Πρέβεζα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η '''Πρέβεζα''' είναι πόλη και [[λιμένας|λιμάνι]] της [[Ήπειρος (διαμέρισμα)|Ηπείρου]]. Βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο της Ηπείρου, παρά την είσοδο του [[Αμβρακικός κόλπος|Αμβρακικού κόλπου]]. Είναι έδρα του [[Δήμος Πρέβεζας|Δήμου Πρέβεζας]] και [[πρωτεύουσα]] του [[Νομός Πρέβεζας|Νομού Πρέβεζας]]. Στην [[Ελληνική απογραφή 2011|απογραφή του 2011]] ο πληθυσμός της πόλης ήταν 19.042 κάτοικοι, ενώ ο πληθυσμός της Δημοτικής Κοινότητας Πρέβεζας ήταν 20.795 κάτοικοι.<ref>Βλ. Απογραφή Μόνιμων Κατοίκων κατά την Απογραφή του 2011, [http://www.statistics.gr/documents/20181/1210503/FEK_monimos_rev.pdf/125204a0-726f-46fe-a141-302d9e7a38dc Φ.Ε.Κ. τεύχος Β΄, φ. 698/20.3.2014],] σελ. 10595-10597.</ref>

Βόρεια της Πρέβεζας και σε απόσταση επτά χιλιομέτρων από αυτή βρίσκεται ο εκτεταμένος ερειπιώνας της [[Αρχαία Νικόπολη|αρχαίας Νικόπολης]], η οποία κτίστηκε από τον [[Οκταβιανός Αύγουστος|Οκταβιανό]] περί το 30 π.Χ., σε ανάμνηση της νίκης του επί των αντιπάλων του, [[Μάρκος Αντώνιος|Μάρκου Αντωνίου]] και [[Κλεοπάτρα|Κλεοπάτρας]], μετά τη ναυμαχία του Ακτίου. Αν και η Πρέβεζα είναι κτισμένη κοντά στο μεγαλύτερο λιμάνι της αρχαίας Νικόπολης, το οποίο ήταν στον όρμο Βαθύ, και παρά το γεγονός ότι τα ερείπια της Νικόπολης ήταν από τον 17ο αιώνα γνωστά ως ''Παλαιοπρέβεζα'', δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η Πρέβεζα αποτελεί συνέχεια της αρχαίας Νικόπολης, καθώς υπάρχει ένα μεγάλο χρονικό κενό μεταξύ των ιστοριών των δύο πόλεων.<ref>Βλ. Νίκος Δ. Καράμπελας, [https://www.academia.edu/6293347 Είναι η Πρέβεζα συνέχεια της αρχαίας Νικόπολης;],] Πρέβεζα, 2014, σελ. 32-33.</ref>

Παρά τις τρεις διαφορετικές απόψεις που έχουν διατυπωθεί σχετικά με την ετυμολογία του ονόματος ''Πρέβεζα'', η ευρύτερα αποδεκτή άποψη των ερευνητών είναι ότι ''Πρέβεζα'' σημαίνει ''Πέρασμα'' και ότι η λέξη έφτασε στη μορφή αυτή από τη σλαβική γλώσσα, μέσω της αλβανικής.<ref>Την άποψη περί ιταλικής προέλευσης του ονόματος υποστήριξε μόνο ο Παναγιώτης Αραβαντινός, το 1857, ενώ οι περισσότεροι μεταγενέστεροι ερευνητές αποδέχονται την άποψη των Max Vasmer, Peter Soustal και Johannes Koder περί σλαβικής προέλευσης του ονόματος που κατέληξε στη σημερινή του μορφή μέσω της αλβανικής γλώσσας, βλ. Max Vasmer, [http://promacedonia.org/en/mv/mv_3_1c.htm#19 ''Die Slaven in Griechenland''],] Βερολίνο 1941, σελ. 64, λήμμα ''Πρέβεζα''.</ref>

* Η πρώτη άποψη υποστηρίζει ότι το όνομα ''Πρέβεζα'' προέρχεται από τη σλαβική λέξη ''prěvozъ'' που σημαίνει ''πέρασμα''. (Την άποψη αυτή ασπάζονται κυρίως οι: [[w:de:Max Vasmer|Max Vasmer]], Διογένης Χαρίτων, Fiodor Uspenski, [[Ιωάννης Δημάρατος|Ιωάννης Φ. Δημάρατος]], Peter Soustal & [[w:de:Johannes Koder|Johannes Koder]], [[Αλέξιος Γ.Κ. Σαββίδης|Αλέξης Γ. Κ. Σαββίδης]], [[Ηλίας Βασιλάς|Ηλίας Β. Βασιλάς]], Φαίδων Μαλιγκούδης, Νίκος Δ. Καράμπελας, Δημοσθένης Αρ. Δόνος, κ.ά.).<ref>Ιωάννης Φ. Δημάρατος, [http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/a/f/b/metadata-01-0002588.tkl ''Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Πυρσού''],] Αθήνα 1932, τόμ. 20, σελ. 654-659, λήμμα ''Πρέβεζα''. <br> Max Vasmer, [http://promacedonia.org/en/mv/mv_3_1c.htm#19 ''Die Slaven in Griechenland''],] Βερολίνο 1941, σελ. 64, λήμμα ''Πρέβεζα''. <br> Ηλίας Β. Βασιλάς, Η Πρέβεζα και η ετυμολογία της λέξεως, εφημερίδα ''Βήμα Πρεβέζης'', φ. 594/28.6.1954, σελ. 1 και φ. 595/5.7.1954, σελ. 1 & 2. Αναδημοσιεύεται στα [https://www.academia.edu/1479912 ''Άπαντά'' του],] Πρέβεζα 2012, σελ. 47-52. <br> Peter Soustal & Johannes Koder, ''[https://www.academia.edu/8008461/ Nikopolis und Kephallēnia]'', Βιέννη 1981, [http://www.oeaw.ac.at/byzanz/repository/Popovic_OST59.pdf (Tabula Imperii Byzantini 3)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160308060231/http://www.oeaw.ac.at/byzanz/repository/Popovic_OST59.pdf |date=2016-03-08 }}, σελ. 242. <br> Αλέξης Γ. Κ. Σαββίδης, Η Τουρκική κατάληψη της Πρέβεζας από τα Βραχέα Χρονικά, στα [http://www.biblionet.gr/book/147910/%CE%A3%CF%85%CE%BB%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%BF/%CE%97_%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A0%CF%81%CE%AD%CE%B2%CE%B5%CE%B6%CE%B1%CF%82 ''Πρακτικά Α΄ Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου «Η Ιστορία της Πρέβεζας»''],] Πρέβεζα 1993, σελ. 25-39. <br> Φαίδων Μαλιγκούδης, Σλάβοι στη Μεσαιωνική Ελλάδα, δεύτερη επαυξημένη έκδοση, Θεσσαλονίκη, 2013, σελ. 112-114. <br> Νίκος Δ. Καράμπελας, [http://www.academia.edu/3060720 Η κατάκτηση της «Πρέβεζας» από τον Μωάμεθ β΄],] Ιωάννινα 2015, σελ. 105, υποσημ. 7. <br> [https://archetai.academia.edu/DimosthenisDonos/CurriculumVitae Δημοσθένης Α. Δόνος],] [https://www.academia.edu/4775649 Σκέψεις για την ιστοριογραφία της Πρέβεζας],] ''Πρεβεζάνικα Χρονικά'', τχ. 49-50, σελ. 383-430.</ref>

* Η δεύτερη άποψη υποστηρίζει ότι προέρχεται από την παλιά αλβανική λέξη ''prevëzë -za'', που σημαίνει πέρασμα, διάβαση, μεταφορά, διαμετακόμιση. (Την άποψη αυτή ασπάζονται κυρίως οι: [[Πέτρος Φουρίκης|Πέτρος Α. Φουρίκης]], [[Κωνσταντίνος Άμαντος]], Max Vasmer, Peter Soustal & Johannes Koder, Αλέξης Γ. Κ. Σαββίδης, Νίκος Δ. Καράμπελας, Δημοσθένης Αρ. Δόνος, κ.ά.).<ref name="ReferenceA">Πέτρος Α. Φουρίκης, Η Πρέβεζα. Θέσις - Κτίσις - Όνομα, ''Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών'', Αθήνα 1924, σελ. 283-293 <br> Max Vasmer, [http://promacedonia.org/en/mv/mv_3_1c.htm#19 ''Die Slaven in Griechenland''],] Βερολίνο 1941, σελ. 64, λήμμα ''Πρέβεζα''.<br></ref>

* Η τρίτη άποψη, η οποία δεν έχει στέρεα ερείσματα, υποστηρίζει ότι προέρχεται από την ιταλική λέξη ''prevesione'', που σημαίνει προμήθεια. (Την άποψη αυτή υποστήριξε αρχικά ο [[Παναγιώτης Αραβαντινός]]).<ref>Παναγιώτης Αραβαντινός, [http://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?rec=/metadata/f/a/9/metadata-01-0000372.tkl&do=78327_02.pdf&lang=el&pageno=1&pagestart=1&width=360%20pts&height=575.76%20pts&maxpage=431 ''Χρονογραφία της Ηπείρου''],] Αθήνα 1857, τόμ. Β΄, σελ. 133, λήμμα ''Πρέβεζα''.</ref>

Ο [[Πέτρος Φουρίκης]], κατά την ώριμη επιστημονική του φάση, επεσήμανε πρώτος, το 1924, την αναφορά του ονόματος «Πρέβεζα» στο ''[[Χρονικόν του Μορέως]]''.<ref>Πέτρος Α. Φουρίκης, Η Πρέβεζα. Θέσις - Κτίσις - Όνομα, ''Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών'', Αθήνα, 1924, σελ. 283-293.</ref> Το όνομα «Πρέβεζα» εμφανίζεται στην περιγραφή της αμφίβιας επιχείρησης ανακατάληψης του [[Δεσποτάτο της Ηπείρου|Δεσποτάτου της Ηπείρου]] από συμμαχικές προς τον αυτοκράτορα [[Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος|Ανδρόνικο Β΄ Παλαιολόγο]] δυνάμεις. Οι επιχειρήσεις αυτές τοποθετούνται χρονικά στο έτος 1292 μ.Χ. ή κατ' άλλους το 1290 μ.Χ.<ref>Για τη χρονολόγηση των επιχειρήσεων το 1290, βλ. Σπύρος Ασωνίτης, Το πρόβλημα της χρονολόγησης της βυζαντινής επιχείρησης κατά της Ηπείρου επί Ανδρονίκου Β΄ Παλαιολόγου, ''Βυζαντινά'' 18, σελ. 119-129, Θεσσαλονίκη, 1998.</ref> Η σχετική περιγραφή του Χρονικού έχει ως εξής: ''Ἐκείνη γὰρ ἡ ὑποδρομή, τῶ κούρσω ὄπου σᾶς λέγω, οὐδὲν ἐδιήρκησεν πολλά, ἄνευ καὶ ἡμέραις δύο, ἐπὴν μαντᾶτα ἠφέρασιν ἐτότε τοῦ [[Νικηφόρος Α΄ Κομνηνός Δούκας|δεσπότου]], τὸ πῶς ἐκεταλάβασιν εἰς τὸν [[Αμβρακικός κόλπος|κορφὸν τῆς Ἄρτας]], [[Κάτεργο (πλοίο)|κάτεργα]] ἑξῆντα ἤλθασιν, κ’ εἶναι τῶν [[Δημοκρατία της Γένοβας|Γενουβίσων]]· ἐπέζευσαν εἰς τὴν Πρέβεσαν, κουρσεύγουν τὰ χωρία, ὡρμήσασιν νὰ ἔρχονται ὁλόρθα εἰς τὴν [[Άρτα|Ἄρταν]]'',<ref>Βλ. Χρονικόν Μορέως, (κώδιξ Κοπεγχάγης) στ. 9103-9109, εδώ διορθωμένο κατ' αντιπαραβολή με το πρωτότυπο f. 234v, στ. 15-23. Το αντίστοιχο κείμενο του ελληνικού χειρογράφου του Παρισιού, που χρονολογείται το 16ο αιώνα, έχει ως εξής: ''Ἐκείνη ἡ ὑποδρομή, τὸ κοῦρσον ὅπου ἐγίνη, οὐδὲν ἐπολυεπέρασεν μόνον καὶ δύο ἡμέρας· εὐτὺς μαντᾶτα ἤφεραν ἐτότε τοῦ Δεσπότου, τὸ πῶς ἐκεταλάβασιν εἰς τὸν κόρφον τῆς Ἄρτας, [[Κάτεργο (πλοίο)|κάτεργα]] ἑξῆντα ἤλθασιν, τὰ ἔνι τῶν Γενουβίσων· στὴν Πρέβεζαν ἀπόζεψαν, κουρσεύουν τὰ χωρία, καὶ ὥρμησαν καὶ ἔρχονταν ὁλόρθα εἰς τὴν Ἄρταν''. Βλ. Χρονικόν Μορέως, (κώδιξ Παρισίων) στ. 7760-7766 (αρίθμηση Buchon). Πρβλ. Νίκος Δ. Καράμπελας, [https://www.academia.edu/518062 Το Κάστρο της Μπούκας. Η οχυρωμένη Πρέβεζα μέσα από τις πηγές],] σελ. 396.</ref>

και μια σελίδα παρακάτω επαναλαμβάνονται τα εξής: ''... καὶ ἐπέζευσαν εἰς τὴν Πρέβεζαν, κουρσεύουν τὰ χωρία, καὶ ὡρμήσασιν καὶ ἐρχόντησαν ὁλόρθα εἰς τὴν Ἄρταν.''<ref>Βλ. Χρονικόν Μορέως, (κώδιξ Κοπεγχάγης) κατ' αντιπαραβολή με το πρωτότυπο f. 235r, στ. 8-10.</ref> Ο Φουρίκης στηριζόμενος μόνον σε αυτή την αναφορά του ονόματος ''Πρέβεζα'', προβαίνει σε μια θεωρητική κατασκευή, σύμφωνα με την οποία μετά την ερήμωση της αρχαίας Νικόπολης ένα νέο λιμάνι ήταν αναγκαίο. Θεωρεί ότι το λιμάνι αυτό θα είχε μια οικιστική εξέλιξη την οποία πρέπει να φανταστούμε ως εξής: «εμπορικός σταθμός (σκάλα), συνοικισμός, χωρίδιον, χωρίον, κώμη, κωμόπολη». Υποστηρίζει επιπλέον ότι αυτή η εξέλιξη πρέπει να είχε ολοκληρωθεί τουλάχιστον 100 χρόνια πριν το 1292 (χρόνο κατά τον οποίο έγινε η επιχείρηση ανακατάληψης του Δεσποτάτου της Ηπείρου) και, έτσι, συμπεραίνει ότι η Πρέβεζα ιδρύθηκε κατά τον 12ο αιώνα και είναι οικιστική συνέχεια της αρχαίας Νικόπολης, μετά την ερήμωση της τελευταίας. Οι απόψεις του Φουρίκη επέδρασαν καθοριστικά στη μετέπειτα ιστορική έρευνα για την ίδρυση και την πορεία της Πρέβεζας.<ref>Βλ. Δημοσθένης Α. Δόνος, [https://www.academia.edu/4775649 Από τον Αραβαντινό στον Βασιλά],] ''[[Πρεβεζάνικα Χρονικά]]'', τχ. 49-50, Πρέβεζα, 2013, σελ. 404-405.</ref>

Νεότερες ιστορικές έρευνες, όμως, υποστηρίζουν ότι η Πρέβεζα ιδρύθηκε, ως οικισμός, στο δεύτερο μισό του 15ου αιώνα, μετά την κατασκευή από τους Οθωμανούς, το 1478, του [[Κάστρο της Μπούκας|Κάστρου της Μπούκας]].<ref>Βλ. Νίκος Δ. Καράμπελας, [https://www.academia.edu/518062 Το Κάστρο της Μπούκας. Η οχυρωμένη Πρέβεζα μέσα από τις πηγές],] Πρέβεζα, 2010 και Δημοσθένης Α. Δόνος, [https://www.academia.edu/4775649 Από τον Αραβαντινό στον Βασιλά],] ''[[Πρεβεζάνικα Χρονικά]]'', τχ. 49-50, Πρέβεζα, 2013.</ref> Ως εκ τούτου, δεν μπορεί να υποστηριχθεί ότι η πόλη αποτελεί την οικιστική συνέχεια της αρχαίας Νικόπολης.<ref>Βλ. Νίκος Δ. Καράμπελας, [https://www.academia.edu/6293347 Είναι η Πρέβεζα συνέχεια της αρχαίας Νικόπολης;],] Πρέβεζα, 2014.</ref>

Πρόσφατες δημοσιεύσεις σε επιστημονικά συμπόσια υποστηρίζουν ότι η κατάληψη της περιοχής της Πρέβεζας από τους Οθωμανούς πραγματοποιήθηκε το 1463 και ότι την εποχή εκείνη το διοικητικό κέντρο της περιοχής ήταν πιθανότατα η [[Ρηνιάσσα]], ενώ δεν υφίστατο ακόμη οικισμός με το όνομα Πρέβεζα.<ref>Βλ. Nikos D. Karabelas, [https://www.academia.edu/1478948 The Ottoman conquest of Preveza and its first castle],] Άγκυρα, 2015, σελ. 974-975, καθώς και Νίκος Δ. Καράμπελας, [https://www.academia.edu/3060720 Η κατάκτηση της «Πρέβεζας» από τον Μωάμεθ Β΄],] Ιωάννινα, 2015, σελ. 112-113. Μία βραχύβια κατάληψη της περιοχής από τους Οθωμανούς το 1452, την οποία αναφέρει ο [[Παναγιώτης Αραβαντινός|Αραβαντινός]] το 1857, πρέπει να ελεγχθεί. Βλ. Νίκος Δ. Καράμπελας, [https://www.academia.edu/3060720 Η κατάκτηση της «Πρέβεζας» από τον Μωάμεθ Β΄],] Ιωάννινα, 2015, σελ. 120-121. Την άποψη του Π. Αραβαντινού υποστηρίζει, μεταξύ άλλων, και η φιλόλογος καθηγήτρια Μέσης Εκπαίδευσης Θέμις Χατζηγεωργίου, η οποία σημειώνει ότι η κατάληψη της Πρέβεζας έγινε το 1452: ''«… το έτος 1452 μ.Χ. ο Οθωμανός στρατηγός Χατζήμπεης καταλαμβάνει ύστερα από σκληρό αγώνα τα οχυρά της Πάργας, της Ρηνιάσας, της Στροβίλλης, της Θεσπρωτίας, και του Βουθρωτού»''. Βλ. Θέμις Χατζηγεωργίου, «To Δεσποτάτο της Ηπείρου», Αθήνα, 1962, σελ. 143.</ref> Λίγα χρόνια μετά την κατάληψη της περιοχής, οι Οθωμανοί οχύρωσαν τη βόρεια πλευρά του πορθμού που οδηγεί από το [[Ιόνιο Πέλαγος]] στον [[Αμβρακικός κόλπος|Αμβρακικό κόλπο]], ανεγείροντας το [[Κάστρο της Μπούκας]], το 1478. Με την κατασκευή του κάστρου αυτού, οι Οθωμανοί έλεγχαν ολόκληρο τον Αμβρακικό κόλπο, τον οποίο μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ως φυσικό ναύσταθμο στα δυτικά όρια της [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|αυτοκρατορίας]] τους και να εκστρατεύσουν από εκεί για τη σχεδιαζόμενη κατάκτηση της Ρώμης, το 1480.<ref>Βλ. Νίκος Δ. Καράμπελας, [https://www.academia.edu/3060720 Η κατάκτηση της «Πρέβεζας» από τον Μωάμεθ Β΄],] Ιωάννινα, 2015, σελ. 114-115.</ref> Στη διάρκεια της πρώτης Οθωμανικής Περιόδου της Πρέβεζας έγιναν τέσσερις, τουλάχιστον, προσπάθειες κατάληψής της από τις δυτικές χριστιανικές δυνάμεις, χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα: η πρώτη το 1481, η δεύτερη το 1501, η τρίτη το 1538 και η τέταρτη το 1605.<ref>Βλ. Νίκος Δ. Καράμπελας, [https://www.academia.edu/39697317 Οι οχυρώσεις ενός στρατηγικού Περάσματος,] Πρέβεζα, 2017, σελ. 104.</ref>

Στις αρχές Ιουλίου του 1500, οθωμανικός στολίσκος ο οποίος αποτελείτο από 28 ιστιοφόρα πλοία που είχαν ναυπηγηθεί στα [[νεωλκείο|νεωλκεία]] της Πρέβεζας, συνενώθηκε με τον οθωμανικό στόλο που είχε καταπλεύσει στη [[Λευκάδα]] και από κοινού απέπλευσαν για την [[Πελοπόννησος|Πελοπόννησο]] με σκοπό την κατάληψη της [[Μεθώνη Μεσσηνίας|Μεθώνης]] και της [[Κορώνη]]ς.<ref>Το περιστατικό αναφέρεται τόσο στα ''Βραχέα Χρονικά'', βλ. Peter Schreiner, ''Die byzantinischen Kleinchroniken'' I-III, Βιέννη, 1975-1979, τόμος Ι, σελ. 289-290, 295, αρ. 36.30, όσο και στο χρονικό του [[Ιωαννίκιος Καρτάνος|Ιωαννικίου Καρτάνου]], βλ. [[Καρλ Χοπφ|Karl Hopf]], [http://books.google.com/books?id=u60FAAAAQAAJ&pg=PR1 ''Chroniques gréco-romanes inédites ou peu connues''],] Βερολίνο, 1873, σελ. 268-269. Η αναφορά έχει ως εξής: «''καί … ἐξέβη ἡ ἀρμάτα καὶ ὑπῆγε εἰς τὸ Κάβω δὲ Δουκάτω, καὶ ἐκεῖ ἐσμίχθηκαν τὰ κάτεργα τῆς Πρεβέντζας, ἄρμενα είκοσιοκτώ, καὶ μετὰ ταῦτα ἐδιάβησαν εἰς τὴν Μοθώνην.''».</ref> Οι Ενετοί, αντιδρώντας στην κατάληψη των δύο Πελοποννησιακών καστρουπόλεων, επιχείρησαν εφόδους σε διάφορα νησιά του Αιγαίου και παράλιες πόλεις του Ιονίου.<br>

Στο πλαίσιο αυτό, αναφέρεται συχνά στην ιστοριογραφία της Πρέβεζας μια επιδρομή του ενετικού στόλου εναντίον της πόλης, υπό τον αρχιναύαρχο [[Μπενεντέτο Πέζαρο]]. Η επιδρομή αυτή χρονολογείται μάλιστα από τους ιστοριογράφους άλλοτε το 1500 και άλλοτε το 1499, μεσούντος του [[Δεύτερος Βενετοτουρκικός πόλεμος|Β΄ Βενετοτουρκικού Πολέμου]].<ref>Βλ. για παράδειγμα, Αλέξης Γ.Κ. Σαββίδης, «Η τουρκική κατάληψη της Πρέβεζας από τα Βραχέα Χρονικά», στα ''Πρακτικά του Α΄ Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου για την Ιστορία της Πρέβεζας'', Πρέβεζα, 1993, σελ. 25-41.</ref> Νέες ιστορικές μελέτες υποστηρίζουν βάσιμα, πειστικά και αυταπόδεικτα ότι η επιδρομή αυτή έγινε στα τέλη Ιανουαρίου του 1501 εναντίον της [[Βόνιτσα]]ς και όχι της Πρέβεζας. Οι ενετικές δυνάμεις, στη διάρκεια της εν λόγω επιδρομής, λαφυραγώγησαν έντεκα οθωμανικές γαλέρες που βρίσκονταν στο λιμάνι της Βόνιτσας, αλλά είχαν ναυπηγηθεί στην Πρέβεζα. Στις 29 Ιανουαρίου 1501 ο ενετικός στολίσκος εξήλθε από τον Αμβρακικό κόλπο, υπό τα πυρά του κάστρου της Μπούκας της οθωμανοκρατούμενης Πρέβεζας, και συναντήθηκε στο Ιόνιο με τον υπόλοιπο στόλο.<ref>Βλ. Δημοσθένης Αρ. Δόνος, [https://www.academia.edu/25295331 Bembo ή Sanudo; Οι βενετικές επιχειρήσεις στον Αμβρακικό κόλπο κατά το 1500 (m.v.) και η ιστοριογραφική τους περιπέτεια],] ''Πρεβεζάνικα Χρονικά'' 51-52, Πρέβεζα, 2015, σελ. 56-67, όπου και λεπτομερειακή καταγραφή των γεγονότων.</ref>

Το βράδυ της 2ας προς 3η Μαΐου 1605, στρατιωτικές δυνάμεις του [[Τάγμα του Αγίου Στεφάνου|Τάγματος των Ιπποτών του Αγίου Στεφάνου]] της [[Πίζα]]ς, υπό τον συνταγματάρχη [[Φεντερίκο Γκισλιέρι]] (ιταλικά: Federico Ghislieri), αποβιβάστηκαν στη δυτική ακτή της χερσονήσου της Πρέβεζας, κοντά στη σημερινή παραλία «Αλωνάκι», και επιτέθηκαν κατά του κάστρου της Μπούκας, το οποίο υπερασπιζόταν από οθωμανική δύναμη 80-100 ανδρών. Με την αυγή, οι [[Γαλέρα|γαλέρες]] του σώματος, υπό τον αντιναύαρχο [[Ιάκοπο Ινγκιράμι]] (ιταλικά: Iacopo Inghirami), έφτασαν σε απόσταση βολής από το κάστρο της Μπούκας, το οποίο κανονιοβολούσαν συνεχώς και υποχρέωσαν, έτσι, τους Οθωμανούς να συνθηκολογήσουν. Ακολούθησε λεηλασία και πυρπόληση των αποθηκών και κτηρίων του κάστρου, καθώς και του οικισμού της Πρέβεζας από τους Φλωρεντινούς, οι στρατιώτες των οποίων αιχμαλώτισαν περί τους 250 κατοίκους της Πρέβεζας, μωαμεθανούς και χριστιανούς, και πήραν αρκετά λάφυρα. Όταν ο στολίσκος έφτασε στους [[Αντίπαξοι|Αντίπαξους]], ελευθερώθηκαν οι χριστιανοί αιχμάλωτοι.<ref>Βλ. Δημοσθένης Αρ. Δόνος, [https://www.academia.edu/1132817 Πολιτική, πειρατεία και τέχνη. Η δήωση της Πρέβεζας από τους Ιππότες του Αγίου Στεφάνου το έτος 1605],] ''[[Πρεβεζάνικα Χρονικά]]'' 45-46, Πρέβεζα, 2009, σελ. 78-94. Βλ. επίσης, Νίκος Δ. Καράμπελας, [https://www.academia.edu/518084 ''Επί Χάρτου. Χαρακτικά της Πρέβεζας''],] Πρέβεζα, 2006, σελ. iv και πίνακας Νο. 4.</ref><br> Η μονοήμερη δήωση της Πρέβεζας από τους Φλωρεντινούς δεν μπορεί να θεωρηθεί και κατάληψή της από αυτούς, καθώς οι Οθωμανοί φαίνεται ότι επανήλθαν στο κάστρο της Μπούκας λίγες ημέρες αργότερα.

Στο ξεκίνημα του [[Έκτος Βενετοτουρκικός πόλεμος|6ου Βενετοτουρκικού Πολέμου]] οι ενετικές δυνάμεις και άλλες συμμαχικές με αυτές δυνάμεις, υπό την ηγεσία του αρχιναυάρχου [[Φραντσέσκο Μοροζίνι]], κατέλαβαν αρχικά τη Λευκάδα και στη συνέχεια το [[Επαρχία Ξηρομέρου|Ξηρόμερο]] και την Πρέβεζα, μετά από ολιγοήμερη επίθεση που ολοκληρώθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 1684. Με την κατάληψη του κάστρου της Μπούκας το οθωμανικό τέμενος, που υπήρχε σε αυτό, μετατράπηκε σε καθολικό ναό του [[Αρχάγγελος Μιχαήλ|αρχαγγέλου Μιχαήλ]], καθώς η κατάληψη της Πρέβεζας συνέπεσε με την εορτή του στην [[Καθολική Εκκλησία]].<ref>Βλ. Δημοσθένης Αρ. Δόνος, [https://www.academia.edu/1143556 «Στρατηγήματα. Η κατάληψη της Πρέβεζας από τον Morosini (1684) μέσα από συναφείς πηγές»],] ''[[Πρεβεζάνικα Χρονικά]]'' 43-44, Πρέβεζα, 2007, σελ. 80-98.</ref>

Η δεύτερη Οθωμανική Περίοδος της Πρέβεζας διήρκεσε λίγο περισσότερο από 16 χρόνια, καθώς τον Οκτώβριο του 1717 ενετικές δυνάμεις κατέλαβαν το [[Κάστρο του Αγίου Ανδρέα|«κάστρο στο κυπαρίσσι»]] και εκδίωξαν τις οθωμανικές δυνάμεις από την Πρέβεζα.<ref>Βλ. Δημοσθένης Αρ. Δόνος, [https://www.academia.edu/3239395 «Η βενετική κατάληψη Πρέβεζας και Βόνιτσας το έτος 1717 σύμφωνα με την γερμανική μετάφραση της ιταλικής έκθεσης πεπραγμένων»],] ''[[Πρεβεζάνικα Χρονικά]]'' 41-42, Πρέβεζα, 2005, σελ. 6-44.</ref>

Παρά την ανεπιτυχή προσπάθεια των Ενετών να καταλάβουν την Πρέβεζα τον Οκτώβριο του 1716, οι δυνάμεις του ναυάρχου [[Αντρέα Πιζάνι]] (ιταλικά: Andrea Pisani) κατέλαβαν το [[Κάστρο του Αγίου Ανδρέα|φρούριο της Πρέβεζας]] στις 22 Οκτωβρίου 1717.<ref>Βλ. Δημοσθένης Αρ. Δόνος, [https://www.academia.edu/1453589 Ο πόλεμος των λέξεων και των εικόνων. Τεκμήρια για τις βενετικές επιχειρήσεις στον Αμβρακικό κόλπο κατά τα έτη 1716 και 1717],] ''[[Πρεβεζάνικα Χρονικά]]'' 47-48, σελ. 43-101.</ref> Η πόλη θα περιερχόταν και [[de jure|επίσημα]] στους Ενετούς μετά την υπογραφή της [[Συνθήκη του Πασάροβιτς|Συνθήκης του Πασάροβιτς]] μεταξύ Αψβούργων, Βενετών και Οθωμανών, στις 21 Ιουλίου 1718, η οποία επισφράγισε τον [[Έβδομος Βενετοτουρκικός πόλεμος|τελευταίο Βενετοτουρκικό Πόλεμο]]. Ξεκίνησε, ἐτσι, η ογδοντάχρονη δεύτερη ενετοκρατία της Πρέβεζας, που θα αποδεικνυόταν περίοδος ανάπτυξης και ευημερίας. Πολλές Πρεβεζάνικες οικογένειες που είχαν εγκαταλείψει την πόλη το 1701 επέστρεψαν στην πατρώα τους γη.

Τον Δεκέμβριο του 1718, αμέσως μετά την επιστροφή των Βενετών, 77 οικογένειες Πρεβεζάνων, οι οποίες κατοικούσαν σε διάφορες περιοχές της κοντινής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, απηύθυναν αίτημα στον προβλεπτή των Ιονίων νήσων [[Αντόνιο Λορεντάν (προβλεπτής)|Αντόνιο Λορεντάν]] (ιταλικά: Antonio Loredan), προκειμένου να τους επιτρέψει να εγκατασταθούν και πάλι στην Πρέβεζα. Οι τόποι που είχαν καταφύγει ήταν τα χωριά [[Ανέζα Άρτας|Ανέζα]] και [[Ανέζα Άρτας#Ιστορία|Γιανίτσαρι (Γενίτσαρη)]], η [[Άρτα]] και το [[Δήμος Φαναρίου|Φανάρι]]. Ο προβλεπτής έκανε δεκτό το αίτημά τους, όρισε ως εκπροσώπους τους τούς Ιωάννη Θάνο, Αναστάση Μανέτα και Κώστα Αυγερινό, παραχώρησε σε κάθε οικογένεια χώρο για να μπορέσει να κατασκευάσει το σπίτι της, καθώς και γη στην περιοχή της [[Βόνιτσα]]ς για να την καλλιεργούν. Τέλος, τους έδωσε την άδεια να εκκλησιάζονται στον ναό του Αγίου Νικολάου.<ref>Βλ. Χριστίνα Παπακώστα, [http://preveza.gr/archeio-ton-veneton-provlepton-tis-prevezas/ ''Το αρχείο των βενετών προβλεπτών της Πρέβεζας. Διοίκηση και οργάνωση της πόλης τον 18ο αιώνα''],] Πρέβεζα 2014, σελ. 11-13, όπου και ονομαστικός κατάλογος των Πρεβεζάνων αυτών.</ref> Στην πόλη εγκαταστάθηκαν, επίσης, Χριστιανοί έποικοι από τον [[Πελοπόννησος|Μωριά]], ο οποίος με τη λήξη του [[Έβδομος Βενετοτουρκικός πόλεμος|πολέμου]] περιήλθε στους Οθωμανούς, καθώς και από τη γειτονική [[Ακαρνανία]]. Η Βενετική διοίκηση αντάμειψε τους Έλληνες συμμάχους της οπλαρχηγούς με φέουδα στην περιοχή της Πρέβεζας. Μεταξύ αυτών ήταν οι οικογένειες των οπλαρχηγών Μπότσαρη από το Σούλι, Τσαβαλά, Διγώνη, Γερογιάννη, Καραβέλα, Τσουμάνη, Χάιδα ή Τριανταφύλλη, Σκέφερη, [[Μάρκος Τσαρλαμπάς#Καταγωγή / οικογένεια|Τσαρλαμπά]], Μαλτέζου, Παπαδόπουλου, κλπ.<ref>Βλ. Ηλίας Β. Βασιλάς, [https://www.academia.edu/1479912 ''Άπαντα''],] Πρέβεζα 2012, σελ. 167, 302.</ref>

Με την ενσωμάτωση της Πρέβεζας στο κράτος της [[Βενετική Δημοκρατία|Γαληνοτάτης Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου]] έφθασαν στην πόλη Ενετοί αξιωματούχοι, στους οποίους ανατέθηκε η διοίκηση και η φύλαξη της περιφέρειας της Πρέβεζας (ιταλικά: territorio di Prevesa). Οι αξιωματούχοι αυτοί καλούνταν να ασκήσουν καθήκοντα διοικητικά, διαχειριστικά αλλά και δικαστικά. Οι πράξεις τους διέπονταν από το βενετικό δίκαιο, παράλληλα όμως επιτρεπόταν στους κατακτημένους να διατηρήσουν και να χρησιμοποιούν τους προϋπάρχοντες στον τόπο κανόνες δικαίου.<ref>Βλ. Χριστίνα Παπακώστα, [http://preveza.gr/archeio-ton-veneton-provlepton-tis-prevezas/ ''Το αρχείο των βενετών προβλεπτών της Πρέβεζας. Διοίκηση και οργάνωση της πόλης τον 18ο αιώνα''],] Πρέβεζα 2014, σελ. 38.</ref> Η Διοίκηση αποτελούνταν από τον [[Προβλεπτής|προβλεπτή]] και δύο συμβούλους του. Και οι τρεις ήταν Ενετοί, και εκλέγονταν από το "Μείζων Συμβούλιο" με διετή θητεία. Το τριμελές αυτό όργανο πλαισίωνε ένας γραμματέας και ένας αξιωματούχος υπεύθυνος για τον τοπικό ναύσταθμο. Αρωγοί στο έργο τους ήταν ο ταμίας της διοίκησης, ο οποίος εισέπραττε τα έσοδα από φόρους και οι γραφείς στις υπηρεσίες που ασχολούνταν με τις αστικές, ποινικές και οικονομικές υποθέσεις.<ref>Βλ. Χριστίνα Παπακώστα, [http://preveza.gr/archeio-ton-veneton-provlepton-tis-prevezas/ ''Το αρχείο των βενετών προβλεπτών της Πρέβεζας. Διοίκηση και οργάνωση της πόλης τον 18ο αιώνα''],] Πρέβεζα 2014, σελ. 123-124. Για τους 58 προβλεπτές της Πρέβεζας που διοίκησαν την πόλη κατά τη δεύτερη βενετοκρατία της βλ. Παπακώστα, ''ό.π.'', σελ. 135-144.</ref>

Την περίοδο αυτή ανεγέρθηκαν στην πόλη της Πρέβεζας δεκατέσσερις νέοι ιεροί ναοί. Πρόκειται για τους ναούς του αγίου Νικολάου του νέου, [[Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου (Πρέβεζα)|του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου]], του αγίου Δημητρίου, του αγίου Χαραλάμπους, της κοίμησης της Θεοτόκου, των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, του αγίου Αθανασίου, των αγίων Αποστόλων, του αγίου Ανδρέα, του προφήτη Ηλία, του αγίου Βασιλείου, της αγίας Παρασκευής, του αγίου Γεωργίου και του αρχαγγέλου Μιχαήλ.<ref>Βλ. Νίκος Δ. Καράμπελας, [https://www.academia.edu/35727372 ''Ο βενετσιάνικος πύργος του ρολογιού της Πρέβεζας και η κατασκευασμένη από τους Canciani καμπάνα του. Η ιστορική τους διαδρομή από το 1792 μέχρι σήμερα''],] Ιωάννινα 2017, σελ. 356-357. Σπύρος Χρ. Καρύδης, [http://users.sch.gr/spykarydis/wp/wp-content/uploads/2019/12/2019.2-KarydisLeucada-Vonitsa-Parga-Prevesa-1789.pdf Η Λευκάδα και οι Ηπειρωτικές πόλεις του Βενετικού Stato da Mar στην απογραφή των ναών και μονών του 1788-1789,] ''Περί Ιστορίας'' 9, Κέρκυρα, 2019, σελ. 69-75.</ref> Στα πρώτα χρόνια της περιόδου αυτής βελτιώθηκε αμυντικά το [[Κάστρο του Αγίου Ανδρέα|κάστρο του αγίου Αντρέα]] και η έκτασή του μειώθηκε στη μισή περίπου της αρχικής.<ref>Βλ. Νίκος Δ. Καράμπελας, [https://www.academia.edu/34426252 ''Η οχύρωση του εξωτερικού περιβόλου του κάστρου του αγίου Αντρέα της Πρέβεζας και τα εντειχισμένα σε αυτή λίθινα ανάγλυφα''],] Πρέβεζα 2015, σελ. 135.</ref> Την ίδια περίοδο δημιουργήθηκε ο λεγόμενος σήμερα ''Ενετικός Ελαιώνας'', ο οποίος, παρά τα όσα έχουν γραφεί για την έκτασή του και το μέγεθός του, σε επίσημη απογραφή των Ενετών του 1770 περίπου, καταγράφεται να αριθμεί 4.000 ελαιόδενδρα και έτσι η έκτασή του να περιορίζεται σε 400 περίπου στρέμματα.<ref>Βλ. Χριστίνα Παπακώστα, [http://preveza.gr/archeio-ton-veneton-provlepton-tis-prevezas/ ''Το αρχείο των βενετών προβλεπτών της Πρέβεζας. Διοίκηση και οργάνωση της πόλης τον 18ο αιώνα''],] Πρέβεζα 2014, σελ. 15-16. Τοπικοί ιστοριοδίφες έχουν ισχυριστεί ότι το μέγεθος του ελαιώνα έφτανε ακόμη και τα 135.000 ελαιόδενδρα και άρα η έκτασή του έφτανε τα 13.500 στρέμματα περίπου, βλ. για παράδειγμα Ηλίας Β. Βασιλάς, [https://www.academia.edu/1479912 ''Άπαντα''],] σελ. 41 και 409.</ref> Προς το τέλος της βενετοκρατίας της Πρέβεζας, το 1792, κτίστηκε ο πύργος του ρολογιού, δίπλα στον ναό του αγίου Χαραλάμπους, και τοποθετήθηκε σε αυτόν βενετσιάνικος μηχανισμός ρολογιού και καμπάνα.<ref>Βλ. Νίκος Δ. Καράμπελας, [https://www.academia.edu/35727372 ''Ο βενετσιάνικος πύργος του ρολογιού της Πρέβεζας και η κατασκευασμένη από τους Canciani καμπάνα του. Η ιστορική τους διαδρομή από το 1792 μέχρι σήμερα''],] Ιωάννινα 2017, σελ. 358-367.</ref>

Ο ιστοριογράφος με το ψευδώνυμο ''Κάδμιος'' γράφει το 1900 σχετικά με την άφιξη των Γάλλων στην Πρέβεζα: ''Τῷ 1798, ὅτε ὑψώθη ἡ Γαλλικὴ σημαία ἐπὶ τῶν δῆθεν ἐπάλξεων τοῦ ἐρειπωμένου φρουρίου τῆς Πρεβέζης, δὲν ὑπῆρχον ἐπ’ αὐτοῦ ἢ τρία σιδηρᾶ τηλεβόλα, ἡ δὲ Γαλλικὴ Δημοκρατία ἀπὸ πολλῶν μεριμνῶν περισπωμένη ἐλάχιστον ἐφρόντιζε περὶ τῆς σπουδαίας ταύτης θέσεως. Ἡ ἄμυνα αὐτῆς, μετὰ τῆς περιοχῆς τῆς Νικοπόλεως εἶχεν εμπιστευθῇ εἰς διακοσίους ὀγδοήκοντα Γρεναδιέρους, ὑπὸ τὴν διοίκησιν τοῦ Στρατηγοῦ La Salcette. Μόλις οὗτος ὥπλισε καὶ ὠργάνωσε τὴν Ἐθνοφυλακὴν τῆς Πρεβέζης καὶ ἀπέστειλε πολεμοφόδια εἰς τοὺς Σουλιώτας, τοὺς προσφερθέντας να ταχθῶσιν ὑπό τὴν Γαλλικὴν σημαίαν καὶ συμπράξωσι πρὸς ἀπόκρουσιν τοῦ Ἀλῆ Πασσᾶ, ἐσκέφθη διὰ τὴν ἄμυναν τῆς προκεχωρημένης θέσεως Νικοπόλεως.''<ref>Κάδμιος, [https://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?rec=/metadata/e/7/3/metadata-141-0000198.tkl&do=95040_w.pdf&lang=el&pageno=1&pagestart=1&width=400&height=563&maxpage=104 ''Πολεμικαὶ Ἐπιχειρήσεις παρὰ τὴν Πρέβεζαν''],] Αθήνα, 1900, σελ. 14, (εκδόσεις: Σαλίβερου).</ref>

Η βραχύβια Γαλλική κατοχή της Πρέβεζας θα επισφραγιστεί το επόμενο έτος, 1798, με την άνιση σε αριθμό αντίπαλων δυνάμεων και αιματηρή Μάχη της Νικοπόλεως και τον επακόλουθο ''Χαλασμό της Πρέβεζας'' από τον [[Αλή Πασάς|Αλή Πασά Τεπελενλή]]. Στις 12/23 Οκτωβρίου 1798, δυνάμεις 7.000 έφιππων και πεζών Τουρκαλβανών επιτέθηκαν κατά της Γαλλικής Φρουράς της Πρέβεζας, που είχε οχυρωθεί στα ερείπια της [[Αρχαία Νικόπολη|αρχαίας Νικόπολης]] και αποτελούταν από 280 Γάλλους γρεναδιέρους, 60 Σουλιώτες πολεμιστές υπό τον καπετάν Χριστάκη και 200 Πρεβεζάνους πολιτοφύλακες. Η μάχη διήρκεσε ολόκληρη τη μέρα και περιγράφεται λεπτομερώς στα απομνημονεύματα του στρατηγού Λ. Α. Καμύ ντε Ρισμώντ (γαλλικά: Louis Auguste Camus de Richemont), ο οποίος πήρε μέρος στη μάχη και τραυματίστηκε σοβαρά. Της Μάχης της Νικοπόλεως ακολούθησαν αψιμαχίες μέσα στην πόλη της Πρέβεζας, με σφαγές αμάχων και λεηλασίες, που έμειναν γνωστές στην ιστορία ως ''ο Χαλασμός της Πρέβεζας''.<ref>Για τη μάχη βλ. James S. Curlin, [https://www.academia.edu/6916101 ''"Remember the Moment when Previsa fell": The 1798 Battle of Nicopolis and Preveza''],] Πρέβεζα, 2010, σελ. 265-296. Για την ελληνική μετάφραση των απομνημονευμάτων του Καμύ ντε Ρισμώντ, βλ. [[Ηλίας Βασιλάς]], ''Η μάχη της Νικοπόλεως και ο Χαλασμός της Πρέβεζας'', στα [https://www.academia.edu/1479912 ''Άπαντά''] του, Πρέβεζα, 2012, σελ. 250-318. Βλ. επίσης: Μάνος Δημήτριος, ''Αλή Πασάς Τεπελενλής'' (Εκδόσεις: Άλφα), Αθήνα. Μιχαήλ Ντασκαγιάννης, ''Ο Χαλασμός της Πρέβεζας'', Περιοδικό ''Ιστορικά Θέματα'', Απρίλιος 2005. Vincent Cronin, ''Napoleon'', (εκδόσεις: Harper Collins), Λονδίνο, 1994, σελ. 141-143. Christopher J. Herold, ''The Age of Napoleon'', (εκδόσεις: Houghton Mifflin), Boston, 1987, σελ. 58-59. Felix Markham, ''Napoleon'' (εκδόσεις: A Mentor), New York, 1966, σελ. 53-54. David G. Chandler, ''Dictionary of the Napoleonic Wars'', (έκδοση: Simon & Schuster), New York, 1993.</ref> Σημαντικός αριθμός Πρεβεζάνων σφαγιάστηκε λίγες ημέρες αργότερα στο τελωνείο της [[Σαλαώρα|Σαλαώρας]].<ref>Για τον Χαλασμό της Πρέβεζας και τις σφαγές στη Σαλαώρα, βλ. την περιγραφή του Άγγλου θεολόγου, φιλέλληνα και περιηγητή Τόμας Χιούζ, στο Νίκος Δ. Καράμπελας, [https://www.academia.edu/1185915 ''Ο Άγγλος θεολόγος Thomas S. Hughes στην Πρέβεζα και τη Νικόπολη''],] [[Πρεβεζάνικα Χρονικά]] 41-42, Πρέβεζα, 2005, σελ. 107-114.</ref> Ο Αλή πασάς εγκατέστησε στην πόλη ευνοούμενούς του. Αναγκάστηκε, όμως, να εγκαταλείψει την πόλη μετά από ενάμισι περίπου χρόνο, τον Μάρτιο του 1800, σε υλοποίηση Ρωσοτουρκικής συνθήκης.

* Κώστας Κόμης, [http://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/mnimon/article/view/7992/7812 «Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά της Πρέβεζας (18ος αι.)»],] [http://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/mnimon/issue/view/453 ''Μνήμων'' 19 (1997)],] σελ. 143-160.

* Χριστίνα Παπακώστα, [http://preveza.gr/archeio-ton-veneton-provlepton-tis-prevezas/ ''Το αρχείο των βενετών προβλεπτών της Πρέβεζας. Διοίκηση και οργάνωση της πόλης τον 18ο αιώνα''],] Πρέβεζα, 2014.