Δοσίθεος Β΄ Ιεροσολύμων: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
μ ορθογραφικά λάθη |
||
Γραμμή 3:
== Βιογραφικά στοιχεία ==
Γεννήθηκε στην [[Εξοχή Αχαΐας|Αράχωβα]] του
Έμεινε ορφανός σε
Χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος από τον Μητροπολίτη Κορίνθου στην μονή των Αγίων Αποστόλων σε ηλικία έντεκα ετών κατά παράβαση των σχετικών εκκλησιαστικών κανόνων περί ηλικίας<ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.13</ref> και πήγε στη συνέχεια στην [[Αθήνα]] <ref>Τάσος Γριτσόπουλος, «Πατρίς και μονή μετανοίας Δοσίθεου Ιεροσολύμων», ''Θεολογία'', τομ. 41, τχ.2 (Απρίλιος-Ιούνιος 1970), σελ. 299-300.</ref>το 1653 <ref>Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005, σελ.358</ref>Μετά ήλθε στην [[Κωνσταντινούπολη]],ίσως
Το 1667 αποστέλλεται από τον Νεκτάριο ως πατριαρχικός έξαρχος στις Ρουμανικές χώρες.<ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.18</ref>για να ρυθμίσει περιουσιακά θέματα του Πατριαρχείου.<ref>Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ.111</ref>
==Η πατριαρχεία του==
Ο [[Νεκτάριος Ιεροσολύμων]] παραιτήθηκε τον Ιανουάριο του 1669 λόγω των δυσχερειών που αντιμετώπιζε ο
===Οι πρώτες του ενέργειες===
Μόλις ανέλαβε καθήκοντα αναδιοργάνωσε την Αγιοταφική Αδελφότητα εκδίδοντας λεπτομερείς διατάξεις γι΄αυτήν. <ref>αρχιμ. Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, «Δοσίθεος Πατριάρχης Ιεροσολύμων», Νέα Σιών, τομ.5 (1907), σελ101</ref> Το
Προβαίνει σε χειροτονίες καλύπτοντας τα κενά στο πατριαρχείο του: το 1671 χειροτονεί νέο μητροπολίτη Γάζας και νέο επίσκοπο Σινά, το 1672 νέο
===Η τοπική Σύνοδος του 1672 και η Ομολογία του Δοσίθεου===
Τον [[Μάρτιος|Μάρτιο]] του 1672 συγκάλεσε στην [[Ιερουσαλήμ]] σύνοδο τοπική με αφορμή τα εγκαίνια της [[Βασιλική της Γεννήσεως|βασιλικής της Βηθλεέμ]] και με σκοπό να καταδείξει πως ο [[Κύριλλος Λούκαρις |Κύριλλος Λούκαρης]] δεν ήταν ''καλβινόφρονας''<ref>Αρχιπ. Ιορδάνου Τ.Π.Θέμελης, «Αι σύνοδοι της Εκκλησίας Ιεροσολύμων. Η σύνοδος του Πατριάρχου Δοσιθέου», Νέα Σιών, τχ.Θ (Σεπτέμβριος 1924),
Στα
Σε κάθε περίπτωση αποσκοπούσε στο «[...]ν'αντιπαραθέση εις την καλβινικήν Λουκάρειον Ομολογίαν ιδίαν ορθόδοξον Ομολογίαν,ίνα δι' αυτής διακριθή σαφώς η ορθόδοξος διδασκαλία από της προτεσταντικής[...]»<ref>[[Ιωάννης Καρμίρης]], «Η Ομολογία της Ορθοδόξου Πίστεως του Πατριάχρου Ιεροσολύμων Δοσίθεου», Θεολογία, τομ.20,τχ.1(1949), σελ.100</ref>
Είναι «ο
Το 1723 χρησιμοποιήθηκε από τους τέσσερις πατριάρχες της Ανατολής ως ορθόδοξο πλαίσιο για ον διάλογο με τους Αγγλικανούς ''Ανωμότους''.<ref>Χρήστος Γιανναράς, Ορθοδοξία και Δύση στη νεώτερη Ελλάδα, εκδ. Δόμος, Αθήνα, 2006, σελ.132</ref>
Σε αυτήν την Ομολογία που αποτελείται από 18 όρους και 4 ερωτήσεις γίνεται λόγος για την Αγία Τριάδα, την Αγία Γραφή, την πρόγνωση και το αυτεξούσιο, τη δημιουργία,την πρόνοια, το προπατορικό αμάρτημα, την ενανθρώπηση και το έργο του Χριστού,την τιμή και την μεσιτεία των Αγίων, για την πίστη και τα έργα, την Εκκλησία και το αλάθητο,την ιεραρχία και τα μέλη αυτής, τη δικαίωση, τα Μυστήρια και ιδιαιτέρως το Βάπτισμα, τη Θεία Ευχαριστία και τα έσχατα.<ref>[[Ιωάννης Καρμίρης]], «Δοσίθεος Β'»,Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τομ.5(1964),
===Ο αγώνας υπέρ των προσκυνημάτων των Αγίων Τόπων===
Ταξίδεψε στη συνέχεια στην [[Κωνσταντινούπολη]] τον [[Ιούλιος|Ιούλιο]] του 1672 με σκοπό την παροχή οικονομικής βοήθειας. Εκεί πληροφορήθηκε πως ο Ναός της Βηθλεέμ είχε καταστεί από τον μουτεβελή της Πύλης του αγίου Τάφου σε χάνι αξιώνοντας για την απομάκρυνσή του χρήματα ενώ σε αντίθετη περίπτωση θα τον γκρέμιζε. Ο Δοσίθεος μετέβη στην [[Αδριανούπολη]] για να ζητήσει να
Ο Δοσίθεος έδρασε άμεσα υποβάλλοντας αναφορά σχετική στον [[Μωάμεθ Δ΄|Μεχμέτ Δ']]. Τον [[Φεβρουάριος|Φεβρουάριο]] του 1675 εξέθεσε ενώπιον του [[Μωάμεθ Δ΄|Μεχμέτ Δ']] τα επιχειρήματα του ο Δοσίθεος πείθοντας τον σουλτάνο να
==Νέες περιοδείες του Δοσίθεου Β' και η δράση του υπέρ των
Ο Δοσίθεος επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ τον Ιανουάριο του 1676 και έμεινε εκεί μέχρι το Πάσχα της ίδιας χρονιάς, όμως έφυγε εσπευσμένα λόγω απόπειρας δολοφονίας σε βάρος του. Περιόδευσε μέχρι το 1677 στην Μολδαβία και από τον Ηγεμόνα Στέφανο Βοεβόδα έλαβε οικονομική βοήθεια και δώρο το μοναστήρι των Ταξιαρχών. Τον Σεπτέμβριο του 1678 γύρισε στην Ιερουσαλήμ για σύντομο χρονικό διάστημα
επειδή βρίσκονταν σε οικονομική ένδεια λόγω των υπέρογκων φόρων που τους είχαν επιβάλει οι Τούρκοι κάτι που τους είχε εξωθήσει σε δανεισμό.<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΒ (Δεκέμβριος 1928), σελ.734-738</ref>
Έτσι με συντονισμένες προσπάθειές του πέτυχε ο Δοσίθεος να περιέλθουν τα Ιβηρικά Μοναστήρια στην πλήρη κατοχή της Αγιοταφικής Αδελφότητας.<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΒ (Δεκέμβριος 1928), σελ.741</ref>
==Η σχέση του με τους Ρώσους==
Το 1683 ο Πατριάρχης Μόσχας διά του Έλληνα ιεροδιακόνου Μελέτιου Δομέστικου ζητάει από τον Δοσίθεο να στείλει δασκάλους κατάλληλους για τη Σχολή της Μόσχας κι
Μετά από σχετική παράκληση της Ρωσικής κυβέρνησης ασχολήθηκε μετη διευθέτηση του ζητήματος της υποταγής στον Πατριάρχη Μόσχας της
Ο Δοσίθεος έστειλε επιστολή στον Κωνσταντινουπόλεως [[Πατριάρχης Ιάκωβος|Ιάκωβο Β΄]] ο οποίος τελικά εξέδωσε Συνοδικό Τόμο που καθόριζε τα δίκαια του θρόνου της Ιερουσαλήμ.<ref>[[Ιωάννης Αναστασίου]], Σιναϊτικά του ΙΣΤ' και ΙΖ' αιώνος.,εκδ. ΑΠΘ. Επιστημονική Επετηρίς Θεολογικής Σχολής, τομ. ΙΕ-ανάτυπον, Θεσσαλονίκη, 1970, σελ.98 κεξ</ref> Παράλληλα έστειλε επιστολή ο Δοσίθεος στον Μόσχας Αδριανό ζητώντας να απορρίψει το σχετικό αίτημα των Σιναϊτών για υπαγωγή αυτών στον Μόσχας.<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΒ (Δεκέμβριος 1928), σελ.745</ref>
Όταν το 1696 αλώθηκε από του Ρώσους το [[Αζόφ]] ο Δοσίθεος έστειλε κρυφά απεσταλμένο στον τσάρο για να τον συγχαρεί.<ref>[[Απόστολος Βακαλόπουλος]], «Ο Μέγας Πέτρος και οι Έλληνες», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, τομ.ΙΑ (1975),σελ.56</ref>
==Η σχέση του με τις Ηγεμονίες==
Ο Δοσίθεος δεν ήταν άγνωστος στις Ηγεμονίες, αφού ήδη από τη νεότητά του τις επισκεπτότανε όπως όταν
==Τα προσκυνήματα εκ νέου στους Λατίνους==
Τον Απρίλιο του 1689 εξεδόθη σουλτανικό διάταγμα με το οποίο τα αγιοταφικά προσκυνήματα δίδονταν στους Λατίνους, υπό την διπλωματική πίεση της Γαλλίας.<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΒ (Δεκέμβριος 1928), σελ.748</ref>Από τότε μέχρι τον θανατό του δεν επισκέφθηκε την Ιερουσαλήμ. Όμως προσέγγισε την Ρωσία με υπόμνημα που απέστειλε στους συνάρχοντες τσάρους Πέτρο και Ιωάννη τον Νοέμβριο του 1690<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών
Αν και πέτυχε την έκδοση διαταγμάτων σχετικών με το δικαίωμα αφής του Αγίου Φωτός και της επισκευής μιας εκκλησίας και μίας μονής και του
Επίσης λόγω του πολέμου που είχε ξεκνήσει η [[Ρωσία]] με τη [[Σουηδία]] δεν επιθυμούσε να ανοίξει νέο μέτωπο με την Τουρκική πλευρά και δεν ανακίνησε το θέμα των
Ο Δοσίθεος ζήτησε από τον τσάρο να συσταθεί Αγιοταφικό Μετόχειο στην [[Μόσχα]] με σκοπό την
==Ο θάνατός του==
Απεβίωσε στην [[Κωνσταντινούπολη]] στο Αγιοταφικό Μετόχιο της πόλης τη νύχτα μεταξύ [[6 Φεβρουαρίου]] και [[7 Φεβρουαρίου]]<ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.31</ref> [[1707]] σε ηλικία 66 ετών.<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών
Στην κηδεία του παρέστη ο Κωνσταντινουπόλεως Γαβριήλ Γ', αρχιερείς,ιερείς, μοναχοί και Έλληνες άρχοντες. Προσωρινώς ετάφη στο ναό της Αγίας Παρασκευής στο προάστιο της Κωνσταντινούπολης Χάσκιοϊ στις 8 Φεβρουαρίου και μετά οκτώ χρόνια μεταφέρθηκαν τα
==Η μέριμνά του για τα βιβλία, τα χειρόγραφα και τις εκδόσεις==
Μέρος της δραστηριότητάς του ήταν και η ενασχόλησή του με τα βιβλία. Συνέλεξε πολλά χειρόγραφα και βιβλία κατά τις περιοδείες του. Με τα βιβλία επιχειρούσε να διαφωτίσει τον κλήρο και τους μοναχούς του πατριαρχείου του. Επίσης αντέγραψε χειρόγραφα στα
Αντέγραφε χειρόγραφα και τα έστελνε ως δώρο σε άλλες εκκλησίες, όπως η ''Συναγωγή νόμων εκ διαφόρων Νομίμων'', αντίγραφο μέρους της Νομικής Συναγωγής του , την οποία απέστειλε στην Μόσχα μετά το 1687.<ref>Δ.Γ.Αποστολόπουλος-Π.Δ.Μιχαηλάρης,«Το θέμα», Η Νομική Συναγωγή του Δοσίθεου. Μια πηγή και ένα τεκμήριο, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών-Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, Αθήνα, 1987,
Οι εκδόσεις που εισηγείτο εξυπηρετούσαν την υπεράσπιση της ορθόδοξης πίστεως και την απόκρουση των Ρωμαιοκαθολικών (παπικών) και Καλβινικών δογμάτων. Πολλές από αυτές τις εκδόσεις αφιερώνονται στο πρόσωπό του, όπως η ''Δογματική Διδασκαλία'' του [[Σεβαστός Κυμινήτης|Σεβαστού Κυμινήτη]]<ref>Δημήτρης Οικονομίδης, «Τα εν Βλαχία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1690-1821)», Αθηνά, τομ.76(1976-1977), σελ.68</ref>
Υπήρξε επίσης ο ιδρυτής ελληνικών τυπογραφείων στην Μολδαβία στην περίοδο της ηγεμονίας του Γεωργίου Δούκα<ref>Δημήτρης Οικονομίδης,«Τα εν Μολδαβία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1642-1821)», Αθηνά, τομ.75(1974-1975),σελ.260</ref>Συγκεκριμένα ίδρυσε στο Ιάσιο στον Άγιο Σάββα ελληνικό και ρουμανικό και στην Βλαχία σε Βουκουρέστι, Τεργκοβίστε, Ρίμνικ και Σναγκώβ <ref>Δημήτρης Οικονομίδης,«Τα εν Μολδαβία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1642-1821)», Αθηνά, τομ.75(1974-1975),σελ.262</ref>
Γραμμή 57:
==Η μέριμνά του για την εκπαίδευση==
Μεριμνά για την σύσταση σχολείων και μετά τη
Υπήρξε ένας εκ των συνιδρυτών της Αυθεντικής Ακαδημίας της Ουγγροβλαχίας<ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.206-215</ref>Αν και όπως λέει ο Αθανάσιος Καραθανάσης «η συμβολή του Δοσίθεου στις διεργασίες της ίδρυσης της Ακαδημίας δεν τεκμηριώνονται από σύγχρονες μαρτυρίες, αλλά νομίζουμε ότι ο ρόλος του [...] θα πρέπει να ήταν καθοριστικός.»<ref>Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ.113</ref>Ιδιαίτερη επίσης φροντίδα επέδειξε για την ενίσχυση της Ελληνολατινοσλαβικής Ακαδημίας της Μόσχας και την ανάπτυξη της τυπογραφίας της <ref>Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ.113</ref>
Γραμμή 65:
*''Τόμος Καταλλαγής εν ω περιέχονται συγγραφαί ανωνύμων τινών και Ιωάννου νομοφύλακος και Γεωργίου του Κορεσσίου και Μακαρίου ιερομονάχου του Μακρή και συνέλευσις εν τη αγία Σοφία και Θεοδώρου του Αγαλλιανού και Ματθαίου του Βλαστάρεως και σύνοδος εν τη Αγία Σοφία'',Ιάσιο 1692. Στρεφομενο κατά των Λατίνων γενικώς και ειδικώς κατά του Λέοντος Αλλάτιου.<ref>[[Ιωάννης Καρμίρης]], «Η Ομολογία της Ορθοδόξου Πίστεως του Πατριάχρου Ιεροσολύμων Δοσίθεου», Θεολογία, τομ.18-19(1940-1948), σελ702,υποσ.2</ref>
*''Εγχειρίδιον κατά Ιωάννου Καρυοφύλλου'', Ιάσιο,1694. μετά τη συνοδική καταδίκη του [[Ιωάννης Καρυοφύλης|Ιωάννη Καρυοφύλλη]] το 1691, το συγγράφει πραγματευόμενος την ευχαριστιακή διδασκαλία και αναιρώντας βήμα-βήμα τη διδασκαλία του Καρυοφύλλη.<ref>Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005, σελ.368-369Δημήτρης Οικονομίδης, «Τα εν Βλαχία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1690-1821)», Αθηνά, τομ.76(1976-1977), σελ.71 Δημήτρης Οικονομίδης,«Τα εν Μολδαβία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1642-1821)», Αθηνά, τομ.75(1974-1975),σελ.272</ref><ref>Ο Καρυοφύλλης απάντησε με το ''Εγχειρίδιον,Περί τινων αποριών και λύσεων, Μονή Sagnov, 1697 Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ. 36</ref>
*''Τόμος αγάπης κατά Λατίνων, συλλεγείς και τυπωθείς παρά Δοσιθέου Πατριάρχου Ιεροσολύμων'', Ιάσιο 1698.<ref>[[Ιωάννης Καρμίρης]], «Η Ομολογία της Ορθοδόξου Πίστεως του
*''Τόμος χαράς'',Ιάσιο, 1705 Αναφέρεται στο παπικό πρωτείο<ref>Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005,σελ.369-370</ref>
*Η ''Ιστορία περί των εν Ιεροσολύμοις πατριαρχευσάντων, διηρημενη εν δώδεκα βιβλίοις συγγραφείσα μεν παρά του μακαρία τη λήξει γενομένου κυρίου Δοσιθέου, κοσμηθείσα δε, και εν τάξει αρίστη τεθείσα παρά του μακαριωτάτου Πατριάρχου Ιεροσλύμων κυριου κυριου Χρυσάνθου, ου και αναλώμασι ετυπώθη, εν έτει της αρχιερατέιας αυτού ογδόω..εν Βουκουρεστίω..επιμελεία και διορθώσει Μητροφάνους ταπεινού ιερομονάχου Γρηγορά του εκ Δωδώνης'', <ref>Γεώργιος Κουρνούτος, «Η Δωδεκάβιβλος του Δοσίθεου εις την τυπογραφίαν του Βουκουρεστίου», Θεολογία, τομ.24 (1953), σελ.250, υποσ.1</ref><ref>Το κείμενο εδώ [http://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?rec=/metadata/c/1/8/metadata-155-0000072.tkl&do=86007.pdf&lang=en&pageno=1&pagestart=1&width=733.92%20pts&height=1045.44%20pts&maxpage=1428]</ref><ref> σύγχρονη επανέκδοση: Δοσίθεος πατριάρχης Ιεροσολύμων, Ιστορία περί των εν Ιεροσολύμοις πατριαρχευσάντων διηρημένη εν δώδεκα βιβλίοις, άλλως καλούμενη Δωδεκάβιβλος Δοσίθεου, Βιβλία A'-IB',εισ. Αρχιμ. Ειρηναίου Δεληδήμου, τ. 1-6, Θεσσαλονίκη, 1982-1983</ref>αντιπροσωπεύει ένα από τα σημαντικότερα ιστοριογραφικά έργα του 17ου αι. στη νεώτερη ελληνική ιστορία.<ref>Κώστας Σαρρής, «Περίληψη μεταπτυχιακής εργασίας: Η «δωδεκάβιβλος» του Δοσίθεου Ιεροσολύμων και η έκδοσή της από τον Χρύσανθο Νοταρά», Εγνατία : επιστημονική επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής,ΑΠΘ , τ. 7 (2003), σ. 372</ref>Η διαίρεση του, χιλίων καιπλέον σελίδων<ref>Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005, σελ.370</ref>, έργου σε δώδεκα βιβλία, όπως σημειώνεται και στην αρχή του τίτλου, έγινε η αφορμή να υιοθετηθεί χάριν συντομίας ο όρος ''Δωδεκάβιβλος'' του Δοσιθέου, ο οποίος χρησιμοποιείται και σήμερα αν και δεν συναντάται πουθενά μέσα στο έργο που τιτλοφορεί.<ref>Κώστας Σαρρής,«Ο Χρύσανθος Νοταράς και η έκδοση της Δωδεκαβίβλου του Δοσίθεου Ιεροσολύμων: μια περίπτωση αναληθούς χρονολογίας έκδοσης (1715 / c. 1722)», Μνήμων, τομ. 27 (2005), σελ.29</ref> Η ''ιστορικοθεολογική αυτή εγκυκλοπαίδεια''<ref>Χρίστος Πατρινέλης, «Δοσίθεος Β'»,Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τομ.3 (1990) Εκδοτική Αθηνών, σελ.301</ref>, απομνημονευματικού χαρακτήρα σύμφωνα με το Άλκη Αγγέλου<ref>[[Άλκης Αγγέλου]], «Πρώιμες μορφές ιστορικών αφηγήσεων-Απομνημονεύματα», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, τομ.Ι (1974),σελ.406</ref>-απομνημονευματικού διότι αναφέρεται σε γεγονότα του τέλους του 17ου αι.και στα περισσότερα που περιγράφει είχε και ο ίδιος αναμειχθεί<ref>Χρίστος Πατρινέλης, «Δοσίθεος Β'»,Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τομ.3 (1990) Εκδοτική Αθηνών, σελ301</ref> -το επεξεργαζόταν επί σειρά ετών αλλάζοντάς του πολλές φορές τη μορφή.<ref>Γεώργιος Κουρνούτος, «Η Δωδεκάβιβλος του Δοσίθεου εις την τυπογραφίαν του Βουκουρεστίου», Θεολογία, τομ.24 (1953), σελ.250</ref>Οι μελετητές έχουν εντοπίσει ως πρότυπό της το έργο του [[Παΐσιος Λιγαρίδης |Παΐσιου Λιγαρίδη]]<ref>Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005,σελ.117</ref>. Όταν πέθανε ο Δοσίθεος ο ανιψιός του και διάδοχός του Χρύσανθος Νοταράς είχε λάβει την εντολή να το τυπώσει.<ref>Γεώργιος Κουρνούτος, «Η Δωδεκάβιβλος του Δοσίθεου εις την τυπογραφίαν του Βουκουρεστίου», Θεολογία, τομ.24 (1953), σελ.251</ref> Ωστόσο έκανε αρκετές παρεμβάσεις σε αυτό όπως εξαρχάισε γλωσσικά το πρωτότυπο αλλά προέβη και σε προληπτική λογοκρισία για λόγους πολιτικούς εκκλησιαστικούς και προσωπικούς.<ref>Κώστας Σαρρής, «Περίληψη μεταπτυχιακής εργασίας: Η «δωδεκάβιβλος» του Δοσίθεου Ιεροσολύμων και η έκδοσή της από τον Χρύσανθο Νοταρά», Εγνατία : επιστημονική επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής,ΑΠΘ , τ. 7 (2003), σ. 372</ref> Το έργο αυτό του Δοσίθεου κατανοείται στην προοπτική απόκρουσης της καθολικής και προτεσταντικής προσηλυτιστικής δράσης σε βάρος της Ανατολικής Εκκλησίας.<ref>Κώστας Σαρρής,«Ο Χρύσανθος Νοταράς και η έκδοση της Δωδεκαβίβλου του Δοσίθεου Ιεροσολύμων: μια περίπτωση αναληθούς χρονολογίας έκδοσης (1715 / c. 1722)», Μνήμων, τομ. 27 (2005), σελ.28</ref>Ωστόσο το οξύ ύφος γραφής του δεν αντισταθμίζει την έλλειψη κριτικής εμβάθυνσης που το χαρακτηρίζει.<ref>Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005,σελ.370</ref>Το έργο καθυστέρησε να τυπωθεί λόγω των ρευστών πολιτικών συνθηκών που επικρατούσαν στην Βλαχία(θάνατος ηγεμόνα Στέφανου Καντακουζηνού, η κατοχή της χώρας από τους Αυστριακούς,αλλαγές στον ηγεμονικό θρόνο μεταξύ Ιωάννου και Νικόλαου Μαυροκορδάτου. Τελικά κυκλοφόρησε στα 1723.<ref>Δημήτρης Οικονομίδης, «Τα εν Βλαχία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1690-1821)», Αθηνά, τομ.76(1976-1977), σελ.73-74</ref>
Γραμμή 73:
==Αποτίμηση της δράσης του==
Για την ανώνυμο συντάκτη του βιβλίου ''Η εκκλησία Ιεροσολύμων κατά τους τέσσαρας τελευταίους αιώνας (1517-1900)''(εκδ.1900), ο Δοσίθεος «ήτο άνθρωπος μεγάλης δραστηριότητος,ενθέρμου ζήλου υπέρ της Εκκλησίας, ευπαίδευτος και ως άριστα συκεκροτημένος , νους έξοχος [...]υπήρξε το θαύμα της εποχής αυτού»<ref>Εταιρεία "Ο Ελληνισμός", Η εκκλησία Ιεροσολύμων κατά τους τέσσαρας τελευταίους αιώνας (1517-1900), τυπ. Σακελλαρίου, Π.Δ.,Αθήνησιν, 1900, σελ.89-90</ref> Σύμφωνα με το δογματολόγο Ιωάννη Καρμίρη, ήταν «εις των διαπρεπεστάτων ορθοδόξων πατριαρχών και θεολόγων της ιζ' εκατονταετηρίδος και καθόλου της μεταπατερικής εποχής,και δη ο επισημότατος και ενεργητικώτατος των συμβολικών και πολεμικών θεολόγων της μεταβυζαντινής περιόδου»<ref>[[Ιωάννης Καρμίρης]], «Η Ομολογία της Ορθοδόξου Πίστεως του
Για τον [[Απόστολος Βακαλόπουλος|Βακαλόπουλο]] ο Δοσίθεος «συνεχίζοντας την θρησκευτική παράδοση του Βυζαντίου συσπειρώνει μέσα στον ίδιο πολιτιστικό κύκλο τα έθνη, τα οποία άλλοτε ήταν τμήματα ή εδέχονταν την ακτινοβολία του μεγάλου κράτους»<ref>[[Απόστολος Βακαλόπουλος]], Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τομ.Δ, Θεσσαλονίκη, 1973, σελ.254</ref>κι αυτό αποτυπώνεται στις πρωτοβουλίες που έλαβε για παράδειγμα σχετικά με τις εκδόσεις βιβλίων στην Βλαχία.<ref>Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ.74</ref>
Ο Χρίστος Πατρινέλης σημειώνει πως στην επιβίωση του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και στη διάσωση των προσκυνημάτων συντέλεσε το γεγονός πως στον θρόνο των Ιεροσολύμων βρέθηκαν άνδρες με μεγάλη διοικητική και διπλωματική ικανότητα, λογιοσύνη και ηθική ακτινοβολία,όπως ο Δοσίθεος<ref>Χρίστος Πατρινέλης, «Τα άλλα Πατριαρχεία της ανατολής»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, τομ.ΙΑ (1975),σελ.134 Χρίστος Πατρινέλης, «Δοσίθεος Β'»,Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τομ.3 (1990) Εκδοτική Αθηνών, σελ. 301</ref>
|