφ Στάλιν, ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης της από τηντη δεκαετία του 1920. Αφού κατάφερε να εξουδετερώσει τους πολιτικούς του αντιπάλους ([[Λαβρέντι Μπέρια]], [[Γκεόργκι Μαλενκόφ]] και [[Βιατσεσλάβ Μολότοφ]]) ο [[Νικίτα Χρουστσόφ]] έγινε ο νέος ισχυρός άνδρας της χώρας.<ref name="Lafeber 1993" /> Σε ομιλία του την 25η Φεβρουαρίου 1956 στο 20ο20ό Συνέδριο του [[ΚΚΣΕ]] ο Χρουστσόφ προκάλεσε σοκ στους συνέδρους καταγγέλλοντας και αποκηρύσσοντας για πρώτη φορά τα εγκλήματα που διέπραξε ο Στάλιν.<ref>{{Harvnb|Gaddis|2005|p=107}}</ref> Ξεκίνησε τότε το πρόγραμμα της [[αποσταλινοποίηση]]ς, δηλαδή της προσπάθειας του καθεστώτος να απομακρυνθεί από τις πολιτικές πρακτικές του [[Σταλινισμός|Σταλινισμού]] μέσω της αναγνώρισης των σφαλμάτων που έγιναν στο παρελθόν. Το 1961 δήλωσε ότι παρόλο που η ΕΣΣΔ υστερούσε σε σχέση με τηντη Δύση μέσα σε μια δεκαετία το σοβαρότατο στεγαστικό πρόβλημα που αντιμετώπιζε η χώρα θα είχε επιλυθεί και τα καταναλωτικά αγαθά θα ήταν άφθονα, ενώ σε δύο δεκαετίες θα είχε επί της ουσίας ολοκληρωθεί η οικοδόμηση της κομμουνιστικής κοινωνίας.<ref name = "Karabell" />

Ο Χρουστσόφ διετύπωνε την ίδια περίοδο επιθετική ρητορική ισχυριζόμενος ότι οι εφοδιασμένοι με πυρηνικές κεφαλές βαλλιστικοί πύραυλοι που διέθετε πλέον η ΕΣΣΔ μπορούσαν να πλήξουν οποιοδήποτε στόχο στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Παράλληλα με την ρητορική, υιοθέτησε το εκ διαμέτρου αντίθετο δόγμα της «ειρηνικής συνύπαρξης» των δύο συστημάτων, απορρίπτοντας το προγενέστερο σταλινικό δόγμα σύμφωνα με το ο πόλεμος ήταν αναπόφευκτος.<ref>{{Harvnb|Gaddis|2005|p=70}}</ref> Πλέον το σοβιετικό δόγμα μετακινήθηκε από τηντη θέση ότι η διεθνής ταξική πάλη αναπόφευκτα σήμαινε ότι τα δύο συστήματα βρίσκονταν σε τροχιά σύγκρουσης, στηνστη θέση ότι η παρατεταμένη ειρήνη θα επέτρεπε την κατάρρευση του καπιταλισμού εσωτερικά,<ref>{{Harvnb|Perlmutter|1997|p=145}}</ref> ενώ η ΕΣΣΔ θα κέρδιζε πολύτιμο χρόνο για να ενισχύσει τις στρατιωτικές της δυνατότητες.,<ref>{{Harvnb|Njolstad|2004|p=136}}</ref> Το δόγμα αυτό παρέμεινε σε ισχύ μέχρι την άνοδο του Γκορμπατσόφ στην εξουσία στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Ο Γκορμπατσόφ μετέτρεψε την ειρηνική συνύπαρξη σε αυτοσκοπό, ενώ μέχρι τότε θεωρούνταν μορφή ταξικής πάλης.<ref>Breslauer, p. 72</ref>

[[Αρχείο:BTR-40 Budapest 1956.jpg|thumb|left|250px|Σοβιετικά στρατεύματα στηνστη Βουδαπέστη (1956)]]

Η βίαιη καταστολή της εξέγερσης στην Ουγγαρία προκάλεσε τριβές ανάμεσα στα κομμουνιστικά κόμματα παγκοσμίως, ιδιαίτερα δε στηνστη δυτική Ευρώπη.<ref name=Lendvai196>{{cite book|last=Lendvai|first=Paul|authorlink=Paul Lendvai|title=One Day that Shook the Communist World: The 1956 Hungarian Uprising and Its Legacy|publisher=Princeton University Press|year=2008|page=196|isbn=0-691-13282-8}}</ref> Η συμμετοχή σε αυτά μειώθηκε καθώς πολλοί απογοητεύτηκαν από τηντη βιαιότητα της καταστολής στην Ουγγαρία. Τα κομμουνιστικά κόμματα της Δύσης έχασαν μεγάλο μέρος της επιρροής του, κάτι που αναγνώρισε -μεταξύ των άλλων- και ο Γιουγκοσλάβος πολιτικός [[Μίλοβαν Τζίλας]] δηλώνοντας ότι «η πληγή που προκάλεσε η Ουγγρική Επανάσταση στον κομμουνισμό δεν πρόκειται ποτέ να επουλωθεί πλήρως».<ref name=Lendvai196/>

ΤηνΤη δεκαετία του 1950 τέθηκαν ηοι βάσεις για την ευρωπαϊκή ενοποίηση, την οποία υποστήριξαν οικονομικά, στρατιωτικά και πολιτικά οι κυβερνήσεις Τρούμαν και Αϊζενχάουερ. Η ενοποίηση της δυτικής Ευρώπης, υποπροϊόν της παγκόσμιας γεωπολιτικής αντιπαράθεσης των δύο μπλοκ, θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «ανάχωμα» απέναντι στο σοβιετικό μπλοκ. Κατοπινές αμερικανικές κυβερνήσεις θεώρησαν ότι ελλόχευε ο κίνδυνος μια ανεξαρτητοποιημένη Ευρώπη να έρθει σε ξεχωριστή συνεννόηση με την ΕΣΣΔ, κάτι που η τελευταία θα αξιοποιούσε για να οξύνει τις διαφωνίες και τηντη διχόνοια στη Δύση.<ref>Cameron‏, p. 156</ref>

Ο Σπούτνικ σηματοδότησε ταυτόχρονα την αυγή της [[αστροναυτική]]ς και τηντη δημιουργία ενός εντελώς νέου πεδίου τεχνολογικού ανταγωνισμού ανάμεσα στις υπερδυνάμεις. Τις επόμενες δύο δεκαετίες η αστροναυτική γνώρισε αλματώδη υλικοτεχνική και επιστημονική πρόοδο: το 1961 ταξίδεψε στο διάστημα ο πρώτος άνθρωπος (ο Σοβιετικός [[Γιούρι Γκαγκάριν]]), πραγματοποιήθηκε ο πρώτος διαστημικός περίπατος (από τον Σοβιετικό [[Αλεξέι Λεόνοφ]]), έφτασαν οι πρώτοι άνθρωποι στην επιφάνεια της [[Σελήνη]]ς (με το αμερικανικό [[Απόλλων (διαστημικό πρόγραμμα)|πρόγραμμα Απόλλων]]), κατασκευάστηκαν οι πρώτοι [[διαστημικός σταθμός|διαστημικοί σταθμοί]] και τέθηκαν οι βάσεις για την εξερεύνηση του ηλιακού συστήματος με μη επανδρωμένα διαπλανητικά διαστημόπλοια. Την ίδια περίοδο θεμελιώθηκαν νέοι κλάδοι και δραστηριότητες, όπως η πρόγνωση του καιρού με την χρήση δορυφόρων, τα συστήματα δορυφορικής πλοήγησης, οι [[δορυφορικές επικοινωνίες|δορυφορικές τηλεπικοινωνίες]] και οι κατασκοπευτικές δραστηριότητες μέσω εξειδικευμένων τροχιακών συστημάτων.

Τον Ιανουάριο του 1959 επαναστατικό κίνημα ανέτρεψε στην Κούβα το καθεστώς Μπατίστα. Οι διπλωματικές σχέσεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κούβα ήταν τεταμένες μετά την πτώση του Μπατίστα, άλλα ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ εσκεμμένα έφυγε από την Ουάσιγκτον για να αποφύγει να συναντήσει τον νέο ηγέτη της Κούβας, Φιντέλ Κάστρο.<ref>{{Cite book |last=Lechuga Hevia |first=Carlos |title=Cuba and the Missile Crisis |publisher=Ocean Press |year=2001 |location=Melbourne, Australia |page=142 |url=http://books.google.com/books?id=aKLrYxcDg2wC |isbn=978-1-876175-34-4}}</ref> ΤηνΤη διαπραγμάτευσήδιαπραγμάτευση ανέλαβε ο τότε αντιπρόεδρος της αμερικανικής κυβερνήσεως Ρίτσαρντ Νίξον. Η Κούβα ξεκίνησε διαπραγματεύσεις για την προμήθεια πολεμικού υλικού από το Ανατολικό Μπλοκ το τον Μάρτιο του 1960.<ref>{{Harvnb|Dominguez|1989|p=22}}</ref>

Το 1961 έλαβε χώρα στο Βερολίνο το τελευταίο μεγάλο επεισόδιο που σχετίζονταν με το γερμανικό ζήτημα: ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 οι Σοβιετικοί είχαν επιβάλει περιορισμούς στην μετανάστευση στο εξωτερικό. Παρόμοιους περιορισμούς είχαν επιβάλει και οι άλλες ανατολικές χώρες.<ref name="dowty114">{{Harvnb|Dowty|1989|p=114}}</ref> Παρόλα αυτά μεγάλος αριθμός Ανατολικογερμανών έφθανε στηνστη Δύση μέσω του δυτικού Βερολίνου, όπου ο έλεγχος των μετακινήσεων γίνονταν από τις τέσσερις νικήτριες δυνάμεις.<ref name="harrison99">{{Harvnb|Harrison|2003|p=99}}</ref> Η κατάσταση είχε σοβαρές επιπτώσεις για την Ανατολική Γερμανία, διότι μετανάστευαν στηνστη Δυτική Γερμανία πολλοί νέοι και καταρτισμένοι πολίτες.<ref name="dowty122">{{Harvnb|Dowty|1989|p=122}}</ref> Τον Ιούνιο του 1961 η Σοβιετική Ένωση απαίτησε την αποχώρηση των δυτικών δυνάμεων από το δυτικό Βερολίνο.<ref>{{Harvnb|Gaddis|2005|p=114}}</ref> Το αίτημά τους απορρίφθηκε με συνέπεια στις 13 Αυγούστου η κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας να ξεκινήσει την σταδιακή οικοδόμηση του περίφημου τείχους του Βερολίνου.<ref name="pearson75">{{Harvnb|Pearson|1998|p=75}}</ref>

Το ζήτημα της Κούβας συνέχισε να απασχολεί την ηγεσία των ΗΠΑ μετά την καταστροφή στον κόλπο των χοίρων. Η κυβέρνηση Κένεντι επεξεργάστηκε διάφορα σχέδια ανατροπής του καθεστώτος Κάστρο. Τον Φεβρουάριο του 1962 η σοβιετική ηγεσία πληροφορήθηκε για τα σχέδια δολοφονίας του Κάστρο και ανατροπής του καθεστώτος του,<ref name="Zubok 1994, 158-159">Zubok, Vladislav M. (1994). "Unwrapping the Enigma: What Was Behind the Soviet Challenge in the 1960s?". In Diane B. Kunz (Ed.), ''[http://books.google.com/books?id=SiVTA31wrzEC The Diplomacy of the Crucial Decade: American Foreign Relations During the 1960s]''. New York: Columbia University Press. p.&nbsp;158–159. ISBN 978-0-231-08177-1.</ref> με αποτέλεσμα να ξεκινήσουν άμεσα οι προετοιμασίες για την εγκατάσταση πυραύλων ικανών να μεταφέρουν πυρηνικές κεφαλές στο κουβανικό έδαφος.<ref name="Zubok 1994, 158-159"/> Η κυβέρνηση Κένεντι επέβαλλε τελικά ναυτικό αποκλεισμό στο νησί, φέρνοντας τις δύο πλευρές πολύ κοντά στο ενδεχόμενο γενικευμένου πολέμου. Τελικά ο Χρουστσόφ υποχώρησε και η ΕΣΣΔ απέσυρε τους πυραύλους από την Κούβα, αφού πρώτα εξασφάλισε τηντη δέσμευση των Αμερικανών ότι δεν θα επιχειρούσαν να εισβάλουν ξανά στο νησί.<ref>{{cite book |last=Jones |first=Howard |title=Crucible of Power: A History of American Foreign Relations from 1945 |publisher=Rowman & Littlefield |year=2009 |location=Lanham |page=122 |url=http://books.google.com/books?id=WwEu5Yv9KiUC |isbn=978-0-7425-6454-1}}</ref>

Το επεισόδιο αυτό, που διήρκησε από τον Οκτώβριο μέχρι τοτον Νοέμβριο του 1962 και έμεινε γνωστό ως η [[Κρίση των πυραύλων της Κούβας]], και έφερε την ανθρωπότητα πολύ κοντά στο πυρηνικό ολοκαύτωμα.<ref>{{Harvnb|Gaddis|2005|p=82}}</ref> Ήταν ισχυρότατη απόδειξη του δόγματος της Αμοιβαία Επιβεβαιωμένης Καταστροφής (MAD). Καμία από τις δύο υπερδυνἀμεις δεν ήταν πρόθυμη να ρισκάρει τη χρήση πυρηνικών όπλων φοβούμενη την μαζική ανταπόδοση της άλλης πλευράς με αποτέλεσμα την ολοκληρωτική καταστροφή σε παγκόσμια κλίμακα.<ref>{{Harvnb|Gaddis|2005|p=80}}</ref> Μετά την κρίση ξεκίνησαν για πρώτη φορά συνομιλίες για τον περιορισμό των πυρηνικών οπλοστασίων καθώς και για τηντη βελτίωση των διμερών σχέσεων.<ref name="Palmowski">{{Harvnb|Palmowski|year=2004}}</ref>

Δέκα μήνες μετά την "«κρίση των πυραύλων"», που έφερε τις δύο υπερδυνάμεις στο χείλος της πυρηνικής αναμέτρησης, υπογράφτηκε στη Μόσχα η πρώτη συνθήκη περιορισμού των πυρηνικών δοκιμών στις [[5 Αυγούστου]] του [[1963]]. Τη συνθήκη, που απαγόρευε τις δοκιμές στη θάλασσα, την ατμόσφαιρα και το Διάστημα, υπέγραψαν οι υπουργοί Εξωτερικών των Η.Π.Α. [[Ντιν Ρασκ]], της Ε.Σ.Σ.Δ. Αντρέι Γκρομίκο και της Βρετανίας Λόρδος Χιουμ. Το [[1963]], με νωπές ακόμη τις μνήμες από τις κρίσεις της Κούβας και του Βερολίνου, [[Ουάσινγκτον]] και [[Μόσχα]] αποφάσισαν να εγκαταστήσουν μία γραμμή άμεσης επικοινωνίας [[Λευκός Οίκος|Λευκού Οίκου]]-[[Κρεμλίνο της Μόσχας|Κρεμλίνου]] για τη διαχείριση καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης. Το 1964 ο Χρουστσόφ εκδιώχθηκε από την ηγεσία της ΕΣΣΔ αλλά του επετράπη να αποσυρθεί χωρίς να υποστεί άλλες συνέπειες.<ref name="Gaddis119">{{Harvnb|Gaddis|2005|pp=119–120}}</ref> Κατηγορήθηκε για αγένεια και ανικανότητα, καθώς και για την καταστροφή της αγροτικής οικονομίας και το γεγονός ότι ρίσκαρεδιακινδύνευσε την πρόκληση πυρηνικού πολέμου.<ref name="Gaddis119" />

ΤηνΤη δεκαετία του 1960 και του 1970 οι εμπλεκόμενες στον Ψυχρό Πόλεμο δυνάμεις αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν σε ένα νέο, πιο περίπλοκο σκηνικό, όπου ο κόσμος δεν ήταν πλέον καθαρά διαιρεμένος σε δύο αντιμαχόμενα μπλοκ. Αμέσως μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου οι χώρες της δυτικής Ευρώπης και η Ιαπωνία γνώρισαν αλματώδη οικονομική ανάκαμψη και στην συνέχεια ανάπτυξη για δύο δεκαετίες, με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ να πλησιάζει αυτό των ΗΠΑ ενώ οι οικονομίες των χωρών του Ανατολικού Μπλοκ έμεναν στάσιμες συγκριτικά.

Μετά την [[πετρελαϊκή κρίση του 1973]] και σε συνδυασμό με την αυξανόμενη επιρροή σχημάτων όπως ο [[ΟΠΕΚ]] και το [[Κίνημα των Αδεσμεύτων]], χώρες με κατά πολύ μικρότερη ισχύ απέκτησαν τηντη δυνατότητα χάραξης περισσότερο ανεξάρτητης πολιτικής όντας πλέον ικανές να προβάλουν την αντίθεσή τους στις πιέσεις της μίας ή της άλλης υπερδύναμης. Εν τω μεταξύ η Μόσχα μπήκε σε φάση εσωστρέφειας προκειμένου να αντιμετωπισθούν τα σοβαρά εσωτερικά προβλήματα που αντιμετώπιζε το καθεστώς. Σοβιετικοί ηγέτες όπως ο [[Λεονίντ Μπρέζνιεφ]] και ο [[Αλεξέι Κοσίγκιν]] επεδίωξαν ενεργά την πολιτική της ύφεσης της αντιπαράθεσης ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις.

Ήδη από το 1958 η Γαλλία, επί προεδρίας [[Σαρλ ντε Γκωλ|ντε Γκωλ]], διέσπασε την ενότητα του ΝΑΤΟ διαμαρτυρόμενη για τον ισχυρότατο ρόλο που είχαν οι ΗΠΑ στη συμμαχία καθώς και για την «ειδική σχέση» τους με την Μεγάλη Βρετανία. Σε υπόμνημά του της 17ης Σεπτεμβρίου 1958, ο ντε Γκωλ ζητούσε την συγκρότηση ενός τριμερούς διευθυντηρίου που θα επέτρεπε στηνστη Γαλλία να συμμετέχει επί ίσοις όροις με τις ΗΠΑ και την Μεγάλη Βρετανία στα ζητήματα της συμμαχίας. Επίσης ζήτησε την επέκταση της κάλυψης του ΝΑΤΟ ώστε να καλύπτει γεωγραφικές περιοχές που αφορούσαν τα γαλλικά συμφέροντα, ιδιαιτέρως τηντη Γαλλική Βόρεια Αφρική, όπου ο Γαλλικός Στρατός μάχονταν τους αυτονομιστές αντάρτες.

Το 1968 κλιμακώθηκαν στην Τσεχοσλοβακία εξελίξεις που αφορούσαν προσπάθειες εκδημοκρατισμού και γενικότερης αλλαγή κατεύθυνσης του καθεστώτος, υπό την καθοδήγηση του [[Κομμουνιστικό Κόμμα Τσεχοσλοβακίας|ΚΚ Τσεχοσλοβακίας]] με Γενικό Γραμματέα τον [[Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ]]. Τα τεκταινόμενα έμειναν γνωστά ως η «Άνοιξη της Πράγας» και προκάλεσαν τελικά την επέμβαση των δυνάμεων του Συμφώνου της Βαρσοβίας και τηντη διακοπή των μεταρρυθμίσεων. Το πρόγραμμα αλλαγών προέβλεπε μεταξύ των άλλων την μεγαλύτερη ελευθερία του τύπου, την ελευθερία του λόγου και των μετακινήσεων, την στροφή της οικονομίας στην παραγωγή των καταναλωτικών αγαθών, καθώς και το ενδεχόμενο εγκαθίδρυσης πολυκομματικού πολιτικού συστήματος. Επίσης εξετάστηκε το ενδεχόμενο απόσυρσης της χώρας από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας.

Προκειμένου να αποτραπεί η υλοποίηση του προαναφερθέντος προγράμματος, οι δυνάμεις του Συμφώνου της Βαρσοβίας εισέβαλαν στην χώρα και ανέτρεψαν τον Ντούμπτσεκ. Μεγάλος αριθμός Τσέχων και Σλοβάκων κατέφυγε τότε στηνστη Δύση, ενώ Γιουγκοσλαβία, Ρουμανία, Κίνα, καθώς και κομμουνιστικά κόμματα δυτικών χωρών διετύπωσαν έντονες αντιδράσεις στην στρατιωτική επέμβαση στην Τσεχοσλοβακία.

Ο πρόεδρος Νίξον αποφάσισε να εκμεταλλευτεί το σινοσοβιετικό σχίσμα και γενικότερα την επιδείνωση των σχέσεων ανάμεσα στις δύο κύριες κομμουνιστικές δυνάμεις προκειμένου να γύρει η πλάστιγγα υπέρ της Δύσης στον παγκόσμιο γεωπολιτικό ανταγωνισμό. Οι Κινέζοι επίσης επεδίωκαν την ίδια περίοδο τηντη βελτίωση των σχέσεών τους με τις ΗΠΑ προκειμένου να αποκτήσουν το πλεονέκτημα στην αντιπαράθεση με τους Σοβιετικούς.

Τον Φεβρουάριο του 1972 ο Νίξον ανακοίνωσε, προκαλώντας αίσθηση διεθνώς, την αποκατάσταση των σχέσεων ανάμεσα στις ΗΠΑ και τηντη ΛΔ Κίνας, ανακοινώνοντας παράλληλα το ταξίδι που θα πραγματοποιούσε για να συναντήσει τον Μάο και τον Ζου Ενλάι. Πρέπει να σημειωθεί ότι στις αρχές της δεκαετίας του 1970 η ΕΣΣΔ είχε καταφέρει να συγκροτήσει για πρώτη φορά πυρηνικό οπλοστάσιο ισοδύναμο με των Αμερικανών, ενώ παράλληλα εξελίσσονταν ο [[Πόλεμος του Βιετνάμ]] που είχε σαν συνέπειες –μεταξύ πολλών άλλων- την εξασθένιση της επιρροής των ΗΠΑ στις χώρες του Τρίτου Κόσμου και την ψύχρανση των σχέσεων τους με τις δυνάμεις της δυτικής Ευρώπης.

Κατά τηντη διάρκεια της περιόδου της ''détente'' συνεχίστηκε η έμμεση αντιπαράθεση των δύο μπλοκ, ιδίως στην Μέση Ανατολή και σε περιοχές του Τρίτου Κόσμου (Χιλή, Αιθιοπία, Αγκόλα και αλλού). Παρόλο που ο Κάρτερ προσπάθησε να περιορίσει την χρήση όπλων με τη σύναψη δεύτερης συμφωνίας περιορισμού των πυρηνικών όπλων (SALT II), οι προσπάθειές του απέτυχαν. Η αποτυχία οφείλεται σε σειρά γεγονότων που έλαβαν χώρα το έτος αυτό, όπως η Ιρανική Επανάσταση και η Νικουαραγουανή Επανάσταση (που είχε την υποστήριξη της Ρωσικών Μυστικών Υπηρεσιών). Και οι δύο επαναστάσεις ανέτρεψαν φιλοαμερικανικά καθεστώτα. Τον Δεκέμβριο του 1979 η κατάσταση επιδεινώθηκε δραματικά εξ αιτίας της στρατιωτικής επέμβασης των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν.

== Ο «δεύτερος Ψυχρός Πόλεμος» (1979-851985) ==

Όταν το 1985 έγινε Γενικός Γραμματέας του ΚΚΣΕ ο [[Μιχαήλ Γκορμπατσόφ]], η σοβιετική οικονομία βρίσκονταν ήδη σε φάση αποτελμάτωσης και επιπλέον αντιμετώπιζε οξεία προβλήματα εξ αιτίας της πτώσης των τιμών του πετρελαίου (κύριου εξαγωγικού προϊόντος). Ο Γκορμπατσόφ ξεκίνησε πρόγραμμα αναμόρφωσης της οικονομίας προκειμένου να αντιμετωπίσει τηντη δυσχερή κατάσταση. Τα αρχικά μέτρα ήταν αναποτελεσματικά, με συνέπεια να κριθεί απαραίτητη από την νέα ηγεσία η υλοποίηση πιο δραστικών δομικών αλλαγών. Τον Ιούνιο του 1987 ο Γκορμπατσόφ ανακοίνωσε πρόγραμμα οικονομικών αλλαγών, την περεστρόικα (ανασυγκρότηση), που προέβλεπε μεταξύ των άλλων την χαλάρωση του συστήματος των ποσοστώσεων στην παραγωγή, την ιδιοκτησία επιχειρήσεων από ιδιώτες καθώς και τηντη δυνατότητα ξένων επενδύσεων. Κύριος στόχος ήταν η στροφή της οικονομίας από την παραγωγή πολεμικού υλικού και άλλες δεσμεύσεις που επέβαλε η ψυχροπολεμική αντιπαράθεση σε πιο παραγωγικούς ειρηνικούς τομείς.

Οι δυτικές ηγεσίες αντιμετώπισαν αρχικά τον Γκορμπατσόφ με σκεπτικισμό, όμως γρήγορα απέδειξε ότι ήταν αφοσιωμένος στην αναμόρφωση της επιδεινούμενης σοβιετικής οικονομίας αντί της συνέχισης του στρατιωτικού ανταγωνισμού με τηντη Δύση. Παράλληλα με το νέο οικονομικό πρόγραμμα, ο Γκορμπατσόφ εισήγαγε την πολιτική της γκλασνόστ, δηλαδή της αύξησης των ελευθεριών του τύπου καθώς και της μεγαλύτερης διαφάνειας στον τρόπο λειτουργίας του κρατικού μηχανισμού. Η Γκλασνόστ αποσκοπούσε στον περιορισμό της διαφθοράς στα ανώτατα κλιμάκια του ΚΚΣΕ ενώ παράλληλα οδήγησε στην αύξηση της επικοινωνίας ανάμεσα στους Σοβιετικούς πολίτες και τον δυτικό κόσμο, επιταχύνοντας τηντη βελτίωση των σχέσεων ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις.

Ανταποκρινόμενος στις παραχωρήσεις που ήταν πλέον πρόθυμη να κάνει η Μόσχα, ο Ρήγκαν συμφώνησε στην επανεκκίνηση των συνομιλιών σχετικά με οικονομικά ζητήματα καθώς και τον περιορισμό της κούρσας των εξοπλισμών. Η πρώτη επίσημη συνάντηση έλαβε χώρα στηνστη Γενεύη το 1985. Οι ηγέτες των δύο υπερδυνάμεων συμφώνησαν επί της αρχής για την μείωση των πυρηνικών οπλοστασίων τους κατά 50%. Ακολούθησε δεύτερη συνάντηση στο Ρέικιαβικ της Ισλανδίας. Οι συνομιλίες διεξάγονταν ομαλά μέχρι το σημείο που επικεντρώθηκαν στην Πρωτοβουλία Στρατηγικής Άμυνας (αγγλ. Strategic Defence Initiative, SDI) της ολοκληρωτική διακοπή της οποίας επεδίωκε ο Γκορμπατσόφ, χωρίς όμως κάτι τέτοιο να γίνει δεκτό από τους Αμερικανούς. Οι συνομιλίες στο Ρέικιαβικ δεν απέδωσαν καρπούς, όμως στην τρίτη κατά σειρά σύνοδο (1987) υπεγράφη η Συμφωνία για τις Πυρηνικές Δυνάμεις (όπλα) Ενδιάμεσου Βεληνεκούς (αγγλ. Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty, INF) βάσει της οποίας θα καταστρέφονταν όλοι οι οπλισμένοι με πυρηνικές κεφαλές βαλλιστικοί πύραυλοι με βεληνεκές από 500 έως 5.500 km καθώς και όλες οι σχετικές υποδομές υποστηρίξεως τους.

Στα 1989 το σύστημα συμμαχιών που είχαν εγκαθιδρύσει οι Σοβιετικοί ήδη από τα τέλη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου κατέρρεε. Τα σοσιαλιστικά καθεστώτα έχαναν τηντη δύναμη και την επιρροή τους, ενώ ήταν πλέον απίθανη η άμεση επέμβαση της ΕΣΣΔ προς υποστήριξή τους. Οργανώσεις όπως η «Αλληλεγγύη» στην Πολωνία σύντομα κέρδισαν σημαντική λαϊκή υποστήριξη. Το 1989 οι κομμουνιστικές κυβερνήσεις της Ουγγαρίας και της Πολωνίας συζήτησαν για πρώτη φορά το ενδεχόμενο διεξαγωγής ελεύθερων εκλογών. Στην Τσεχοσλοβακία και την Ανατολική Γερμανία πραγματοποιήθηκαν την ίδια περίοδο μεγάλες διαδηλώσεις ενώ σε Ρουμανία και Βουλγαρία κατέρρεαν ήδη τα σοσιαλιστικά καθεστώτα, στην Ρουμανία εν μέσω βίαιων συγκρούσεων. Κολοφώνας των σαρωτικών αλλαγών που έλαβαν χώρα σε ολόκληρη την ανατολική Ευρώπη στα 1989 ήταν η πτώση του Τείχους του Βερολίνου, που χώριζε επί μισό αιώνα περίπου το Βερολίνο σε δυτικό και ανατολικό μέρος. Εξαιρουμένης της Ρουμανίας, ο σοσιαλισμός ανετράπη με ειρηνικά μέσα το 1989 σε ολόκληρη την ανατολική Ευρώπη.

|caption1 = Στα 1991 η ΕΣΣΔ (επάνω) διαλύθηκε και τηντη θέση της πήρε η [[Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών]] (κάτω)

Μετά την [[διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης]], η [[Ρωσία]] προχώρησε σε δραματικές περικοπές των αμυντικών δαπανών ενώ παράλληλα έλαβαν χώρα ριζικές αλλαγές στηνστη δομή της οικονομίας που είχαν σανως συνέπεια να μείνουν άνεργοι εκατομμύρια άνθρωποι.<ref name="Aslund">Åslund, p. 49</ref> Η αλλαγή της οικονομίας από κεντρικά σχεδιασμένη σοσιαλιστικού τύπου σε καπιταλιστική επέφερε ύφεση η οποία ήταν σοβαρότερη, συγκριτικά, με την περίφημη [[Παγκόσμια οικονομική ύφεση 1929|Μεγάλη Ύφεση]] του 1929.<ref name="Nolan">Nolan, pp. 17–18</ref> Ο κόσμος θεωρείται πλέον μονοπολικός, με τις ΗΠΑ να αποτελούν την μοναδική παγκόσμια [[υπερδύναμη]].<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/country_profiles/1217752.stm "Country profile: United States of America"]. [[BBC News]]. Retrieved 11 March 2007</ref><ref>Nye, p. 157</ref><ref>{{Harvnb|Blum|2006|p=87}}</ref> Η αντιπαράθεση με την ΕΣΣΔ διαμόρφωσε τον ρόλο που διαδραμάτισαν οι ΗΠΑ μεταπολεμικά: το 1989 είχαν συνάψει συμμαχίες με 50 χώρες και διατηρούσαν μισό εκατομμύριο στρατιώτες στο εξωτερικό<ref name=Frontline>{{cite web |title=U.S. Military Deployment 1969 to the present |publisher=www.pbs.org |date=26 October 2004 | url = http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/pentagon/maps/5.html |accessdate=30 November 2010 }}</ref> (περ. 300.000 στην Ευρώπη<ref>{{cite book |last=Duke |first=Simón |title=United States Military Forces and Installations in Europe |publisher=Oxford University Press |year=1989 |page=175 |isbn=0-19-829132-9}}</ref> και άλλες 130.000 στην Ασία<ref name=Frontline/>). Ο Ψυχρός Πόλεμος σήμανε επίσης το ζενίθ της ανάπτυξης του [[στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα|στρατιωτικού-βιομηχανικού συμπλέγματος]], ιδίως στις ΗΠΑ, καθώς και την συστηματική χρηματοδότηση μεγάλης κλίμακας επιστημονικών και τεχνολογικών προγραμμάτων από τις ένοπλες δυνάμεις..<ref name="Calhoun">{{cite encyclopedia|author=Calhoun, Craig|authorlink=Craig Calhoun|encyclopedia=Dictionary of the Social Sciences|title=Cold War (entire chapter)|url=http://books.google.com/books?id=SvSZHgAACAAJ&dq=Dictionary+of+the+Social+Sciences|accessdate=16 June 2008|year=2002|publisher=Oxford University Press|isbn=0-19-512371-9|ref=harv}}</ref>

Οι ολικές αμυντικές δαπάνες των ΗΠΑ κατά τηντη διάρκεια της περιόδου εκτιμώνται στα οκτώ τρισεκατομμύρια δολάρια. Υπολογίζεται ότι σκοτώθηκαν 100.000 Αμερικανοί στους [[Πόλεμος της Κορέας|πολέμους της Κορέας]] και του [[Πόλεμος του Βιετνάμ|Βιετνάμ]].<ref>{{Harvnb|LaFeber|2002|p=1}}</ref> Παρόλο που είναι δύσκολο να εκτιμηθεί, το κόστος της κούρσας των εξοπλισμών ήταν πολύ υψηλότερο (σανως ποσοστό του [[ΑΕΠ]]) για την σοβιετική οικονομία συγκριτικά με τις ΗΠΑ.<ref>{{Harvnb|Gaddis|2005|p=213}}</ref>

* [[1946]] Ο [[Ουίνστον Τσώρτσιλ]] δηλώνει: "''«Ένα [[σιδηρούν παραπέτασμα]] έχει πέσει στην Ευρώπη»''".

== Σημειώσεις ==

== Παραπομπές ==