Νεστοριανισμός: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Προκειμένου να γίνει κατανοητό το πώς προέκυψε ο Νεστοριανισμός από θεολογικής απόψεως, χρειάζεται να λάβουμε υπ' όψη το θεολογικό-φιλοσοφικό υπόβαθρο επί του οποίου αυτός αναπτύχθηκε και ήκμασε. Ο Νεστόριος, ως μαθητής του Θεοδώρου Μοψουεστίας, προσπάθησε να προεκτείνει την ανασκευή των θἐσεων του Απολλιναρίου την οποία είχε οικοδομήσει ο δάσκαλός του, ο οποίος μάλιστα, είχε αναδειχθεί σε σκληρό αντίπαλο του πρώην επισκόπου Λαοδικείας. Παράλληλα, πάντα εφαρμόζοντας τις ερμηνευτικές αρχές της σχολής της Αντιόχειας, προσπάθησε να καταπολεμήσει τον Αρειανισμό, που γεννήθηκε μέσα στο θεολογικό περιβάλλον της Αλεξάνδρειας, της οποίας η σχολή εκινείτο στον αντίποδα εκείνης της Αντιόχειας. Ζώντας στο θεολογικό περιβάλλον της Αντιόχειας, είναι επόμενο ο Νεστόριος να προκρίνει την χρήση της ιστορικο-φιλολογικής ερμηνευτικής μεθόδου των θείων Γραφών, έναντι της αλληγορικής μεθόδου, που χαρακτήριζε τους ''αλεξανδρινούς'' συγγραφείς. Κινούμενος σε αυτά τα πλαίσια, και προκειμένου να καταπολεμήσει εκείνους τους ''αλεξανδρινούς'' θεολόγους που συνέχεαν τις δύο φύσεις του Χριστού, προχώρησε στην διαμόρφωση μιας θεολογικής προσέγγισης που χώριζε τις δύο φύσεις του Χριστού, προκαλώντας την αντίδραση ενός εκ των επιφανεστάτων εκπροσώπων της αλεξανδρινής σχολής, του Κυρίλλου Αλεξανδρείας, ο οποίος σε επιστολή του, καταδικάζει τις εν λόγω διδασκαλίες του Νεστορίου και αντιπαραθέτει τις ορθόδοξες θέσεις. Έτσι, ενώ ο Νεστόριος εξοβελίζει την έννοια της ''υποστάσεως'', και εισάγει την ιδέα των δύο χωριστών φύσεων και των δύο χωριστών προσώπων, ο Κύριλλος αξιοποιεί την έννοια της ''υποστάσεως'', προκειμένου να καταδείξει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων, ήτοι την ένωση της θείας και ανθρωπίνης φύσεως εντός της θείας υποστάσεως του Υιού και Λόγου του Θεού.

Οι Νεστοριανές θέσεις περί χωρισμού των δύο φύσεων, ερείδονται επί της γενικότερης τάσεως των θεολόγων ''της'' ''Αντιόχειας'' να προσπαθούν να αποδείξουν ότι στο πρόσωπο του Χριστού ο ανθρώπινος παράγοντας είχε και μία ανεξαρτησία απέναντι στη θεότητα. Είναι ο Νεστόριος που οδηγεί την τάση αυτή στα άκρα. Στον αντίποδα ξανά, ''οι αλεξανδρινοί'' τόνιζαν την δεκτική παθητικότητα της ανθρωπότητας του Χριστού απέναντι στη θεότητά του. Άλλωστε, η αλεξανδρινή σχολή αρχικά έδινε την έμφαση στην ενότητα των δύο φύσεων, και κατόπιν προχωρούσε στο θέμα του διττού των δύο φύσεων, εν αντιθέσει με την αντιόχειο σχολή, που έδινε το προβάδισμα στη διάκριση των δύο φύσεων. Προχωρώντας παραπέρα, στην θεολογική απόπειρα του Νεστόριου, διαβλέπουμε την πρόθεσή του να εναντιωθεί στον άλλο αιρετικό, της αλεξανδρινής σχολής, τον Απολλινάριο, που δίδασκε ότι το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος δεν ενώθηκε με ακέραιη ανθρώπινη φύση, αλλά εγκατοίκησε στον άνθρωπο, καταλαμβάνοντας το λογικό μέρος της ψυχής του. Γίνεται έκδηλη η προσπάθεια του Νεστορίου, ακολουθώντας τον δάσκαλό του Θεόδωρο, θεολόγο με αριστοτελικές καταβολές, να αντιπαρατεθεί τον Απολλινάριο, που ως ''αλεξανδρινός'', πατάει πάνω στον πλατωνικό τριμερή διαχωρισμό της ψυχής, προκειμένου να ταυτίσει την ανθρωπότητα με τη θεότητα στον νου του Χριστού.