Βικιπαίδεια

Δηλητήριο: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Ετικέτες: Επεξεργασία από κινητό Διαδικτυακή επεξεργασία από κινητό
Μικρή επιμέλεια, χρειάζεται περισσότερη
Γραμμή 1:
[[Αρχείο:GHS-pictogram-skull.svg|thumb|Μία νεκροκεφαλήΝεκροκεφαλή επί διασταυρούμενων οστών, σύμβολο δηλητηριωδών ουσιών.]]
'''Δηλητήριο''' ονομάζεται οποιαδήποτε [[Χημική ουσία|ουσία]], φυσικής προέλευσης ή τεχνητά παρασκευασμένη, που μετά την εισαγωγή της σε ζωντανό οργανισμό μπορεί να ασκήσει βλαπτική ή και θανατηφόρο επίδραση. Πολλές ουσίες, ιδιαίτερα σε συνάρτηση με τη μεγαλύτερη ή μικρότερη δοσολογία που θα εισαχθούν, είναι δυνατόν να έχουν βλαπτική επίδραση σε έναν οργανισμό. Δηλητήρια λέμε συνήθως ουσίες που ακόμα και σε εξαιρετικά μικρές δόσεις είναι πολύ βλαπτικές. Υπάρχουν στη φύση πολλά δηλητήρια που μπορεί να είναι προϊόντα ζώων ή ουσίες που προέρχονται από φυτά ή ακόμη και απλά χημικά στοιχεία ή ενώσεις που βρίσκονται σε ανόργανα υλικά.
 
Για τον άνθρωπο κάθε ουσία δυνητικώς μπορεί να είναι δηλητήριο και τούτο είναι ανάλογο από την ποσότητα της ουσίας που θα μπει στον οργανισμό και από τη δυνατότητα αυτού να την απομονώσει ή να την αποβάλλει μετά από κάποια επεξεργασία. Καθημερινά ερχόμαστε σε επαφή με δεκάδες δηλητήρια, αλλά δεν παθαίνουμε βλάβες επειδή ο οργανισμός μας είναι σε θέση να τα [[Εξουδετέρωση|εξουδετερώνει]]. Η ισχύς ενός δηλητηρίου λέγεται [[τοξικότητα]] κικαι αυτή καθορίζει τη βαρύτητα των βλαβών που αυτό προκαλεί, σε συνδυασμό με την προσλαμβανόμενη ποσότητα του δηλητηρίου.
 
Ιδιαίτερα για χημικά προϊόντα και παρασκευάσματα ''"τοξικά" είναι αυτά που δια της εισπνοής , καταπόσεως ή δια της διεισδύσεως δια του δέρματος δύνανται να προκαλέσουν σοβαρούς κινδύνους για την υγεία, οξείς ή χρόνιους, ακόμη και τον θάνατο''<ref>[http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31967L0548:EL:HTML Οδηγία 67/548/ΕΟΚ]</ref> και είναι υποχρεωτική από το νόμο η σήμανση τους ως τέτοια. Άλλες επικίνδυνες αλλά λιγότερο τοξικές ουσίες είναι δυνατόν να χαρακτηρίζονται ως "επιβλαβείς" ή "ερεθιστικές".
 
== Ορολογία ==
Ο όρος «δηλητήριο» χρησιμοποιείται συχνά στην [[καθομιλουμένη]] για να περιγράψει κάθε επιβλαβή ουσία, ιδιαίτερα [[Διαβρωτικη|διαβρωτικές]] ουσίες, [[Καρκινογόνος|καρκινογόνες]], [[Μεταλλαξιογόνος|μεταλλαξιογόνες]], [[τερατογόνες]] και επιβλαβών [[Ρύπος|ρύπων]], και τους κινδύνους των χημικών ουσιών.Ο [[Παράκελσος]] (1493-1541), ο πατέρας της [[Τοξικολογία|τοξικολογίας]], έγραψε κάποτε: «Τα πάντα είναι δηλητήριο, υπάρχει δηλητήριο σε όλα .[[Μόνο η δόση κάνει ένα πράγμα να μην είναι δηλητήριο|Μόνο η δόση κάνει ένα πράγμα να μην είναι δηλητήριο]]. (βλέπε [[διάμεσος θανατηφόρου δόσης]]). Ο νόμος ορίζει "δηλητήριο" πιο αυστηρά. Ουσίες που δεν απαιτείται από το νόμο να φέρουν την ετικέτα "δηλητήριο" μπορεί επίσης να προκαλέσουν μια ιατρική κατάσταση δηλητηρίασης.
 
Ορισμένα δηλητήρια είναι επίσης τοξίνες, οι οποίες είναι κάθε δηλητήριο που παράγεται από τα ζώα, τα λαχανικά ή τα βακτήρια, όπως οι [[βακτηριακές πρωτεΐνες]] που προκαλούν [[Τέτανος|τέτανο]] και [[αλλαντίαση]]. Η διάκριση μεταξύ των δύο όρων δεν τηρείται πάντοτε, ακόμα και μεταξύ των επιστημόνων. Οι παράγωγες μορφές "τοξικά" και "δηλητηριώδη" είναι συνώνυμες.
 
Δηλητήρια ζώων που παραδίδονται υποδορίως (π.χ. [[τσίμπημα]] ή το [[δάγκωμα]]) καλούνται επίσης δηλητήριοδηλητήρια. Σε κανονική χρήση, ένα δηλητηριώδεςδηλητηριώδης οργανισμός είναι έναςαυτός ο οποίος είναι επιβλαβής για την κατανάλωση, αλλά ένας οργανισμός μπορεί να χρησιμοποιεί το δηλητήριο για να σκοτώσει το θήραμά του ή αμυνθεί, ενώ είναι ακόμα ζωντανός. Ένας οργανισμός μπορεί να είναι τόσο δηλητηριώδεςδηλητηριώδης και να χρησιμοποιεί δηλητήριο, αλλά είναι πολύ σπάνιο.
 
Στην πυρηνική φυσική, ένα δηλητήριο είναι μια ουσία η οποία εμποδίζει ή αναστέλλει μια πυρηνική αντίδραση. Για παράδειγμα, δείτεΔείτε [[πυρηνικήπυρηνικό δηλητήριο]].
 
[[Περιβαλλοντικά επικίνδυνες ουσίες]] δεν είναι κατ ' ανάγκην δηλητήρια και το αντίστροφο. Για παράδειγμα, στη βιομηχανία τροφίμων τα λύματα, τα οποία μπορεί να περιέχουν χυμό πατάτας ή γάλα μπορεί να είναι επικίνδυνα για τα οικοσυστήματα των ρεμάτων και των ποταμών από την κατανάλωση οξυγόνου και τη πρόκληση [[ευτροφισμού]], αλλά είναι ακίνδυνα για τον άνθρωπο και δεν έχουν ταξινομηθεί ως δηλητήριο.
 
Βιολογικά μιλώντας, οποιαδήποτε ουσία, αν δοθεί σε αρκετά μεγάλες ποσότητες, είναι δηλητηριώδη και μπορεί να προκαλέσει το θάνατο. Για παράδειγμα, πολλά κιλά νερού θα αποτελούσε μια θανατηφόρα δόση. Πολλές ουσίες που χρησιμοποιούνται ως φάρμακα - όπως η [[φαιντανύλη]] - έχουν [[LD50]] μόνο μία τάξη μεγέθους μεγαλύτερη από την [[ED50]]. Μια εναλλακτική κατάταξη θα γίνεται με διάκριση μεταξύ θανατηφόρων ουσιών, οι οποίες παρέχουν μια θεραπευτική αξία και εκείνων που δεν το κάνουν.
 
== Δηλητηρίαση ==
Η οξεία δηλητηρίαση είναι η έκθεση σε ένα δηλητήριο σε μία περίσταση ή κατά τη διάρκεια μιας σύντομης χρονικής περιόδου. Τα συμπτώματα αναπτύσσονται, σε στενή σχέση με την έκθεση με το δηλητήριο. Η απορρόφηση ενός δηλητηρίου είναι απαραίτητη για συστηματική δηλητηρίαση. Σε αντίθεση, οι ουσίες που καταστρέφουν ιστούς αλλά δεν απορροφούνταιαπορροφώνται, όπως η [[αλυσίβα]], ταξινομούνται ως [[Διαβρωτικό|διαβρωτικά]] παρά δηλητήρια. Επιπλέον, πολλάπολλές κοινάκοινές φάρμακαουσίες που χρησιμοποιούνται στο νοικοκυριούνοικοκυριό δεν επισημαίνονται με το σήμα των δηλητηρίων, αν και μπορείμπορούν να προκαλέσουν σοβαρή ασθένεια ή ακόμη και θάνατο. Στην [[ιατρική]], δηλητηρίαση μπορεί να προκληθεί από λιγότερο επικίνδυνες ουσίες από εκείνες που λαμβάνουν τοτον νομικό χαρακτηρισμό «δηλητήριο».
 
Η χρόνια δηλητηρίαση είναι μακροπρόθεσμη επαναλαμβανόμενη ή συνεχήσυνεχής έκθεση σε δηλητήριο, όπου τα συμπτώματα δεν εμφανίζονται αμέσως ή μετά από κάθε έκθεση. Ο ασθενής γίνεται σταδιακά άρρωστος, ή αρρωσταίνει μετά από μια μακρά περίοδο λανθάνουσας κατάστασης. Χρόνια δηλητηρίαση συμβαίνει πιο συχνά μετά από έκθεση σε δηλητήρια που [[Βιοσυσσώρευση|βιοσυσσωρεύονται]], η [[Βιοσυγκέντρωση|βιοσυγκεντρώνονται]] στον οργανισμό, όπως ο [[υδράργυρος]], το [[γαδολίνιο]] και ο [[μόλυβδος]].
 
Επαφή ή απορρόφηση δηλητηρίων μπορεί να προκαλέσει ταχύ θάνατο ή βλάβη. Παράγοντες οι οποίοι δρουν στο [[νευρικό σύστημα]] μπορεί να παραλύσουν σε δευτερόλεπτα ή συντομότερα, και περιλαμβάνουν τόσο βιολογικώς συμπληρωματικές [[νευροτοξίνες]] όσο και τα λεγόμενα [[αέρια νεύρων]], τα οποία μπορούν να συντεθούν για [[Πόλεμος|πόλεμο]] ή για τη βιομηχανία.
 
Εισπνοή ή κατάποση [[Κυανιούχο|κυανιούχου]], που χρησιμοποιείτανχρησιμοποιούνταν ως μέθοδος [[Εκτέλεση|εκτέλεσης]] σε [[Θάλαμοι αερίων|θαλάμους αερίων]], λιμοκτονείστερεί σχεδόν αμέσως το σώμα από ενέργεια μέσω της αναστολής των ενζύμων σε μιτοχόνδρια που κάνουνεκτελούν [[ΑΤΡ]]την κυτταρική αναπνοή. Ενδοφλέβια έγχυση ενός αφύσικα υψηλής συγκέντρωσης [[Χλωριούχο κάλιο|χλωριούχου καλίου]], όπως στην εκτέλεση των κρατουμένων σε μέρη των Ηνωμένων Πολιτειών, σταματά γρήγορα την [[καρδιά]] εξαλείφοντας το [[δυναμικό των κυττάρων]] που απαιτούνται για τη [[σύσπαση των μυών]].
 
Τα περισσότερα [[βιοκτόνα]], συμπεριλαμβανομένων των φυτοφαρμάκων,δημιουργήθηκαν για να ενεργούν ως δηλητήρια για οργανισμούς στόχους, αν και η οξεία ή λιγότερο παρατηρήσιμη χρόνια δηλητηρίαση μπορεί να συμβεί και σε οργανισμούς-μη στόχους ([[δευτερογενής δηλητηρίαση]]), συμπεριλαμβανομένων και των [[Άνθρωπος|ανθρώπων]] οι οποίοι χρησιμοποιούν τα βιοκτόνα και σε άλλους [[Ωφέλιμοι οργανισμοί|ωφέλιμους οργανισμούς]]. Για παράδειγμα, το ζιζανιοκτόνο [[2,4-D]] μιμείται τη δράση της ορμόνης ενός φυτού, με την επίδραση της οποίας η θανατηφόρος τοξικότητα είναι ειδική για τα φυτά. Πράγματι,το 2,4-D δεν είναι δηλητήριο, αλλά ταξινομείται ως "επιβλαβές" (ΕΕ).
 
Πολλές ουσίες που θεωρούνται ως δηλητήρια είναι τοξικά μόνομόνον έμμεσα, [[από μετατροπή των χημικών ενώσεων σε πιο τοξικές μορφές]]. Ένα παράδειγμα είναι η "αλκοόλη του ξύλου" ή η [[μεθανόλη]] (ξυλόπνευμα), η οποία δεν είναι δηλητηριώδεςδηλητηριώδης από μόνη της, αλλά χημικώς μετατρέπεται σε τοξική [[φορμαλδεΰδη]] και [[φορμικό οξύ]] στο [[ήπαρ]]. Πολλά μόρια των [[Φάρμακο|φαρμάκων]] γίνονται τοξικά στο ήπαρ, και η γενετική μεταβλητότητα ορισμένων ηπατικών [[Ένζυμο|ενζύμων]] καθιστά την τοξικότητα πολλών ενώσεων να διαφέρουνδιαφέρει μεταξύ των ατόμων.
 
Η Τοξικολογίατοξικολογία είναι η μελέτη των συμπτωμάτων, των μηχανισμών, της θεραπείαθεραπείας και της διάγνωσηδιάγνωσης της βιολογικής δηλητηρίασης.
 
Η έκθεση σε ραδιενεργές ουσίες μπορεί να προκαλέσει [[δηλητηρίαση από ακτινοβολία]], ένα άσχετο φαινόμενο.
 
== Διαχείριση ==
* Η αρχική αντιμετώπιση για όλες τις δηλητηριάσεις περιλαμβάνουνπεριλαμβάνει την εξασφάλιση επαρκούς [[Καρδιοαναπνευστική λειτουργία|καρδιοαναπνευστικής λειτουργίας]] και παροχή θεραπείας για τυχόν συμπτώματα όπως [[Σπασμός|σπασμοί]], [[Σηπτικό σοκ|σοκ]], και τον [[Πόνος|πόνο]].
 
* Δηλητήρια τα οποία έχουν εγχυθεί (π.χ. από το τσίμπημα δηλητηριώδους ζώου) μπορεί να αντιμετωπιστούν με το δέσιμο του προσβεβλημένου μέρους του σώματος με έναν επίδεσμο πίεσης και τοποθετώντας το προσβεβλημένο μέρος του σώματος σε καυτό νερό (με θερμοκρασία 50 ° C). Ο [[επίδεσμος πίεσης]] αποτρέπει το δηλητήριο ναπό αντλείταιτο να διαχέεται σε όλο το σώμα και το ζεστό νερό εξασθενεί το δηλητήριο. Αυτή η επεξεργασία όμως λειτουργεί μόνο με δηλητήρια τα οποία αποτελούνται από πρωτεϊνικά μόρια.
 
* Στην πλειονότητα των δηλητηριάσεων ο στυλοβάτης της διαχείρισης παρέχειπαρέχεται υποστηρικτική φροντίδα για τον ασθενή, δηλαδή τη θεραπεία των συμπτωμάτων και όχι το δηλητήριο.
 
=== Απολύμανση ===
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Δηλητήριο"