Μανουήλ Γεδεών: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Κατά τη θητεία του στο Οικουμενικό Πατριαρχείο υπήρξε ένας από τους πιο έμπιστους συμβούλους του πατριάρχη Ιωακείμ, και αναμείχθηκε σε όλα τα ζητήματα που συντάραξαν είτε το ίδιο το Πατριαρχείο, είτε τους Έλληνες της τότε [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανικής Αυτοκρατορίας]], όπως «οι ρωσικές βλέψεις επί του [[Άγιο Όρος|Αγίου Όρους]], το [[Βουλγαρικό Σχίσμα]], το ζήτημα των θρησκευτικών προνομίων των μειονοτήτων που ζούσαν στα οθωμανικά εδάφη, και τέλος, η στάση του Οικουμενικού Πατριαρχείου ως προς την Ελληνική κυβέρνηση και την [[Εκκλησία της Ελλάδος]] κατά την περίοδο του Εθνικού Διχασμού (1916-1922)».<ref name=auto3>«Μανουήλ Γεδεών, Ο τελευταίος γνήσιος Φαναριώτης» της Δέσποινας Καποδίστρια, ''Ιστορία Εικονογραφημένη'', τχ. 471, Σεπτέμβριος 2007, σσ. 104-107.</ref>. Από το 1921 διέμενε στην Αθήνα, όπου το 1926 ίδρυσε και διηύθυνε τον Σύλλογο των Μεσαιωνικών Γραμμάτων, καθώς και την περιοδική έκδοση του συλλόγου, τα ''Μεσαιωνικά Γράμματα'' (Α΄ 1933, Β΄ 1935).

Ο Μανουήλ Γεδεών ήταν πολυγραφότατος. Δημοσίευσε δεκάδες ογκώδη βιβλία και "«περισσότερα από εφτακόσια δημοσιεύματα, διασκορπισμένα σε δυσεύρετα σήμερα έντυπα της Κωνσταντινούπολης και των Αθηνών, των οποίων δεν υπάρχει, δυστυχώς, πλήρης βιβλιογραφική αναγραφή".<ref name=auto2>Στο ίδιο.</ref>».

Συνέγραψε 800 πραγματείες και άρθρα. Μεγάλο μέρος δημοσίευσε στο περιοδικό "Εκκλησιαστική Αλήθεια", επίσημο όργανο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, όπου εργάστηκε από το 1882 έως το 1920. Έχει εκδώσει πολλά συγγράμματα και διατριβές, μεταξύ των οποίων: ''Πατριαρχικοί Πίνακες'', ''Ο Άθως'' (πρώτη ελληνική μελέτη για το Άγ. Όρος), ''Βυζαντινόν Εορτολόγιον'', ''Χρονικά της Πατριαρχικής Ακαδημίας'' (περί της Μεγάλης του Γένους Σχολής), "Έγγραφοι λίθοι και κεράμια", ''Αποσημειώματα Χρονογράφου'', ''Ιστορία των του Χριστού πενήτων'', κ.ά.. Με το θάνατό του, το 1943, μέρος του έργου του έμεινε ανέκδοτο, το οποίο αργότερα, με τη φροντίδα της κόρης του Σοφίας Γεδεών-Καρανικόλα, είδε το φως της δημοσιότητας.

Στις μελέτες του ασχολείται με διάφορα πράγματα: την [[μουσική]], τη βιογραφία, τη γραμματολογία, την πολιτική και θρησκευτική ιστορία, τη βιβλιογραφία, την επιγραφική, την [[εικονογραφία]] και τη [[λαογραφία]]. Η έρευνά του επικεντρώνεται στην πατριαρχική ιστορία του ελληνισμού κατά την περίοδο της [[Τουρκοκρατία]]ς, την οποία αποκαλούσε «περίοδο των κάτω χρόνων» και την οποία, μαζί με την προεπαναστατική περίοδο, θεωρούσε ως συνέχεια του Μεσαίωνα. Το γεωγραφικό κέντρο της ερευνητικής του δραστηριότητας ήταν η Κωνσταντινούπολη και η γύρω της περιοχή, όμως η αρχειοδιφική του έρευνα επεκτάθηκε και σε περιοχές όπως το Άγιον Όρος και η [[Πάτμος]]. Ο Γεδεών αγωνίστηκε να σώσει και την προφορική παράδοση, έχοντας την επίγνωση ότι η προφορική παράδοση συμπληρώνει τη γραπτή. Στα έργα του έχει καταγράψει μεγάλο μέρος της παράδοσης αυτής.<br />

Ωστόσο σε κάποιες περιπτώσεις διαπιστώθηκε ότι έκανε επιλεκτική και ελλειπή μεταφορά των πρωτογενών πηγών για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας, δηλαδή να μη θίξει τις καλές σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία{{efn|''«Αλλά και εις αυτάς τας δημοσιεύεις του Μαν. Γεδεών τα αφορώσας εις τα υπό του Γερασίμου γεγραμμένα σημειώματα, υπάρχουν πλείσται παραλείψεις, και πλείστα κενά, οφειλόμενα αποκλειστικώς και μόνον εις λόγους πολιτικής σκοπιμότητας. Διότι δεν ήτο δυνατόν να έλθουν εις φως αλώβητα και πλήρη κείμενα, δυνάμενα να κλονίσουν τα κατά τους χρόνους εκείνους αγαθάς οπωσδήποτε μετά των Τούρκων σχέσεις μας. Εις τας δημοσιεύσεις αυτάς, ελλείπει παν ό,τι θα ηδύνατο να παραβλάψη έστω και κατ’ ελάχιστον τας σχέσεις αυτάς. Οπωσδήποτε όμως αι υπ’ αυτού φερόμεναι εις φως σ.[ημειώσεις] των κωδίκων, δεν είναι πάντοτε πισταί και ακριβείς''<ref>Μαμώνη Κυριακή (δ.φ.) Τρεις κώδικες της επισκοπής Μετρών και Αθυρά. Αρχείον του Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού, 1956, Τομ. 21, σ. 130</ref>».}}.

Ως ιστορικός ο Γεδεών δεν ακολολούθησεακολούθησε μια συγκεκριμένη μέθοδο, αλλά χρησιμοποίησε την χρονολογική και τοπική κατάταξη του ιστορικού υλικού. «Ελλείψει μεθόδου, κατάταξης, κριτικής επεξεργασίας, ευρετηρίων και περιεχομένων, το έργο του, σύμφωνα και με τον ίδιο, «κολυμβά εις ωκεανόν».»<ref name=auto3 /> Άλλο χαρακτηριστικό του είναι «η σκόπιμη παράλειψη υποσημειώσεων και παραπομπών στις πηγές του, «προς απελπισμόν», καθώς έλεγε, «των Ελλήνων λογοκλόπων»».<ref name=auto2 />

* «Μανουήλ Γεδεών, 'Ο τελευταίος γνήσιος Φαναριώτης'"» της Δέσποινας Καποδίστρια, Ιστορία Εικονογραφημένη, τχ. 471, Σεπτέμβριος 2007

* Δημήτρη Σταματόπουλου: ''Ο Μανουήλ Γεδεών και η επαναδιοργάνωση του Οικουμενιστικού μοντέλου'', στο Μνήμη Άλκη Αγγέλου. Τα άφθονα σχήματα του παρελθόντος: ζητήσεις της πολιτισμικής ιστορίας και της θεωρίας της λογοτεχνίας, Πρακτικά Ι' Επιστημονικής Συνάντησης, University Studio Press, Θεσσ/ίκηΘεσσαλονίκη, 2004, σελ. 377-387

* Κώστας Λάππας: ''Ο μεσαιωνικός Ελληνισμός στις ιστοριογραφικές αναζητήσεις του Μανουήλ Γεδεών'', Εγνατία, Επιστημονική Επετηρίδα τμ. Ιστορίας & Αρχ/γίας της Φιλοσοφικής Σχολής Α.Π.Θ., τομτόμ. 15 (2011), σελ. 89-100