Κάλλιο Φωκίδας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

| δήμος = [[Δήμος Δωρίδας|Δωρίδας]]

Το '''Κάλλιο''' είναι ημιορεινό χωριό που βρίσκεται στη [[Δωρίδα]] τουτης [[ΝομόςΠεριφερειακή Ενότητα Φωκίδας|ΝομούΠεριφερειακής Ενότητας Φωκίδος]], σε υψόμετρο 390 μέτρα<ref>{{Cite book|title=Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή|last=|first=|publisher=Τεγόπουλος - Μανιατέας|year=1996|isbn=|location=Αθήνα|page=288, τομ. 15}}</ref>. Έχει πληθυσμό 63 κατοίκους, σύμφωνα με την [[Ελληνική απογραφή 2011|απογραφή του 2011]] και μαζί με το [[Κλήμα Λιδωρικίου Φωκίδας|Κλήμα Λιδωρικίου]] και το [[Τριβίδι Φωκίδας|Τριβίδι]] συναποτελούν την Τοπική Κοινότητα Καλλίου της Δημοτικής Ενότητας Λιδωρικίου του [[Δήμος Δωρίδος|Δήμου Δωρίδος]]<ref>{{Cite web |url=https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2011_monimos.pdf |title=Απογραφή Πληθυσμού-Κατοικιών 2011 |accessdate=2017-09-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170517060843/https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2011_monimos.pdf |archivedate=2017-05-17 |url-status=live }}</ref>. Το Κάλλιο στο παρελθόν είχε σλαβική ονομασία. Ονομαζόταν '''Βελούχοβο''', ονομασία που διατήρησε μέχρι το [[1916]] οπότε και μετονομάστηκε σε Κάλλιο<ref>[http://pandektis.ekt.gr/dspace/handle/10442/169090 Πανδέκτης-Μετονομασίες]</ref> από την παρακείμενη αρχαία πόλη Καλλίπολις.

Το χωριό βρισκόταν αρχικά στον χώρο, στον οποίο δημιουργήθηκε το [[1980]] η [[τεχνητή λίμνη]] που προέκυψε από τη κατασκευή του [[φράγμα|φράγματος]] του [[Μόρνος|Μόρνου]]. Για τον λόγο αυτό αρκετοί κάτοικοι μετακινήθηκαν κυρίως στην [[Αθήνα]] και στο [[Λιδωρίκι Φωκίδας|Λιδωρίκι]]. Όσοι όμως παρέμειναν μετέφεραν το χωριό σε άλλη θέση, πάνω από τις όχθες της λίμνης ενώ ο παλιός οικισμός καλύφθηκε από τα νερά της λίμνης<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.dorida.gr/%CE%BB%CE%B9%CE%B4%CF%89%CF%81%CE%AF%CE%BA%CE%B9/%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CE%BB%CE%B9%CE%BF|title=Κάλλιο {{!}} Δήμος ΔωρίδοςMunicipality of Dorida|website=www.dorida.gr|language=el|accessdate=2017-09-15}}</ref><ref>[http://gym-lidor.fok.sch.gr/kallioright.htm Γυμνάσιο Λιδωρικίου, το Κάλλιο]</ref>, τα οποία κάλυψαν και τον ναό της Ευαγγελίστριας. Στα ΒΔβορειοδυτικά του σημερινού χωριού βρίσκεται η "πηγή Καλλίου" από την οποία υδρευόταν το αρχαίο Κάστρο, οπού σώζονται ερείπια του ναού του [[Άγιος Νικόλαος|Αγίου Νικολάου]]. Άλλο ένα ιστορικό κτίσμα που βυθίστηκε στα νερά έναιείναι η πέτρινη (πιθανότατα βενετσιάνικη) θολωτή [[γέφυρα]] στη θέση "Χάνια του Βελούχοβου" που αναφέρεται στα απομνημονεύματα του [[Ιωάννης Μακρυγιάννης|Μακρυγιάννη]] καθώς και ο οικισμός Χάνια Στενού<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cite news|url=https://greece.terrabook.com/phocis/el/page/kallio|title=Κάλλιο - Φωκίδα {{!}} Terrabook|newspaper=Φωκίδα {{!}} Terrabook|language=el-GR|accessdate=2017-09-15}}</ref>.

Στην αρχαιότητα το Κάλλιον ή αρχαία '''Καλλίπολις''' βρισκόταν ΒΔβορειοδυτικά του Λιδωρικίου, στη θέση “Στενό”, ότουόπου μεταγενέστερα κτίστηκε το κάστρο του Βελούχοβου. Ο [[Θουκυδίδης]] αναφέρει τους Καλλιείς και στήτην πόλη τους ως το ανατολικότερο μέρος της [[Αιτωλείς|αιτωλικής φυλής]] των [[Οφιονεία|Οφιονέων]]<ref>Τοὺς δὲ Αἰτωλοὺς οὐκ ἐλάνθανεν αὕτη ἡ παρασκευὴ οὔτε ὅτε τὸ πρῶτον ἐπεβουλεύετο, ἐπειδή τε ὁ στρατὸς ἐσεβεβλήκει, πολλῇ χειρὶ ἐπεβοήθουν πάντες, ὥστε καὶ οἱ ἔσχατοι Ὀφιονέων οἱ πρὸς τὸν Μηλιακὸν κόλπον καθήκοντες Βωμιῆς καὶ Καλλιῆς ἐβοήθησαν. - Θουκιδίδης, "Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου" Ιστοριών Γ΄</ref>. Δεν αποκλείεται το Κάλλιον να αποτέλεσε διοικητικό κέντρο όλων των Οφιονέων, σύμφωνα με τις μαρτυρίες του [[Παυσανίας|Παυσανία]] <ref>Ελλάδος Περιήγησις 10.22.6</ref> και του [[Στέφανος ο Βυζάντιος|Στέφανου Βυζάντιου]] (που ονομάζει την πόλη Σόλλιον και Φάκιον). Στην [[Ελληνιστική περίοδος|ελληνιστική περίοδο]], σύμφωνα με επιγραφικές μαρτυρίες, η πόλη ονομαζόταν Καλλίπολις. Παρότι σώζονται ίχνη κατοίκησης από τα [[Γεωμετρική εποχή|Γεωμετρικά χρόνια]], η Καλλίπολις κατοικήθηκε οργανωμένα από τον [[4ος αιώνας π.Χ.|4ο αιώνα π.Χ.]] Η άνθισή της συνδέεται ενδεχομένως με την ανάπτυξη της [[Αιτωλική Συμπολιτεία|Αιτωλικής Συμπολιτείας]]. Βρισκόταν σε ιδιαίτερα στρατηγική θέση και ίσως γι' αυτό υπέστη ολοκληρωτική καταστροφή του κατά την επέλαση των [[Γαλατικές επιδρομές στην Ελλάδα|Γαλατών]] το [[279 π.Χ.]]<ref name=":1" />. Κατόπιν της εκστρατείας των Γαλατών, η πόλη ανοικοδομήθηκε εκ νέου<ref name=":2">{{Cite web|url=http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=4923|title=Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού {{!}} Κάλλιον|website=odysseus.culture.gr|accessdate=2017-09-15}}</ref>. Αρκετοί Καλλιπολίτες, όπως προκύπτει από τα επιγραφικά δεδομένα, αναρριχήθηκαν σε αξιώματα της [[Αιτωλική Συμπολιτεία|Αιτωλικής Συμπολιτείας]]. Επίσης, οι ανασκαφές αποκάλυψαν μια πόλη ακμάζουσα, με πολιτειακή οργάνωση, ιερά και οικονομική άνθιση. Οι κάτοικοι όμως φαίνεται ότι ενεπλάκησαν ενεργά στις πολιτικές διαμάχες του [[2ος αιώνας π.Χ.|2ου αι. π.Χ.]] σχετικά με τηντη θέση που έπρεπε να πάρουν ως προς τους [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Ρωμαίους]]. Μετά τη [[μάχη της Πύδνας]] (167 π.Χ.) φαίνεται πως το Κάλλιον καταστρέφεται από πυρκαγιά, που οφειλόταν ενδεχομένως σε εμπρησμό. Τον [[9ος αιώνας|9ο αιώνα]] αναφέρεται ως έδρα του επισκόπου το [[Λιδωρίκι]], που διαδέχθηκε το Κάλλιο ως διοικητικό κέντρο της ορεινής Δωρίδας. Τον [[14ος αιώνας|14ο]] και [[15ος αιώνας|15ο]] αιώνα αναφέρεται μόνο το κάστρο του Λιδωρικίου, που μάλλον ταυτίζεται με τα μεσαιωνικά ερείπια των κτηρίων και της οχύρωσης, που σώζονται στη θέση της αρχαίας ακρόπολης<ref name=":2" />.

Αφού ανασκάφηκανανασκάφτηκαν συστηματικά στο διάστημα [[1977]] - [[1979]] από τον καθηγητή αρχαιολογίας [[Πέτρος Θέμελης|Πέτρο Θέμελη]], τα δημόσια κτίσματα της πόλης και τα νεκροταφεία έχουν κατακλυσθεί από τα νερά της τεχνητής [[Λίμνη Μόρνου|λίμνης του Μόρνου]]. Αποκαλύφθηκαν ωστόσο ο οχυρωματικός περίβολος, τα ιερά της [[Δήμητρα (μυθολογία)|Δήμητρας]] και της Κόρης και πιθανόν της [[Ειλείθυια|Ειλειθυίας]] ή της Αρτέμιδας Ειλειθυίας, το βουλευτήριο, η αγορά, το θέατρο και οι νεκροπόλεις. Στην περίφημη “Οικία του αρχείου” ανακαλύφθηκαν περί τα 600 πήλινα σφραγίσματα. Αρκετά από τα κινητά ευρήματα εκτίθενται στην [[Αρχαιολογική Συλλογή Λιδωρικίου]], ενώ κάποια έχουν μεταφερθεί και στο [[Αρχαιολογικό Μουσείο Άμφισσας]].