Πλανήτης νάνος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ →‎Υποψήφιοι πλανήτες νάνοι: αλλαγή σε επίσημη ονομασία
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 2:
[[Αρχείο:Pluto_and_its_satellites_(2005)_without_labels.jpg|right|thumb|200px|Ο Πλούτωνας και οι δορυφόροι του]]
[[Αρχείο:Haumea and moons.jpeg|thumb|Η Χαουμέια και οι δορυφόροι της.]]
'''Πλανήτης νάνος''' ή '''νάνος πλανήτης''', όπως έχει οριστεί από τη [[Διεθνής Αστρονομική Ένωση|Διεθνή Αστρονομική Ένωση]] (ΔΑΕ), είναι το [[ουράνιο σώμα]] το οποίο περιφέρεται γύρω από τον [[Ήλιος|Ήλιο]], διαθέτει αρκετή [[μάζα]] και [[βαρύτητα]] ώστε να έχει σφαιρικό σχήμα, η ζώνη τροχιάς που διανύει δεν είναι "«καθαρή"» από άλλα σώματα και δεν είναι [[Φυσικός δορυφόρος|δορυφόρος]] άλλου πλανήτη.<ref>{{Cite web |url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Dwarf&Display=OverviewLong |title=Dwarf Planet |accessdate=2009-10-16 |archiveurl=https://www.webcitation.org/68ugdVVc7?url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Dwarf |archivedate=2012-07-04 |url-status=dead }}</ref>
 
Αυτός ο όρος προέκυψε το [[2006]] ως τρόπος κατηγοριοποίησης των σωμάτων του [[ηλιακό σύστημα|ηλιακού συστήματος]], έπειτα από την ανακάλυψη όλο και μεγαλύτερων [[Μεταποσειδώνειο αντικείμενο|μεταποσειδώνιων αντικειμένων]], με αποκορύφωμα την ανακάλυψη της [[Έρις (πλανήτης νάνος)|Έριδας]] το 2005. Τα σώματα που έχουν "«καθαρίσει"» την τροχιά τους λέγονται ''[[Πλανήτης|πλανήτες]]'', ενώ αυτά που δεν έχουν αρκετή μάζα για να έχουν σφαιρικό σχήμα αποτελούν τα ''μικρά σώματα του ηλιακού συστήματος''. Οι νάνοι πλανήτες είναι ανάμεσα σε αυτές τις δύο κατηγορίες.
 
Η [[Διεθνής Αστρονομική Ένωση|ΔΑΕ]] αναγνωρίζει πέντε πλανήτες νάνους, τη [[Δήμητρα (πλανήτης νάνος)|Δήμητρα]], τον [[Πλούτωνας (πλανήτης νάνος)|Πλούτωνα]], την [[Έρις (πλανήτης νάνος)|Έριδα]], το [[Μακεμάκε (πλανήτης νάνος)|Μακεμάκε]] και τη [[Χαουμέια (πλανήτης νάνος)|Χαουμέια]]<ref>[http://planetarynames.wr.usgs.gov/append7.html#DwarfPlanets USGS:Dwarf Planets and their systems], ανακτήθηκε 16 Οκτωβρίου 2009</ref>, όμως μόνο η Δήμητρα και ο Πλούτωνας έχουν παρατηρηθεί αρκετά ώστε να γνωρίζουμε ότι ανήκουν στην κατηγορία αυτή. Η Έρις έγινε δεκτή επειδή έχει μεγαλύτερη μάζα από τον Πλούτωνα. Επιπλέον, η [[Διεθνής Αστρονομική Ένωση|ΔΑΕ]] αποφάσισε ότι όλα τα σώματα με όνομα και [[απόλυτο μέγεθος]] μικρότερο από +1 είναι νάνοι πλανήτες, όπως ο Μακεμάκε και η Χαουμέια. Προς το παρόν υπάρχουν περίπου 40 [[υποψήφιοι πλανήτες νάνοι]].
Γραμμή 15:
Ο [[Άλαν Στερν]] και ο Χάρολντ Φ. Λέβισον εισήγαγαν μία παράμετρο Λ, που εκφράζει την πιθανότητα μίας προσέγγισης με αποτέλεσμα μία αλλαγή στην τροχιά. Η τιμή της παραμέτρου στο μοντέλο του Στερν είναι ανάλογη με το τετράγωνο της μάζας και αντιστρόφως ανάλογο με την περίοδο<ref name=stern/>. Σύμφωνα με τους συγγραφείς, αυτή η τιμή μπορεί να βοηθήσει στην εκτίμηση της ικανότητας ενός αντικειμένου να καθαρίσει την τροχιά του. Ένα κενό πέντε μονάδων της λαμπρότητας στο Λ βρέθηκε ανάμεσα στον μικρότερο βραχώδη πλανήτη και τους μεγαλύτερους αστεροειδής και μεταποσειδώνια αντικείμενα.<ref name=soter/>
 
Χρησιμοποιώντας αυτή την παράμετρο, ο [[Στίβεν Σότερ]] και άλλοι αστρονόμοι επιχειρηματολόγησαν για τον διαχωρισμό μεταξύ των πλανητών νάνων και τους άλλους οκτώ πλανήτες που βασίζεται στην ανικανότητά τους να "«καθαρίσουν τη γειτονιά γύρω από τις τροχιές τους"»: οι πλανήτες μπορούν να απομακρύνουν μικρότερα αντικείμενα κοντά στην τροχιά τους με σύγκρουση, σύλληψη ή βαρυτική διαταραχή, ενώ οι πλανήτες νάνοι δεν έχουν αρκετή μάζα για να το πετύχουν.<ref name=stern>{{cite web|url=http://www.boulder.swri.edu/~hal/PDF/planet_def.pdf|title=Regarding the criteria for planethood and proposed planetary classification schemes|journal=Highlights of Astronomy|format=PDF|first=S. Alan|last=Stern|coauthors=Levison, Harold F.|date=|year=2002|volume=12|pages=205–13, as presented at the XXIVth General Assembly of the IAU–2000 Manchester, UK, 7–18 August 2000|accessdate=2008-01-22}}</ref> Με άλλα λόγια, ο Σότερ πρότεινε μία παράμετρο που αυτός ονόμασε ''planetary discriminant'', που προσδιορίζεται με το σύμβολο μ, που αναπαριστά μία πειραματική μέτρηση του βαθμού καθαρότητας της τροχιακής ζώνης (όπου το μ υπολογίζεται διαιρώντας τη μάζα του υποψήφιου σώματος με τη συνολική μάζα των υπόλοιπων σωμάτων με τα οποία μοιράζεται την τροχιακή ζώνη του).<ref name=soter>{{cite web|url=http://arxiv.org/abs/astro-ph/0608359|title=What is a Planet?|journal=The Astronomical Journal|first=Steven|last=Soter|date=2006-08-16|volume=132|pages=2513–19|accessdate=2008-01-22|doi=10.1086/508861}}</ref> Υπάρχουν πολλές άλλες μέθοδοι που προσπαθούν να διαφοροποιήσουν τους πλανήτες από τους πλανήτες νάνους,<ref name=stern/> αλλά αυτή η μέθοδος χρησιμοποιείται από τη ΔΑΕ για τον διαχωρισμό του 2006.
 
=== Μέγεθος και μάζα ===
Γραμμή 22:
[[Αρχείο:Dwarf planet masses.png|thumb|left|Οι σχετικές μάζες των 5 γνωστών πλανητών νάνων, μαζί με το Χάροντα. Η μάζα του Μακεμάκε είναι κατά προσέγγιση.]]
[[Αρχείο:Masses of dwarf planets vs Luna.png|thumb|left|Οι ίδιες 6 μάζες σχετικά με αυτήν της Σελήνης.]]
Το ανώτερο και το κατώτερο όριο μεγέθους και μάζας για τους πλανήτες νάνους δεν έχει καθοριστεί από τη ΔΑΕ. Δεν έχει καθοριστεί ανώτερο όριο, και έτσι ένα σώμα μεγαλύτερο ή με περισσότερη μάζα από τον [[Ερμής (πλανήτης)|Ερμή]] που δεν έχει "«καθαρίσει τη γειτονιά γύρω από την τροχιά του"» μπορεί να ταξινομηθεί ως πλανήτης νάνος. Στην πραγματικότητα ο [[Μάικλ Μπράουν]] ψάχνει ένα τέτοιο αντικείμενο <ref>{{cite web|title=Julia Sweeney and Michael E. Brown|work=Hammer Conversations: KCET podcast|url=http://www.pluggd.tv/audio/channels/kcet_podcast__hammer_conversations/episodes/2h10l|year=2007|accessdate=2008-06-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080626220548/http://www.pluggd.tv/audio/channels/kcet_podcast__hammer_conversations/episodes/2h10l|archivedate=2008-06-26|url-status=dead}}</ref>. Το κατώτερο όριο καθορίζεται από τις απαιτήσεις για να καταλήξει σε σχήμα υδροστατικής ισορροπίας, ωστόσο το μέγεθος ή η μάζα στην οποία το αντικείμενο παίρνει αυτό το σχήμα εξαρτάται από τη σύνθεσή του και τη θερμική ιστορία του. Το πρωτότυπο πόρισμα της απόφασης της ΔΑΕ το 2006 ανακαθόρισε ότι το σχήμα σώματος σε υδροστατική ισορροπία υφίσταται "«μόνο σε σώματα με μάζα πάνω από 5x10<sup>20</sup> κιλά και διάμετρο μεγαλύτερη από 800 χιλιόμετρα"»,<ref name="Draft Resolution 5">{{cite web|title=The IAU draft definition of "planet" and "plutons"|url=http://www.iau.org/public_press/news/release/iau0601/|publisher=International Astronomical Union|date=2006-08-16|accessdate=2008-05-17}}</ref>, αλλά αυτό δεν έχει συμπεριληφθεί στο τελικό πόρισμα.
 
Εμπειρικές παρατηρήσεις δείχνουν ότι το κατώτερο όριο μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τη σύσταση του αντικειμένου. Για παράδειγμα, στη ζώνη των αστεροειδών, η Δήμητρα, με διάμετρο 950 χιλιόμετρα, είναι το μόνο σώμα γνωστό προς το παρόν, που έχει σφαιρικό σχήμα λόγω της βαρύτητάς της (αν και η Εστία μπορεί κάποτε να ήταν και αυτή). Για αυτό, έχει προταθεί ότι το όριο στο οποίο άλλα σώματα που αποτελούνται από βράχο και πάγο όπως η Δήμητρα που παίρνουν σφαιρικό σχήμα είναι τα 900 χιλιόμετρα. Άλλα σώματα με περισσότερο πάγο όπως τα [[Μεταποσειδώνειο αντικείμενο|μεταποσειδώνια αντικείμενα]] έχουν λιγότερο στιβαρά εσωτερικά μεγέθη και έτσι μπορούν πιο εύκολα να αποκτήσουν σφαιρικό σχήμα χάρις στη βαρύτητά τους. Το μικρότερο παγωμένο σώμα που έχει καταφέρει υδροστατική ισορροπία είναι ο [[Μίμας (δορυφόρος)|Μίμας]], ενώ το μεγαλύτερο ακανόνιστο είναι ο [[Πρωτέας (δορυφόρος)|Πρωτέας]]: και τα δύο σώματα έχουν διάμετρο λίγο πάνω από 400 χιλιόμετρα (250 μίλια). Ο Μάικλ Μπράουν (ένας από τους κορυφαίους επιστήμονες στο πεδίο που ανακάλυψε την Έριδα και άλλα σώματα) προτείνει ότι το κατώτερο όριο για ένα παγωμένο πλανήτη νάνο είναι κοντά στα 400 χιλιόμετρα.