Κιλκίς: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Τον Οκτώβριο του 1912, κατά τον [[Α' Βαλκανικός Πόλεμος|Α' Βαλκανικό Πόλεμο]], οι εξαρχικοί κάτοικοι του Κιλκίς υποδέχθηκαν πανηγυρικά το [[Βουλγαρικές Ένοπλες Δυνάμεις|βουλγαρικό στρατό]]. Δυο μήνες αργότερα η πόλη έγινε πρωτεύουσα της «επαρχίας Θεσσαλονίκης» της νεοσύστατης Βουλγαρικής Στρατιωτικής Διοίκησης Μακεδονίας, με σαφή στόχο την αθέτηση της συμμαχίας και την επίθεση στη Θεσσαλονίκη. Τον πρώτο καιρό της [[Βουλγαρία|βουλγαρικής]] κυριαρχίας, παραστρατιωτικές ομάδες [[κομιτατζήδες|κομιτατζήδων]] εξαπέλυσαν διωγμό εναντίον των [[μουσουλμάνοι|μουσουλμάνων]] κατοίκων της πόλης, με αποτέλεσμα το 1913 οι περισσότεροι να έχουν καταφύγει στη [[Θεσσαλονίκη]] και μόνο 22 από τις 300 μουσουλμανικές οικογένειες της πόλης να έχουν παραμείνει εκεί.<ref>{{cite news|url=https://www.efsyn.gr/themata/fantasma-tis-istorias/73276_mia-paraxeni-apeleytherosi|title=Μια παράξενη «απελευθέρωση»|date=2016-06-18 |author=Τάσος Κωστόπουλος|newspaper=[[Η Εφημερίδα των Συντακτών]]}}</ref>

Στο [[Β' Βαλκανικός Πόλεμος|Β' Βαλκανικό Πόλεμο]] του [[1913]] ο ελληνικός στρατός εισήλθε στο Κιλκίς μετά από την τριήμερη, πολύνεκρη [[Μάχη Κιλκίς-Λαχανά|μάχη του Κιλκίς-Λαχανά]] ([[19 Ιουνίου|19]]-[[21 Ιουνίου]]), κατά την οποία οι ελληνικές απώλειες ξεπέρασαν τις 10.000,<ref>{{cite book|last=Μαργαρίτης|first=Γιώργος|title=Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα. Οι απαρχές 1900-1922|volume=A2|year=1999|editor-last=Χατζηιωσήφ|editor-first=Χρήστος|chapter=Οι πόλεμοι|publisher=Βιβλιόραμα|location=Αθήνα|page=171}} {{cite journal|last=Embiricos|first=Léonidas|title=Kilkis 1913 : territoire, population et violence en Macédoine|journal=European Journal of Turkish Studies|issue=12|year=2011|url=https://journals.openedition.org/ejts/4486}} Για τις κινήσεις των αντίπαλων στρατευμάτων κατά τη μάχη, βλ. {{cite book|last=Σβολόπουλος|first=Κωνσταντίνος|title=Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Νεώτερος Ελληνισμός από το 1881 ως το 1913|volume=ΙΔ΄|year=1977|chapter=Η μάχη του Κιλκίς-Λαχανά (19-21 Ιουνίου 1913) πόλεμοι|publisher=Εκδοτική Αθηνών|location=Αθήνα|pages=342-344}}</ref> αλλά αποτέλεσε καθοριστικό βήμα για την τελική, νικηφόρα για την Ελλάδα έκβαση του πολέμου.<ref name="K118">Γεώργιος Καραμαλάκης, Η μεταξύ Πάικου και Κρουσσίων Χώρα, Β΄ έκδοση, εκδόσεις Ηδωνός, Αθήνα, 1997, σελ. 118</ref> Όταν ο ελληνικός στρατός εισήλθε στο Κιλκίς το πρωί της 21ης Ιουνίου/4ης Ιουλίου, βρήκε την πόλη έρημη, καθώς οι περισσότεροι κάτοικοί της,<ref name="πυρπόληση">{{harvnb|Καράβας|2014|pages=317-319}}. {{cite journal|last=Embiricos|first=Léonidas|title=Kilkis 1913 : territoire, population et violence en Macédoine|journal=European Journal of Turkish Studies|issue=12|year=2011|url=https://journals.openedition.org/ejts/4486}} {{cite news|url=https://www.efsyn.gr/themata/fantasma-tis-istorias/73276_mia-paraxeni-apeleytherosi|title=Μια παράξενη «απελευθέρωση»|date=18-06-2016|author=Τάσος Κωστόπουλος|newspaper=[[Η Εφημερίδα των Συντακτών]]}} {{cite book|last=Κωστόπουλος|first=Τάσος|title=Πόλεμος και εθνοκάθαρση: Η ξεχασμένη πλευρά μιας δεκαετούς εθνικής εξόρμησης (1912-1922)|year=2007|publisher=Βιβλιόραμα|location=Αθήνα|pages=50-51}}</ref> που ήταν [[Βούλγαροι]], 7.000 συνολικά, μετά από προτροπή του [[Βούλγαροι|Βούλγαρου]] επισκόπου<ref name="K118"/> είχαν ακολουθήσει τον υποχωρούντα βουλγαρικό στρατό, με την εξαίρεση 400 αμάχων που βρήκαν καταφύγιο στο καθολικό ορφανοτροφείο της πόλης και 70 ατόμων που παρέμειναν στην πόλη και μάλλον σκοτώθηκαν. ΠροςΗ τοπόλη απόβραδοκαταστράφηκε της ίδιας μέρας το Κιλκίς, αφού λεηλατήθηκε, πυρπολήθηκε και καταστράφηκεσχεδόν ολοκληρωτικά από τον ελληνικό στρατό.<ref name="πυρπόληση"/> Οι Κιλκισιώτες που εγκατέλειψαν την πόλη και κατέφυγαν στη Βουλγαρία εγκαταστάθηκαν στο μεγαλύτερο μέρος τους στη [[Σόφια]].<ref name="K118"/>