Ανδρόνικος Α΄ Κομνηνός: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Τα πρώτα χρόνια της ζωής του τα πέρασε πέρα από τις στρατιωτικές υπηρεσίες και στις διασκεδάσεις. Είχε μεγάλη αδυναμία προς το αντίθετο φύλο, μαρτυρία δε αυτού είναι οι θυελλώδεις έρωτες και αποπλανήσεις πριγκιπισσών και άλλων ευγενών γυναικών. Είχε επίσης σαφή ροπή προς την ευζωία, αλλά και τη χρήση σκληρής βίας. Σε ηλικία 21 έτους αιχμαλωτίστηκε από τους [[Σελτζούκοι|Σελτζούκους]], παρέμεινε στα χέρια τους έναν χρόνο, ελευθερώθηκε και επέστρεψε στην [[Κωνσταντινούπολη]] στον ξάδελφο του Μανουήλ Α΄ που του έδειξε μεγάλη εύνοια. Η ανιψιά του Ευδοκία Κομνηνή, κόρη του [[Ανδρόνικος Κομνηνός (γιος Ιωάννη Β΄)|Ανδρόνικου Κομνηνού]], δεύτερου γιου του θείου του [[Ιωάννης Β΄ Κομνηνός|Ιωάννη Β΄ Κομνηνού]] τον γοήτευσε και έγινε η ερωμένη του.<ref>Chisholm 1911, σ. 975</ref> Με τηντη συνοδεία της Ευδοκίας αναχώρησε σε στρατιωτική αποστολή στο [[Αρμενικό Βασίλειο της Κιλικίας]], απέτυχε στον στόχο του να καταλάβει τηντη [[Μοψουεστία]] αλλά διορίστηκε για δεύτερη φορά διοικητής στην Βυζαντινή επαρχία. Την δεύτερη περίοδο επέστρεψε για λίγο στην Κωνσταντινούπολη, οι εξαγριωμένοι αδελφοί της Ευδοκίας ήθελαν να τον σκοτώσουν αλλά γλύτωσε τον θάνατο την τελευταία στιγμή.<ref>Chisholm 1911, σ. 975</ref>

Μετά την ανακάλυψη μιας συνωμοσίας εναντίον του αυτοκράτορα με την συμμετοχή του Ανδρόνικου (1153) ο ίδιος ρίχτηκε στην φυλακή, μετά από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες δραπέτευσε (1165).<ref>Chisholm 1911, σ. 975</ref> Μετά από πολλούς κινδύνους με μία αιχμαλωσία στηνστη [[Βλαχία]] έφτασε στο [[Κίεβο]] στην αυλή του ξαδέλφου του [[Γιαροσλάβ Οσμομίσλ]].<ref>Spinei 2009, σ. 131</ref> Με την προστασία του Γιαροσλάβ συμμάχησε με τον ξάδελφο του Μανουήλ Α΄, συμμετείχε στο πλευρό του Μανουήλ με έναν στρατό από τηντη Γαλικία, στην επίθεση στην [[Ουγγαρία]] και την «''πολιορκία του Σεμλίν''».<ref>Chisholm 1911, σ. 975</ref> Η εκστρατεία ήταν επιτυχής και επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη σε έναν χρόνο μαζί με τον Μανουήλ Α΄ (1168) αλλά την επόμενη χρονιά αρνήθηκε να δώσει όρκο υποτέλειας στον μελλοντικό γαμπρό και διάδοχο του αυτοκράτορα [[Μπέλα Γ΄ της Ουγγαρίας]]. Ο Ανδρόνικος εκδιώχθηκε από την Βυζαντινή αυλή και διορίστηκε διοικητής στην [[Κιλικία]].<ref>Chisholm 1911, σ. 975</ref>

Ο Ανδρόνικος παρέλαβε σαν δώρο πολλές εκτάσεις στο [[Καχέτι]] ανατολικά της Γεωργίας, συνόδευσε τον στρατό της Γεωργίας σε εκστρατεία στο [[Σιρβάν (περιοχή)|Σιρβάν]] όπου ο Γεώργιος Γ΄ ανέκτησε το «''κάστρο του Σαμπαράν''».<ref>Minorsky 1945, σσ. 557–558</ref> Ο Ανδρόνικος και η ανεψιά ερωμένη του εγκαταστάθηκαν στην [[Ούνιε]], τηντη γενέτειρα των Κομνηνών στις ακτές της [[Μαύρη Θάλασσα|Μαύρης Θάλασσας]] ανάμεσα στην [[Τραπεζούντα]] και τηντη [[Σινώπη]].<ref>Speros Vryonis Jr., The Decline of medieval Hellenism in Asia Minor: and the process of Islamization from the eleventh through the fifteenth century, (Berkeley: University of California, 1971), σ. 127</ref> Την εποχή που ο Ανδρόνικος έλλειπε στην Τραπεζούντα ο Βυζαντινός διοικητής της περιοχής συνέλαβε τηντη Θεοδώρα με τα δύο της παιδιά και τους μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη. Ο Ανδρόνικος εξαναγκάστηκε στις αρχές του 1180 να πάει στην Κωνσταντινούπολη, αφού αλυσοδέθηκε γονάτισε μπροστά από στον ξάδελφο του και του ζήτησε συγνώμη. Ο Μανουήλ Β΄ ελευθέρωσε τηντη Θεοδώρα και επέτρεψε στο παράνομο ζεύγος να ζήσουν μαζί εξόριστοι στην Ούνιε.<ref>Chisholm 1911, σ. 975</ref>

Ο αυτοκράτορας Μανουήλ Α΄ πέθανε και τον διαδέχθηκε ο 10χρονος γιος του Αλέξιος Β΄ (1180) υπό την κηδεμονία της μητέρας του αυτοκράτειρας Μαρίας.<ref>Chisholm 1911, σ. 975</ref> Ο λαός της Κωνσταντινούπολης που ήταν ήδη πολλά χρόνια δυσαρεστημένος με την φιλοδυτική πολιτική του Μανουήλ Α΄ με τηντη Μαρία που ήταν Λατίνα η δυσαρέσκεια πήρε διαστάσεις οργής. Ο Ανδρόνικος εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία για να ανατρέψει τον μικρό Αλέξιο και τηντη μητέρα του από τον θρόνο και να ανακηρυχτεί ο ίδιος αυτοκράτορας, βάδισε για την Κωνσταντινούπολη με Μουσουλμάνους μισθοφόρους (1182).<ref>[[Γουλιέλμος της Τύρου]], «''Υπερπόντια ιστορία''», 22.11</ref> Οι διοικητές του Βυζαντινού στρατού [[Ανδρόνικος Κοντοστέφανος]] και [[Ανδρόνικος Άγγελος]] έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην κατάληψη της πόλης, αποστάτησαν από την αυτοκράτειρα και άνοιξαν τις πύλες στον Ανδρόνικο.<ref>Angold 1997, σ. 267</ref>

Ο 65χρονος Ανδρόνικος Α΄ παντρεύτηκε την 12χρονη [[Αγνή της Γαλλίας (Άννα του Βυζαντίου)|Αγνή της Γαλλίας]], κόρη του βασιλιά της Γαλλίας [[Λουδοβίκος Ζ´ της Γαλλίας|Λουδοβίκου του Νεώτερου]] με την τρίτη σύζυγο του [[Αδέλα της Καμπανίας]] που είχε αρραβωνιαστεί τον Αλέξιο Β΄. Ο Ανδρόνικος Α΄ ανακήρυξε συναυτοκράτορες τους δύο γιους του Μανουήλ και Ιωάννη αλλά στην συνέχεια απομάκρυνε τον μεγαλύτερο Μανουήλ λόγω της αντίθεσης με την πολιτική του πατέρα του. Μία αποστολή από τηντη [[Δημοκρατία της Βενετίας]] έφτασε στην Κωνσταντινούπολη και ο Ανδρόνικος συμφώνησε να πληρώσει 1.500 χρυσά υπέρπυρα για τις απώλειες του 1171.

Η βασιλεία του Ανδρόνικου Α΄ χαρακτηρίζεται από τα εξαιρετικά σκληρά και βίαια μέτρα με ασταμάτητες διώξεις απέναντι σε όλους τους ευγενείς. Ο λαός στην αρχή είδε θετικά τα μέτρα αυτά επειδή περιόριζαν τηντη δύναμη των φεουδαρχών που τους καταπίεζαν τα τελευταία χρόνια ειδικά την εποχή του Μανουήλ Α΄.<ref>Chisholm 1911, σ. 975.</ref> Διατάχθηκαν επίσης οι κατασκευές οχυρών και κάστρων, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το κάστρο της Λήμνου. Η τελευταία εντολή του Ανδρόνικου Α΄ ως αυτοκράτορα φαίνεται να είναι προς τους πλούσιους γαιοκτήμονες, τους διέταξε να κάνουν ανακαταμερισμό της γης ώστε να μην υπάρχει άνθρωπος χωρίς ένα κομμάτι γης να καλλιεργήσει. Με αφορμή αυτή τη διαταγή, ο [[Οίκος των Αγγέλων]] (οι επόμενοι αυτοκράτορες των Κομνηνών, με την πιο σύντομη στα χρονικά διάρκεια βασιλείας στην αυτοκρατορία) χρησιμοποιεί τη δύναμη των ήδη ταλαιπωρημένων από τον Ανδρόνικο Α΄ γαιοκτημόνων και τον ανατρέπει από το θρόνο.

Η σκληρότητα του Ανδρόνικου σταδιακά ξεπέρασε τα όρια της παράνοιας, οι συνεχείς διώξεις και εκτελέσεις έφεραν στην Κωνσταντινούπολη κατάσταση τρομοκρατίας. Ο Ανδρόνικος διέταξε την εκτέλεση όλων των αιχμαλώτων, εξόριστων και των οικογενειών τους που είχαν συνεργαστεί με τους εισβολείς, η σκληρότητα του έφερε μεγάλες αντιδράσεις πέρα από τους ευγενείς και στον λαό. Οι [[Νορμανδοί]] από το [[Βασίλειο της Σικελίας]] εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση για να επιτεθούν στην [[Βυζαντινή αυτοκρατορία]].<ref>Chisholm 1911, σ. 975</ref> Ο [[Γουλιέλμος Β΄ της Σικελίας]] στρατοπέδευσε στην [[Ήπειρος (περιοχή)|Ήπειρο]] με 200 πλοία, 80.000 άντρες και 5.000 ιππότες, βάδισε μέχρι τηντη [[Θεσσαλονίκη]] που τηντη λεηλάτησε σκληρά με 7.000 Έλληνες νεκρούς.<ref>Chisholm 1911, σ. 975</ref> Ο Ανδρόνικος Α΄ συγκρότησε πέντε διαφορετικούς στρατούς για να εμποδίσουν τον Γουλιέλμο με τον στρατό του να φτάσει στην Κωνσταντινούπολη αλλά οι δυνάμεις του ηττήθηκαν και οπισθοχώρησαν στους γύρω λόφους. Ο Ανδρόνικος Α΄ συγκρότησε κατόπιν έναν στόλο με 100 πλοία με στόχο να εμποδίσει τον Σικελικό στόλο να φτάσει στηνστη [[Θάλασσα του Μαρμαρά]]. Τους εισβολείς μπόρεσε να διώξει μονάχα ο διάδοχος του [[Ισαάκιος Β΄ Άγγελος]].

Ο Ισαάκιος Άγγελος παρέδωσε τον Ανδρόνικο στο εξαγριωμένο πλήθος, θανατώθηκε με φρικτά βασανιστήρια που κράτησαν τρεις ημέρες.<ref>Chisholm 1911, σ. 975</ref> Το πλήθος του ξερίζωσε τα μαλλιά, του έβγαλε τα δόντια, το ένα μάτι, του έκοψε το ένα χέρι και του έριχνε συνεχώς καυτό νερό στο πρόσωπο πιθανότατα σαν τιμωρία για την άσωτη ζωή του.<ref>Chisholm 1911, σ. 975</ref> Τελικά οδηγήθηκε στον [[Ιππόδρομος της Κωνσταντινούπολης|Ιππόδρομο]] και κρεμάστηκε ανάμεσα σε δύο πασσάλους, στην αναπαράσταση του θανάτου του δύο Λατίνοι στρατιώτες ανταγωνίζονται ποιος θα χώσει βαθύτερα το σπαθί στο σώμα του.<ref>[[Νικήτας Χωνιάτης]], «''Η πόλη του Βυζαντίου''», σ. 193</ref> Πέθανε στις 12 Σεπτεμβρίου 1185, όταν έφτασε η είδηση του θανάτου του ο γιος του και συναυτοκράτορας Ιωάννης δολοφονήθηκε επίσης από τα στρατεύματα του στηνστη [[Θράκη]].<ref>[[Νικήτας Χωνιάτης]], «''Η πόλη του Βυζαντίου''», σ. 193</ref> Ο Ανδρόνικος Α΄ ήταν ο τελευταίος Βυζαντινός αυτοκράτορας από τηντη Δυναστεία των Κομνηνών, οι εγγονοί του Αλέξιος και Δαυίδ θα ιδρύσουν την [[Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας]] και οι απόγονοι τους θα μείνουν γνωστοί σαν «''Μεγαλοκομνηνοί''».<ref>Vasiliev, V. V. (1936). "The Foundation of the Empire of Trebizond (1204-1222)". Speculum. 11: 3–36.</ref>

Ο τελευταίος αυτοκράτορας της δυναστείας των Κομνηνών ήταν ευφυής, ικανότατος, αλλά ταυτόχρονα και απερίσκεπτος και βίαιος. Ελάττωσε τους φόρους, πέτυχε βελτίωση της ζωής των ασθενέστερων τάξεων, μείωσε τα κρατικά έξοδα και βελτίωσε τη διοίκηση. Είχε όλα τα προσόντα να γίνει ο καλύτερος των Κομνηνών, κάτι που δεν του το επέτρεψε τελικά η έλλειψη σύνεσης και ηθικών φραγμών. Ταυτόχρονα έδειξε αδιαφορία στην αντιμετώπιση εχθρών του κράτους του που εμφανίσθηκαν στην εποχή του, όπως οι Νορμανδοί, που κυρίευσαν τηντη [[Θεσσαλονίκη]] έκαναν πολλές λεηλασίες στο δρόμο τους προς την Κωνσταντινούπολη, την οποία και θα κυρίευαν αν δεν ανατρεπόταν ο Ανδρόνικος από τον θρόνο.

Ο Ανδρόνικος Α΄ νυμφεύτηκε σε πρώτο γάμο μια ανώνυμη σύζυγο (ίσως από τηντη [[Δυναστεία των Παλαιολόγων]]) και είχε τέκνα:<ref>{{Cite web |url=http://genealogy.euweb.cz/byzant/byzant1.html#iA |title=Αρχειοθετημένο αντίγραφο |accessdate=2015-10-13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171019110528/http://genealogy.euweb.cz/byzant/byzant1.html#iA |archivedate=2017-10-19 |url-status=dead }}</ref><ref>Κωνσταντίνος Βαρζός, «''Η Γενεαλογία των Κομνηνών''» σ.637</ref>

*(νόθος) [[Αλέξιος Κομνηνός (γιος Ανδρόνικου Α΄)|Αλέξιος]], μετά τηντη θανάτωση του πατέρα του δραπέτευσε στην [[Γεωργία]] και παντρεύτηκε μία γυναίκα από την τοπική αριστοκρατία.<ref>Κωνσταντίνος Βαρζός, ''"Η Γενεαλογία των Κομνηνών"'' σσ. 532-537</ref><ref>Williams 2006.</ref>