Σύμφωνα με την [[ελληνική μυθολογία]] και τη [[Θεογονία Ησίοδου|''Θεογονία'' Ησιόδου]], ο [[Νείλος (μυθολογία)|Νείλος]] ήταν Ποταμός - θεός, γιος του [[Τιτάνας (μυθολογία)|Τιτάνα]] [[Ωκεανός (μυθολογία)|Ωκεανού]] και της [[Τιτανίδες|Τιτανίδας]] [[Τηθύς|Τηθύος]] και αδερφός των [[Ποταμοί|Ποταμών]] και των [[Ωκεανίδες|Ωκεανίδων]], ο οποίος έδωσε το όνομά του στο μεγάλο ποταμό της Αιγύπτου.<ref>«Τηθὺς δ᾽ Ὠκεανῷ Ποταμοὺς τέκε δινήεντας,<br />
Νεῖλόν τ᾽ Ἀλφειόν τε καὶ Ἠριδανὸν βαθυδίνην» (Ησίοδος, «Θεογονία», στ. 337-8).</ref> Στην [[Οδύσσεια]], το έπος του [[Όμηρος|Ομήρου]], ο Νείλος αναφέρεται με το όνομα Αίγυπτος (αρσενικό) και η χώρα δια μέσου της οποίας ρέει ονομάζεται επίσης Αίγυπτος (θηλυκό). ΣυμφωναΣύμφωνα με τοτον ΔιοδωροΔιόδωρο Σικελιωτητον Σικελιώτη ο ποταμοςποταμός πηρεπήρε ττο ονομαόνομά του απαπό τον Νειλεα Νειλέα, ο οποιοςοποίος όταν οτανέγινε εγινε ανακταςάνακτας της ΑιγυπτουΑιγύπτου κατασκευασεκατασκεύασε σε καιριακαίρια σημειασημεία πολλεςπολλές διωρυγεςδιώρυγες και φιλοδοξησεφιλοδόξησε να κανεικάνει πολυπολύ πιο ευχρηστο πλωτό τον ΝειλοΝείλο - πραγμαπράγμα που εγινεέγινε η αιτιααιτία να παρειπάρει το ποταμιποτάμι το ονομαόνομά του.<ref>{{Cite book|title=Βιβλιοθηκης ιστορικης|first=Διοδωρος|last=Σικελιώτης|publisher=κακτος|isbn=960-352-405-0|year=|location=|page=187|quote=}}</ref>Άλλη εκδοχή θέλει την ονομασία ''Νείλος'' πιθανώς να προέρχεται από τη [[Σημιτική γλώσσα|σημιτική]] ρίζα νάχαλ, που σημαίνει «κοιλάδα» ή «ποτάμια κοιλάδα» και κατ' επέκταση «ποταμός». {{πηγή|Το γεγονός ότι ο Νείλος, σε αντίθεση με άλλους μεγάλους γνωστούς ποταμούς της αρχαιότητας, ρέει από τα νότια προς τα βόρεια, υπήρξε άλυτο μυστήριο για τους αρχαίους [[Αιγύπτιοι|Αιγυπτίους]] και [[Έλληνες]]. |Για τους αιγύπτιους ήταν ο ποταμός που ήταν αιτία του πολιτισμού τους, πως είναι και δεν τον θεώρησαν κανόνα; υπάρχει πηγή που να τεκμηριώνει ότι ήταν μυστήριο;}} Μετά την πλήρη γεωγράφηση του πλανήτη, διαπιστώθηκε ότι υπάρχουν και πολλοί άλλοι ποταμοί που βαίνουν προς Βορρά, όπως π.χ. ο [[Ρήνος]]. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ονόμαζαν το ποταμό Αρ ή Αούρ (Κοπτικά Ιάρο), ή «μαύρο», από το χρώμα μεταφερόμενων από αυτόν ιζημάτων κατά τις πλημμύρες. Η ιλύς του Νείλου είναι αρκετά σκουρόχρωμη, ώστε να δώσει στη χέρσο την παλαιότερη ονομασία της, Κεμ ή Κέμι (Km.t), η οποία επίσης σημαίνει «μαύρη» και συμβολίζει το σκότος. Στην Αίγυπτο και στο βόρειο Σουδάν ο Νείλος ονομάζεται σήμερα αν-Νιλ, αλ-Μπαρ (η θάλασσα) και Μπαρ αν-Νιλ ή Ναρ αν-Νιλ (ο ποταμός Νείλος).
