|
[[File:Plan of the Church of the Holy Sepulchre and adjacent structures in Jerusalem - Chrysanthus of Bursa - 1807.jpg|thumb|300px|Κάτοψη και περιγραφές των τμημάτων του ναού, [[Χρύσανθος εκ Προύσσης]], 1807]]
[[File:The church of the Holy Sepulchre in Jerusalem - Chrysanthus Of Bursa - 1807.jpg|thumb|300px|Απεικόνιση του ναού, [[Χρύσανθος εκ Προύσσης]], 1807]]
[[File:The chapel of the Holy Sepulchre in the church of the Holy Sepulchre in Jerusalem - Chrysanthus of Bursa - 1807.jpg|thumb|300px|Απεικόνιση λεπτομέρειας του παρεκκλησίου εντός του ναού, [[Χρύσανθος εκ Προύσσης]], 1807]]
[[File:The church of the Holy Sepulchre in Jerusalem - Chrysanthus of Bursa - 1807.jpg|thumb|300px|Απεικόνιση τμήματος του ναού, [[Χρύσανθος εκ Προύσσης]], 1807]]
[[Αρχείο:Golgotha cross-section.png|μικρογραφία|305x305px]]
# Η Αγία Αποκαθήλωση: είναι ένα από τα νεότερα έργα, το οποίο κατασκευάστηκε το 1810 από μάρμαρο, έχει τραπεζοειδές σχήμα και πλαισιώνεται από μανουάλια και κανδήλες.
# Ο τόπος όπου έστεκαν οι άγιες γυναίκες κατά τη σταύρωση. Σώζεται τμήμα σπασμένου μαρμάρου τοποθετημένου στη θέση που στέκονταν οι γυναίκες κατά τη σταύρωση.
# Το Άγιο Κουβούκλιο: καλύπτει τον τάφο του Χριστού. Πρόκειται για ναόσχημο οικοδόμημα με πλούσια διακόσμηση, εξωτερικά και εσωτερικά, και με μολύβδινο τρουλίσκο. Χωρίζεται σε δύο μέρη: τον Πανάγιο Τάφο του Χριστού και τον Άγιο Λίθο. Η ανακαίνισή του έγινε από τον αρχιτέκτονα Κομνηνό τον Μυτιληναίο το 1810. Η τελευταία ανακαίνιση του μνημείου τελείωσε στις 22 Μαρτίου 2017, μετά ενός έτους συντήρησης, αναστήλωσης και αποκατάστασης<ref>{{Cite news|url=http://www.kathimerini.gr/901808/article/epikairothta/ellada/stoys-proskynhtes-3ana-o-panagios-tafos|title=Στους προσκυνητές ξανά ο Πανάγιος Τάφος, της Τασούλας Επτακοίλη {{!}} Kathimerini|language=el|accessdate=2017-03-23}}</ref>. Το έργο ανέλαβε διεπιστημονική ομάδα του [[Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο|Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου]] της οποίας επικεφαλής ήταν η καθηγήτρια Τώνια Μοροπούλου<ref>{{Cite news|url=http://news.nationalgeographic.com/2016/10/jesus-tomb-opened-church-holy-sepulchre/|title=Exclusive: Christ's Burial Place Exposed for First Time in Centuries|date=2016-10-26|accessdate=2017-03-23}}</ref>. Εντός του Αγίου Κουβουκλίου λαμβάνει χώρα το [[Μεγάλο Σάββατο]] η τελετή του [[Άγιο Φως|Αγίου Φωτός]].
# Ο χώρος της ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού
# Ο [[Γολγοθάς]]: από το ιερό του Καθολικού ξεκινά σκάλα που οδηγεί σε ανυψωμένο επίπεδο χώρο, όπου βρίσκεται ο Γολγοθάς. Είναι στολισμένος με πολύτιμα κειμήλια και εικόνες.
Το πρωιμότερο παράδειγμα απεικόνισης του Παναγίου Τάφου εντοπίστηκε σε ένα χειρόγραφο το γνωστό ως ευαγγέλιο του Καραχισάρ (περ. 1180). Στην παράσταση της Άκρας Ταπείνωσης, που συνοδεύει το χωρίο του Ενταφιασμού, απεικονίζεται στο βάθος ένας τρουλαίος ναΐσκος. Το κτίριο, σύμφωνα με τον Η. Belting, απεικονίζει τον τάφο του Χριστού και αποτελεί εικαστική αναφορά στο γεγονός που εικονογραφεί η σκηνή.<ref>Βασιλική Φώσκολου, «Απεικονίσεις του Παναγίου Τάφου και οι συμβολικές προεκτάσεις τους κατά την ύστερη βυζαντινή περίοδο», Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογίκης Εταιρείας, τομ. ΚΕ(2004), σελ228</ref>
Σε εικονογραφημένους μουσαμάδες που αρχίζουν να φιλοτεχνούνται από τα τέλη του 17ου αι. και μετά και οι οποίοι έχουν ως βασικό θέμα τους την Ιερουσαλήμ, ο Πανάγιος Τάφος απεικονίζεται συμβατικά-συμβολικά.<ref>Μυρτώ Γεωργοπούλου-Βέρρα, «Τοπογραφία των Αγίων Τόπων σε εικόνα της Ζακύνθου», Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογίκης Εταιρείας, τομ.ΚΔ, (2003), σελ329</ref>
== Ο Πανάγιος Τάφος και το θαύμα του Αγίου Φωτός ==
Τα Ιεροσόλυμα αποτελούν την πόλη στην οποία στρέφεται η σκέψη όλων των Ορθοδόξων, κυρίως κατά τις ημέρες της Μ. Εβδομάδος, αφού εκεί έλαβαν χώρα τα σημαντικότερα, για τη σωτηρία του ανθρώπου, γεγονότα: η Σταύρωση και η Ανάσταση του Χριστού. Ήδη από τις πρώτες δεκαετίες μετά την Ανάληψη του Χριστού, τα Ιεροσόλυμα έγιναν τόπος προσκυνήματος για τους Χριστιανούς, οι οποίοι έσπευδαν με ευλάβεια να προσκυνήσουν τον λόφο του Γολγοθά, τον Πανάγιο Τάφο, αλλά και τα υπόλοιπα μέρη της πόλεως που σχετίζονταν με τον Χριστό. Όμως, η σκέψη των Ορθοδόξων στρέφεται στα Ιεροσόλυμα και κυρίως στον Πανάγιο Τάφο το Μ. Σάββατο και για έναν ακόμη λόγο: διότι εκεί εμφανίζεται θαυματουργικώς το Άγιο Φως.
Κάθε Μ. Σάββατο το μεσημέρι, το Άγιο Φως εμφανίζεται θαυματουργικώς μετά την τέλεση μιας αρχαιότατης ακολουθίας, η τάξη και τα κείμενα της οποίας διασώζονται σε παλαιότατα τυπικά της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων. Η ακολουθία έχει τον τίτλο "Ακολουθία του Αγίου Φωτός" και όχι, όπως λανθασμένα αναφέρεται, "Ακολουθία της Αφής του Αγίου Φωτός", αφού το Άγιο Φως δεν ανάβει από κάποιον, αλλά εμφανίζεται. Λίγη ώρα πριν από την τέλεση της ακολουθίας, το Κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου (δηλαδή το μικρό κτίσμα εντός του οποίου βρίσκεται ο τάφος του Χριστού) ελέγχεται εξονυχιστικά τόσο από την ισραηλινή Αστυνομία, όσο και από τους εκπροσώπους των χριστιανικών δογμάτων που κατέχουν δικαιώματα στον Ναό της Αναστάσεως (Αρμενίους και Κόπτες) και σφραγίζεται. Η θύρα του Κουβουκλίου σφραγίζεται με αγνό κερί, το οποίο 40 ημέρες πριν, καθ' όλη τη διάρκεια της Μ. Τεσσαρακοστής, λειτουργείται στον Ναό της Αναστάσεως και είναι γνωστό με την ονομασία "Αγία Σφράγιση". Με το κλείσιμο της θύρας του Παναγίου Τάφου, όλοι οι εκπρόσωποι των δογμάτων σφραγίζουν το κερί με την επίσημη σφραγίδα τους.
Λίγη ώρα αργότερα, ο Έλληνας Ορθόδοξος Πατριάρχης Ιεροσολύμων προσέρχεται στον Ναό της Αναστάσεως και κατευθύνεται προς το Ιερό Βήμα του Καθολικού (του ναού δηλαδή των Ορθοδόξων, που βρίσκεται στο κέντρο του Ναού της Αναστάσεως). Εκεί προσέρχεται κατά την τάξη αντιπροσωπία των Μονοφυσιτών Αρμενίων, καθώς και των Μονοφυσιτών Κοπτών και Μονοφυσιτών Συρίων, οι οποίοι ασπάζονται τη δεξιά του Έλληνα Πατριάρχη και ζητούν την άδεια να παραλάβουν από εκείνον το Άγιο Φως. Η εθιμοτυπία αυτή είναι απαραίτητη και στηρίζεται σε σουλτανικά διατάγματα και μετέπειτα διεθνείς συμφωνίες, οι οποίες αναγνωρίζουν την ιδιοκτησία του ελληνικού έθνους επί του Παναγίου Τάφου και του Ναού της Αναστάσεως.
Στη συνέχεια, ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων, φορώντας λευκά άμφια και συνοδευόμενος από τον κλήρο του Πατριαρχείου, φθάνει μπροστά στο Κουβούκλιο του Παναγίου και Ζωοδόχου Τάφου και πραγματοποιεί λιτανεία τρεις φορές γύρω από αυτόν. Κατά τη διάρκεια της λιτανείας ψάλλεται ο αρχαίος εκκλησιαστικός ύμνος "Φως ιλαρόν", τον οποίο διαμόρφωσε ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Άγιος Σωφρόνιος (634-638) προς τιμήν του Αγίου Φωτός. Μετά το τέλος της λιτανείας, ο Πατριάρχης, φορώντας μόνο το στιχάριο, τα επιμανίκια, το επιγονάτιο και τη ζώνη, συμβολίζοντας με αυτό τον τρόπο τον άγγελο που στεκόταν έξω από τον Τάφο του Χριστού μετά την Ανάσταση, εισέρχεται στο Κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου, συνοδευόμενος από τον Αρμένιο εκπρόσωπο, ο οποίος δεν έχει το δικαίωμα να εισέλθει μαζί με τον Πατριάρχη στον δεύτερο θάλαμο, όπου βρίσκεται ο Πανάγιος Τάφος, αλλά είναι υποχρεωμένος να παραμένει στον προθάλαμο δίπλα στον Άγ. Λίθο, έχοντας βεβαίως ορατότητα του Παναγίου Τάφου, καθώς μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου θαλάμου δεν υπάρχει πόρτα. Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων γονυκλινής προσεύχεται επί του Παναγίου Τάφου, διαβάζοντας μια συγκεκριμένη, εκτενή ευχή. Στην ανάγνωση τον βοηθάει το φως το οποίο εισέρχεται από τον μικρό τρούλο που βρίσκεται πάνω από τον Τάφο του Κυρίου, καθώς μέσα στον Πανάγιο Τάφο δεν υπάρχει καμία εστία φωτός. Ο Πατριάρχης, μετά την ανάγνωση της ευχής, παραμένει γονυκλινής και προσευχόμενος μέχρις ότου, ευδοκία Θεού, εμφανισθεί θαυματουργικώς το Άγιο Φως, από το οποίο θα ανάψει τους δύο πυρσούς του, με τους οποίος στη συνέχεια, εξερχόμενος του Κουβουκλίου, θα το μεταδώσει στους πιστούς. Τον τρόπο που εμφανίζεται το Άγιο Φως περιγράφει ο αγιοταφίτης μοναχός Μητροφάνης Παπαϊωάννου, ο οποίος, επειδή δεν πίστευε στη θαυματουργική εμφάνισή του, κρύφτηκε το 1926, από το βράδυ της παραμονής του Μ. Σαββάτου, στον μικρό τρούλο του Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου.
Το Άγιο Φως εμφανίζεται όχι μόνο στον Πατριάρχη, ο οποίος βρίσκεται εντός του Παναγίου Τάφου, αλλά την ίδια στιγμή και στους πιστούς, οι οποίοι βρίσκονται έξω από αυτόν, κυρίως με τη μορφή λευκού φωτός και αστραπών. Υπάρχουν περιγραφές αυτοπτών μαρτύρων περί κανδηλών του Ναού της Αναστάσεως οι οποίες, ενώ είναι σβηστές, από το πρωί του Μ. Σαββάτου ανάβουν μόνες τους από το Άγιο Φως, ενώ είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι το Άγιο Φως δεν έχει καυστικές ιδιότητες. Το θαύμα του Αγίου Φωτός είναι, όπως βεβαιώνουν αυτόπτες μάρτυρες, ένα καταπληκτικό γεγονός, αλλά και ένα θαύμα του Χριστού, προάγγελος του εορτασμού της σπουδαιότερης εορτής των Ορθοδόξων, της Αναστάσεως. Βεβαίως, το θαύμα του Αγίου Φωτός έχει και πολλούς αμφισβητίες και φανατικούς πολεμίους, οι οποίοι δεν αποδέχονται τη θαυματουργική προέλευσή του και συνήθως δεν το έχουν δει, ούτε έχουν παρευρεθεί ποτέ στη συγκεκριμένη ακολουθία.<ref>{{Cite journal|url=|title=Ο Πανάγιος Τάφος και το θαύμα του Αγίου Φωτός|last=Χατζηιωάννου|first=Αγγελική|date=Μάιος 2016|journal=Κιβωτός της Ορθοδοξίας|accessdate=|doi=}}</ref>
==Παραπομπές==
|
