Βικιπαίδεια

Σίφωνας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Διάσωση 1 πηγών και υποβολή 0 για αρχειοθέτηση.) #IABot (v2.0
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 1:
[[Αρχείο:Stoughton Tornado.jpg|thumb|312px315px|right|Σίφωνας με ταχύτητα ανέμων 200 μίλια /την ώρα<ref>[http://www.stoughtontornado.org/ www.stoughtontornado.org/Stoughton Tornado, August 18, 2005.]</ref> (322 χλμ /την ώρα), στο Στάουτον του [[Ουισκόνσιν]], [[ΗΠΑ]], στις 18 Aυγούστου 2005.]]
'''Σίφωνας''' στη [[Μετεωρολογία]] ή κοινώς '''σίφουνας''' ονομάζεται μια ταχέως περιστρεφόμενη στήλη [[Άνεμος|ανέμου]] που οφείλεται σε πολύ χαμηλή [[ατμοσφαιρική πίεση]] στο κέντρο της στήλης και η οποία αποφύεται από τη βάση τεράστιων καταιγιδοφόρων νεφών, γνωστά ως [[σωρειτομελανίες]], έως το έδαφος. Στις [[Ηνωμένες Πολιτείες]] ονομάζεται «tornado» (τορνέιντο) ή ενίοτε στην καθομιλουμένη «twister» (τουίστερ). Πρόκειται για το πλέον έντονο και βίαιο [[μετεωρολογικό φαινόμενο]] και από τα πλέον παράξενα της φύσης. Από την άλλη, συνήθως είναι μικρής διαμέτρου και σύντομης χρονικής διάρκειας και, ως αποτέλεσμα, οι καταστροφές που προκαλεί είναι περιορισμένης έκτασης.
 
Οι σίφωνες αποτελούν μια παγκόσμια απειλή, καθώς εμφανίζονται τακτικά σε πάρα πολλά σημεία του πλανήτη και σε όλες τις ηπείρους, εκτός από την [[Ανταρκτική]]. Οι ετήσιες ανθρώπινες απώλειες λόγω των σιφώνων ανέρχονται σε 300 - 400 άτομα παγκοσμίως, σύμφωνα με τις επίσημες εκτιμήσεις του [[Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός|Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού]]. Ωστόσο, η πλειονότητα των σιφώνων παρατηρείται στις [[Ηνωμένες Πολιτείες]], οι οποίες έχουν τον μεγαλύτερο αριθμό σιφώνων από κάθε άλλη χώρα και συγκεκριμένα κατά μέσο όρο 1.200 σίφωνες ανά έτος, σχεδόν τέσσερις φορές περισσότερους από το σύνολο ολόκληρης της [[Ευρώπη]]ς (με εξαίρεση τους [[Σίφωνας#Σίφωνας θαλάσσης|θαλάσσιους σίφωνες]]) και ετήσιο απολογισμό συνήθως 60 - 100 θύματα. Αν και δεν υπάρχει [[πολιτεία των ΗΠΑ]] στην οποία να μην έχει κατά καιρούς σημειωθεί το φαινόμενο αυτό, ένα ιδιαίτερα μεγάλο ποσοστό των σιφώνων ξηράς της χώρας αυτής, παρατηρείται σε μια περιοχή των κεντρικών Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία είναι γνωστή ως '''Μονοπάτι των Σιφώνων''' ''(Tornado Alley)''. Γενικότερα όμως, υπό τις κατάλληλες συνθήκες, μπορεί πρακτικώς να συμβεί σίφωνας σε οποιοδήποτε μέρος, ώρα και εποχή κατά τη διάρκεια του έτους.
[[Αρχείο:Roanoke tornado.jpg|thumb|312px315px|right|Σίφωνας έντασης F4 κοντά στο Ροανόκε του [[Ιλινόις]], στις 13 Ιουλίου 2004.]]
 
Οι σίφωνες ποικίλουν σε σχήματα και διαστάσεις, ωστόσο η τυπική τους εμφάνιση είναι ένα περιστρεφόμενο [[Νέφος|σύννεφο]] σε σχήμα χωνιού, που ενώνει σύννεφα και έδαφος και το κάτω μέρος τους περιβάλλεται από ένα στροβιλιζόμενο σύννεφο σκόνης, που προκαλείται από τους σφοδρούς ανέμους του σίφωνα στο έδαφος. Επίσης, ποικίλλουν και σε ένταση και διάρκεια, αν και οι περισσότεροι έχουν ταχύτητες περιστροφικών ανέμων μικρότερες από 110 μίλια / 177 χιλιόμετρα την ώρα, μέσο πλάτος συνήθως 250 [[πόδι (μονάδα μήκους)|πόδια]] / 75 [[μέτρο (μονάδα μήκους)|μέτρα]] και διάρκεια λίγων λεπτών ή σπανιότερα άνω των τριάντα λεπτών. Κατά συνέπεια, η μέγιστη δυνατή [[Απόσταση (γεωμετρία)|απόσταση]] μετακίνησής τους είναι τα 20 - 30 χιλιόμετρα. Οι πιο ακραίοι και καταστροφικοί στην ιστορία, έχουν φθάσει σε ταχύτητες ανέμων 250 - 300 μίλια / 400 - 480 χιλιόμετρα την ώρα, διάμετρο έως 1 μίλι / 1,6 χιλιόμετρα ή και παραπάνω, και διάρκεια άνω της 1 ώρας, συχνά διανύοντας αποστάσεις πάνω από 60 μίλια / 100 χιλιόμετρα.
[[Αρχείο:Funnel cloud approaching the ground - NOAA.jpg|thumb|312px315px|right|Σύννεφο - χοάνη (funnel cloud, γνωστό στην ελληνική βιβλιογραφία και ως νέφος σίφωνα), καθώς χαμηλώνει και πλησιάζει στο έδαφος. Οι περισσότεροι σίφωνες περνούν από το στάδιο αυτό κατά τητην δημιουργίααρχική φάση της δημιουργίας τους και κατά την τελική φάση εξάντλησης, ενώ μερικά χοανοειδή νέφη δεν γίνονται ποτέ σίφωνες. Αυτό το σύννεφο - χοάνη παρατηρήθηκε στο Άρντμορ της [[Οκλαχόμα]], στις 29 Απριλίου 1985.]]
[[Αρχείο:Seymour Texas Tornado.jpg|thumb|312px315px|right|Σίφωνας κατά το στάδιο της «ωριμότητας», κοντά στο Σέυμουρ του [[Τέξας]], στις 10 Απριλίου 1979.]]
 
== Ορολογία ==
Γραμμή 15:
[[Αρχείο:Funnel cloud3 - NOAA.jpg|thumb|321px|left|Εξαιρετικά σπάνιος σίφωνας που αποφύεται από τη βάση ενός σωρείτη, στο βόρειο [[Τέξας]] στις 29 Μαΐου 1994.]]
 
Οι σίφωνες εμφανίζονται τόσο πάνω από την ξηρά, λεγόμενοι '''σίφωνες ξηράς''', οι οποίοι είναι πρακτικώς και οι ταχύτεροι άνεμοι στον πλανήτη [[Γη]], όσο και πάνω από τη θάλασσα, οπότε ονομάζονται '''σίφωνες θαλάσσης''' ή '''υδροσίφωνες'''. Kαι τα δύο είδη, καλούνται επίσημα και '''νεφοστρόβιλοι''', επειδή αποφύονται από τη βάση τεράστιων καταιγιδοφόρων νεφών, που είναι γνωστά ως [[σωρειτομελανίες]], και φτάνουν έως το έδαφος. Σπανιότατα ενδέχεται να αποφύονται από τη βάση ενός [[Σωρείτες|σωρείτη]], όπως αυτός της διπλανής φωτογραφίας. Πολλοί νεφοστρόβιλοι ξηράς προέρχονται από τη θάλασσα και τελικώς βγαίνουν στην ξηρά, όπως επίσης συμβαίνει ενίοτε και το αντίστροφο. Οι θαλάσσιοι σίφωνες στην [[αγγλική γλώσσα]] ονομάζονται '''waterspouts''', όρο που πολλοί τον μεταφράζουν σε «''υδροστρόβιλους''», πλην όμως με αυτό τον όρο χαρακτηρίζονται κοινώς οι [[Παλιρροιακή δίνη|παλιρροιακές θαλάσσιες δίνες]] ή άλλα φαινόμενα του [[Παλιρροιακό ρεύμα|παλιρροιακού ρεύματος]].
 
Από μερικούς, ιδίως στις σχετικές ανταποκρίσεις των [[Μέσα ενημέρωσης|Μέσων Ενημέρωσης]] στην [[Ελλάδα]], αντί του όρου σίφωνας, χρησιμοποιείται ο όρος ''ανεμοστρόβιλος'', με αποτέλεσμα οι σίφωνες να συγχέονται συχνά με τους [[Ανεμοστρόβιλος|ανεμοστρόβιλους (whirlwinds)]]. Τυπικά βέβαια, σε κάθε ρεύμα ανέμου που παρουσιάζει περιστροφή (στροβιλισμό), μπορεί να δοθεί η ονομασία ανεμοστρόβιλος, από την πρακτική περιγραφή του φαινομένου. Ωστόσο, οι ανεμοστρόβιλοι ή κονιορτοστρόβιλοι είναι φαινόμενα με άλλες γενεσιουργές αιτίες και συνήθως μικρότερης έντασης από τους σίφωνες.
Γραμμή 23:
Το κλασικό «υγρές, θερμές αέριες μάζες συγκρούονται με ψυχρά μέτωπα και η ατμοσφαιρική αστάθεια που δημιουργείται προκαλεί σίφωνες» μπορεί να έχει μεγάλη διάδοση στην κοινή γνώμη, καθώς η σύγκρουση αυτή είναι όντως ευνοϊκός παράγοντας, πλην όμως δεν αρκεί από μόνο του να εξηγήσει το φαινόμενο. Αν γινόταν δεκτό ότι αρκεί μόνο αυτός ο παράγοντας, τότε αυτομάτως θα προέκυπτε το ερώτημα γιατί οι σίφωνες δεν εμφανίζονται συχνότερα - θα ήταν ένα φαινόμενο σχεδόν καθημερινό.
 
Στην πραγματικότητα, όσο περίεργο και αν ακούγεται, ''ακόμα και σήμερα δεν το ξέρουμεείναι πλήρωςγνωστό πως ακριβώς σχηματίζονται και λειτουργούν''. Η δημιουργία τους είναι πολυσύνθετη και πολυπαραγοντική, καθώς φαίνεται ότι συμμετέχουν πολλοί μηχανισμοί. Παρόλο που το φαινόμενο αποτελεί αντικείμενο έρευνας από τα μέσα του [[19ος αιώνας|19ου αιώνα]] και εντατικής επιστημονικής μελέτης από τη [[Δεκαετία 1950|δεκαετία του 1950]] και μετά, εξακολουθεί να αποτελεί θέμα τρέχουσας [[Έρευνα επιστημονική|επιστημονικής έρευνας]] και πολλές πτυχές των σιφώνων παραμένουν άγνωστες. Παρά τα αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με τις λεπτομέρειες των συνθηκών και των μηχανισμών, οι βασικές αρχές του σχηματισμού τους είναι πλέον γνωστές. Υπό τις κατάλληλες συνθήκες, πρακτικώς μπορεί να συμβεί σίφωνας σε οποιοδήποτε μέρος, ώρα και εποχή κατά τη διάρκεια του έτους.
 
=== Ευνοϊκοί παράγοντες ===
Γραμμή 71:
[[Αρχείο:Dszpics1.jpg|thumb|315px|Σίφωνας στο Αναντάρκο της [[Οκλαχόμα]], στις 3 Μαΐου 1999, με την κλασική εμφάνιση της «προβοσκίδας ελέφαντα» από τη βάση καταιγιδοφόρων νεφών ως το έδαφος. Το κάτω μέρος του, περιβάλλεται από ένα στροβιλιζόμενο σύννεφο σκόνης, που προκαλείται από τους σφοδρούς ανέμους του σίφωνα στο έδαφος.]]
 
Η κλασική εμφάνιση των σιφώνων, που τους διαφοροποιεί εμφανώς από τους [[Ανεμοστρόβιλος|ανεμοστρόβιλους]], ακόμα και για όσουςμη δενειδικούς γνωρίζουν σχετικά μεστις μετεωρολογικές παρατηρήσεις, είναι «''σαν προβοσκίδα ελέφαντα''» που αποφύεται από τη βάση καταιγιδοφόρων νεφών, γνωστά ως [[σωρειτομελανίες]], έως το έδαφος. Η στήλη του σίφωνα στροβιλίζεται είτε σε κατακόρυφο είτε σε πλάγιο άξονα περιστροφής, ενώ συμβαίνει συχνά να αλλάζει διαρκώς κλίση κατά τη διάρκεια του φαινομένου ή ακόμα και να παίρνει εντυπωσιακές καμπυλωτά αναδιπλούμενες μορφές, που θυμίζουν [[Ελέφαντας|ελέφαντα]] να τεντώνει και να μαζεύει την προβοσκίδα του. Το κάτω μέρος της στήλης περιβάλλεται από ένα στροβιλιζόμενο σύννεφο σκόνης που προκαλείται από τους σφοδρούς ανέμους του σίφωνα στο έδαφος, ενώ όταν περνάει μέσα από κατοικημένη περιοχή ακολουθούν ηλεκτρικές βραχυκυκλώσεις ηλεκτροφόρων καλωδίων και αν είναι στην επιφάνεια της θάλασσας δίνει την εικόνα κοχλασμού. Τότε [[Ψάρι|ψάρια]], [[Βάτραχος|βατράχια]] και διάφορα άλλα αντικείμενα αναρροφώνται μέσα στην προβοσκίδα από τον ανοδικό στροβιλιζόμενο άνεμο και ρίπτονται αργότερα σε κάποια απόσταση επί της κινούμενης τροχιάς. Ειδικότερα όταν αναρροφώνται και ρίπτονται ψάρια ή άλλα ζώα, μπορεί να προκληθεί το φαινόμενο της [[Βροχή ζώων|βροχής ζώων]], κατά το οποίο νεκρά ή και ζωντανά ζώα πέφτουν από τον ουρανό, σε μεγάλες ποσότητες.
 
Μερικές φορές, δύο ή περισσότερες δίνες μπορεί να σχηματιστούν στο εσωτερικό ενός μεγαλύτερου σίφωνα, φαινόμενο που αναφέρεται ως '''«σίφωνας πολλαπλών στροβιλισμών» (multiple vortex tornado)''' ή πρακτικώς «σίφωνας μέσα σε σίφωνα» («a tornado inside tornado»).<ref>{{Cite web |url=http://www.tornadoproject.com/cellar/tttttttt.htm |title=The Tornado Project's Terrific, Timeless and Sometimes Trivial Truths about Those Terrifying Twirling Twisters! |accessdate=2010-08-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081016163615/http://www.tornadoproject.com/cellar/tttttttt.htm |archivedate=2008-10-16 |url-status=dead }}</ref> Οι στροβιλισμοί αυτοί, είναι ικανοί να προσθέσουν ακόμα και πάνω από 100 μίλια / 160 χιλιόμετρα την ώρα επιπλέον [[ταχύτητα]] στους ανέμους του σίφωνα στο έδαφος.<ref>[http://www.stormeyes.org/tornado/faq/altus.htm www.stormeyes.org/tornado/«Multiple Vortex Tornado»]</ref> Άλλες φορές, εναλλακτικά, ένας ή περισσότεροι '''«δορυφορικοί σίφωνες» (satellite tornadoes)''', συνήθως μικρών διαστάσεων, περιστρέφονται γύρω από έναν σίφωνα μεγάλων διαστάσεων.<ref>[http://www.stormeyes.org/tornado/faq/stlt_tor.html www.stormeyes.org/tornado/«Satellite Tornado»]</ref>
Γραμμή 83:
* Λόγω της εμφάνισής τους, έχουν κατά καιρούς ξεγελάσει ακόμα και έμπειρους παρατηρητές καταιγίδων, καθώς ακόμα και οι πλέον ικανοί δεν μπορούν πάντα να ξεχωρίσουν τη διαφορά ανάμεσα σε μια μάζα νεφών χαμηλά πάνω από το έδαφος και έναν σφηνοειδή σίφωνα, όταν είναι ακόμα μακριά. Ως αποτέλεσμα, έχουν επανειλημμένα δημιουργήσει λανθασμένη εντύπωση εφησυχασμού σε ανύποπτα ή ενίοτε ακόμα και σε έμπειρα άτομα, τα οποία δεν κατάλαβαν εγκαίρως τον κίνδυνο παρά μόνο όταν ήταν πια αργά.
 
Η συχνότητα εμφάνισής τους, ευτυχώς, δεν είναι μεγάλη, καθώς ακόμα και στις [[ΗΠΑ]] οι σίφωνες έχουν μέσο πλάτος 150 μέτρα / 500 πόδια σε όλη την παραμονή τους στο έδαφος. Ωστόσο, υπάρχει ένα ευρύ φάσμα πιθανών μεγεθών. Οι λεγόμενοι σφηνοειδείς σίφωνες (wedge tornadoes) μπορεί να φτάσουν σε διάμετρο ακόμα και το ένα μίλι / 1,6 χιλιόμετρα ή και παραπάνω. Το επίσημο ρεκόρ συνέβη στον σίφωνα της διπλανής φωτογραφίας, έντασης EF5, με μέγιστη [[ταχύτητα]] ανέμου 296 μίλια / 476 χιλιόμετρα την ώρα, που συνέβη κοντά στο Ελ Ρένο της [[Οκλαχόμα]], στις 31 Μαΐου [[2013]], ο οποίος έφτασε σε διάμετρο έως και 2,6 μίλια / 4,2 χιλιόμετρα στο αποκορύφωμα της διαδρομής του.<ref>[http://www.wunderground.com/blog/JeffMasters/comment.html?entrynum=2426 Jeff Masters «Largest Tornado on Record: the May 31 El Reno, OK EF-5 Tornado». Weather Underground. June 4, 2013.]</ref><ref>[http://www.webcitation.org/mainframe.php National Weather Service Office in Norman, Oklahoma. National Oceanic and Atmospheric Administration. June 4, 2013.]</ref> Στην άλλη άκρη του φάσματος, κάποιοι ασθενείς σίφωνες ή μερικές φορές και ισχυροί σίφωνες, μπορεί να είναι εξαιρετικά στενοί και τότε αναφέρονται ως '''σίφωνες-σκοινιά (rope tornadoes)''', με διάμετρο λίγες δεκάδες μέτρα ή κατά καιρούς ακόμα και μερικά μέτρα.<ref>[http://www.spc.noaa.gov/faq/tornado/el_reno.htm http://www.spc.noaa.gov/faq/tornado/ «Rope Tornado».]</ref> Ένας σίφωνας αναφέρθηκε κάποτε να έχει πλάτος ζημιών μόλις 7 πόδια, /δηλαδή μόλις 2 μέτρα.<ref>Walter A Lyons (1997). «Tornadoes». The Handy Weather Answer Book (2nd ed.). Detroit, Michigan: Visible Ink press. pp. 175–200. ISBN 0-7876-1034-8.</ref>
[[Αρχείο:Tipton Oklahoma Tornado.jpg|thumb|320px|left|Το πιοπλέον τρομακτικόεπίφοβο ενδεχόμενο - σίφωνας που δεν φαίνεται. Ο συγκεκριμένος, έντασης F3, κρυβόταν από καταρρακτώδη βροχή και έγινε αντιληπτός μόνο από ηλεκτρικές βραχυκυκλώσεις ηλεκτροφόρων καλωδίων. Συνέβη κοντά στο Τίπτον, [[Οκλαχόμα]], στις 20 Μαΐου 1977.]]
 
Το πιοπλέον τρομακτικόεπίφοβο για την ανθρώπινη ζωή και αρτιμέλεια ενδεχόμενο πάντως, είναι ο σίφωνας να μην φαίνεται, κάτι το οποίο τυχαίνει κάποιες φορές όταν κρύβεται από καταρρακτώδη [[βροχή]]<ref>{{Cite web |url=http://www.chaseday.com/tornadoes.htm |title=http://www.chaseday.com/tornadoes.htm / Discontinuous Funnel in the Rain |accessdate=2010-02-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923202331/http://www.chaseday.com/tornadoes.htm |archivedate=2015-09-23 |url-status=dead }}</ref> ή σύννεφα σκόνης αν στην περιοχή επικρατεί [[αμμοθύελλα]] ή το σκοτάδι αν συμβεί σε βραδινές ώρες. Οι σίφωνες αυτοί θεωρούνται ως οι πλέον επικίνδυνοι, καθώς ακόμα και οι πιο έμπειροι μετεωρολόγοι μπορεί να μην τους διακρίνουν καν. Πρακτικώς, μπορούν να γίνουν αντιληπτοί μόνο με παρατηρήσεις με [[ραντάρ]] καιρού ή ενδεχομένως από τον έντονο ήχο τους, αλλά το τελευταίο μόνο σε πολύ κοντινή προσέγγιση, όταν ο χρόνος αντίδρασης είναι πλέον ελάχιστος.
 
Ευτυχώς όμως, οι σίφωνες δημιουργούνται συνήθως στα τμήματα των καταιγίδων που σημειώνονται ισχυρά ανοδικά ρεύματα, με αποτέλεσμα τα τμήματα αυτά να είναι χωρίς βροχή,<ref>{{cite web|url=http://www.srh.noaa.gov/oun/stormspotting/basics.php|archiveurl=https://web.archive.org/web/20031011045434/http://www.srh.noaa.gov/oun/stormspotting/basics.php|archivedate=2003-10-11|work=National Weather Service|publisher=National Oceanic and Atmospheric Administration|title=The Basics of Storm Spotting|date=2009-01-15|accessdate=2009-11-17|url-status=live}}</ref> καθιστώντας τους ορατούς.<ref>{{cite journal|url=http://books.google.com/books?id=YwEAAAAAMBAJ&pg=PA77&lpg=PA77&dq=tornadoes+visible+location+within+updraft&source=bl&ots=zHE61NmGME&sig=ZMreLcKjWG7knLhEGJgLAyP4LWU&hl=en&ei=N6cCS5bDGYTbnAfQqd1w&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=7&ved=0CCAQ6AEwBg#v=onepage&q=tornadoes%20visible%20location%20within%20updraft&f=false|journal=Popular Science|title=Tornado Factory&nbsp;— Giant Simulator Probes Killer Twisters|volume=213|number=1|ISSN=0161-7370|date=1978|accessdate=2009-11-17|page=77}}</ref> Επίσης, οι περισσότεροι σίφωνες εμφανίζονται νωρίς το απόγευμα, όταν το φως από τον λαμπερό ήλιο μπορεί να διεισδύσει ακόμη και μέσα από τα πιο ογκώδη και βαριά σύννεφα.<ref>Thomas P Grazulis (July 1993). Significant Tornadoes 1680–1991. St. Johnsbury, VT: The Tornado Project of Environmental Films. ISBN 1-879362-03-1.</ref> Ακόμα και οι σίφωνες που συμβαίνουν την νύχτα, συνήθως φωτίζονται έντονα από συχνούς κεραυνούς και [[Αστραπή|αστραπές]].
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Σίφωνας"