Τέτανος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

| Image = Opisthotonus_in_a_patient_suffering_from_tetanus_-_Painting_by_Sir_Charles_Bell_-_1809.jpg

| πρόληψη = Αντιτετανικό εμβόλιο

Ο '''τέτανος''' (Αγγλικά ''tetanus'') είναι [[λοίμωξη|λοιμώδης ασθένεια]] η οποία προκαλείται από το [[βακτήριο]] ''[[Kλωστηρίδιο του τετάνου|κλωστηρίδιο του τετάνου]]'' (''Clostridium Τetani)''. Το κλωστηρίδιο, αφού εισέλθει στον οργανισμό μέσω ενός [[Τραύμα|ρυπαρου τραύματος]], πολλαπλασιάζεται και παράγει [[Τοξίνη|τοξίνες]], μια εκ των οποίων (η τετανοσπασμίνη) επηρεάζει το νευρικό σύστημα, με αποτέλεσμα να εκδηλώνονται τοπικοί ή γενικευμένοι σπασμοί. Η θεραπεία του τετάνου συνίσταται στον καθαρισμό του τραύματος, [[Αντιβιοτικό|αντιβιοτική αγωγή]] και χρήση [[Βενζοδιαζεπίνη|βενζοδιαζεπινών]] για αντιμετώπιση των σπασμών. Επίσης, πρέπει να αντιμετωπιστούν τα συνοδά καρδιαγγειακά προβλήματα. Ο τέτανος μπορεί να προληφθεί με [[Εμβόλιο|εμβολιασμό]].

Ο τέτανος μπορεί να εμφανιστεί σε ενήλικες μετά από τραυματισμό, ή σε βρέφη, λίγο καιρό (έως ένα μήνα περίπου) μετά τη γέννηση. Στην τελευταία περίπτωση ονομάζεται νεογνικός.

O τέτανος αποτελεί εξαιρετικά σπάνια ασθένεια στον [[Δυτικός Κόσμος|αναπτυγμένο κόσμο]], αν και κρούσματα παρουσιάζονται ακόμη κρούσματα. Στον [[Χώρες του Τρίτου Κόσμου|αναπτυσσόμενο κόσμο]], είναι αρκετά δύσκολο να υπολογιστεί η διάδοσή του, καθώς υπάρχουν αρκετά περιστατικά που δεν καταγράφονται. Την δεκαετία του 1980 υπολογιζόταν πως είχαν πεθάνει πάνω από ένα εκατομμύριο ασθενείς. Τη δεκαετία του 2001-2010, υπήρχαν περίπου 180 χιλιάδες νεκροί ανά χρόνο.{{sfn|Thwaites|Yen|2012|p=1197}}

Ο τέτανος μπορεί να προσβάλει τόσο ενήλικες όσο και βρέφη. Η μετάδοση του κλωστηριδίου, κατά την γέννηση, στο νεογέννητο μωρό, οδηγεί στον ''νεογνικό τέτανο'', o οποίος εμφανίζεται μετά την τρίτη μέρα μετά τη γέννα.{{sfn|Yen|Thwaites|2019|p=1}} Ομαδες κινδύνου αναγνωρίζονται επίσης οι ηλικιωμένοι (>65 χρονών) και οι χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσίωνουσιών.{{sfn|Yen|Thwaites|2018|p=2881}}

Ο [[Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας]] έχει βάλει ως στόχο την εξαφάνιση του τετάνου,{{sfn|Thwaites|Yen|2012|p=1197}} με τις πρώτες προσπάθειες να ξεκινούν τη δεκαετία του '70, με το Εκτεταμένο Πρόγραμμα για την Ανοσοποίηση (Expanded Programme on Immunization). τοΤο οποίοπρόγραμμα, πέρα από την προφύλαξηεμβολιασμό για τον Τέτανοτέτανο, στόχευε επίσης και στον εμβολιασμό για [[Πολιομυελίτιδα|πολυομυελίτιδα]], [[διφθερίτιδα]], [[φυματίωση]], [[Κοκκύτης|κοκκύτη]] και [[ιλαρά]].{{sfn|Yen|Thwaites|2019|p=3}} ΤοΒασιζόταν πρόγραμμαεπίσης βασιζότανκαι στη βελτίωση των συνθηκών γέννησης- πράγμα δύσκολο δεδομένου των άσχημων συνθηκών σεστις μη ανεπτυγμένες χώρες και τον εμβολιασμό. Το πρόγραμμα είχε επιτυχία, με το 90% των παιδιών που γεννήθηκαν παγκοσμίως το 2015 παγκόσμια να είναι καλυμμένο με τη σειρά των τριών εμβολίων που πρέπει να χορηγούνται, ωστόσο υπάρχουν ακόμη βήματα να γίνουν. Οι χώρες που έχουν μείνει πίσω σε αυτό το πρόγραμμα είναι το [[Αφγανιστάν]], το [[Πακιστάν]] και η [[Νιγηρία]].{{sfn|Yen|Thwaites|2019|pp=3-4}}

Ο τέτανος είναι αποτέλεσμα της μόλυνσης του οργανισμού απο το κλωστρήδιοκλωστηρίδιο του τετάνου, ενα ένα κατά [[Χρώση κατά Γκραμ|Γκραμ-θετικό]] [[σπορογόνο βακτήριο]]. Το συγκεριμένο κλωστρίδιοκλωστηρίδιο βρίσκεται παντού στην φύση, ιδίως στο χώμα. Εντοπίζεται επίσης στα κόπρανα ζώων, πιθανονπιθανόν και ανθρώπων.{{sfn|Yen|Thwaites|2019|p=4}}{{sfn|Rhinesmith|2018|p=430|H Rhinesmith γράφει πως εντοπίζεται το κλωστρήδιο στα κοπρανα ανθρώπων}} Εντοπίζεται επίσης στο δέρμα των ανθρώπων, ιδίως στις γεωργικέςαγροτικές εκτάσειςπεριοχές.{{sfn|CDC|2015}}

Το κλωστηρίδιο του τετάνου, αφού εισέλθει στο σώμα μέσω ενός ρυπαρού τραύματος, ξεκινά τον πολλαπλασιασμό του καθώς και την παραγωγή δύο [[εξωτοξίνη|εξωτοξινών]]: της τετανολυσίνης (η οποία είναι [[αιμολυσίνη]], δηλαδή καταστρέφει τα [[ερυθρά κύτταρα]] του αίματος), δηλαδή και της τετανοσπασμίνης. Η τετανοσπασμίνη, μια ισχυρή [[νευροτοξίνη]], είναι σημαντική για την παθολογία του τετάνου. Εισέρχεται στις απολήξεις των νευρικών κυττάρων (πιο συγκεκριμένα στη [[νευρομυική σύναψη]]) κοντά στο τραύμα, και μεταφέρεται μέσω του νευράξονα στον πυρήνα του κυττάρου στον [[νωτιαίος μυελός|νωτιαίο μυελό]]. Αφού αποφύγει τους αμυντικούς μηχανισμούς του νευροκυττάρου ([[λυσοσωμιακή φαγοκυττάρωση]]) θα εξέλθει απο το νευροκύτταρο με το οποίο μεταφέρθηκε στο κινητικό κέντρο. Εκεί, θα διαχυθεί στηνστη νευροδιαβιβαστική σύναψη μεταξύ του νευροκυττάρου και του [[GABAεργικά νευροκύτταρα|GABAεργικού νευρώνα]], το οποίο είναι επιφροτισμένο με την ρύθμιση (συγκεκριμένα, με την αναστολή) των νευρικών εκφορτίσεων του μετασυναπτικού νευρικού κύτταρου. Η τετανοσπασμίνη έχει την ιδιότητα να καταλύει την πρωτεϊνη [[συναπτομπρεβίνη]], η οποία είναι μέρος ενός μεγαλύτερου συμπλόκου πρωτεϊνωνπρωτεϊνών, που λειτουργικό σκοπό εχουνέχουν να μεταφέρουν το συναπτικό κυστίδιο το οποίο περιέχει νευροδιαβιβαστικές ουσίες, απο το εσωτερικό του νευρικού κυττάρου, στον εξωκυττάριο χώρο. Έτσι η τετανοσπασμίνη εκεί καταργεί τους μηχανισμούς ελέγχου των κινητικών νευρώννεύρων, και ως εκ τούτου εμφανίζονται ανεξέλεγκτες μυικές συστολές. ΤοΕπίσης επηρεάζεται το αυτόνομο νευρικό σύστημα επίσης επηρεάζεται, εκκρίνοντας μεγάλες ποσότητες [[Κατεχολαμίνες|κατεχολαμίνωνκατεχολαμινών]].{{sfnm|1a1=Thwaites|1a2=Yen|1y=2018|1pp=2882|2a1=Yen|2a2=Thwaites|2y=2019|2p=4}}

Ο νεογνικός τέτανος προέρχεταιπροκαλείται κατά τη φάση του τοκετού, όταν χρησιμοποιούνται υλικά τα οποία είναι μολυσμένα, συχνό φαινόμενο σε φτωχές χώρες στις οποίες οι γέννες γίνονται στην οικία της μητέρας.{{sfnm|1a1=Sexton|1y=2018|2a1=Kyu|2y=2017|2p=1}}

Τα συμπτώματα από τον τέτανο ξεκινούν να εμφανίζονται όταν οι νευροτοξίνες πλησιάσουν τα νευρικά κύτταρα τα οποία αναστέλλουν τη σύσπαση των μυών στον νωτιαίο μυελό. Συνήθως απαιτούνται 7-10 μέρες μετά τον τραυματισμό για να εμφανιστεί η συμπτωματολογία. Ανάλογα με τα νευρικά κύτταρα που επηρεάζονται μπορεί να εμφανιστούν μια πλειάδα από συμπτώματα, τα οποία μπορεί να είναι τοπικά ή γενικευμένα. Τα τοπικά συμπτώματα, αν αφεθούν χωριςχωρίς θεραπεία, οδηγουνοδηγούν σε γενικευμένη συμπτωματολογία. Οι γενικευμένοι σπασμοί είναι επώδυνοι, ενώ σπασμόςοι σπασμοί των [[Λάρυγγας|λαρυγγικών]] ή [[Αναπνοή|αναπνευστικών μυών]] οδηγούν σε [[αναπνευστική ανεπάρκεια]].{{sfn|Thwaites|Yen|2012|p=1198}}

ΤοΕπηρεάζεται Αυτόνομοτο αυτόνομο νευρικό συστημασύστημα επιρρεάζεται,επηρρεάζεται και ιδιαίτερη επικίνδυνη είναι η συμπτωματολογία απο το καρδιαγγειακή όπουσυμπτωματολογία, εμφανίζονταιμε επεισόδια ταχυκαρδίας ή και άλλες αρρυθμίες. ΚαιΕπίσης επηρρεάζονται και άλλα συστήματα επιρρεάζονται όπως το γαστρεντερικό και το αναπνευστικό.{{sfn|Yen|Thwaites|2018|p=2883}}

Το πρώτο, και πιο συχνό, τοπικό σύμπτωμα ειναι ο τριγμός των δοντιών του στόματος, λόγω σπασμού των μυών της [[Κάτω γνάθος (άνθρωπος)|κάτω γνάθου]]. Αργότερα ακολουθεί η [[αυχενική δυσκαμψία]], που οφείλεται στο ότι η νευροτοξίνη επηρέασε περισσότερα κρανιακά νεύρα. Αργότερα, εμφανίζεται ο [[οπισθότονος]] εμφανίζεται, ενα χαρακτηριστικοχαρακτηριστικό σύμπτωμα όπου η σπονδυλική στήλη παίρνει τηντη μορφή τόξου. Στην πορεία της νόσου, ακολουθουνακολουθούν οι γενικευμένοι σπασμοί ποδιών και χεριών, πάλι με ταυτόχρονη τοξοειδή πάλι κάμψη της σπονδυλικής στήλης, ενώ η άκρατο χείραχέρι σχηματίζει γροθιά. Συνήθως συνοδεύεται από δύσπνοια.{{sfn|Jong|2011|p=8}} Άλλα συχνά συμπτώματα είναι η [[δυσφαγία]], η [[ταχυκαρδία]] και ο [[πυρετός]] (>38,4°C).{{sfn|Yen|Thwaites|2019|p=5}} Το [[σαρδόνιο γέλιο]] ειναι επίσης εναχαρακτηριστικό τυπικό σημείοσύμπτωμα του Τέτανουτετάνου.{{sfn|Yen|Thwaites|2019|p=5}}

Ανάλογα με το που εμφανίζεται η συμπτωματολογία, δηλαδή οι σπασμοί, ο Τέτανοςτέτανος μπορει να διαχωριστειδιαχωριστεί σε τρεις τύπους: α) Τον γενικευμένο τύπο, ο οποίος ειναι ο πιο συχνοςσυχνός (80%) και, κατα τον οποίο οι σπασμοί παρουσιάζονται σε όλο το σώμα, β)Κεφαλικός τον κεφαλικό, όπου η προσβολή των κρανιακών νευρών οδηγεί σε σπασμούς στο πρόσωπο και γ)τοπικος τέτανοςστον τοπικό τέτανο, όπου επιρρεάζεταιεπηρεάζεται η ανατομική περιοχή πλησίονκοντά τηςστην πληγήςπληγή.{{sfn|CDC|2015|loc=Clinical Features}}

Έχουν αναπτυχθεί διαφορα συστήματα ταξινόμησης του τετάνου,. πιοΠιο συχνά χρησιμοποιείται η τροποποιημένη κλίμακα Ablett, η οποία βασίζεται κυρίως στα συμπτώματα που προκαλούνται μέσω του αυτόνομου νευρικού συστήματος.{{sfn|Yen|Thwaites|2019|p=4}} Η ασθένεια διαρκεί συνήθως έξι εβδομάδες.{{sfn|Sexton|2018}}

Στον νεογνικό τέτανο, ένα βρέφος το οποίο γεννήθηκε χωρίς οποιαδήποτε συμπτωματολογία, μετά την τρίτη μέρα ξεκινά και αναπτύσσεταιαναπτύσσει δυσκαμψία μυών ή δεν μπορεί να θηλάσει όπως μπορούσε τις πρώτες μέρες.{{sfn|Yen|Thwaites|2019|p=1}}

H διάγνωση του τετάνου βασίζεται στην κλινική εικόνα. ΕργαστηριακέςΟι εργαστηριακές εξετάσεις που μπορεί να ληφθουνγίνουν είναι ο έλεγχος για αντιτετανική ανοσοσφαιρίνη G στον [[Ορός αίματος|ορό]] του ασθενούς και ο προσδιορισμός της τετανοτοξίνης στο αίμα- και οι δυο εξετάσεις ομωςόμως εχουνέχουν τους περιορισμούς τους. Η αδυναμία ανίχνευσης τετανοτοξίνης στο αίμα δεν αποκλείει τον Τέτανοτέτανο.{{sfn|Yen|Thwaites|2018|p=2883}}

Η [[Στρυχνίνη|δηλητριαση με στρυχνίνη]] είναι η νόσος η οποία παράγειπροκαλεί την ίδια περίπου συμπτωματολογία με τον γενικευμένο τέτανο. Παρόμοια συμπτωματολογία μπορεί να υπάρξει ως παρενέργεια αντιντοπαμινεργικών φαρμάκων.{{sfn|Yen|Thwaites|2018|p=2883}} Ο κεφαλικός τέτανος πρέπει να διαφοροδιαγνωστεί από άλλες τοπικές παθήσεις, όπως τοπικές λοιμώξεις, εγκεφαλίτιδα κ.α.{{sfn|Hinfey|2019}} H διάγνωση βασίζεται στην κλινική εικόνα και οι θετικές καλλιέργειες από το τραύμα χρησιμεύουν μόνο ως επιβεβαίωση της διάγνωσης. Δεν υπάρχουν ειδικές εργαστηριακές εξετάσεις οι οποίες να βοηθούν στη διαγνωστική διαδικασία.

Το τραύμα πρέπει να καθαριστεί, οι ιστοί να καθαρίσουν από ρυπαρό υλικό ή νεκρούς ιστούς, ώστε να απομακρύνουν όσο περισσότερα κλωστηρίδια είναι δυνατόν. Ακολούθως, πρέπει να χορηγηθεί αντιβίωση[[Αντιβιοτικό|αντιβίοτικό]]. Η [[μετρονιδαζόλη]] (400mg διορθικά ή 500mg ενδοφλέβια ανά 6ωρο, για 7 ημέρες) είναι το αντιβιωτικόαντιβιοτικό εκλογής. Εναλλακτικά, μπορεί να χρησιμοποιηθεί [[πενικιλίνη]].{{sfn|Thwaites|Yen|2012|p=1199}}

Η αντιτοξίνη, φάρμακο κατά της εξωτοξίνης του κλωστηριδίου, πρέπει να δοθεί για να εμποδιστεί περαιτέρω μόλυνση του νευρικού συστήματος από την τετανοσπασμίνη. Η ανθρώπινη αντιτετανική ανοσοσφαιρίνη (Human Anti-Tetanus Immunoglobulin), σε δόση 3000-6000 IU, δίνονταιχορηγείται μιαμία φορά, ενδομυικά,{{sfn|Thwaites|Yen|2012|p=1199}} πάντως υπάρχουν ορισμένες μελέτες που υποστηρίζουν την ενδοραχιαία χορήγηση της αντιτοξίνης.{{sfn|Thwaites|Yen|2018|p=2885}} Παλιότερα γινόταν χρήση της ίππειας αντιτετανικής ανοσοσφαιρίνηανοσοσφαιρίνης, ητης οποίαοποίας όμως επειδήη χρήση περιορίστηκε, επειδή προκαλεί περισσότερες αλλεργικές αντιδράσεις, περιοριστηκε η χρήση της.{{sfn|Thwaites|Yen|2018|p=2884}}

Οι σπασμοί αντιμετωπίζονται με τηντη χρήση βενζοδιαζεπινών, κυρίως χρησιμοποιείταιμε ητη [[Διαζεπάμηδιαζεπάμη]]. Σεη ψηλέςοποία σε υψηλές δόσεις μπορεί να προκαλέσει αναπνευστική ανεπάρκεια. Οι βενζοδιαζεπίνες μπορουνμπορούν να χορηγηθούν μαζί με μυοχαλαρωτικά φάρμακα (φαρμακαφάρμακα που προκαλούν νευρομυικό διαχωρισμό), όπως το [[πανκουρόνιο]]. Η προποφόλη έχει επίσης χρησιμοποιηθεί επικουρικαεπικουρικά για αντιμετώπιση των σπασμών.{{sfn|Sexton|2018}}

Σε περιπτώσεις σοβαρών επεισοδίων τετάνου, η προφυλακτική τραχειοστομία μπορεί να προστατεύσει τον αεραγωγό από σπασμούς των λαρυγγικών μυών.{{sfn|Thwaites|Yen|2012|p=1199}} Η σταθερότητα του καρδιαγγειακού συστήματος είναι βασικής σημασίας αν και εξαιρετικά δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Οι διακυμάνσεις στον καρδιακό ρυθμό είναι συχνές και προτιμούνται φάρμακα με μικρό χρόνο ημίσιαςημίσειας ζωής (δηλαδή καθαρίζονταιαπομακρύνονται γρήγορα από τον οργανισμό). Επίσης, η χορήγηση θειικού μαγνησίου βοηθά στην σταθεροποίηση του καρδιακου ρυθμού.{{sfn|Thwaites|Yen|2012|p=1199}} Επίσης θα πρέπει, με συμπτωματική θεραπεία, να αντιμετωπιστούν και τα συνοδά προβλήματα που μπορεί να προκύψουν, όπως δυσφαγία, νεφρική ή αναπνευστική ανεπάρκεια. με συμπτωματική θεραπεία-γιαΓια αυτο ειναι σημαντικό να νοσηλεύεται κάποιος σε νοσοκομείο με τις καταλληλεςκατάλληλες υποδομές.{{sfn|Yen|Thwaites|2019|p=6}}

Ο Τέτανοςτέτανος διαρκεί μερικές εβδομάδες, ωστόσο ο ασθενής μπορει να συνεχίσει να νοσεί εξ αιτίας σοβαρωνσοβαρών επιπλοκών που συνδέονται με τηντη νοσονόσο και μπορεί να εμφανιστούν. Στα νεογνά, ο τέτανος μπορεί να αφήσει μαθησιακές δυσκολίες, [[κώφωση]] ή συμπεριφεριολογικα προβλήματα.{{sfn|Thwaites|Yen|2018|p=2884}}

Η πρόληψη του τετάνου γίνεται με εμβολιασμό. Σύμφωνα με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, σεκατά τη βρεφική ηλικία χορηγούνται τρεις δόσεις εμβολίου, οι οποίες ακολουθούνται από άλλες δυοδύο κατά την παιδική και εφηβική ηλικία, ενώ στην ενήλικη ζωή πρέπει να δίνονταιδίνεται ακόμη μια δόση (γνωστόγνωστή ως booster). Ο οργανισμόςΟργανισμός γιαΓια τηΤη δημόσιαΔημόσια υγείαΥγεία των ΗΠΑ, εισηγείται την επιπλέον χορήγηση ενός εμβολίου σε βρεφική ηλικία, ενώ στους ενήλικες να χορηγείται booster δόση κάθε 10 χρόνια. H αποτελεσματικότητα του εμβολίου πλησιάζει το 100%.{{sfn|Thwaites|Yen|2012|p=1199-10}}

Το εμβολιοεμβόλιο κατά του τετάνου (ή αντιτετανικό εμβόλιο) βασίζεται στο [[τοξοειδές του τετάνου]] (δραστική ουσία), το οποίο θα δράσει ως [[αντιγόνο]] στηνστη διαδικασία της [[ανοσοποίηση|ενεργιτικήςενεργητικής ανοσοποίησης]]. Χορηγείται μαζί με τα εμβόλια για διφθερίτιδαςδιφθερίτιδα και κοκκύτη, ωστόσο υπάρχουν και άλλοι συνδιασμοίσυνδυασμοί (πχ με πολυομυελίτιδα). Η νόσηση από τέτανο δεν προκαλεί [[Ανοσία (ιατρική)|ανοσία]].{{sfn|Yen|2019|p=2}}

ΤαΚαθώς τα τραύματα στο έδαφος ή άλλα ρυπαρά υλικά είναι αρκετά συνηθισμένα., Δυνητικάδυνητικά, κάθε τραύμα είναι μπορεί να είναι επικίνδυνο καθώς μπορεί το έδαφος να είναι μολυσμένο- αν και στις δυτικές χώρες κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά σπάνιο. ΠέραΓια την πρόληψη του τετάνου, πέρα απο τον καθαρισμό του τραύματος, για πρόληψη εμφάνισης τετάνου θα πρέπει να λαμβάνεται το ιστορικό εμβολιασμού του τραυματία. Αν είναι πλήρως εμβολιασμένος (δηλαδή έχει κάνει τα τρία εμβόλια και το τελευταίο booster ήταν λιγότερο από 10 χρόνια), τότε ο ασθενής είναι προφυλαγμένος από το βακτήριο του τετάνου και την παθογόνο τοξίνη του. Ωστόσο είναι λίγοι αυτοί που θυμούνται με ακρίβεια αν έχουν εμβολιαστεί ή όχι. Σε τέτοιες περιπτώσεις, δίνεται η αντιτετανική ανοσοσφαιρίνη, και επιπλέον ο ασθενής πρέπει να εμβολιαστεί.{{sfn|Sexton|2018}}{{sfn|Prevaldi|Paolillo|Locatelli|Ricci|2016|p=2}}