Ιωάννης Καστριώτης (15ος αιώνας): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''ΙώαννηςΙωάννης Καστριώτης''' ([[αλβανική γλώσσα|αλβανικά]]: ''Gjon Kastrioti'', [[1380]] - [[2 Μαΐου]] [[1437]])<ref>[https://www.scribd.com/doc/23318421/Akademia-Shqiptare-e-Shkencave-Historia-E-Popullit-Shqiptar ''Historia e Popullit Shqipar''], σελ. 335, Akademia Shqiptare e Shkencave</ref>, γνωστός και υπό τον αλβανικό [[Νεολογισμός|νεολογισμό]]<ref name=":0">{{Cite book|title=A Biographical Dictionary of Albanian History|first=Robert|last=Elsie|publisher=I.B.Tauris|isbn=|year=2013|location=London|page=75|url=https://books.google.gr/books?id=pgf6GWJxuZgC&printsec=frontcover&hl=el#v=onepage&q&f=false}}</ref> '''Γκιον Καστριότι''', ήταν [[Αλβανοί|Αλβανός]]<ref name=Fine422>{{harvnb|Fine |1994, σελ. |page=422, 556}}</ref> ή Έλληνας<ref>[https://www.athensjournals.gr/history/2017-3-4-3-Che.pdf Jayoung Che, "The Socio-political Meanings of the Conflict between the Muslims and the Christians around the Western Balkan in the 15th Century", Athens Journal of History, Vol. 3, Issue 4, October 2017, σ. 300]</ref><ref>[https://ojs.lib.uom.gr/index.php/BalkanStudies/article/download/6498/6527 Demus John, "Conferences and studies on Skanderbeg : in Albania", ''Balkan Studies'' Vol 9, No 2 (1968), σ. 493]</ref> άρχοντας στην περιοχή της Αλβανίας, πατέρας του εθνικού ήρωα των [[Αλβανία|Αλβανών]], [[Σκεντέρμπεης|Σκεντέρμπεη]] και παππούς του [[Γκιόν Καστριότι ο νεώτερος|Γκιόν Καστριότι του νεώτερου]] ([[ιταλική γλώσσα|ιταλικά]]: ''Giovanni Castriota'').

Η αλβανική μορφή του ονόματος (Gjon) δεν απαντάται στις μεσαιωνικές πηγές και σύμφωνα με τον Καναδό αλβανολόγο, Ρόμπερτ Έλζι, πρόκειται για [[Νεολογισμός|νεολογισμό]]<ref name=":0" />. Στις μεσαιωνικές πηγές αναφέρεται ως «Ivan», «Ivanus» και «Ιβάνης» (στον [[Λαόνικος Χαλκοκονδύλης|Χαλκοκονδύλη]]). Σε ιταλικές και βενετικές πηγές συναντάται ως «Johannes» και «Zuan». Στις τουρκικές πηγές η περιοχή του ονομάζεται «Yvan-ili» δηλ. «γη του Jovan».<ref>{{sfn|Schmitt, O.J., |2009, σελ. |p=356}}.</ref> Από τους σύγχρονους ιστορικούς, ο αλβανολόγος [[Όλιβερ Σμιτ (ιστορικός)|Όλιβερ Σμιτ]] υιοθετεί το όνομα «Ιβάν»<ref>Scmitt O.J., {{sfn|Schmitt|2009, σ. |p=32, 34, 45 κλπ.</ref>}} και το «Γκιον»<ref>{{Cite book|title=Religion und Kultur im albanischsprachigen Südosteuropa|first=Oliver Jens|last=Schmitt|publisher=Peter Lang|isbn=978-3-631-60295-9|year=|date=2010|location=|page=20|url=https://books.google.gr/books?id=aCdYHU9PtiIC&lpg=PA20&dq=%22gjon%20kastrioti%22&hl=el&pg=PA20#v=onepage&q&f=false|quote=σημ. 38: The most typical was Gjon Kastrioti, the father of Scanderbeg.}}</ref>.

Πηγή του 1366 αναφέρει κάποιον Καστριώτη ως ''κεφαλή'' (διοικητή) της ακρόπολης του [[Αυλώνας|Αυλώνα]] (σημ. Vlorë, στην Αλβανία). Ο σύγχρονος ιστορικός John V. A. Fine θεωρεί αυτό το πρόσωπο πιθανό πρόγονο του Ιωάννη Καστριώτη.<ref>{{sfn|Fine |1994, σελ. |p=357</ref>}} Ο επίσης σύγχρονος ιστορικός Anthony Bryer θεωρεί ότι η οικογένεια Καστριότι ήταν [[Γκέγκηδες|γκέγκικης]] καταγωγής<ref>Bryer, Anthony (1997). Συμβολή στο ''Edward Gibbon and Empire'', Cambridge University Press, 2002. ISBN 0-521-52505-5, σελ. 113</ref>. Ο συγγραφέας Σαράντος Καργάκος εικάζει ότι ο αρχηγέτης της σχετιζόταν με την περιοχή της Ηπείρου.<ref name="Καργάκος106">Καργάκος 2000, σελ.106 και παραπομπές - σχολιασμός</ref>.

Παντρεύτηκε τη [[Σερβία|σερβικής]] καταγωγής Βοϊσάβα, γόνο της αρχοντικής οικογένειας των Μπράνκοβιτς<ref>[http://www.tagesanzeiger.ch/kultur/buecher/Schweizer-Historiker-beleidigt-Albaner/story/19392466 {{harvnb|Schmitt, O.J., |2009, σσ. |page=44, 45.]:}} "''Skanderbegs Mutter Vojsava war eine Serbin aus der einflussreichen Familie Brankovic.''"</ref>. Μαζί της απέκτησε εννέα παιδιά. Γνωστά είναι τα ονόματα των γιών του: Στανίσλαος (Stanisha, ''Στάνισα''), Ρεπόζιο (Reposh, ''Ρεπός''), Κωνσταντίνος (Kostandin, ''Κοσταντίν'') και Γεώργιος (Gjergj, ''Τζερτζ'' ή ''Γκεργκ''). Επίσης είναι γνωστό το όνομα μιας κόρης του, της Μάρα, η οποία παντρεύτηκε Σέρβο ευγενή, άρχοντα του πριγκηπάτου της Ζέτας<ref>{{sfn|Fine |1994, σελ. |p=531</ref>}}.

Ηδη από το 1393, οι [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανοί]] Τούρκοι είχαν καταλάβει το Σκαντάρ (σημ. [[Σκόδρα]]), τo Ντριβάστ (σημ. χωριό Ντριστ) και άλλες θέσεις της βόρειας Αλβανίας<ref>{{sfn|Fine |1994, σσ. |p=419-20</ref>}}. Ωστόσο αυτές οι θέσεις επανήλθαν στον έλεγχο Αλβανών αρχηγών, οι οποίοι όμως μέχρι το 1402 είχαν ήδη καταστεί υποτελείς των Τούρκων. Το 1402, ο Καστριώτης συνόδευσε, μαζί με άλλους Αλβανούς υποτελείς, τον Οθωμανό σουλτάνο [[Βαγιαζήτ Α΄|Βαγιαζίτ]] στη Μικρά Ασία, στην εκστρατεία του τελευταίου εναντίον των Μογγόλων του [[Ταμερλάνος|Ταμερλάνου]] η οποία κατέληξε στη μοιραία [[μάχη της Άγκυρας]].<ref name=Fine422/>

Μετά τη δεινή ήττα των Τούρκων από τους Μογγόλους στη μάχη εκείνη, διάφοροι υποτελείς των πρώτων στην Αλβανία ζήτησαν και έλαβαν την προστασία των [[Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας|Βενετών]]. Επίσης, οι Βενετοί έθεσαν υπό τον έλεγχό τους τη Σκόδρα και το φρούριο της [[Κρούγια|Κρόια]] (σημ. Kruje).<ref>{{sfn|Fine |1994, σσ. |p=510-11</ref>}} Μετά από αυτές τις εξελίξεις, ο σουλτάνος [[Μαχμούτ Α΄|Μεχμέτ Α]]' θεώρησε αναγκαίο να επαναφέρει την οθωμανική ισχύ στην περιοχή. Έτσι, το 1415, εξαπέλυσε ισχυρή επίθεση η οποία οδήγησε στην κατάληψη της Κρόια και μερικών δευτερευόντων οχυρών. Μετά από αυτές τις εξελίξεις, οι δύο ισχυρότερες οικογένειες της Αλβανίας, οι Balsic και οι Τόπια, σταδιακά έχασαν τη δύναμή τους. Τη θέση τους πήραν οι Arianiti της νότιας Αλβανίας και οι Καστριότι, οι οποίοι μέχρι το 1420 έγιναν η ισχυρότερη δύναμη στον βορρά, με επικεφαλής τον Ιωάννη.<ref name=Fine513-14>{{harvnb|Fine |1994, σσ. |page=513-14}}</ref> Ο Καστριώτης, όντας υποτελής των Βενετών και πολίτης της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας από το 1413<ref name=Fine515>{{harvnb|Fine |1994, σελ. |page=515}}</ref> και, στη συνέχεια, υποτελής των Τούρκων (1415), ξεκίνησε από την περιοχή μεταξύ του άνω Mati (σημ. Ματ) και του άνω [[Δρίνος|Δρίνου]] και, πιέζοντας προς τα βόρεια, κατέλαβε τα Τίρανα, καθιστώντας υποτελείς του διάφορες φυλές που έλεγχαν εδάφη στα ανατολικά, σχεδόν μέχρι το [[Πρίζρεν]]. Φαίνεται ότι μέχρι το 1420 είχε ήδη φτάσει μέχρι τις εκβολές του Mati, με την έγκριση του Σουλτάνου, αποκτώντας έτσι πρόσβαση στη θάλασσα. Η πρόσβαση αυτή έδωσε στον Καστριώτη, τη δυνατότητα να εκμεταλλευτεί το εμπόριο ξυλείας την οποία διέθετε άφθονη η περιοχή που αυτός ήλεγχε. Επίσης ήλθε σε συμφωνία με τους εμπόρους του [[Ντουμπρόβνικ]], επιτρέποντάς τους να δρουν στην επικράτειά του.<ref name=Fine513-14/>

Έως το 1423, ο Καστριώτης είχε επεκτείνει την επικράτειά του έως το Αλέσιο (σημ. Lezhë) και, δωροδοκούμενος από τους Βενετούς, προσχώρησε σε αυτούς, μαζί με άλλους Αλβανούς φυλάρχους<ref name=Fine517>{{harvnb|Fine |1994, σελ. |page=517}}</ref>. Όμως την ίδια χρονιά οι Τούρκοι είχαν ήδη τελειώσει τη δική τους δυναστική σύρραξη και εξαπέλυσαν μεγάλη επίθεση, αποτέλεσμα της οποίας ήταν οι επαναφορά των Καστριότι και Arianiti στην υποτέλεια προς τον Σουλτάνο. Ως εγγύηση για τη νομιμοφροσύνη του, ο Ιωάννης Καστριώτης έστειλε τους γιους του ως ομήρους στην οθωμανική πρωτεύουσα, [[Αδριανούπολη]], το 1423. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Γεώργιος, μετέπειτα γνωστός ως [[Σκεντέρμπεης]], ο οποίος σύντομα εξισλαμίστηκε και ανήλθε σε ψηλά στρατιωτικά αξιώματα.<ref>{{sfn|Fine |1994, σσ. |p=521-22</ref>}}

Το 1430, μετά την πτώση της [[Θεσσαλονίκη]]ς, ο σουλτάνος [[Μουράτ Α΄|Μουράτ]] αποφάσισε να εκμεταλλευτεί την εκ νέου ανοιχτή δίοδο προς τα δυτικά για να επιτεθεί εναντίον της Ηπείρου της οποίας ο ηγεμόνας [[Κάρολος Τόκος|Κάρολος Τόκο]] είχε μόλις πεθάνει. Ωστόσο, ο Μουράτ διέθετε αρκετές ακόμη δυνάμεις οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν εναντίον της γειτονικής Αλβανίας, καταλαμβάνοντας το Δυρράχιο. Επίσης κατέλαβε και το μεγαλύτερο μέρος των κτήσεων του Καστριώτη, με τον οποίο ήταν έντονα εξοργισμένος, λόγω των στενών σχέσεών του με τους Βενετούς. Στις περιοχές του Καστριώτη, οι Τούρκοι εγκατέστησαν φρουρές σε δυο οχυρά και λεηλάτησαν την υπόλοιπη χώρα.<ref name="Fine 1994, σελ. 527"Fine527>{{harvnb|Fine |1994, σελ. |page=527}}</ref> Στη συνέχεια, μοίρασαν τη χώρα σε τιμαριούχους από την Ανατολία, όπως είχαν πράξει και το 1420. Το ένα τέταρτο των τιμαρίων το έδωσαν σε πιστούς τους Αλβανούς άρχοντες, από τους οποίους κάποιοι είχαν ήδη προσηλυτιστεί στον [[Μουσουλμανισμός|μουσουλμανισμό]]. Μεγάλο μέρος των υπόλοιπων αρχηγών κατέφυγε στα βουνά, ιδιαίτερα γύρω από το [[Τεπελένι]], συνεχίζοντας την αντίσταση κατά των Τούρκων.<ref name="Fine 1994, σελ. 527"Fine527/>

Ο Καστριώτης πέθανε το 1437, ως μοναχός με το όνομα Ιωακείμ, στη [[Μονή Χιλανδαρίου]] του [[Άγιο Όρος|Αγίου Όρους]], γεγονός που μαρτυρά τις μακρόχρονες και στενές σχέσεις των Αλβανών φεουδαρχών με το σερβικό αυτό μοναστήρι<ref>{{Cite journal|magazine=Balcanica|publisher=Institute for Balkan Studies, SASA|title = Mount Athos, Wallachian princes (Voyvodes), John Kastriotis, and the Albanian tower, a dependency of Hilandar|url = http://www.doiserbia.nb.rs/Article.aspx?ID=0350-76530637081B&AspxAutoDetectCookieSupport=1#.Ve3p4Zf8Wz0|website = www.doiserbia.nb.rs|accessdate = 2015-09-07|last = Bojović|first = Boško|publication-place==Belgrade, Serbia|doi=10.2298/BALC0637081B}}</ref>. Τότε ο Σουλτάνος έδωσε εντολή στον Οθωμανό κυβερνήτη της Κρόια να αφαιρέσει και τις τελευταίες κτήσεις από την οικογένεια του Καστριώτη. Όμως, το 1443, ο Σκεντέρμπεης, εξοργισμένος από τη μεταχείριση των Τούρκων προς την οικογένειά του, επαναστάτησε και, για περίπου δύο δεκαετίες, έγινε η κεντρική μορφή της αντίστασης κατά των Οθωμανών στην Αλβανία.<ref>{{sfn|Fine |1994, σελ. |p=556</ref>}}

*''Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα'', τόμος 32, λήμμα Καστριώτης.

*''Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα'', τόμος 6, λήμμαλήμματα Αλβανία, Ιστορία της Αλβανίας.

*"Σαράντος Καργάκος, ''Αλβανοί, Αρβανίτες, Έλληνες", Σαράντος Καργάκος'', Β' Έκδοση, 2000.

*Fine, John Van Antwerp,{{Cite ''book|title=The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest'',|first=John Van Antwerp|last=Fine|publisher=University of Michigan Press, 1994, ISBN |isbn=978-0-472-08260-5|year=1994|location=|page=||ref=harv}}

*Schmitt Jens Oliver,{{Cite ''book|title=Skanderbeg: Der neue Alexander auf dem Balkan'',|first=Jens Oliver|last=Schmitt|publisher=Pustet, |isbn=3791722298|year=2009, ISBN 3791722298|series=|location=|page=|ref=harv}}

*"Dictionarium Latino Epiroticum", Fransiscus Blanchus

*"''Ιστορία του Ελληνικού Έθνους'', Τόμος Ε', μέρος Β', Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, σχολιασμός Καρολίδη

*"''Ιστορία του Σουλίου και Πάργας"'', Χριστόφορος Περραιβός

*"''Αλβανία"'', Αχ. Λαζάρου, Νέα Εστία, 1994

*Britannica ''Encyclopedia Britannica'', λήμμα Albania, Medieval Culture, 2007