Δοσίθεος Β΄ Ιεροσολύμων: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας
μ ορθογραφικά λάθη
Γραμμή 3:
 
== Βιογραφικά στοιχεία ==
Γεννήθηκε στην [[Εξοχή Αχαΐας|Αράχωβα]] του δήμου[[Δήμος Φελλόης|Δήμου Φελλόης]] της [[επαρχία Καλαβρύτων|επαρχίαςΕπαρχίας Καλαβρύτων]] στις [[31 Μαΐου]] [[1641]]. Ο πατέρας του ονομαζόταν Νικόλαος και η μητέρα του Άννα.<ref>αρχιμ. Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, «Δοσίθεος Πατριάρχης Ιεροσολύμων», Νέα Σιών, τομ.5 (1907), σελ97σελ.97</ref>Η μητέρα του, κόρη κάποιου Βελισσαρίου, καταγόταν από την Κερνίκη της Πελοποννήσου. <ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.11</ref>Ανήκε στη μεσαία τάξη και είχε το επώνυμο ''Σκαρπέτης'' κι όχι ''Νοταράς''.<ref>Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005, σελ.358</ref>Σε ηλικία επτά ετών μετέβη στην [[Πάτρα]] άγνωστο για ποιον λόγο,ίσως για να φοιτήσει σε κάποιο σχολείο, αλλά αμέσως γύρισε στο χωριό του.<ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.11-12</ref>
Έμεινε ορφανός σε ηλικάηλικία οκτώ ετών και από τη μητεραμητέρα του ενώ ο πατέρας του έμπορος πέθανε στην [[Κωνσταντινούπολη]] στις 24 Ιουνίου 1649. Τον μόρφωσή του ανέλαβαν ο παππούς του Γιώργος, μοναχός στη μονή των Αγίων Αποστόλων στην Κόρινθο<ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.11</ref> και ο μητροπολίτης Κορίνθου Γρηγόριος ο Γουλανός<ref>Τάσος Γριτσόπουλος, «Πατρίς και μονή μετανοίας Δοσίθεου Ιεροσολύμων», ''Θεολογία'', τομ. 41, τχ.2 (Απρίλιος-Ιούνιος 1970), σελ. 297.</ref>
Χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος από τον Μητροπολίτη Κορίνθου στην μονή των Αγίων Αποστόλων σε ηλικία έντεκα ετών κατά παράβαση των σχετικών εκκλησιαστικών κανόνων περί ηλικίας<ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.13</ref> και πήγε στη συνέχεια στην [[Αθήνα]] <ref>Τάσος Γριτσόπουλος, «Πατρίς και μονή μετανοίας Δοσίθεου Ιεροσολύμων», ''Θεολογία'', τομ. 41, τχ.2 (Απρίλιος-Ιούνιος 1970), σελ. 299-300.</ref>το 1653 <ref>Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005, σελ.358</ref>Μετά ήλθε στην [[Κωνσταντινούπολη]],ίσως επείδηεπειδή τον προσκάλεσε ο μητροπολίτης Κορίνθου Γρηγόριος, τον [[Ιανουάριος|Ιανουάριο]] του [[1657]], και διέμενε στο μετόχιο του Αγίου Τάφου.<ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.15</ref> Εκεί γνωρίστηκε με τον [[Παΐσιος Ιεροσολύμων|Πατριάρχη Ιεροσολύμων Παΐσιο]]<ref>Τάσος Γριτσόπουλος, «Πατρίς και μονή μετανοίας Δοσίθεου Ιεροσολύμων», ''Θεολογία'', τομ. 41, τχ.2 (Απρίλιος-Ιούνιος 1970), σελ. 300-301.</ref>, με τον οποίο περιόδευσε στον [[Εύξεινος Πόντος|Εύξεινο Πόντο]] και τις [[Μολδοβλαχία|Παραδουνάβιες Ηγεμονίες]] για ζητείες. Οι γνώσεις του στα τουρκικά, αραβικά, ρωσικά, γεωργιανά, ελληνικά και λατινικά,«πρέπει να περιορίζονταν στο καθημερινό λεξιλόγιο, όπωςφανερώνειόπως φανερώνει και ο τροποςτρόπος με τον οποίο χειρίζεται τα λατινικά»<ref>Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005, σελ.358</ref><ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.33</ref> Μετά το θάνατο του Παϊσίου τον [[Δεκέμβριος|Δεκέμβριο]] του [[1660]] επέστρεψε στην [[Κωνσταντινούπολη]], και ένα χρόνο αργότερα προσλήφθηκε από τον νέο [[Νεκτάριος Ιεροσολύμων|Πατριάρχη Ιεροσολύμων Νεκτάριο]] ως [[Αρχιδιάκονος|αρχιδιάκονός]] του. Χειροτονήθηκε μητροπολίτης Καισαρείας (Παλαιστίνης) το [[1666]].<ref>Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005, σελ.358</ref>
Το 1667 αποστέλλεται από τον Νεκτάριο ως πατριαρχικός έξαρχος στις Ρουμανικές χώρες.<ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.18</ref>για να ρυθμίσει περιουσιακά θέματα του Πατριαρχείου.<ref>Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ.111</ref>
 
==Η πατριαρχεία του==
Ο [[Νεκτάριος Ιεροσολύμων]] παραιτήθηκε τον Ιανουάριο του 1669 λόγω των δυσχερειών που αντιμετώπιζε ο θρονοςθρόνος του<ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.18-19</ref> και ο Δοσίθεος ανέβηκε στον θρόνο του [[Πατριαρχείο Ιεροσολύμων|Πατριαρχείου Ιεροσολύμων]] στις [[23 Ιανουαρίου]] [[1669]] όταν τον εξέλεξε η Σύνοδος του [[Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως |Πατριαρχείου Κωσνταντινουπόλεως]] σε ηλικάηλικία 28 ετών.<ref>αρχιμ. Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, «Δοσίθεος Πατριάρχης Ιεροσολύμων», Νέα Σιών, τομ.5 (1907), σελ.101</ref> Πατριάρχευσε για τριανταοκτώτριάντα οκτώ χρόνια. Όμως στα ίδια τα Ιεροσόλυμα δεν έμεινε παρά δύο χρόνια.<ref>Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005,σελ.359</ref>Μόνο τέσσερις φορές μετέβη στην έδρα του στα: 1671,1675,1678,1683 και 129 φορές άλλαξε τόπο διαμονής.<ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.21</ref>Τα ταξίδια του όπως επισημαίνει ο Αθανάσιος Καραθανάσης «δεν έχουν το χαρακτήρα της μάθησης» δεν είναι ένας κοσμοπολίτης αλλά οργανώνει τον αγώνα κατά της καθολικής και προτεσταντικής προπαγάνδας.<ref>Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ.110</ref>
===Οι πρώτες του ενέργειες===
Μόλις ανέλαβε καθήκοντα αναδιοργάνωσε την Αγιοταφική Αδελφότητα εκδίδοντας λεπτομερείς διατάξεις γι΄αυτήν. <ref>αρχιμ. Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, «Δοσίθεος Πατριάρχης Ιεροσολύμων», Νέα Σιών, τομ.5 (1907), σελ101</ref> Το καλαικαίρικαλοκαίρι του 1669 πραγματοποίησε περιοδεία στη [[Μολδοβλαχία |Μολδοβλαχία]] συγκεντρώνοντας το πόσο των 20.000 γροσίων και πολλές κτηματικές δωρέες.<ref>αρχιμ. Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, «Δοσίθεος Πατριάρχης Ιεροσολύμων», Νέα Σιών, τομ.5 (1907), σελ103σελ.103</ref> Ανακαίνισε τη [[Βασιλική της Γεννήσεως|Βασιλική της Βηθλεέμ]] από τον [[Σεπτέμβριος|Σεπτέμβριο]] του 1671 έως τον [[Ιούλιος|Ιούλιο]] του 1672<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΑ (Νοέμβριος 1928), σελ663σελ.663</ref>
Προβαίνει σε χειροτονίες καλύπτοντας τα κενά στο πατριαρχείο του: το 1671 χειροτονεί νέο μητροπολίτη Γάζας και νέο επίσκοπο Σινά, το 1672 νέο μητροπολιτημητροπολίτη Πτολεμαΐδος.<ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.24-25</ref>
 
===Η τοπική Σύνοδος του 1672 και η Ομολογία του Δοσίθεου===
Τον [[Μάρτιος|Μάρτιο]] του 1672 συγκάλεσε στην [[Ιερουσαλήμ]] σύνοδο τοπική με αφορμή τα εγκαίνια της [[Βασιλική της Γεννήσεως|βασιλικής της Βηθλεέμ]] και με σκοπό να καταδείξει πως ο [[Κύριλλος Λούκαρις |Κύριλλος Λούκαρης]] δεν ήταν ''καλβινόφρονας''<ref>Αρχιπ. Ιορδάνου Τ.Π.Θέμελης, «Αι σύνοδοι της Εκκλησίας Ιεροσολύμων. Η σύνοδος του Πατριάρχου Δοσιθέου», Νέα Σιών, τχ.Θ (Σεπτέμβριος 1924), σελ501σελ.501</ref>
Στα πλαισιαπλαίσια αυτής της συνόδου διατυπώθηκε και η σχετική Ομολογία του. Μελετητές θεωρούν πως έχει λατινίζουσα χροιά λόγω της έντονης αντιπροτεσταντικής τάσεως αυτής<ref>[[Παναγιώτης Μπρατσιώτης]], «Βιβλιοκρισία: C. R. A. Georgi, Die Confessio Dosithei. Geschichte, Inhalt und Bedeutung. 110 Seiten 1940. Verlag E. Reinhardt. München. (R. M 4.50)», Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών τ.17 (1941-1947), σελ.328</ref>
Σε κάθε περίπτωση αποσκοπούσε στο «[...]ν'αντιπαραθέση εις την καλβινικήν Λουκάρειον Ομολογίαν ιδίαν ορθόδοξον Ομολογίαν,ίνα δι' αυτής διακριθή σαφώς η ορθόδοξος διδασκαλία από της προτεσταντικής[...]»<ref>[[Ιωάννης Καρμίρης]], «Η Ομολογία της Ορθοδόξου Πίστεως του Πατριάχρου Ιεροσολύμων Δοσίθεου», Θεολογία, τομ.20,τχ.1(1949), σελ.100</ref>
Είναι «ο πυρύναςπυρήνας των Πρακτικών της Συνόδου των Ιεροσολύμων, αποτελεί το αποκορύφωμα και το τέλος της αντιπαράθεσης γύρω από την Ομολογία του Λουκάρεως»<ref>Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005, σελ.363</ref>Προκειμένου δε να της προσδώσει κύρος συνεκάλεσε την συγκεκριμένη τοπική σύνοδο συγκροτημένης από από τους παρεπιδημούντες στα ΙεροσλόλυμαΙεροσόλυμα ορθόδοξους κληρικούς χάριν των εγκαινίων της [[Βασιλική της Γεννήσεως|Βασιλικής της Γεννήσεως]].<ref>[[Ιωάννης Καρμίρης]], «Η Ομολογία της Ορθοδόξου Πίστεως του ΠατριάχρουΠατριάρχου Ιεροσολύμων Δοσίθεου», Θεολογία, τομ.20, τχ.1(1949), σελ.111</ref>
Το 1723 χρησιμοποιήθηκε από τους τέσσερις πατριάρχες της Ανατολής ως ορθόδοξο πλαίσιο για ον διάλογο με τους Αγγλικανούς ''Ανωμότους''.<ref>Χρήστος Γιανναράς, Ορθοδοξία και Δύση στη νεώτερη Ελλάδα, εκδ. Δόμος, Αθήνα, 2006, σελ.132</ref>
Σε αυτήν την Ομολογία που αποτελείται από 18 όρους και 4 ερωτήσεις γίνεται λόγος για την Αγία Τριάδα, την Αγία Γραφή, την πρόγνωση και το αυτεξούσιο, τη δημιουργία,την πρόνοια, το προπατορικό αμάρτημα, την ενανθρώπηση και το έργο του Χριστού,την τιμή και την μεσιτεία των Αγίων, για την πίστη και τα έργα, την Εκκλησία και το αλάθητο,την ιεραρχία και τα μέλη αυτής, τη δικαίωση, τα Μυστήρια και ιδιαιτέρως το Βάπτισμα, τη Θεία Ευχαριστία και τα έσχατα.<ref>[[Ιωάννης Καρμίρης]], «Δοσίθεος Β'»,Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τομ.5(1964),στ195στ.195-196</ref>
 
===Ο αγώνας υπέρ των προσκυνημάτων των Αγίων Τόπων===
Ταξίδεψε στη συνέχεια στην [[Κωνσταντινούπολη]] τον [[Ιούλιος|Ιούλιο]] του 1672 με σκοπό την παροχή οικονομικής βοήθειας. Εκεί πληροφορήθηκε πως ο Ναός της Βηθλεέμ είχε καταστεί από τον μουτεβελή της Πύλης του αγίου Τάφου σε χάνι αξιώνοντας για την απομάκρυνσή του χρήματα ενώ σε αντίθετη περίπτωση θα τον γκρέμιζε. Ο Δοσίθεος μετέβη στην [[Αδριανούπολη]] για να ζητήσει να μεσολαβήσημεσολαβήσει ώστε να εκδοθεί σουλατινικήσουλτανική διαταγή η οποία εξασφάλιζε τον Ναό της Βηθλεέμ.<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΑ (Νοέμβριος 1928), σελ.665</ref> Στη συνέχεια περιόδευσε σε μοναστήρια της Ουγγροβλαχίας και έστειλε για μεγαλύτερη ασφάλεια μέρος της κάρας του [[Ιωάννης ο Βαπτιστής|Ιωάννη Προδρόμου]] που φυλασσόταν σε μοναστήρι της περιοχής στην [[Ιερουσαλήμ]].<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΑ (Νοέμβριος 1928), σελ.666</ref>Όταν βρισκόταν στο [[Βελιγράδι]] περί το τέλος του 1673 πληροφορήθηκε επίσης πως οι Γάλλοι θέλησαν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους τον [[Ναός της Αναστάσεως|Ναό της Αναστάσεως]].<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΑ (Νοέμβριος 1928), σελ.666-670</ref>
Ο Δοσίθεος έδρασε άμεσα υποβάλλοντας αναφορά σχετική στον [[Μωάμεθ Δ΄|Μεχμέτ Δ']]. Τον [[Φεβρουάριος|Φεβρουάριο]] του 1675 εξέθεσε ενώπιον του [[Μωάμεθ Δ΄|Μεχμέτ Δ']] τα επιχειρήματα του ο Δοσίθεος πείθοντας τον σουλτάνο να εκδόσειεκδώσει σουλτανικό ορισμό στις 28 Φεβρουαρίου 1675 με τον οποίο περιερχόταν η κατοχή του αγίου Τάφου και του αγίου Σπηλαίου της Βηθλεέμ στους Ορθοδόξους.<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΑ (Νοέμβριος 1928), σελ.674</ref>
 
==Νέες περιοδείες του Δοσίθεου Β' και η δράση του υπέρ των προσκηνημάτωνπροσκυνημάτων των Αγίων Τόπων==
Ο Δοσίθεος επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ τον Ιανουάριο του 1676 και έμεινε εκεί μέχρι το Πάσχα της ίδιας χρονιάς, όμως έφυγε εσπευσμένα λόγω απόπειρας δολοφονίας σε βάρος του. Περιόδευσε μέχρι το 1677 στην Μολδαβία και από τον Ηγεμόνα Στέφανο Βοεβόδα έλαβε οικονομική βοήθεια και δώρο το μοναστήρι των Ταξιαρχών. Τον Σεπτέμβριο του 1678 γύρισε στην Ιερουσαλήμ για σύντομο χρονικό διάστημα ανακαινιζονταςανακαινίζοντας την Μονή του Προφήτη Ηλία και χειροτονόνταςχειροτονώντας νέο μητροπολίτη Ναζαρέτ<ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.25</ref>. Τον Ιούνιο του 1679 μετέβη στην Κωνσταντινούπολη με σκοπό την απόκρουση της σύμπραξης Αρμενιών και Λατίνων. Το 1683 μετά την επιστροφή του στην Ιερουσαλήμ ενίσχυσε τα μοναστήρια των Γεωργιανών ορθοδόξων της περιοχής.<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΑ (Νοέμβριος 1928), σελ.676-677</ref>
επειδή βρίσκονταν σε οικονομική ένδεια λόγω των υπέρογκων φόρων που τους είχαν επιβάλει οι Τούρκοι κάτι που τους είχε εξωθήσει σε δανεισμό.<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΒ (Δεκέμβριος 1928), σελ.734-738</ref>
Έτσι με συντονισμένες προσπάθειές του πέτυχε ο Δοσίθεος να περιέλθουν τα Ιβηρικά Μοναστήρια στην πλήρη κατοχή της Αγιοταφικής Αδελφότητας.<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΒ (Δεκέμβριος 1928), σελ.741</ref>
 
==Η σχέση του με τους Ρώσους==
Το 1683 ο Πατριάρχης Μόσχας διά του Έλληνα ιεροδιακόνου Μελέτιου Δομέστικου ζητάει από τον Δοσίθεο να στείλει δασκάλους κατάλληλους για τη Σχολή της Μόσχας κι εκεινοςεκείνος έστειλε τους Λειχούδες.<ref>Ντόρη Παπαστράτου, «Οι αδελφοί Λειχούδες στην Πολωνία. Μια άγνωστη μαρτυρία», Ο Ερανιστής, τομ.14 (1977), σελ.284, υποσ.11</ref>
Μετά από σχετική παράκληση της Ρωσικής κυβέρνησης ασχολήθηκε μετη διευθέτηση του ζητήματος της υποταγής στον Πατριάρχη Μόσχας της εξαρτόμενηςεξαρτώμενης από το [[Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως|Οικουμενικό Πατριαρχείο]] μητρόπολης του Κιέβου στο Πατριαρχείο Μόσχας.<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΒ (Δεκέμβριος 1928), σελ.742</ref> Επίσης ασχολήθηκε με την αποτροπή της υπαγωγής της Ιεράς Μονής Σινά στο Πατριαρχείο Μόσχας. Συγκεκριμένα μετά από σχετικά αιτήματα που υπέβαλαν οι μοναχοί της Μονής Σινά προς τον τσάρο τελικά το 1687 ετέθη υπό την προστασία του Τσάρου.<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΒ (Δεκέμβριος 1928), σελ.742-744</ref>
Ο Δοσίθεος έστειλε επιστολή στον Κωνσταντινουπόλεως [[Πατριάρχης Ιάκωβος|Ιάκωβο Β΄]] ο οποίος τελικά εξέδωσε Συνοδικό Τόμο που καθόριζε τα δίκαια του θρόνου της Ιερουσαλήμ.<ref>[[Ιωάννης Αναστασίου]], Σιναϊτικά του ΙΣΤ' και ΙΖ' αιώνος.,εκδ. ΑΠΘ. Επιστημονική Επετηρίς Θεολογικής Σχολής, τομ. ΙΕ-ανάτυπον, Θεσσαλονίκη, 1970, σελ.98 κεξ</ref> Παράλληλα έστειλε επιστολή ο Δοσίθεος στον Μόσχας Αδριανό ζητώντας να απορρίψει το σχετικό αίτημα των Σιναϊτών για υπαγωγή αυτών στον Μόσχας.<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΒ (Δεκέμβριος 1928), σελ.745</ref>
Όταν το 1696 αλώθηκε από του Ρώσους το [[Αζόφ]] ο Δοσίθεος έστειλε κρυφά απεσταλμένο στον τσάρο για να τον συγχαρεί.<ref>[[Απόστολος Βακαλόπουλος]], «Ο Μέγας Πέτρος και οι Έλληνες», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, τομ.ΙΑ (1975),σελ.56</ref>
==Η σχέση του με τις Ηγεμονίες==
Ο Δοσίθεος δεν ήταν άγνωστος στις Ηγεμονίες, αφού ήδη από τη νεότητά του τις επισκεπτότανε όπως όταν πρωτοποετήθηκεπρωτοτοποθετήθηκε ως πατριαρχικός έξαρχος εκεί. Ο Δοσίθεος κατορθώνει χάρις στην χαρισματική προσωπικότητά του να επιβληθεί τόσο ο ίδιος όσο και να επιβάλει το Πατριαρχείο του στις ηγεμονίες. Με δική του πρωτοβουλία, πιθανόταπιθανότατα, οι Βλάχοι ηγεμόνες στράφηκαν στα χρόνια 1688-1711 στην ομόδοξη Ρωσία και αιτήθηκαν βοήθειας για την απελευθέρωσή τους από τους Τούρκους. Η ευνοϊκή δεξίωσή του από τους ηγεμόνες ήταν αποτέλεσμα πολλών παραγόντων: η σθεναρή αντίδραση προς την ξένη προπαγάνδα που επέδειξε και η παράλληλη ιδεολογία των ηγεμόνων ότι συνεχίζουν τη βυζαντινή παράδοση και άρα είναι και προστάτες της ορθοδοξίας έκανε τις δύο πλευρές να συνεργαστούν. Η γνώση εκ μέρους του των πολιτικών και πνευματικών προβλημάτων της περιοχής και η συμβολή στην επίλυσή τους ήταν οι παράγοντες εκείνοι που καθόρισαν την αποδοχή του.<ref>Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ.212-214</ref>
 
==Τα προσκυνήματα εκ νέου στους Λατίνους==
Τον Απρίλιο του 1689 εξεδόθη σουλτανικό διάταγμα με το οποίο τα αγιοταφικά προσκυνήματα δίδονταν στους Λατίνους, υπό την διπλωματική πίεση της Γαλλίας.<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΒ (Δεκέμβριος 1928), σελ.748</ref>Από τότε μέχρι τον θανατό του δεν επισκέφθηκε την Ιερουσαλήμ. Όμως προσέγγισε την Ρωσία με υπόμνημα που απέστειλε στους συνάρχοντες τσάρους Πέτρο και Ιωάννη τον Νοέμβριο του 1690<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών ΠροσκηνυμάτωνΠροσκυνημάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Α (Ιανουάριος 1929), σελ.41-42</ref>Η Ρωσική πλευρά απάντησε πως όταν θα διεξάγονταν Ρωσοτουρκικές διπραγματεύσειςδιαπραγματεύσεις θα ρυθμιζόταν και το θέμα των προσκηνυμάτωνπροσκυνημάτων υπέρ των Ελλήνων.<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών ΠροσκηνυμάτωνΠροσκυνημάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Β (Φεβρουάριος 1929), σελ.98-104</ref>
Αν και πέτυχε την έκδοση διαταγμάτων σχετικών με το δικαίωμα αφής του Αγίου Φωτός και της επισκευής μιας εκκλησίας και μίας μονής και του τρούλλουτρούλου του Ναού της Αναστάσεως<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών ΠροσκηνυμάτωνΠροσκυνημάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Β (Φεβρουάριος 1929), σελ.105-109</ref>τελικά με τη Ρωσοτουρκική συνθήκη του 1700 επιστράφηκαν τα προσκηνύματαπροσκυνήματα στους Ορθοδόξους, αλλά στην πράξη το ζήτημα παρέμενε εκκρεμές.<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών ΠροσκηνυμάτωνΠροσκυνημάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Γ (Μάρτιος 1929), σελ.162-165</ref>
Επίσης λόγω του πολέμου που είχε ξεκνήσει η [[Ρωσία]] με τη [[Σουηδία]] δεν επιθυμούσε να ανοίξει νέο μέτωπο με την Τουρκική πλευρά και δεν ανακίνησε το θέμα των προσκηνημάτωνπροσκυνημάτων.<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών Προσκυνημάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Δ (Απρίλιος 1929), σελ235</ref>
Ο Δοσίθεος ζήτησε από τον τσάρο να συσταθεί Αγιοταφικό Μετόχειο στην [[Μόσχα]] με σκοπό την εξυπήρέτησηεξυπηρέτηση των εκάστοτε απεσταλμένων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων στην [[Ρωσία]] <ref>Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών ΠροσκηνυμάτωνΠροσκυνημάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Δ (Απρίλιος 1929), σελ237</ref>ΕπισηςΕπίσης αξιοποιούσε κάθε δυνατή ευκαιρία για να προωθήσει το θέμα των προσκυνημάτων όταν στα 1703-1704 θα μετέβαινε στην Μόσχα Τούρκος απεστελμένοςαπεσταλμένος και έστειλε επιστολές στον Ρώσο Ηγεμόνα.<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών ΠροσκηνυμάτωνΠροσκυνημάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Δ (Απρίλιος 1929), σελ239</ref>
 
==Ο θάνατός του==
Απεβίωσε στην [[Κωνσταντινούπολη]] στο Αγιοταφικό Μετόχιο της πόλης τη νύχτα μεταξύ [[6 Φεβρουαρίου]] και [[7 Φεβρουαρίου]]<ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.31</ref> [[1707]] σε ηλικία 66 ετών.<ref>Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών ΠροσκηνυμάτωνΠροσκυνημάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Δ (Απρίλιος 1929), σελ242-243</ref>
Στην κηδεία του παρέστη ο Κωνσταντινουπόλεως Γαβριήλ Γ', αρχιερείς,ιερείς, μοναχοί και Έλληνες άρχοντες. Προσωρινώς ετάφη στο ναό της Αγίας Παρασκευής στο προάστιο της Κωνσταντινούπολης Χάσκιοϊ στις 8 Φεβρουαρίου και μετά οκτώ χρόνια μεταφέρθηκαν τα όσταοστά του στα Ιεροσόλυμα με μέριμνα του ανιψιού του και ετάφησαν στη Μονή των Αγίων ΤεσσεράκονταΤεσσαράκοντα Μαρτύρων.<ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.32</ref>
 
==Η μέριμνά του για τα βιβλία, τα χειρόγραφα και τις εκδόσεις==
Μέρος της δραστηριότητάς του ήταν και η ενασχόλησή του με τα βιβλία. Συνέλεξε πολλά χειρόγραφα και βιβλία κατά τις περιοδείες του. Με τα βιβλία επιχειρούσε να διαφωτίσει τον κλήρο και τους μοναχούς του πατριαρχείου του. Επίσης αντέγραψε χειρόγραφα στα ΙεροσόλημαΙεροσόλυμα ενώ ίδρυσε και βιβλιοθήκη στο πατριαρχείο του<ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.25</ref>
Αντέγραφε χειρόγραφα και τα έστελνε ως δώρο σε άλλες εκκλησίες, όπως η ''Συναγωγή νόμων εκ διαφόρων Νομίμων'', αντίγραφο μέρους της Νομικής Συναγωγής του , την οποία απέστειλε στην Μόσχα μετά το 1687.<ref>Δ.Γ.Αποστολόπουλος-Π.Δ.Μιχαηλάρης,«Το θέμα», Η Νομική Συναγωγή του Δοσίθεου. Μια πηγή και ένα τεκμήριο, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών-Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, Αθήνα, 1987,σελ36σελ.36-37</ref>
Οι εκδόσεις που εισηγείτο εξυπηρετούσαν την υπεράσπιση της ορθόδοξης πίστεως και την απόκρουση των Ρωμαιοκαθολικών (παπικών) και Καλβινικών δογμάτων. Πολλές από αυτές τις εκδόσεις αφιερώνονται στο πρόσωπό του, όπως η ''Δογματική Διδασκαλία'' του [[Σεβαστός Κυμινήτης|Σεβαστού Κυμινήτη]]<ref>Δημήτρης Οικονομίδης, «Τα εν Βλαχία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1690-1821)», Αθηνά, τομ.76(1976-1977), σελ.68</ref>
Υπήρξε επίσης ο ιδρυτής ελληνικών τυπογραφείων στην Μολδαβία στην περίοδο της ηγεμονίας του Γεωργίου Δούκα<ref>Δημήτρης Οικονομίδης,«Τα εν Μολδαβία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1642-1821)», Αθηνά, τομ.75(1974-1975),σελ.260</ref>Συγκεκριμένα ίδρυσε στο Ιάσιο στον Άγιο Σάββα ελληνικό και ρουμανικό και στην Βλαχία σε Βουκουρέστι, Τεργκοβίστε, Ρίμνικ και Σναγκώβ <ref>Δημήτρης Οικονομίδης,«Τα εν Μολδαβία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1642-1821)», Αθηνά, τομ.75(1974-1975),σελ.262</ref>
Γραμμή 57:
 
==Η μέριμνά του για την εκπαίδευση==
Μεριμνά για την σύσταση σχολείων και μετά τη δωρέαδωρεά 2650 ασλανίων από τον Γεώργιο Καστριώτη, ιδρύονται σχολές για νέους και για μοναχούς στην Γάζα, την Ιερουσαλήμ, τη Ραμάλα,Τάϊπιν, Πεζαλά και Κοράκιο.<ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.27</ref>
Υπήρξε ένας εκ των συνιδρυτών της Αυθεντικής Ακαδημίας της Ουγγροβλαχίας<ref>Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.206-215</ref>Αν και όπως λέει ο Αθανάσιος Καραθανάσης «η συμβολή του Δοσίθεου στις διεργασίες της ίδρυσης της Ακαδημίας δεν τεκμηριώνονται από σύγχρονες μαρτυρίες, αλλά νομίζουμε ότι ο ρόλος του [...] θα πρέπει να ήταν καθοριστικός.»<ref>Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ.113</ref>Ιδιαίτερη επίσης φροντίδα επέδειξε για την ενίσχυση της Ελληνολατινοσλαβικής Ακαδημίας της Μόσχας και την ανάπτυξη της τυπογραφίας της <ref>Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ.113</ref>
 
Γραμμή 65:
*''Τόμος Καταλλαγής εν ω περιέχονται συγγραφαί ανωνύμων τινών και Ιωάννου νομοφύλακος και Γεωργίου του Κορεσσίου και Μακαρίου ιερομονάχου του Μακρή και συνέλευσις εν τη αγία Σοφία και Θεοδώρου του Αγαλλιανού και Ματθαίου του Βλαστάρεως και σύνοδος εν τη Αγία Σοφία'',Ιάσιο 1692. Στρεφομενο κατά των Λατίνων γενικώς και ειδικώς κατά του Λέοντος Αλλάτιου.<ref>[[Ιωάννης Καρμίρης]], «Η Ομολογία της Ορθοδόξου Πίστεως του Πατριάχρου Ιεροσολύμων Δοσίθεου», Θεολογία, τομ.18-19(1940-1948), σελ702,υποσ.2</ref>
*''Εγχειρίδιον κατά Ιωάννου Καρυοφύλλου'', Ιάσιο,1694. μετά τη συνοδική καταδίκη του [[Ιωάννης Καρυοφύλης|Ιωάννη Καρυοφύλλη]] το 1691, το συγγράφει πραγματευόμενος την ευχαριστιακή διδασκαλία και αναιρώντας βήμα-βήμα τη διδασκαλία του Καρυοφύλλη.<ref>Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005, σελ.368-369Δημήτρης Οικονομίδης, «Τα εν Βλαχία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1690-1821)», Αθηνά, τομ.76(1976-1977), σελ.71 Δημήτρης Οικονομίδης,«Τα εν Μολδαβία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1642-1821)», Αθηνά, τομ.75(1974-1975),σελ.272</ref><ref>Ο Καρυοφύλλης απάντησε με το ''Εγχειρίδιον,Περί τινων αποριών και λύσεων, Μονή Sagnov, 1697 Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ. 36</ref>
*''Τόμος αγάπης κατά Λατίνων, συλλεγείς και τυπωθείς παρά Δοσιθέου Πατριάρχου Ιεροσολύμων'', Ιάσιο 1698.<ref>[[Ιωάννης Καρμίρης]], «Η Ομολογία της Ορθοδόξου Πίστεως του ΠατριάχρουΠατριάρχου Ιεροσολύμων Δοσίθεου», Θεολογία, τομ.18-19(1940-1948), σελ702,υποσ.3</ref> Επρόκειτο για αντιλατινικό έργο με κείμενα βυζαντινών συγγραφέων προ του 1453,στρεφόμενο κυρίως κατά συγχρόνων επικριτών του [[Γρηγόριος Παλαμάς|Γρηγόριου Παλαμά]].<ref>Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005,σελ.71</ref>
*''Τόμος χαράς'',Ιάσιο, 1705 Αναφέρεται στο παπικό πρωτείο<ref>Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005,σελ.369-370</ref>
*Η ''Ιστορία περί των εν Ιεροσολύμοις πατριαρχευσάντων, διηρημενη εν δώδεκα βιβλίοις συγγραφείσα μεν παρά του μακαρία τη λήξει γενομένου κυρίου Δοσιθέου, κοσμηθείσα δε, και εν τάξει αρίστη τεθείσα παρά του μακαριωτάτου Πατριάρχου Ιεροσλύμων κυριου κυριου Χρυσάνθου, ου και αναλώμασι ετυπώθη, εν έτει της αρχιερατέιας αυτού ογδόω..εν Βουκουρεστίω..επιμελεία και διορθώσει Μητροφάνους ταπεινού ιερομονάχου Γρηγορά του εκ Δωδώνης'', <ref>Γεώργιος Κουρνούτος, «Η Δωδεκάβιβλος του Δοσίθεου εις την τυπογραφίαν του Βουκουρεστίου», Θεολογία, τομ.24 (1953), σελ.250, υποσ.1</ref><ref>Το κείμενο εδώ [http://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?rec=/metadata/c/1/8/metadata-155-0000072.tkl&do=86007.pdf&lang=en&pageno=1&pagestart=1&width=733.92%20pts&height=1045.44%20pts&maxpage=1428]</ref><ref> σύγχρονη επανέκδοση: Δοσίθεος πατριάρχης Ιεροσολύμων, Ιστορία περί των εν Ιεροσολύμοις πατριαρχευσάντων διηρημένη εν δώδεκα βιβλίοις, άλλως καλούμενη Δωδεκάβιβλος Δοσίθεου, Βιβλία A'-IB',εισ. Αρχιμ. Ειρηναίου Δεληδήμου, τ. 1-6, Θεσσαλονίκη, 1982-1983</ref>αντιπροσωπεύει ένα από τα σημαντικότερα ιστοριογραφικά έργα του 17ου αι. στη νεώτερη ελληνική ιστορία.<ref>Κώστας Σαρρής, «Περίληψη μεταπτυχιακής εργασίας: Η «δωδεκάβιβλος» του Δοσίθεου Ιεροσολύμων και η έκδοσή της από τον Χρύσανθο Νοταρά», Εγνατία : επιστημονική επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής,ΑΠΘ , τ. 7 (2003), σ. 372</ref>Η διαίρεση του, χιλίων καιπλέον σελίδων<ref>Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005, σελ.370</ref>, έργου σε δώδεκα βιβλία, όπως σημειώνεται και στην αρχή του τίτλου, έγινε η αφορμή να υιοθετηθεί χάριν συντομίας ο όρος ''Δωδεκάβιβλος'' του Δοσιθέου, ο οποίος χρησιμοποιείται και σήμερα αν και δεν συναντάται πουθενά μέσα στο έργο που τιτλοφορεί.<ref>Κώστας Σαρρής,«Ο Χρύσανθος Νοταράς και η έκδοση της Δωδεκαβίβλου του Δοσίθεου Ιεροσολύμων: μια περίπτωση αναληθούς χρονολογίας έκδοσης (1715 / c. 1722)», Μνήμων, τομ. 27 (2005), σελ.29</ref> Η ''ιστορικοθεολογική αυτή εγκυκλοπαίδεια''<ref>Χρίστος Πατρινέλης, «Δοσίθεος Β'»,Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τομ.3 (1990) Εκδοτική Αθηνών, σελ.301</ref>, απομνημονευματικού χαρακτήρα σύμφωνα με το Άλκη Αγγέλου<ref>[[Άλκης Αγγέλου]], «Πρώιμες μορφές ιστορικών αφηγήσεων-Απομνημονεύματα», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, τομ.Ι (1974),σελ.406</ref>-απομνημονευματικού διότι αναφέρεται σε γεγονότα του τέλους του 17ου αι.και στα περισσότερα που περιγράφει είχε και ο ίδιος αναμειχθεί<ref>Χρίστος Πατρινέλης, «Δοσίθεος Β'»,Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τομ.3 (1990) Εκδοτική Αθηνών, σελ301</ref> -το επεξεργαζόταν επί σειρά ετών αλλάζοντάς του πολλές φορές τη μορφή.<ref>Γεώργιος Κουρνούτος, «Η Δωδεκάβιβλος του Δοσίθεου εις την τυπογραφίαν του Βουκουρεστίου», Θεολογία, τομ.24 (1953), σελ.250</ref>Οι μελετητές έχουν εντοπίσει ως πρότυπό της το έργο του [[Παΐσιος Λιγαρίδης |Παΐσιου Λιγαρίδη]]<ref>Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005,σελ.117</ref>. Όταν πέθανε ο Δοσίθεος ο ανιψιός του και διάδοχός του Χρύσανθος Νοταράς είχε λάβει την εντολή να το τυπώσει.<ref>Γεώργιος Κουρνούτος, «Η Δωδεκάβιβλος του Δοσίθεου εις την τυπογραφίαν του Βουκουρεστίου», Θεολογία, τομ.24 (1953), σελ.251</ref> Ωστόσο έκανε αρκετές παρεμβάσεις σε αυτό όπως εξαρχάισε γλωσσικά το πρωτότυπο αλλά προέβη και σε προληπτική λογοκρισία για λόγους πολιτικούς εκκλησιαστικούς και προσωπικούς.<ref>Κώστας Σαρρής, «Περίληψη μεταπτυχιακής εργασίας: Η «δωδεκάβιβλος» του Δοσίθεου Ιεροσολύμων και η έκδοσή της από τον Χρύσανθο Νοταρά», Εγνατία : επιστημονική επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής,ΑΠΘ , τ. 7 (2003), σ. 372</ref> Το έργο αυτό του Δοσίθεου κατανοείται στην προοπτική απόκρουσης της καθολικής και προτεσταντικής προσηλυτιστικής δράσης σε βάρος της Ανατολικής Εκκλησίας.<ref>Κώστας Σαρρής,«Ο Χρύσανθος Νοταράς και η έκδοση της Δωδεκαβίβλου του Δοσίθεου Ιεροσολύμων: μια περίπτωση αναληθούς χρονολογίας έκδοσης (1715 / c. 1722)», Μνήμων, τομ. 27 (2005), σελ.28</ref>Ωστόσο το οξύ ύφος γραφής του δεν αντισταθμίζει την έλλειψη κριτικής εμβάθυνσης που το χαρακτηρίζει.<ref>Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005,σελ.370</ref>Το έργο καθυστέρησε να τυπωθεί λόγω των ρευστών πολιτικών συνθηκών που επικρατούσαν στην Βλαχία(θάνατος ηγεμόνα Στέφανου Καντακουζηνού, η κατοχή της χώρας από τους Αυστριακούς,αλλαγές στον ηγεμονικό θρόνο μεταξύ Ιωάννου και Νικόλαου Μαυροκορδάτου. Τελικά κυκλοφόρησε στα 1723.<ref>Δημήτρης Οικονομίδης, «Τα εν Βλαχία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1690-1821)», Αθηνά, τομ.76(1976-1977), σελ.73-74</ref>
Γραμμή 73:
 
==Αποτίμηση της δράσης του==
Για την ανώνυμο συντάκτη του βιβλίου ''Η εκκλησία Ιεροσολύμων κατά τους τέσσαρας τελευταίους αιώνας (1517-1900)''(εκδ.1900), ο Δοσίθεος «ήτο άνθρωπος μεγάλης δραστηριότητος,ενθέρμου ζήλου υπέρ της Εκκλησίας, ευπαίδευτος και ως άριστα συκεκροτημένος , νους έξοχος [...]υπήρξε το θαύμα της εποχής αυτού»<ref>Εταιρεία "Ο Ελληνισμός", Η εκκλησία Ιεροσολύμων κατά τους τέσσαρας τελευταίους αιώνας (1517-1900), τυπ. Σακελλαρίου, Π.Δ.,Αθήνησιν, 1900, σελ.89-90</ref> Σύμφωνα με το δογματολόγο Ιωάννη Καρμίρη, ήταν «εις των διαπρεπεστάτων ορθοδόξων πατριαρχών και θεολόγων της ιζ' εκατονταετηρίδος και καθόλου της μεταπατερικής εποχής,και δη ο επισημότατος και ενεργητικώτατος των συμβολικών και πολεμικών θεολόγων της μεταβυζαντινής περιόδου»<ref>[[Ιωάννης Καρμίρης]], «Η Ομολογία της Ορθοδόξου Πίστεως του ΠατριάχρουΠατριάρχου Ιεροσολύμων Δοσίθεου», Θεολογία, τομ.18-19(1940-1948), σελ.695</ref>
Για τον [[Απόστολος Βακαλόπουλος|Βακαλόπουλο]] ο Δοσίθεος «συνεχίζοντας την θρησκευτική παράδοση του Βυζαντίου συσπειρώνει μέσα στον ίδιο πολιτιστικό κύκλο τα έθνη, τα οποία άλλοτε ήταν τμήματα ή εδέχονταν την ακτινοβολία του μεγάλου κράτους»<ref>[[Απόστολος Βακαλόπουλος]], Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τομ.Δ, Θεσσαλονίκη, 1973, σελ.254</ref>κι αυτό αποτυπώνεται στις πρωτοβουλίες που έλαβε για παράδειγμα σχετικά με τις εκδόσεις βιβλίων στην Βλαχία.<ref>Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ.74</ref>
Ο Χρίστος Πατρινέλης σημειώνει πως στην επιβίωση του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και στη διάσωση των προσκυνημάτων συντέλεσε το γεγονός πως στον θρόνο των Ιεροσολύμων βρέθηκαν άνδρες με μεγάλη διοικητική και διπλωματική ικανότητα, λογιοσύνη και ηθική ακτινοβολία,όπως ο Δοσίθεος<ref>Χρίστος Πατρινέλης, «Τα άλλα Πατριαρχεία της ανατολής»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, τομ.ΙΑ (1975),σελ.134 Χρίστος Πατρινέλης, «Δοσίθεος Β'»,Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τομ.3 (1990) Εκδοτική Αθηνών, σελ. 301</ref>