Ελλάδα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

{{κύριο|Συμμετοχή της Ελλάδας στους Βαλκανικούς Πολέμους|Εθνικός Διχασμός|Μικρασιατική εκστρατεία|Β΄ Ελληνική Δημοκρατία}}

[[Αρχείο:Greek advance Kresna 1913.jpg|thumb|Ιππήλατο ελληνικό πυροβολικό στη [[Μάχες Κρέσνας-Σιμιτλή-Τζουμαγιάς|μάχη της Κρέσνας]] (1913).]]

Εν μέσω γενικής δυσαρέσκειας για το δυσεπίτευκτο των εθνικών επιδιώξεων και τη νομιζόμενη αδράνεια υπό την πρωθυπουργία του μεταρρυθμιστή [[Γεώργιος Θεοτόκης|Θεοτόκη]], μια ομάδα αξιωματικών οργάνωσε τον Αύγουστο του 1909 ένα [[κίνημα στο Γουδί|κίνημα]] και λίγο αργότερα κάλεσε στην Αθήνα τον [[Κρήτη|Κρήτα]] πολιτικό [[Ελευθέριος Βενιζέλος|Ελευθέριο Βενιζέλο]], που εισήγαγε ένα όραμα εθνικής «ανόρθωσης». Μετά από δύο εκλογικές νίκες και την ανάληψη της πρωθυπουργίας το 1910,<ref>{{harvnb|Mazower|1992|pp=886, 890–3, 895–900, 904}}</ref> ο Βενιζέλος πραγματοποίησε δημοσιονομικές, κοινωνικές και συνταγματικές μεταρρυθμίσεις, αναδιοργάνωσε τις ένοπλες δυνάμεις και έκανε την Ελλάδα μέλος ενός [[Βαλκανικός Συνασπισμός|βαλκανικού συνασπισμού]]. Με τη συμμετοχή της Ελλάδας στους [[Βαλκανικοί Πόλεμοι|Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913]] προσαρτήθηκαν η [[Κρήτη]], η [[Ήπειρος (περιοχή)|Ήπειρος]] και η [[Μακεδονία (ελληνικό διαμέρισμα)|Μακεδονία]]. Όταν ξέσπασε ο [[Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος]] ο βασιλιάς [[Κωνσταντίνος Α΄ της Ελλάδας|Κωνσταντίνος]] [[Εθνικός Διχασμός|ήλθε σε σύγκρουση]] με τον Βενιζέλο, επιμένοντας στην τήρηση πολιτικής ουδετερότητας και διόρισε κυβέρνηση που το 1916 παραχώρησε εδάφη της Ελλάδας στην ανατολική Μαεδονία στη Βουλγαρία, που τα [[Β΄ Βουλγαρική Κατοχή της Ανατολικής Μακεδονίας|κατείχε]] ως το 1918. Ο Βενιζέλος οργάνωσε το στρατιωτικό [[κίνημα Εθνικής Αμύνης]], σχημάτισε [[Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης|κυβέρνηση]] με έδρα τη [[Θεσσαλονίκη]] και μετά την επέμβαση αγγλογαλλικών στρατευμάτων εναντίον της φιλοβασιλικής κυβέρνησης της Αθήνας τέθηκε επικεφαλής ενιαίας κυβέρνησης που έλαβε μέρος στον πόλεμο στο πλευρό της [[Αντάντ]], αφού ο Κωνσταντίνος εξορίστηκε. Με τη [[συνθήκη των Σεβρών]] το 1920, μετά τη λήξη του Α΄ ΠΠ, η Μεγάλη Ιδέα φάνηκε να πραγματώνεται, καθώς παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα η [[Θράκη]] και η περιοχή της [[Σμύρνη]]ς, όπου είχε σταλεί από το 1919 ελληνικός στρατός. Μετά από την εκλογική ήττα του Βενιζέλου το 1920 και την επιστροφή του Κωνσταντίνου, η εμμονή στον αλυτρωτισμό, τα ελληνικά στρατηγικά σφάλματα, η μεταβολή των δυτικών συμφερόντων στην Ανατολική Μεσόγειο και η ενίσχυση του [[Τουρκικό Εθνικό Κίνημα|τουρκικού εθνικισμού]] οδήγησαν στην ήττα του ελληνικού στρατού το 1922{{πηγή}} και την έλευση στην Ελλάδα σχεδόν 1.500.000 [[Ρωμιοί|Ρωμιών]] προσφύγων από τη [[Μικρά Ασία]], τον [[Πόντος|Πόντο]] και την [[Ανατολική Θράκη]], που από το 1913 είχαν υπάρξει [[Γενοκτονία των Ελλήνων|θύματα τουρκικών σφαγών και διώξεων]].<ref>Για την ονομασία των ελληνορθόδοξων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, βλ. {{cite book|title=Before the Nation: Muslim-Christian Coexistence and its Destruction in Late-Ottoman Anatolia|first=Nicholas|last=Doumanis|location=Οξφόρδη|publisher=Oxford University Press|year=2012|pages=8-9}}</ref>

 

Η [[Μικρασιατική Καταστροφή]] και η οριστικοποίηση της έλευσης των προσφύγων με την [[Ελληνοτουρκική σύμβαση της Λωζάνης|ελληνοτουρκική σύμβαση του 1923]] για την [[Ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών του 1923|υποχρεωτική ανταλλαγή Μουσουλμάνων και Ορθόδοξων Χριστιανών]] επέδρασαν καταλυτικά στην πορεία του ελληνικού κράτους. Το 1924 η βασιλεία καταργήθηκε και η Ελλάδα ανακηρύχθηκε [[Β΄ Ελληνική Δημοκρατία|αβασίλευτη δημοκρατία]]. Το [[Προσφυγικό ζήτημα (Μικρασιατική Καταστροφή)|εγχείρημα αποκατάστασης των προσφύγων]] δοκίμασε τις δυνατότητας του ελληνικού κράτους και η αφομοίωσή τους με τους ντόπιους υπήρξε μία αργή διαδικασία, μεσοπρόθεσμα, όμως, η εγκατάστασή των προσφύγων ωφέλησε την οικονομία, καθώς πολλαπλασιάστηκαν οι καλλιέργειες και τα εγγειοβελτιωτικά έργα, αναζωογονήθηκε η βιομηχανική δραστηριότητα, αύξησε τον αστικό κυρίως πληθυσμό και την εθνική ομοιογένεια. Η πολιτική ζωή εξακολουθούσε να χαρακτηρίζεται από την αντίθεση ανάμεσα στους βενιζελικούς και τους αντιβενιζελικούς ή βασιλόφρονες και τα επόμενα χρόνια, με την εξαίρεση της τετραετίας διακυβέρνησης της χώρας από το Βενιζέλο (1928-1932), έλαβαν χώρα αρκετά στρατιωτικά πραξικοπήματα, ιδίως μετά την [[Πτώχευση της Ελλάδας 1932|εκδήλωση στην Ελλάδα των συνεπειών]] της [[Παγκόσμια οικονομική ύφεση 1929|κρίσης του 1929]].

 

{{κύριο|Καθεστώς της 4ης Αυγούστου|Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος (1946–1949)|Στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα (1967 - 1974)}}

[[Αρχείο:Paras from 5th (Scots) Parachute Battalion, 2nd Parachute Brigade, take cover on a street corner in Athens during operations against members of ELAS, 6 December 1944. NA20515.jpg|thumb|[[Ηνωμένο Βασίλειο|Βρετανοί]] στρατιώτες στα [[Δεκεμβριανά]] του 1944. Στον τοίχο σύνθημα υπέρ του [[Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας|ΚΚΕ]].]]

Το 1935 ο [[Γεώργιος Β΄ της Ελλάδας|βασιλιάς Γεώργιος Β΄]] επανήλθε στην Ελλάδα μετά από ένα [[Ελληνικό δημοψήφισμα του 1935|νόθο δημοψήφισμα]] και τον Αύγουστο του 1936, σε συνεργασία με τον πρωθυπουργό [[Ιωάννης Μεταξάς|Ιωάννη Μεταξά]], επέβαλε [[καθεστώς της 4ης Αυγούστου|δικτατορία]], εγκαινιάζοντας μία μακρά περίοδο αυταρχικής διακυβέρνησης που θα διαρκούσε με μικρά διαλείμματα ως το 1974.<ref name="FleischerAuthoritarianRule237"/> Η Ελλάδα εισήλθε στο [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο]] το 1940, απαντώντας σε [[Ελληνοϊταλικός Πόλεμος|επίθεση της Ιταλίας]], η οποία αντιμετωπιζόταν επιτυχώς. Ωστόσο, με την [[Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα|επέμβαση της Γερμανίας]] η χώρα ηττήθηκε και ακολούθησε περίοδος [[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|στρατιωτικής κατοχής]] από τις δυνάμεις του [[Δυνάμεις του Άξονα|Άξονα]] (1941-1944). Στην κατεχόμενη Ελλάδα έδρασαν [[Εθνική Αντίσταση (Ελλάδα)|αντιστασιακές οργανώσεις]], μαζικότερη από τις οποίες ήταν το [[αριστερά (πολιτική)|αριστερό]] [[Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο|ΕΑΜ]], που οργάνωσε στρατό, τον [[Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός|ΕΛΑΣ]], και τη «[[Λαϊκή δημοκρατία|λαοκρατική]]» άσκηση της εξουσίας στις [[Ελεύθερη Ελλάδα|περιοχές της Ελλάδας που απελευθέρωσε]]. Η αδυναμία ειρηνικής επίλυσης του ζητήματος του αφοπλισμού των αντιστασιακών στρατών μετά την [[Απελευθέρωση της Αθήνας (1944)|αποχώρηση των Γερμανών]] είχε ως αποτέλεσμα μία [[Δεκεμβριανά|αντικυβερνητική εξέγερση του ΕΛΑΣ στην Αθήνα το Δεκέμβριο του 1944]], που κατεστάλη με την επέμβαση του βρετανικού στρατού, και τη [[Συμφωνία της Βάρκιζας|διάλυση του ΕΛΑΣ]] το 1945. Κατόπιν παρακρατικών [[Λευκή τρομοκρατία (Ελλάδα)|διώξεων αριστερών]], το 1946 ξέσπασε ανάμεσα στο [[Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας|ΚΚΕ]] και την κυβέρνηση [[Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος (1946–1949)|εμφύλιος πόλεμος]], που κράτησε μέχρι το 1949 και τελείωσε με την ήττα του [[Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας|κομμουνιστικού στρατού]] και τη νίκη της κυβέρνησης, που από το 1947 λάμβανε αμερικανική βοήθεια μέσω του [[σχέδιο Μάρσαλ|σχεδίου Μάρσαλ]].

 

Το 1952 η Ελλάδα έγινε μέλος του [[ΝΑΤΟ]]. Το ίδιο έτος συντάχθηκε ένα [[Σύνταγμα της Ελλάδας|νέο σύνταγμα]]. Τα επόμενα χρόνια η Ελλάδα [[Ελληνικό οικονομικό θαύμα|γνώρισε σημαντική οικονομική ανάπτυξη]], ενώ η πολιτική ζωή χαρακτηριζόταν από την ύπαρξη περιορισμών της απρόσκοπτης λειτουργίας των κοινοβουλευτικών θεσμών και των ατομικών ελευθεριών. Το ΚΚΕ είχε τεθεί εκτός νόμου από το 1947 και όσοι πολίτες κρίνονταν μειωμένης «[[εθνικοφροσύνη]]ς» δεν απολάμβαναν πλήρη ισοτιμία. Από το 1955 και έως το 1963 πρωθυπουργός διετέλεσε ο δεξιός πολιτικός [[Κωνσταντίνος Καραμανλής]]. Ο Καραμανλής εφάρμοσε πολιτική νομισματικής σταθερότητας και οικονομικού εκσυγχρονισμού, επίλυσης του [[Κυπριακό (ζήτημα)|Κυπριακού ζητήματος]] όχι με την [[Ένωσις (Κύπρος)|ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα]], όπως ζητούσε η αντιβρετανική [[Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών|ΕΟΚΑ]], αλλά με την [[Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου|ανεξαρτησία της Κύπρου]] το 1960 και καταστολής της αριστερής πολιτικής δράσης μετά τις εκλογές του 1958.

 

{{κύριο|Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία}}

[[Αρχείο:Aristotelous-PASOK.png|thumb|Προεκλογική συγκέντρωση του [[Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα|ΠαΣοΚ]].]]

Τον Ιούλιο του 1974 ο [[Κωνσταντίνος Καραμανλής|Καραμανλής]] προσκλήθηκε να επιστρέψει στην Ελλάδα από το [[Παρίσι]], όπου ζούσε αυτοεξόριστος από το 1963, και σχημάτισε [[Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας 1974|κυβέρνηση εθνικής ενότητας]] με πολιτικά πρόσωπα, η οποία δρομολόγησε τη [[Μεταπολίτευση|μετάβαση στη δημοκρατία]] και νομιμοποίησε τη δράση της αριστεράς. Το Νοέμβριο έλαβαν χώρα οι πρώτες πολυκομματικές εκλογές μετά το 1964, τις οποίες κέρδισε ο Καραμανλής, ενώ με [[Ελληνικό δημοψήφισμα του 1974|δημοψήφισμα]] το Δεκέμβριο το πολίτευμα της Ελλάδας μετετράπη ξανά σε [[Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία|αβασίλευτη Δημοκρατία]]. Εν μέσω ενός κύματος κοινωνικού και πολιτικού ριζοσπαστισμού, το 1975 τέθηκε σε ισχύ [[Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975|νέο Σύνταγμα]] που συντάχθηκε από την Ε' Αναθεωρητική Βουλή και το οποίο ισχύει μέχρι σήμερα και οι πραξικοπηματίες του 1967 [[Δίκη των πρωταιτίων της Χούντας|καταδικάστηκαν για εσχάτη προδοσία και φυλακίστηκαν]]. Το 1980 η Ελλάδα επανεντάχθηκε στο στρατιωτικό σκέλος του [[ΝΑΤΟ]], απ' όπου είχε αποχωρήσει διαμαρτυρόμενη για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, και το 1979 υπέγραψε το πρωτόκολλο ένταξής της στην [[Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα|ΕΟΚ]] (μεταγενέστερα [[Ευρωπαϊκή Ένωση]]). Στις εκλογές του 1981 αναδείχθηκε πρωθυπουργός ο γιος του [[Γεώργιος Παπανδρέου|Γεωργίου Παπανδρέου]], [[Ανδρέας Παπανδρέου|Ανδρέας]], που το 1974 είχε ιδρύσει το [[Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα]] (ΠΑΣΟΚ), αντίπαλο δέος της συντηρητικής [[Νέα Δημοκρατία]] του Καραμανλή. Τα [[Δικομματισμός|δύο αυτά κόμματα κυριάρχησαν]] στην πολιτική ζωή της χώρας για τα επόμενα τριάντα χρόνια.<ref name="AdamHartDavis2">History, Editorial Consultant: Adam Hart-Davis. [[Dorling Kindersley]]. {{ISBN|978-1-85613-062-2}}.</ref> Η πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ εισήγαγε μέτρα κοινωνικής φιλελευθεροποίησης και πολιτικού εκδημοκρατισμού, που επιστεγάστηκαν από μία [[ελληνική συνταγματική αναθεώρηση του 1986|συνταγματική αναθεώρηση]] το 1985-1986.

 

Η ένταξη στην [[Ευρωπαϊκή Ένωση]] το 1981 ήταν αρχή μιας περιόδου βιώσιμης ανάπτυξης. Μεγάλες επενδύσεις σε βιομηχανικές επιχειρήσεις και βαρέα υποδομή, η χρηματοδότηση από την ΕΕ και τα αυξανόμενα έσοδα από τον τουρισμό, τη ναυτιλία και τον γρήγορα αυξανόμενο τομέα υπηρεσιών αύξησαν το βιοτικό επίπεδο της χώρας σε πρωτοφανή επίπεδα. Ταυτόχρονα, αυξήθηκε ο ρόλος του κράτους στην οικονομική δραστηριότητα. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 η Ελλάδα ήγειρε το [[Μακεδονικό ονοματολογικό ζήτημα|ζήτημα της ονομασίας της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας]], αντιτιθέμενη στη χρήση του [[Μακεδονία (ορολογία)|όρου «Μακεδονία»]]. Οι παραδοσιακά τεταμένες [[Σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας|σχέσεις με την Τουρκία]], με αποκορύφωμα την [[Κρίση στο Αιγαίο (1987)|κρίση του 1987]] και [[Κρίση των Ιμίων|εκείνη των Ιμίων το 1996]], βελτιώθηκαν όταν διαδοχικοί σεισμοί χτύπησαν τις δύο χώρες το 1999, οδηγώντας στην άρση του ελληνικού [[Αρνησικυρία|βέτο]] κατά της τουρκικής υποψηφιότητας για την ένταξη στην ΕΕ και στην ένταξη της [[Κύπρος|Κυπριακής Δημοκρατίας]] στην ΕΕ. Επίσης, το 1999 συνέβη το λεγόμενο [[Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999|κραχ του ΧΑΑ]]. Μετά την εφαρμογή μέτρων οικονομικής προσαμογής στις απαιτήσεις της [[Οικονομική και Νομισματική Ένωση|ΟΝΕ]], το 2002 υιοθετήθηκε αντί της [[δραχμή]]ς το κοινό νόμισμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το [[ευρώ]].<ref name="europa.eu2">{{cite web|url=https://europa.eu/european-union/about-eu/countries/member-countries/greece_en|title=Greece|publisher=[[Ευρωπαϊκή Ένωση]]|accessdate=7 April 2007}}</ref> Η ένταξη στην ΟΝΕ μείωσε το κόστος του κρατικού δανεισμού, με αποτέλεσμα την αύξηση του ΑΕΠ, αλλά και του δημόσιου χρέους. Η χώρα διοργάνωσε τους [[Θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες 2004|Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004]] στην [[Αθήνα]].

 

Το [[Ταραχές του Δεκεμβρίου 2008 στην Ελλάδα|Δεκέμβριο του 2008]] μετά τη δολοφονία ενός 15χρονου από έναν αστυνομικό έλαβαν χώρα μαζικές κινητοποιήσεις και ταραχές. Από τον επόμενο χρόν0ο, η Ελλάδα υπέφερε από μία όχι μόνον οικονομική αλλά και κοινωνική κρίση. Λόγω της υιοθέτησης του ευρώ, όταν η Ελλάδα γνώρισε [[Ελληνική οικονομική κρίση (2009-2018)|οικονομική κρίση]] δεν μπορούσε πλέον να υποτιμήσει το νόμισμά της για να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητά της. Η ανεργία των νέων ήταν ιδιαίτερα υψηλή κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000.<ref>{{cite book|title=A History of the Global Economy. From 1500 to the Present|author=Baten, Jörg|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-50718-0|date=2016|page=66}}</ref> Αδυνατώντας να εξυπηρετήσει το δημόσιο χρέος δανειζόμενη από τις διεθνείς χρηματαγορές, η ελληνική κυβέρνηση προσέφυγε την άνοιξη 2010 για [[Δανειακή σύμβαση της Ελλάδας τον Μάιο του 2010|δανεισμό]] σε μία «τρόικα» θεσμών ([[Ευρωπαϊκή Επιτροπή|ΕΕ]], [[Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα|ΕΚΤ]], [[Διεθνές Νομισματικό Ταμείο|ΔΝΤ]]) που έθεσαν ως όρο την επιτήρηση από πλευράς τους της εφαρμογής δημοσιονομικής λιτότητας, προκαλώντας [[Απεργιακές κινητοποιήσεις στην Ελλάδα την άνοιξη του 2010|μαζικές διαμαρτυρίες]]. Εν μέσω πολιτικών ανακατατάξεων και κοινωνικής αναταραχής, ακολούθησαν άλλα δύο προγράμματα προσαρμογής, γνωστά με την ονομασία «μνημόνια», το τελευταίο από τα οποία συμφωνήθηκε το 2015 μετά το [[ελληνικό δημοψήφισμα του 2015|δημοψήφισμα του 2015]]. Το 2018 υπογράφηκε και το 2019 επικυρώθηκε η [[συμφωνία των Πρεσπών]] με την οποία επιλύθηκε η διένεξη για την ονομασία της [[Βόρεια Μακεδονία|Βόρειας Μακεδονίας]], όπως ονομάστηκε έκτοτε το γειτονικό της Ελλάδας κράτος. Το ίδιο έτος η Ελλάδα βγήκε μετά από οκτώ χρόνια από τα προγράμματα στήριξης.