|
|languages = [[Αρβανίτικα]], [[Ελληνική γλώσσα|Ελληνικά]]
|religions = [[Ορθοδοξία|Χριστιανοί Ορθόδοξοι]]
}}
}}<br />{{Ουδετερότητα}}{{Πηγές|25|12|2017}}
{{Πηγές|25|12|2017}}
Οι '''Αρβανίτες''' είναι πληθυσμιακή ομάδα της [[Ελλάδα]]ς, οι οποίοι μιλούν τα [[Αρβανίτικη γλώσσα|αρβανίτικα]], μια [[Αλβανική γλώσσα|αλβανική]] διάλεκτο που προέρχεται από την [[Τοσκική διάλεκτος|τοσκική]] διάλεκτο.
Οι Αρβανίτες κατάγονται από πληθυσμούς οι οποίοι μετακινήθηκαν κυρίως στη νότια και κεντρική Ελλάδα από τη σημερινή [[Αλβανία]] ,κατά τη διάρκεια του [[Μεσαίωνας|Μεσαίωνα]], ιδίως μεταξύ του [[13ος αιώνας|13ου]] και [[16ος αιώνας|16ου αιώνα]], λόγω διάφορων κοινωνικοπολιτικών συνθηκών της εποχής.<ref>Αγισιλάος Τσελάλης. ''Πλαπούτας''. Εκδότης: Γιαννίκος Β. - Καλδής Β., 1962 (pp. 31 and 45). ''Το 1350 – 1430 επί Μανουήλ Κατακουζηνού και Θεοδώρου Β’ Παλαιολόγου ήρθαν στην Πελοπόννησο αλβανόφωνοι χριστιανοί, καλεσμένοι από τους δεσπότες του Μυστρά να πυκνώσουν τον αραιωμένο από τους συνεχείς πολέμους, τους λιμούς και τις θεομηνίες πληθυσμό.''.</ref> Οι Αρβανίτες έπαιξαν σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|Eλληνικής Επανάστασης του 1821]].
Οι '''Αρβανίτες''' είναι πληθυσμιακή ομάδα της [[Ελλάδα|Ελλάδας]], οι οποίοι μιλούν τα [[Αρβανίτικη γλώσσα|αρβανίτικα]], μια ελληνο-αλβανική διάλεκτο με έντονες επιρροές από τα μεσαιωνικά [[Αλβανική γλώσσα|αλβανικά]].
Οι Αρβανίτες κατάγονται από πληθυσμούς οι οποίοι μετακινήθηκαν κυρίως στη νότια και κεντρική Ελλάδα από την σημερινή [[Βόρειος Ήπειρος|Βόρεια Ήπειρο]] κατά τη διάρκεια του [[Μεσαίωνας|Μεσαίωνα]], ιδίως μεταξύ του [[13ος αιώνας|13ου]] και [[16ος αιώνας|16ου αιώνα]] λόγω διάφορων κοινωνικοπολιτικών συνθηκών της εποχής<ref>Αγισιλάος Τσελάλης. ''Πλαπούτας''. Εκδότης: Γιαννίκος Β. - Καλδής Β., 1962 (pp. 31 and 45). ''Το 1350 – 1430 επί Μανουήλ Κατακουζηνού και Θεοδώρου Β’ Παλαιολόγου ήρθαν στην Πελοπόννησο αλβανόφωνοι χριστιανοί, καλεσμένοι από τους δεσπότες του Μυστρά να πυκνώσουν τον αραιωμένο από τους συνεχείς πολέμους, τους λιμούς και τις θεομηνίες πληθυσμό.''.</ref>. Οι Αρβανίτες έπαιξαν σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|Eλληνικής Επανάστασης του 1821]]. Ωστόσο σε πηγές της εποχής "αρβανίτες" ονομάζονται και οι μουσουλμάνοι Αλβανοί που μάχονταν με την πλευρά του Οθωμανικού κράτους ή του Αλή Πασά ή και αυτόνομα ως ληστές (π.χ. βλ. δημοτικά τραγούδια συλλογής T. Kind)<ref>https://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?filename=%2Fvar%2Fwww%2Fanemi-portal%2Fmetadata%2F1%2F9%2F2%2Fattached-metadata-70-0000195%2F147050.pdf&rec=%2Fmetadata%2F1%2F9%2F2%2Fmetadata-70-0000195.tkl&do=147050.pdf&width=296&height=383&pagestart=1&maxpage=276&lang=en&pageno=52&pagenotop=52&pagenobottom=1
Σελ. 14: "Γεώργαινα, ρίξε τ' άρματα, δεν είν' εδώ το Σούλι. Εδώ 'σαι σκλάβα του Πασσά, σκλάβα των Αρβανίτων". Σελ. 26: "Εξήντα αγάδαις σκότωσα κ' έκαψα τα χωριά τους, κ' όσους στον τόπον άφησα και Τούρκους κ' Αρβανίταις" Σελ. 32: "Να πάω να βρώ τον Μάνταλο, να σμίξω τον Μπαστέκη, που πολεμούν με την Τουρκιά και με τους Αρβανίταις" Σελ. 36: "Κι αν τα δερβένια ετούρκεψαν, τα πήραν Αρβανίταις..."
[[Αρβανίτες|↑]] Τρικούπης Σπυρίδων, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Λονδίνο 1</ref>.
Αρβανίτες επίσης αποκαλούνταν διάφοροι χριστιανοί μισθοφόροι των Βαλκανίων ανεξαρτήτως εθνότητας.
== Γλώσσα ==
{{Κύριο|Αρβανίτικη γλώσσα}}
Τα Αρβανίτικα[[αρβανίτικα]] έχουν έντονες επιρροές από τα μεσαιωνικά Αλβανικάαλβανικά. Οι Αρβανίτες είναι στην συντριπτική πλειονότητα τους [[Χριστιανισμός|Χριστιανοί]] [[Ορθοδοξία|Ορθόδοξοι]] στο [[Θρησκεία|θρήσκευμα]]. Η [[γλώσσα]] τους έχειΈχουν επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από την [[Ελληνικήελληνική γλώσσα]] με την οποία έχειέχουν έρθει σε επαφή, καθώς και από τα [[Λατινική γλώσσα|Λατινικάλατινικά]] και από τα [[Σλαβικές γλώσσες|Σλαβικάσλαβικά]]{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=9/05/2020}}. Η γλώσσα πλέον βρίσκεται σε παρακμή, εν μέρει εξαιτίας της μετακίνησης των Αρβανιτών από τα χωριά τους στις ελληνόφωνες πόλεις και εν μέρει λόγω της πλήρους πολιτιστικής ενσωμάτωσης των Αρβανιτών μεαπό τουςτο υπόλοιπουςελληνικό Έλληνεςπεριβάλλον. Επίσης η γλώσσα πολεμήθηκε κατά το παρελθόν από την πολιτεία και απαγόρευαν στα παιδιά να την μιλούν στα σχολεία{{Εκκρεμεί με αποτέλεσμα στα νεότερα χρόνια άτομα κατω των σαράντα ετών να μην την ομιλούνπαραπομπή|σχόλιο=9/05/2020}}.
== Ιστορία ==
[[File:13001350ALBANIANMIGRATIONSel.png|thumb|Η κάθοδος των Αρβανίτικων φύλων, 14ος αιώνας.]]
Η κάθοδος των αρβανίτικων φύλων στον ελλαδικό χώρο ξεκινά στα τέλη του [[13ος αιώνας|13ου αιώνα]] και σταματάει περίπου το 1600,<ref>Θεόδωρος Κ. Τρουπής. ''Σκαλίζοντας τις ρίζες μας. Σέρβου''. σελ. 1036. ''Τέλος η εσωτερική μετακίνηση εντός της επαρχίας Ηπειρωτών μεταναστών, που στο μεταξύ πλήθαιναν με γάμους και τις επιμειξίες σταμάτησε γύρω στο 1600 μ.Χ.''</ref> έχοντας ως αρχική κοιτίδα την περιοχή [[Άρβανον]] στο [[Δεσποτάτο της Ηπείρου]], στην κεντρική περιοχή της σημερινής [[Αλβανία]]ς<ref>Γρηγόριος Κωνσταντάς και Δανιήλ Φιλιππίδης. ''Γεωγραφία Νεωτερική περί της Ελλάδος''.</ref> και ως τόπο αρχικής εγκατάστασης τηντη [[Θεσσαλία]], γύρω στο 1325. Μία άποψη ως προς τον δρόμο που ακολούθησαν είναι ότι διέσχισαν την άνω λεκάνη του [[Αλιάκμονας|Αλιάκμονα]] και διαμέσου [[Κορυτσά]]ς, [[Καστοριά]]ς και [[Γρεβενά|Γρεβενών]] έφτασαν στον θεσσαλικό κάμπο{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=9/05/2020}}. Άλλη άποψη υποστηρίζει την κάθοδό τους μέσω των [[Ιωάννινα|Ιωαννίνων]] στην [[Νομός Αιτωλοακαρνανίας|Αιτωλοακαρνανία]] και τη μετακίνησή τους από εκεί στην Θεσσαλία.
Επίσης δεκάδες χιλιάδες Αρβανίτες βρέθηκαν, μετά την καταστροφή της Μοσχόπολης και της Κορυτσάς (Β.Ήπειρος) τον 18ο αιώνα, στην στη Θράκη. Σήμερα, μετά την Μικρασιατική καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών το 1923 οι απόγονοι τους βρίσκονται στα δεκάδες αρβανιτοχώρια του νομού Έβρου, στηνστη Νέα Ορεστιάδα, στην Αλεξανδρούπολη,{{Εκκρεμεί στην Θεσσαλονίκη και στην Γερμανία (κυρίως στο Ντύσελντορφ)παραπομπή|σχόλιο=9/05/2020}}.
Έχοντας εγκατασταθεί στην κοιλάδα του [[Σπερχειός|Σπερχειού]] από το 1380-81, οι Αρβανίτες παίρνουν άδεια από τον [[Πέτρος Δ΄ της Αραγωνίας|Πέτρο Δ΄ της Αραγωνίας]] να εγκατασταθούν στο [[Δουκάτο των Αθηνών]] το 1382, για την ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας του δουκάτου απέναντι στις ξένες επιδρομές. Οι βυζαντινές πηγές αναφέρουν την εμφάνιση 10.000 Αρβανιτών στον [[Ισθμός της Κορίνθου|Ισθμό της Κορίνθου]] το 1404-05, των οποίων την εγκατάσταση στο [[Δεσποτάτο του Μυστρά]] επέτρεψε ο δεσπότης Θεόδωρος Παλαιολόγος, παρά την καχυποψία των συμβούλων του. Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή αυτός ο πληθυσμός προερχόταν από τηντη Θεσσαλία, μετά την κατάληψή της από τους [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Τούρκους]], το 1393. Περί το 1425, οι [[Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας|Βενετοί]] με υποσχέσεις για φοροαπαλλακτικά μέτρα προσελκύουν αρβανίτικους πληθυσμούς στη νότια [[Εύβοια]], που παρουσίαζε δημογραφική πτώση εξαιτίας της [[Πανώλη|πανώλης]], η θέση της οποίας ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκή αφού γειτνίαζε με την ηπειρωτική Ελλάδα. Η περιοχή εγκατάστασης των Αρβανιτών στην Εύβοια οριοθετήθηκε από τους Βενετούς αυστηρά στις ορεινές περιοχές της [[Επαρχία Καρυστίας|Καρυστία]]ς, ώστε να λειτουργούν και ως προπύργιο σε εχθρικές επιθέσεις εναντίον της [[Αττική]]ς.
Οι Αρβανίτες ήταν αρχικά νομαδικό φύλο με έντονο πολεμικό χαρακτήρα, οι οποίοι μετακινούνταν συνεχώς βασιζόμενοι για την επιβίωσή τους στην υποτυπώδη κτηνοτροφία τους. Η εξάρτησή τους από γεωργικά προϊόντα προκαλούσε τη λεηλασία της καλλιεργημένης γης γύρω από τις πόλεις, τις οποίες στερούσαν από τα παραγωγικά τους αγαθά. Η γενικότερη έλλειψη όμως αγροτικών προϊόντων τους ανάγκασε να μετατραπούν σε ημινομάδες και μετακινούμενους κτηνοτρόφους και σταδιακά να ασχοληθούν με τη γεωργία, αποκτώντας έτσι μόνιμη εγκατάσταση.
Οι αρβανίτικες φατρίες γενικά ήταν και έμειναν πιστές στην [[Εκκλησία της Ελλάδος|Ελληνική Ορθοδοξία]], ένα μέρος τους όμως ασπάστηκε το [[Ισλάμ]]. Οι Αρβανίτες υπηρετούσαν στον βυζαντινό στρατό και η [[Δυναστεία Παλαιολόγων|Δυναστεία των Παλαιολόγων]] τους χρησιμοποίησε συχνά σε πολλές στρατιωτικές εκστρατείες. Σε μια περίπτωση, 6.000 Αρβανίτες από την [[Γλαρέντζα]] εστάλησαν στο πεδίο μάχης. Στα μέσα του 1454, ένας ηγέτης που ονομαζόταν Πέτρος Μπούας είχε περίπου 30.000 Αρβανίτες υπό την εντολή του.<ref>Θ. Κ. Πίτσιος. ''Ανθρωπολογική Μελέτη του Πληθυσμού της Πελοποννήσου. Η Καταγωγή των Πελοποννήσιων''. Βιβλιοθήκη Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος Αρ. 2. Αθήνα, 1978.</ref>
Οι λόγοι που οδήγησαν τους Αρβανίτες στην μετανάστευση ήταν κοινωνικο-πολιτικοί. Όταν δημιουργήθηκε το Δεσποτάτο της Ηπείρου στις αρχές του 13ου αιώνα, οι Αλβανοί μισθοφόροι στρατιώτες πολεμούσαν με το μέρος της Ηπείρου εναντίον των [[Σλάβοι|Σλάβων]] και των Βενετών. Για τις υπηρεσίες που προσέφεραν οι Αλβανοί κατά τη διάρκεια των στρατιωτικών επιχειρήσεων, η αλβανική αριστοκρατία μόνο πήρε σημαντικούς αυλικούς τίτλους. Αυτοί οι Αλβανοί αριστοκράτες, τοποθετούνταν επικεφαλής πολλών περιοχών, διαβρώνοντας έτσι σταδιακά το παλιό βυζαντινό διοικητικό σύστημα. Από παραδοσιακοί πατριαρχικοί αρχηγοί μεταλλάσσονταν σε άρχοντες. Το καινούργιο καθεστώς που επέβαλλαν οι άρχοντες αυτοί στη γη, αποστερούσε την περιουσία από τους κατοίκους που συχνά έχαναν και την ελευθερία τους πωλούμενοι ως σκλάβοι.
Προσπαθώντας να ξεφύγουν από την νέα αυτή κατάσταση, οι Αρβανίτες υποχρεώθηκαν να αποκτήσουν νομαδικές συνήθειες. Βλέπανε τη μετανάστευση ως μοναδική λύση στα προβλήματα που δημιουργούσε η μονοπώληση των αλβανικών εδαφών από τους Αλβανούς άρχοντες που γίνονταν όλο και πιο βίαιοι. Πέρα όμως από τις μεταβολές αυτές που τάραξαν σε βάθος την κοινωνία τους, μία ακόμη αιτία εκπατρισμού αποτελούσε πλέον η οθωμανική εισβολή. Ατομικά ή συλλογικά, η αρβανίτικη αυτή μετανάστευση εμφανίζεται ως αντίδραση φυγής σε μία κοινωνική καταπίεση που είχε γίνει αφόρητη.
Οι αρβανίτικες φατρίες ήταν και έμειναν πιστές στην [[Εκκλησία της Ελλάδος|Ελληνική Ορθοδοξία]], ένα μέρος τους όμως ασπάστηκαν το Ισλάμ. Οι Αρβανίτες υπηρετούσαν στο Βυζαντινό στρατό και η [[Δυναστεία Παλαιολόγων|Δυναστεία των Παλαιολόγων]] τους χρησιμοποίησε συχνά σε πολλές στρατιωτικές εκστρατείες. Σε μια περίπτωση, 6.000 Αρβανίτες από την [[Γλαρέντζα]] εστάλησαν στο πεδίο μάχης. Στα μέσα του 1454, ένας ηγέτης που ονομαζόταν Πέτρος Μπούας είχε περίπου 30.000 Αρβανίτες υπό την εντολή του.<ref>Θ. Κ. Πίτσιος. ''Ανθρωπολογική Μελέτη του Πληθυσμού της Πελοποννήσου. Η Καταγωγή των Πελοποννήσιων''. Βιβλιοθήκη Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος Αρ. 2. Αθήνα, 1978.</ref>
Oι Βενετοί μίσθωσαν πολυάριθμους Αρβανίτες για να υπηρετήσουν ως Stradioti[[Stratioti|stradioti]]. Με βάση τους υπολογισμούς ενός [[Γαλλία|Γάλλου]] αυτόπτη μάρτυρα, του Philippe de Commines (1447 - 1511), οι Αρβανίτες επιτήρησαν τις ενετικές περιοχές όπως το [[Ναύπλιο]], ως πεζοί και έφιπποι.<ref>Philippe de Commyne. ''Ήσαν άπαντες Έλληνες, ελθόντες εκ των πόλεων ας κατέχουσα εν Ελλάδι οι Βενετοί, τινές μεν εκ του Ναυπλίου εν Πελοποννήσω, άλλοι δε εξ Αλβανίας, ενώπιον του Δυρραχίου'' (μετάφραση: Σπ. Λάμπρου).</ref>
Από το σύνολο των μεταναστών, όσοι έφτασαν στην Πελοπόννησο και είχαν εγκατασταθεί σε δυσπρόσιτες ορεινές ζώνες, σχημάτιζαν συμπαγείς ομάδες. Καθώς συχνά δεν είχαν ενδοιασμό να τεθούν υπό τις διαταγές ενός ελληνόφωνου άρχοντα, που ήταν απευθείας απόγονος της παλαιάς αυτοκρατορικής δυναστείας, μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες αποτέλεσαν βασική εστία αντίστασης στους Οθωμανούς. Κατά τη διάρκεια του [[20ός αιώνας|20ού αιώνα]], πολλοί Αρβανίτες συμμετείχαν στοστον [[Μακεδονικός αγώνας|Μακεδονικό Αγώνα]] (1903), όπως ο Βαγγέλης Κοροπούλης από τη [[Μάνδρα Αττικής]].<ref>Χρ. Στάμου. ''Μακεδονικός Αγώνας 1903-08''. ''θα αγωνισθώ μέχρι να ελευθερωθεί η Μακεδονία και θα πεθάνω εδώ...''</ref>
== Δημογραφικά στοιχεία ==
Οι περιοχές στις οποίες εγκαταστάθηκαν και εντοπίζονται αρβανίτικοι πληθυσμοί είναι η [[Αττική]], η [[Νομός Βοιωτίας|Βοιωτία]] με δυτικότερο άκρο το χωριό [[Στείρι Βοιωτίας|Στείρι]], η [[Επαρχία Καρυστίας|Καρυστία]] της νότιας [[Εύβοια]]ς και συγκεκριμένα η περιοχή νοτίως του [[Αλιβέρι|Αλιβερίου]] και του [[Αυλωνάρι|Αυλωναρίου]] εξαιρουμένων των περιοχών της [[Κάρυστος|Καρύστου]], του [[Πλατανιστός|Πλατανιστού]] και του Μαρμαρίου, τα [[νησιά του Αργοσαρωνικού]], η [[Νομός Κορινθίας|Κορινθία]] η [[Νομός Αργολίδας|Αργολίδα]], καθώς και τμήματα της [[Αχαΐα]]ς, της [[Μεσσηνία]]ς, της [[Λακωνία]]ς και στη [[Παραδημή Ροδόπης]]. Ακόμα αρβανίτικος πληθυσμός βρέθηκε στη περιοχή της Λαμίας αλλα και περιχώρων του Νομού Φθιώτιδας. Αρβανίτες κατοικούν και στην περιοχή της Πάργας και σε πολλά χωριά της Θεσπρωτίας. Όπως ο υπόλοιπος [[Έλληνες|ελληνικός]] πληθυσμός, οι Αρβανίτες τις τελευταίες δεκαετίες μεταναστεύουν από τα χωριά τους στις μεγάλες πόλεις, και ειδικά στην [[Αθήνα]], στην οποία ζούσε σημαντικός αριθμός Αρβανιτών στις αρχές του 19ου αιώνα, πριν αυτή γίνει πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους.
Η ανάμειξη των Αρβανιτών με τους πολυπληθέστερους ελληνόφωνους γηγενείς του ελλαδικού χώρου, είχε ως αποτέλεσμα με το πέρασμα των αιώνων, μεγάλο μέρος τους να αφομοιωθεί πλήρως γενετικά και πολιτισμικά, αφήνοντας απογόνους με κάποια μακρινή αρβανίτικη καταγωγή. Έτσι ο πληθυσμός των σημερινών Αρβανιτών, που διατηρήθηκε με ενδογαμίες και την συνέχιση της αρβανίτικης κουλτούρας, είναι πολύ μικρός και κυρίως σε ορισμένα σχετικά απομονωμένα χωριά. Παρατηρείται πως σε πολλά μέρη εγκατάστασής τους οι Αρβανίτες μετέδωσαν την γλώσσα τους και στους ελληνόφωνους κατοίκους της περιοχής για τις καθημερινές συνδιαλλαγές τους, αυξάνοντας τον αριθμό των αρβανιτοφώνων{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=9/05/2020}}.
Ο σημερινός πληθυσμός των Ελλήνων Αρβανιτών δεν μπορεί να εκτιμηθεί με ακρίβεια. Κατά μία εκδοχή, φτάνει τις 150.000.<ref name=ethnologue>Lewis, M. Paul (ed.). ( 2009) στο ''[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=aat Albanian, Arvanitika]'', στο ''Ethnologue: Languages of the World, Sixteenth edition. Dallas, Tex.: SIL International. Ανακτήθηκε 19/12/2009.</ref> Η τελευταία απογραφή στην οποία καταμετρήθηκαν οι ομιλούντες τη γλώσσα έγινε το 1951 και αναφέρει 23.000 ομιλητές, αριθμός που κατά τους μελετητές είναι υπερβολικά μικρός για να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.<ref name=trudgill136>Trudgill (2002), σ.136</ref> Νεότερες επιτόπιες εκτιμήσεις ανεβάζουν τον αριθμό των ομιλούντων αρβανίτικα σε 30.000 για την Αττική και τη Βοιωτία (1977) και 50.000 για όλη την Ελλάδα (1993).<ref name=trudgill136/>
== Προέλευση και ιστορία του ονόματος ==
Οι Αρβανίτες πρωτοαναφέρονται στις Βυζαντινές πηγές από τον Μιχαήλ Ατταλειάτη<ref>[http://www.documentacatholicaomnia.eu/03d/1034-1079,_Michael_Attaliotes,_Historia_(CSHB_Bekkero_Curante),_GR.pdf Michaelis Attaliotae, ''Historia'', Βόννη, 1853. Ελληνική-λατινική έκδοση.<br /> *Σελ. 9: "... και οί ποτε σύμμαχοι και της ισοπολιτείας ημίν συμμετέχοντες, ως και αυτής της θρησκείας, Αλβανοί και Λατίνοι όσοι μετά την εσπερίαν Ρώμην τοις Ιταλικοίς πλησιάζουσι μέρεσι, ..." *Σελ. 18: "... ο προμνημονευθείς Γεώργιος, ώ Μανιάκης επώνυμον, εκ της Ιταλικής αρχής επαναστάς μετά των εκείσε συνόντων στρατιωτών Ρωμαίων και Αλβανών, ..." *Σελ. "... (είχε γαρ και Ρωμαίων πολλών στρατιωτικόν, Βουλγάρων τε και Αρβανιτών, ..."]</ref> και αργότερα – ως Αρβανίτες από το ''Άρβανον'' – στο βιβλίο της [[Άννα Κομνηνή|Άννας Κομνηνής]], "Αλεξιάδα". Το βιβλίο ασχολείται με τις ταραχές στην περιοχή του Αρβάνου που προκάλεσαν οι Νορμανδοί κατά τη διάρκεια της βασιλείας του πατέρα της, Αυτοκράτορα [[Αλέξιος Α' Κομνηνός|Αλέξιου Α' Κομνηνού]] ([[1081]] – [[1118]]). Στην «Ιστορία» ([[1079]] – [[1080]] μ.Χ.), ο Βυζαντινός ιστορικός Μιχαήλ Ατταλειάτης ήταν ο πρώτος που ανέφερε τους Αλβανούς ως έχοντες λάβει μέρος σε εξέγερση εναντίον της [[Κωνσταντινούπολη]]ς το [[1043]] μ.Χ. και τους Αρβανίτες ως υποτελείς του Δούκα του [[Δυρράχιο|Δυρραχίου]] και ''Πρωτοπροέδρου'' Νικηφόρου του Βασιλάκη (τέλη 1078 ή αρχές 1079).
Ωστόσο, μια λεπτομερής ανάλυση του αυθεντικού κειμένου του Ατταλειάτη, όπου αναφέρονται δύο φορές "Αλβανοί" και μία φορά "Αρβανίτες", οδήγησε στο συμπέρασμα ότι ο μεν όρος "Αλβανοί" αναφέρεται σε Νορμανδούς που είχαν κατέλθει πρόσφατα στην Ιταλία από την "πέραν των Άλπεων Γαλατία", ενώ ο όρος "Αρβανίται" στους κατοίκους των Βαλκανίων. Αυτή η αναφορά του Ατταλειάτη σε "Αρβανίτες" είναι και η πρώτη τεκμηριωμένη αναφορά στους Αρβανίτες της Βαλκανικής. H μεταφορά των όρων ως Albani στη Λατινική και λανθασμένα ως Albanais κτλ σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες οδήγησαν ευρωπαίους ιστορικούς στο λανθασμένο συμπέρασμα ότι ο "Δουξ του Δυρραχίου" ήταν ο Γεώργιος Μανιάκης και ότι επαναστάτησε το 1043 επικεφαλής Αλβανών.<ref>{{cite journal|last=Βρανούση|first=Έρα Λ.|title=Οι όροι "Αλβανοί" και "Αρβανίται" και η πρώτη μνεία του ομωνύμου λαού της Βαλκανικής εις τα πηγάς του ΙΑ' αιώνος|journal=Βυζαντινά Σύμμεικτα|issue=2|year=1970|pages=207-254|doi=10.12681/byzsym.650|url=https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/bz/article/view/3462/3322}}. Επίσης της ιδίας στο ''Les termes Αλβανοί et Αρβανίται et la premiere mention des Albanais dans les sources du XI siecle'', B' Διεθνές Συνέδριον Σπουδών Νοτιοανατολικής Ευρώπης, Αθήνα, 1970)</ref>
Ο όρος ''Αρβανίτικα'' προέρχεται από τη λέξη ''Αρβανίται''. Η ετυμολογία του ελληνικού επιθέτου ''Αρβανίτικα'' προέρχεται από τη ρίζα ''Αρβανίτ-'' του ουσιαστικού ''Αρβανίτης'', σύμφωνα με το λεξικό του Γιάννη Κουλάκη.<ref>Γιάννη Κουλάκη. ISBN 960-239-135-9.</ref> Σύμφωνα με το λεξικό του [[Γεώργιος Μπαμπινιώτης|Γ. Μπαμπινιώτη]] η λέξη προέρχεται από το τοπωνύμιο Άρβανα>αλβ.Ärbena. Η ονομασία Άρβανα δόθηκε αρχικώς στην οροσειρά που εκτείνεται μεταξύ των ποταμών Mat και Ischmi (δυτικά της [[Αχρίδας]]){{πηγή}}.
Οι Αρβανίτες, κυρίως μετά την ανάπτυξη του Αλβανικούαλβανικού εθνικισμού, αλλά και λόγω της συμπόρευσής τους με το ελληνικό στοιχείο, απορρίπτουν οποιαδήποτε συσχέτιση με τους Αλβανούς. Στη δεκαετία του [[1990]], ο Αλβανός Πρόεδρος [[Σαλί Μπερίσα]] περιέγραψε τους Αρβανίτες ως μια αλβανική μειονότητα στην Ελλάδα, προκαλώντας την οργισμένη αντίδραση πολιτιστικών οργανώσεων Αρβανιτών.<ref>[https://www.academia.edu/3475296/Historical_Greek-Albanian_Relations_Some_Mysteries_and_Riddles Helen Abadzi, "Historical Greek-Albanian Relations: Some Mysteries and Riddles", ''Mediterranean Quarterly'', 2011, p. 57]</ref>
Σε πηγές του 19ου αιώνα "Αρβανίτες" ονομάζονται καταχρηστικά και οι μουσουλμάνοι Αλβανοί (Τουρκαρβανιτάδες ή Αρναβούτηδες) που μάχονταν με την πλευρά του Οθωμανικού κράτους ή του [[Αλή Πασάς|Αλή Πασά]] ή και αυτόνομα ως ληστές (π.χ. βλ. δημοτικά τραγούδια συλλογής T. Kind<ref>[http://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?filename=%2Fvar%2Fwww%2Fanemi-portal%2Fmetadata%2F1%2F9%2F2%2Fattached-metadata-70-0000195%2F147050.pdf&rec=%2Fmetadata%2F1%2F9%2F2%2Fmetadata-70-0000195.tkl&do=147050.pdf&width=296&height=383&pagestart=1&maxpage=276&lang=en&pageno=52&pagenotop=52&pagenobottom=1 Kind, Theodor, Anthologie neugriechischer Volkslieder : Im original mit deutscher Ubertragung /Herausgegeben von Dr. Theodor Kind. Leipzig :Veit & Comp.,1861<br />] <br />
Σελ. 14: "Γεώργαινα, ρίξε τ' άρματα, δεν είν' εδώ το Σούλι.
Εδώ 'σαι σκλάβα του Πασσά, σκλάβα των Αρβανίτων".
== Διάσημοι Αρβανίτες ==
'''===Επανάσταση του 1821'''===
* [[Μάρκος Μπότσαρης]], στρατηγός, ήρωας της Επανάστασης και καπετάνιος των [[Σουλιώτες|Σουλιωτών]]
*[[Κωνσταντίνος Κανάρης]], ναύαρχος, πολιτικός (και πρωθυπουργός)
* [[Κίτσος Τζαβέλας]], αγωνιστής από το [[Σούλι Θεσπρωτίας|Σούλι]] και μετέπειτα στρατηγός, υπουργός και πρωθυπουργός.
* [[Ανδρέας Βερούσης]], ήταν ο πατέρας του οπλαρχηγού του [[1821]] [[Οδυσσέας Ανδρούτσος|Οδυσσέα Ανδρούτσου]]
* [[Αλέξανδρος Διομήδης - Κυριακός|Αλέξανδρος Διομήδης-Κυριακός]]
===Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους===
'''Έπειτα το '21'''
'''Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους'''
* [[Ναπολέων Ζέρβας]], στρατιωτικός, [[Κίνημα του 1935|κινηματίας]], ιδρυτής του [[ΕΔΕΣ]] και πολιτικός.
*[[Αλέξανδρος Κορυζής]]
*[[Παύλος Κουντουριώτης]], Ναύαρχος του Βασιλικού Ναυτικού, Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού και Αρχηγός του Β΄ Στόλου (κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους) και συμμετείχε στην Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης ως μέλος της τριανδρίας και διετέλεσε δύο φορές Πρόεδρος της Δημοκρατίας.
'''===Κληρικοί'''===
* [[Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος Β´]]
'''===Πολιτικοί'''===
* [[Αντώνιος Κριεζής]], σπουδαίος αγωνιστής κατά την Eλληνική Επανάσταση του 1821 και αργότερα δύο φορές πρωθυπουργός της Ελλάδας.
* [[Διομήδης Κυριακός]], νομικός, πολιτικός και πρωθυπουργός της Ελλάδας.
* [[Θεόδωρος Γ. Κουντουριώτης]], διπλωμάτης και πολιτικός (βουλευτής Ύδρας στις εκλογες του 1865)
* [[Θεόδωρος Δ. Πάγκαλος]], αξιωματικός του στρατού, πολιτικός και δικτάτορας.
* [[Θεόδωρος Πάγκαλος (νεότερος)|Θεόδωρος Πάγκαλος]], Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, μέλος του [[ΠΑΣΟΚ]], εγγονός του προηγούμενου.
* [[Μελίνα Μερκούρη]], ηθοποιός και πολιτικός.
'''===Καλλιτέχνες'''===
* [[Γιώργος Παπασιδέρης (μουσικός)|Γιώργος Παπασιδέρης]]
* [[Γρηγόρης Μπιθικώτσης]]
* [[Σωτηρία Μπέλλου]]
*[[Σωτήρης Σκίπης]]
*[[Δήμος Μούτσης]]
*[[Αλέκος Σακελλάριος]]
*[[Νίκος Εγγονόπουλος]]
*[[Δημήτρης Παπαμιχαήλ]]
*[[Γιάννης Αργύρης]]
*[[Έλλη Λαμπέτη]]
* [[Παναγιώτης Κοκοντίνης]]
*[[Γεωργία Μηττάκη]]
* [[Λάκης Μπέλλος]]
'''Αθλητές'''
* [[Σπύρος Λούης]]
<br />
=== Παροιμίες και εκφράσεις σχετικές με Αρβανίτες===
* Έχεις Αρβανίτη φίλο, κράτα κι ένα ξύλο.
* Ο θεός δεν είναι Αρβανίτης αλλά δικαιοκρίτης.
* Ο Αρβανίτης πλένεται η ποδιά του χαίρεται.
* Τον έπιασε το Αρβανίτικο (πείσμωσε αδικαιολόγητα)
* Αρβανίτικο κεφάλι (ξεροκέφαλος).
* Αρβανίτικα μυαλά κολοκύθια τούμπανα.
* Σαν Αρβανίτης κάνεις.
* Με το άστου ντούα (με το έτσι θέλω).
* Αρβανίτικο κεφάλι Πατινιώτικο τσουκάλι.
* Αρβανίτης με το σκιάδι και με το μονό ποδάρι.
* Το βαστάει Αρβανίτικο.
* Αρβανίτικη μπέσα.
* Μπέσα για μπέσα.
* Ντρέϊτα και σταράτα σαν Αρβανίτες.
* Είναι Αρβανίτης (μπεσαλής).
== Αρβανίτικα τραγούδια ==
Παρ’όλο που έχουν σχεδόν πλήρως αφομοιωθεί στην ελληνική κοινωνία, κάποια μεμονωμένα αρβανίτικα πολιτιστικά χαρακτηριστικά μπορούν ακόμη να διακριθούν.
Υπάρχουν τέσσερα μουσικά CD με αρβανίτικα τραγούδια, παρ’όλο που οι στίχοι τους είναι συχνά ελληνικοί. Δεν υπάρχουν μέσα ενημέρωσης στα αρβανίτικα, όμως μερικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί μεταδίδουν κατά καιρούς αρβανίτικα τραγούδια. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχουν γίνει προσπάθειες να καταγραφούν τα αρβανίτικα τραγούδια, με πιο πρόσφατη αυτή του Θανάση Μωραΐτη.Μια προσπαθεια αρκετα σοβαρη εκανε και το "αηδονι της Κουλουρης" Γιωργος Παπασιδερης ο οποιος το τραγουδησε σε δισκους στην Κολουμπια. Επισης το τραγουδησε σε δισκο ο Μιχαλης Καλογρανης. Κοινως Μιχαλης Μενιδιατης επισης αρβανιτης(Μενιδι).
Τα αρβανίτικα τραγούδια έχουν ομοιότητες με την Αλβανική και την Ηπειρώτικη μουσική. Ένα από αυτά με την απόδοσή του είναι και αυτό το οποίο είναι γραμμένο για μια νεαρή κοπέλα με μακριά μαλλιά:
;Μωρ κοτσίδε δρακολέ
;βετ'μ στρώ, βετ'μ φλιέ
;Μωρ κοτσίδε ντρέδουρ'
;σουμ' τ' καμ μπλιέδουρ'
;Ντο τα πρες κοτσίδε τ'
;ντο τα βερβιτ ντε σκιντετ
;Ντο τα πρες κοτσίδε τ' γκλιάτ'
;πω τσε τ'ρμπεμ γκα ιτ τατ'
Απόδοση στα ελληνικά:
;Μωρή, κοτσίδα που μοιάζεις με δρακολιά, μόνη σου στρώνεις, μόνη σου κοιμάσαι
;Μωρή στριφτοκοτσίδω, πολλά σου έχω μαζεμένα
;Θα στις κόψω τις κοτσίδες και στα σκίνα θα της ρίξω
;Θα στις κόψω τις κοτσίδες τις μακριές, μόνο φοβάμαι τον πατέρα σου
== Αρβανίτικα κάλαντα ==
Κάλαντα Πρωτοχρονιας
;Σίν Βασίλη βγιέν,
;μπόρα η πιλκιέν.
;Βγιέν μ΄ντα νε μές ε νάτες,
;δεμάτ τε κα γιάπιν .
;Σίν Βασίλη βγιέν,
;Γενάρη ντίχετ.
;Ζόνιεν περιμένιμ,
;τσί βγιέν σίπερ πάρ,
;δίπλιετ γκαρκούαρ νε γκομάρ.
Απόδοση στα Ελληνικά.
;Ο Άγιος Βασίλης έρχεται,
;το χιόνι του αρέσει.
;Έρχεται μέσα στη μέση της νύχτας,
;δώρα να μας δώσει.
;Ο Άγιος Βασίλης έρχεται,
;ο Γενάρης προβάλει.
;Την κυρά περιμένουμε,
;που έρχεται από τον επάνω δρόμο,
;δίπλιες( γλυκά) φορτωμένες στο γαϊδούρι.
( δίπλιες = παραδοσιακό πρωτοχρονιάτικο γλυκό )
==Άλλες σημασίες του όρου "Αρβανίτης"==
- (μεταφορικά) Πεισματάρης, αγενής, δόλιος, θορυβοποιός.<ref>Εγκυκλοπαίδεια "Πάπυρος-Λαρούς", τόμος 3ος, άρθρο "''Αρβανίτης''". Αθήνα, 1963</ref>
== Παραπομπές ==
| 