Βοβούσα Ιωαννίνων: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Βρίσκεται περίπου 70 χλμ. βορειοανατολικά τηςτής πόλης των [[Ιωάννινα|Ιωαννίνων]]. Είναι έδρα τουτού κοινοτικού διαμερίσματος Βοβούσας, της κοινότητας Βοβούσας και κατά την [[Ελληνική απογραφή 2011|απογραφή του 2011]] είχε 115 κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται με την [[υλοτομία]]<ref name=":0">{{Cite book|title=Ζήστε στα ομορφότερα ορεινά χωριά της Ελλάδας|first=Ζερμαίν|last=Αλεξάκη|first2=Θοδωρής|last2=Αθανασιάδης|publisher=Ατραπός|isbn=|year=2003|edition=β΄|location=Αθήνα|page=132}}</ref> και τον [[τουρισμός|τουρισμό]]. Απέχει 77 χλμ. από τα [[Ιωάννινα]]. Το χωριό ήταν γνωστό και με την [[βλάχικη γλώσσα|βλάχικη]] ονομασία ''Μπαϊεάσα''<ref>{{Cite book|title=Μελέτες για τους Βλάχους|first=Αστέριος Ι.|last=Κουκούδης|publisher=εκδόσεις Ζήτρος|isbn=|year=2000|volume=Β΄. Οι Μητροπόλεις και η Διασπορά των Βλάχων|location=Θεσσαλονίκη|page=153}}</ref>.

Σύμφωνα με την παράδοση η Βοβούσα προέκυψε από τη συνένωση τεσσάρων μικρότερων χωριών<ref>Κουκούδης (2000). σελ. 162.</ref>. Γνώρισε μεγάλη ακμή ως μέλος της αυτόνομης περιοχής τουτού Ζαγορίου επί [[Οθωμανική περίοδος στην Ελλάδα|Τουρκοκρατίας]] και θεωρούντανθεωρείτο ένα από τα μεγαλύτερα Ζαγοροχώρια<ref>Λαμπρίδης Ιωάννης "Ζαγοριακά", Τυπογραφείον Αυγής, Αθήνα, 1870</ref>. Κατά τα παλαιότερα χρόνια, οι κύριες ασχολίες των κατοίκων της Βοβούσας περιστρέφονταν γύρω από την κτηνοτροφία, το εμπόριο και τις μεταφορές<ref name=":0" />.

Το 1814 η κωμόπολη λεηλατήθηκε με εντολή τουτού Αλή πασά<ref name=":2">{{Cite book|title=Ιστορία της Ηπείρου. Από τις αρχές τις αρχές της Οθωμανοκρατίας ως τις μέρες μας|first=Κωνσταντίνος Απ.|last=Βακαλόπουλος|publisher=Ηρόδοτος|isbn=|year=2003|location=Αθήνα|page=320|url=https://books.google.gr/books?id=6s05AAAAMAAJ&q=Βωβούσα&dq=Βωβούσα&hl=el&sa=X&ved=0ahUKEwjCwv-BueTaAhWLZVAKHUnJDogQ6AEISDAG}}</ref> και την ίδια χρονιά επλήγη από επιδημία<ref>Κουκούδης (2000). σελ. 178-179.</ref>. Ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια μια σειρά ληστρικών επιδρομών και η λεηλασία που υπέστη ο οικισμός από σουλτανικά στρατεύματα το 1829. Όλες αυτές οι καταστροφές οδήγησαν σε σημαντική μείωση του πληθυσμού, καθώς αρκετές οικογένειες έφυγαν προς το [[Βασίλειο της Ελλάδας|ελληνικό βασίλειο]], τη [[Μακεδονία]] και τη [[Θράκη]]<ref name=":2" />. Χαρακτηριστικά, ενώ το 1812 υπολογίζεται πως στη Βοβούσα ζούσαν 150 οικογένειες, μερικές δεκαετίες αργότερα (το 1856) καταγράφτηκαν<ref>Κουκούδης (2000). σελ. 177.</ref> μόλις 42.

Στα τέλη τουτού 19ου αιώνα παρουσιάστηκε διείσδυση ρουμανικών κύκλων στον οικισμό<ref name=":3">Βακαλόπουλος (2003). σελ. 518.</ref>, ενώ σύμφωνα με την οθωμανική στατιστική του 1895, ο πληθυσμός τηςτής Βοβούσας ανερχόταν στους 497 κατοίκους (269 άνδρες και 228 γυναίκες), κατανεμημένους σε 58 φορολογικούς χανέδες<ref name=":1">Μιχάλης Κοκολάκης, ''Η τουρκική στατιστική της Ηπείρου στο Σαλναμέ του 1895'', στο ''Τετράδια Εργασίας'', τεύχος 18, Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, Αθήνα 2008, σελ. 265.</ref>. Γύρω στο 1900, η Βοβούσα αποτελούσε τμήμα τουτού λεγόμενου ''Βλαχοζάγορου'', της ανατολικής περιοχής τουτού Ζαγορίου όπου εξακολουθούσε να ομιλείται η βλάχικη γλώσσα<ref>{{Cite book|title=Από τη ζωή των Βλάχων στα 1900|first=Αστέριος|last=Κουκούδης|publisher=Ίδρυμα Εγνατία Ηπείρου - Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα|isbn=|year=2008|location=Θεσσαλονίκη|page=15}}</ref>.

Η κόντραδιαμάχη ανάμεσα στην ελληνική και ρουμανική μερίδα οδήγησε σε εντάσεις όπως ήταν η δολοφονία των αδελφών Μπελτζαίων από Ρουμάνους πράκτορες, ενέργεια την οποία αργότερα (1909) ανταπέδωσε το [[Ηπειρωτικό Κομιτάτο]] με την εξόντωση των ληστανταρτών Σκουμπραίων-Μποτασήδων που είχαν στρατολογηθεί στη ρουμανική πλευρά<ref name=":3" />.

Η Βοβούσα περιήλθε στο ελληνικό κράτος το [[1913]], στη διάρκεια των [[Βαλκανικοί Πόλεμοι|Βαλκανικών Πολέμων]]. Ακολούθησε το 1917 η προσωρινή κατοχή τηςτής κοινότητας (μαζί με ένα μεγάλο μέρος τηςτής Ηπείρου) από τον ιταλικό στρατό στα πλαίσια του [[Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου]]. Η επανάκτηση της περιοχής από την Ελλάδα λίγο αργότερα, προκάλεσε την αντίδραση Ρουμανόβλαχων κατοίκων, οι οποίοι αφού αντιστάθηκαν ένοπλα στον ελληνικό στρατό<ref name=":4">{{Cite book|title=Ελλάδα και μειονότητες. Το σύστημα διεθνούς προστασίας της Κοινωνίας των Εθνών|first=Λένα|last=Διβάνη|authorlink=Λένα Διβάνη|publisher=Νεφέλη|isbn=|year=1995|edition=β΄|location=Αθήνα|page=99}}</ref>, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν οριστικά τη Βοβούσα καθώς είχαν εκτεθεί ως ρουμανικής εθνικής συνείδησης, αλλά και ως συνεργάτες των Ιταλών<ref>{{Cite book|title=Η πένα και η γκλίτσα. Εθνοτική και εθνοτοπική ταυτότητα στο Ζαγόρι τον 20ο αιώνα|first=Βασίλης Κ.|last=Δαλκαβούκης|publisher=Οδυσσέας|isbn=|year=2005|location=Αθήνα|page=43|url=https://books.google.gr/books?hl=el&id=TjYMAQAAMAAJ&dq=Βωβούσα&focus=searchwithinvolume&q=όπλα}}</ref>. Εκείνο το διάστημα υπολογίζεται πως κατέφυγαν στην [[Αλβανία]] περίπου 10 οικογένειες Ρουμανόβλαχων<ref name=":4" />. Παράλληλα, κατά το πρώτο μισό τουτού 20ού αιώνα εγκαταστάθηκαν στον οικισμό ολιγάριθμες οικογένειες [[Σαρακατσάνοι|Σαρακατσάνων]]<ref>Κουκούδης (2000). σελ. 154.</ref>.

Κατά τις πρώτες μέρες τουτού [[Ελληνοϊταλικός Πόλεμος|ελληνοϊταλικού πολέμου]], κατελήφθη στις 3 Νοεμβρίου από προκεχωρημένες δυνάμεις τουτού ιταλικού στρατού<ref>{{Cite book|title=Ελληνοϊταλικός Πόλεμος 1940-1941|first=Δημητρίου|last=Μαχά|isbn=|year=1967|volume=Α΄|location=Αθήναι|page=377|url=https://books.google.gr/books?id=czAyAAAAIAAJ&q=Βωβούσα&dq=Βωβούσα&hl=el&sa=X&ved=0ahUKEwi11vuxxeTaAhXFKlAKHR0RCdE4ChDoAQg6MAU}}</ref>. Το χωριό κάηκε από τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής στις 23 Οκτωβρίου 1943<ref name="minakakis">Βασίλης Μηνακάκης (2006). Ζαγοροχώρια. Explorer. σελ. 139</ref>. Μεταπολεμικά, η πλειοψηφία των κατοίκων τηςτής Βοβούσας εγκαταστάθηκε στα αστικά κέντρα<ref name="koltsidas">{{Cite journal|url=https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/makedonika/article/view/5681/5420|title=Η σημερινή κατάσταση της κουτσοβλαχικής γλώσσας στον Ελλαδικό χώρο. Ιστορική, εθνολογική, κοινωνική και γλωσσολογική διάσταση)|last=Κολτσίδας|first=Αντώνης Μιχ.|date=1997 - 1998|journal=Μακεδονικά|publisher=Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών|accessdate=14 Μαρτίου 2018|doi=|volume=31|page=199}}</ref>.

Από τη Βοβούσα κατάγονταν ο γραμματικός τουτού Αλή Πασά, Αθανάσιος ή Αναγνώστης Χατζηγεωργίου Ρίζου και ο υποπρόξενος της Ρωσίας στις [[Σέρρες]] κατά τον 19ο αιώνα, Κ. Κ. Κοντός<ref>Κουκούδης (2000). σελ. 178-181.</ref>.

Στη μέση τουτού χωριού, υπάρχει ένα πέτρινο μονότοξο γεφύρι που ενώνει τις δυο όχθες και γειτονιές τουτού χωριού. Χτίστηκε το 1748 από τον Αλέξιο Μήσιο<ref name="minakakis" /> και έχει αναγνωριστεί ως νεότερο αρχαιολογικό μνημείο<ref>[http://listedmonuments.culture.gr/monument.php?code=6673 ΥΠΠΟ-Διαρκής κατάλογος των κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων και μνημείων της Ελλάδας]</ref>. Ξεχωρίζουν ακόμη οι εκκλησίες τουτού Αγίου Γεωργίου (κτίσμα του 1814), της Αγίας Παρασκευής (όπου πραγματοποιείται η θεία λειτουργία κάθε 26η Ιουλίου και το παραδοσιακό τριήμερο πανηγύρι τηςτής Βοβούσας και της Παναγίας, η μικρή Γέφυρα Πουντίκα Ασπροπόταμου (Αρούλου άλμπου στα βλαχικά) κλπ.

Μέχρι και τη δεκαετία τουτού 1970, η Βοβούσα συγκαταλεγόταν στην κατηγορία των οικισμών όπου οι κάτοικοί τους διακρίνονταν για την υψηλού επιπέδου γνώση ή κατανόηση της [[Βλάχικη γλώσσα|βλαχικής γλώσσας]]<ref>Κολτσίδας (1997 - 1998). σελ. 197.</ref>. Το χωριό διατηρεί τα [[βλάχοι|βλάχικα]] έθιμα, τους χορούς και την ενδυμασία. Αποτελεί μία από τις εισόδους προς τον Εθνικό Δρυμό της [[Εθνικός Δρυμός Πίνδου|Βάλια Κάλντα]]<ref>{{cite news|url=http://trans.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_taxgreece_24_12/11/2007_211627|title=Νομός Ιωαννίνων: Χειμωνιάτικες εξορμήσεις στα Ζαγόρια|last=Κιούσης|first=Ντίνος|date=12-11-2007|work=Καθημερινή|accessdate=22-01-2011}}{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }}</ref>.