Σφαγές του Σεπτεμβρίου

Οι σφαγές του Σεπτεμβρίου (Γαλλικά: Les massacres de Septembre) είναι μια σειρά από συνοπτικές εκτελέσεις που πραγματοποιήθηκαν από τις 2 έως τις 6 ή 7 Σεπτεμβρίου 1792 στο Παρίσι, κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης.

Οι σφαγές στις φυλακές Σατλέ και Μπισέτρ. Ακουαρέλα Ανώνυμου, 1792

Παρόμοιες σφαγές έλαβαν χώρα και στην υπόλοιπη Γαλλία (στην Ορλεάνη, στο Μω, στη Ρενς, τη Λυών, στις Βερσαλλίες ...), αλλά με λιγότερα θύματα και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Η πολιτική κατάσταση

Μετά την επίθεση στο παλάτι του Κεραμεικού στις 10 Αυγούστου και τη φυλάκιση του βασιλιά, η Γαλλική επανάσταση ριζοσπαστικοποιήθηκε και πέρασε στη Δεύτερη φάση της. Για να κυβερνηθεί η χώρα, σχηματίστηκε προσωρινό Εκτελεστικό συμβούλιο έξι μελών με ουσιαστικό ηγέτη τον Δαντών, η δε αναξιόπιστη πλέον Νομοθετική Συνέλευση ήταν υπό τον έλεγχο της επαναστατικής Κομμούνας του Παρισιού, η οποία, υπό τον Ροβεσπιέρο, επέβλεπε τις άλλες αρχές. Είχαν προκηρυχθεί εκλογές, που στις 20 Σεπτεμβρίου ανέδειξαν τη Συμβατική Εθνοσυνέλευση.

Αιτίες

Οι σφαγές του Σεπτεμβρίου στη φυλακή Αμπαί. Ακουαρέλα του Ζυλ-Αντόλφ-Σωβέ, μουσείο Καρναβαλέ, 19ος αιώνας.

Αυτές οι εκτελέσεις πραγματοποιήθηκαν στα πλαίσια του πανικού των επαναστατών, που προκλήθηκε από την προέλαση των αυστρο-πρωσικών στρατευμάτων προς το Παρίσι μετά την κατάληψη γαλλικών πόλεων και τις απειλές τους με το Μανιφέστο του Μπράουνσβαϊκ για καταστροφή του Παρισιού, από φήμες για εσωτερικές εξεγέρσεις και βασιλική συνωμοσία, καθώς και από την πιθανότητα σφαγών που θα διαπράττονταν στην περίπτωση που θα επικρατούσαν στο Παρίσι οι μοναρχικοί και οι σύμμαχοί τους και απελευθέρωναν τους κρατούμενους.

Καθώς τα εχθρικά στρατεύματα πλησίαζαν το Παρίσι, η Νομοθετική συνέλευση αποφάσισε τη στρατολόγηση 30.000 εθελοντών που θα μετακινούνταν στα βόρεια και ανατολικά σύνορα. Επίσης, η επαναστατική Κομμούνα το βράδυ της 29 έως τις 30 Αυγούστου πραγματοποίησε κατ' οίκον έρευνα για να κατάσχει όπλα και συνέλαβε γύρω στους 3.000 υπόπτους.

Επικράτησε ο φόβος ότι καθώς οι εθελοντές θα έφευγαν για το μέτωπο, στην ερημωμένη πρωτεύουσα οι κρατούμενοι αντεπαναστάτες θα κατόρθωναν να διαφύγουν και θα ελευθέρωναν τον Λουδοβίκο ΙΣΤ', για τη συνεργασία του οποίου με τον εχθρό δεν αμφέβαλαν.

Από τις 17 Αυγούστου, είχε δημιουργηθεί το Επαναστατικό Δικαστήριο αλλά λειτουργούσε με μεγάλη βραδύτητα και ο λαός του Παρισιού «βρέθηκε στην ανάγκη να αποδώσει ο ίδιος δικαιοσύνη», σύμφωνα με τον Δαντών.

Οι σφαγές

Σφαγές γυναικών στη φυλακή της Σαλπετριέρ

Οι Σεπτεμβριστές, γκραβούρα του 1871

Ο θάνατος της πριγκίπισσας του Λαμπάλ, Μουσείο της Γαλλικής επανάστασης

Το απόγευμα της 2ας Σεπτεμβρίου, ή επίθεση άρχισε από μια ομάδα ανυπότακτων κληρικών που μεταφέρονταν στη φυλακή της Αμπαί και σφαγιάσθηκαν 116 από τους 160 από τους φρουρούς τους. Στη συνέχεια οι σφαγιαστές («Σεπτεμβριστές») πήγαν στις φυλακές του Παρισιού, δίκασαν με συνοπτικές διαδικασίες και εκτέλεσαν με εθελοντές δήμιους μέσα σε σκηνές φρίκης και ασέλγειας μεγάλο αριθμό κρατουμένων, ευγενείς, ανυπότακτους κληρικούς και κατάδικους του κοινού ποινικού δικαίου, σκοτώνοντας αδιάκριτα άνδρες, γυναίκες, μεταξύ των οποίων η πριγκίπισσα του Λαμπάλ, φίλη της βασίλισσας, και παιδιά.

Στα βίαια γεγονότα πρωταγωνίστησαν οι επαρχιακοί Ομόσπονδοι εθελοντές, που παρέμειναν στην πόλη από την άφιξή τους τον Ιούλιο, οι Εθνοφρουροί και οι Αβράκωτοι, με την υποστήριξη αστυνομικών, οι οποίοι ήταν υπεύθυνοι για τη φύλαξη των δικαστηρίων και των φυλακών, οι Κορδελιέροι, η επαναστατική Κομμούνα και τα επαναστατικά τμήματα του Παρισιού.

Οι υποκινητές των γεγονότων ήταν ο Ζαν-Πωλ Μαρά, ο οποίος από τα γεγονότα της 10ης Αυγούστου, με δημοσιεύματα και αφίσες καλούσε το λαό στη σφαγή των ευγενών και των ανυπότακτων κληρικών. Και κυρίως ο Δαντών, που ως υπουργός Δικαιοσύνης και ουσιαστικά επί κεφαλής του προσωρινού Εκτελεστικού συμβουλίου θα μπορούσε να σταματήσει τις σφαγές, αλλά δεν έκανε τίποτα, μιλούσε για «αναγκαία δικαιοσύνη». Η Κομμούνα αποζημίωσε τους σφαγιαστές για τις ημέρες εργασίας που έχασαν.

Ο πληθυσμός παρακολουθούσε αδιάφορος ή ικανοποιημένος. Το Παρίσι, παραδομένο σ' έναν πολεμικό και πατριωτικό πυρετό, έβρισκε ελαφρυντικά στοιχεία.

Αυτό το επεισόδιο της Γαλλικής Επανάστασης άφησε 1.100-1.600 νεκρούς στο Παρίσι και 150 νεκρούς στην υπόλοιπη Γαλλία. Αυτές οι σφαγές είναι μια από τις κορυφαίες της επαναστατικής βίας, τουλάχιστον στην πρωτεύουσα (σε άλλες εποχές, θα υπάρξουν, για παράδειγμα, οι πνιγμοί της Νάντης κ.λ.).

Επακόλουθα

Στο Παρίσι κυριάρχησε ένα κλίμα φόβου, το οποίο βάρυνε στις εκλογές των βουλευτών για τη Συμβατική Εθνοσυνέλευση, που ήταν σε εξέλιξη ταυτόχρονα, με περιορισμένη συμμετοχή των βουλευτών που είχαν τρομοκρατηθεί (το 90% των ψηφοφόρων απείχε από την ψηφοφορία). Δημιουργήθηκε μια ισχυρή άνοδος των υποψηφίων των Ορεινών στην πρωτεύουσα, κυρίως λόγω της πίεσης που ασκήθηκε από την επαναστατική Κομμούνα στους υποψηφίους που δεν ήταν ένθερμοι υποστηρικτές της.

Η κατάσταση στο Παρίσι ομαλοποιήθηκε από τις 20 Σεπτεμβρίου, ημέρα της πρώτης νίκης των γαλλικών στρατευμάτων κατά τη μάχη του Βαλμί.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Οι σφαγές του Σεπτεμβρίου στην ιστοσελίδα L'Histoire (γαλλικά)