Καταλανική Εταιρεία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
→‎Λαογραφία: Αφαίρεσα κείμενο για το οποίο υπήρχε μακροχρόνια εκκρεμότητα παραπομπής
Γραμμή 6:
Ακολούθως οι Καταλανοί πέρασαν στη μικρασιατική όχθη, στρατοπεδεύοντας στην [[Κύζικος|Κύζικο]]. Το 1304 σημείωσαν ορισμένες επιτυχίες εναντίον των Τούρκων και ο Ροζέ ντε Φλόρ άρχισε να σχεδιάζει τη δημιουργία δικού του πριγκηπάτου στη Μικρά Ασία, στα πλαίσια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Όμως ταυτόχρονα οι Καταλανοί προέβησαν σε λεηλασίες και βιαιότητες σε βάρος των υπηκόων της αυτοκρατορίας, καθώς ο Ανδρόνικος αδυνατούσε να εκπληρώσει τους οικονομικούς όρους της συμφωνίας με την Εταιρεία. Κατά τον ίδιο χρόνο, αυξήθηκαν οι υποψίες των Γενοβέζων της συνοικίας του Πέραν, μέσω των οποίων επηρεάστηκε και η αυτοκρατορική αυλή, για πιθανή συμμετοχή των Καταλανών σε σχεδιαζόμενη εκστρατεία ανάκτησης της Κωνσταντινούπολης από τον Φρειδερίκο Γ' της Σικελίας.<ref name=Lock186/>
 
Το 1305, οι Καταλανοί επέδραμαν στην περιοχή της [[Καλλίπολη]]ς όπου είχαν ήδη εγκατασταθεί, προκειμένου να αναγκάσουν τον Ανδρόνικο να καταβάλει τους μισθούς που τους όφειλε. Ο Ανδρόνικος απένειμε στον Ροζέ ντε Φλορ τον τίτλο του Καίσαρα ο οποίος μάλιστα παντρεύτηκε Ελληνίδα, τη Μαρία. Στις 30 Απριλίου 1305, ο Ροζέ ντε Φλορ δολοφονήθηκε στο στρατόπεδο του [[Μιχαήλ Θ']], από [[Αλανοί|Αλανούς]] μισθοφόρους του Ανδρόνικου. Πάντως σήμερα η επικρατέστερη άποψη για το κίνητρο της δολοφονίας θεωρείται πως ήταν η ζήλεια και όχι η εξουδετέρωση του αρχηγού της Εταιρείας με σκοπό την αποδυνάμωσή της.<ref name=Lock186/> Μετά από αυτό το γεγονός, οι Καταλανοί άρχισαν τη λεγόμενη «καταλανική εκδίκηση»<ref name=Lock212>Lock (1995), σ. 212</ref>, με επιδρομές στη Θράκη ([[Μακεδονία]] και [[Θεσσαλία]]). Επιτέθηκαν μάλιστα και εναντίον των [[Άγιο Όρος|μοναστηριών]] στον [[Χερσόνησος του Άθω|Άθω]].<ref name=Lock187>Lock (1995), σ. 187</ref>, συγκεκριμένα κατά της [[Μονή Χιλανδαρίου|Μονής Χιλανδαρίου]]. Το γεγονός έχει καταγραφεί από τους [[Ραμόν Μουντανέρ]] και [[Νικηφόρο Γρηγορά]], τον μοναχό Σάββα τον Β' από τη [[Μονή Βατοπεδίου]] και τον μοναχό Δανιήλ τον Β' από τη [[Μονή Χιλανδαρίου]]. Με τη Θράκη ερημωμένη, αποφάσισαν να επιτεθούν στη Θεσσαλονίκη αλλά απέτυχαν. Την Θεσσαλονίκη υπερασπιζόταν ο Βυζαντινός δούκας και στρατηγός [[Ανδρέας Χανδρηνός]], ο πουοποίος απομάκρυνε τους Καταλανούς από τα εδάφη της Μακεδονίας{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=3/10/2020}}.
 
Ο [[Δουκάτο των Αθηνών|Δούκας]] των Αθηνών, [[Γκωτιέ Ε΄ του Μπριέν]], απέστειλε τον [[Ροζέ Ντελόρ]], Καταλανό ιππότη στην υπηρεσία του, ζητώντας να τους προσλάβει στην υπηρεσία του με σκοπό την καθυπόταξη της Θεσσαλίας. Πράγματι, οι Καταλανοί μπήκαν στην υπηρεσία του και κατέλαβαν ορισμένα φρούρια αλλά ανέκυψαν χρηματικές διαφορές που κατέληξαν σε σύγκρουση, στη [[Μάχη του Αλμυρού]] το [[1311]], κατά την οποία εξολοθρεύτηκε ο στρατός του Δούκα. Ο [[Πάπας]] τους ζήτησε να επιστρέψουν τα εδάφη που κατέλαβαν αλλά αυτοί αρνήθηκαν και έτσι το 1318 τους [[αφορισμός|αφόρισε]]. Κατά την περίοδο που ακολούθησε, οι Καταλανοί κατέλαβαν και το [[Δουκάτο Νέων Πατρών]] (''Neopatria'', δηλαδή τα θεσσαλικά εδάφη που άφησε πεθαίνοντας ο Δούκας της Θεσσαλίας, δίχως να αφήσει απογόνους). Η Εταιρεία ζήτησε τελικά να υπαχθεί στην επικυριαρχία του [[Βασίλειο της Αραγωνίας|Βασιλείου της Αραγωνίας]]. Μέχρι και σήμερα, ο [[βασιλιάς της Ισπανίας]] έχει τον εθιμικό τίτλο «Δούκας της Αθήνας και Νέων Πατρών»{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=3/10/2020}}.
 
Το Δουκάτο των Αθηνών είχε πρωτεύουσα τη Θήβα, ενώ το βόρειο δουκάτο (Δουκάτο των Νεοπατρών) είχε πρωτεύουσα την ομώνυμη πόλη (σημ. [[Υπάτη]]). Η [[καταλανική γλώσσα|Καταλανική]] καθιερώθηκε ως επίσημη γλώσσα του κράτους, αν και τα Λατινικά δεν έπαψαν να χρησιμοποιούνται, ενώ η νομοθεσία που καθόρισε τις σχέσεις ανάμεσα στους κατακτητές και τον γηγενή πληθυσμό στηρίχθηκε στις «συνήθειες» (εθιμικό δίκαιο) της [[Βαρκελώνη]]ς.<ref>Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Θ΄, σ.256.</ref> Το μόνο δημόσιο αξίωμα που μπορούσαν να ασκήσουν αυτόχθονες ήταν εκείνο του νοταρίου (συμβολαιογράφου), όπως και επί Φράγκων,<ref>W. Miller (1908), σ. 299, σημείωση 16.</ref> ενώ τους απαγορευόταν να αγοράζουν, πωλούν ή διαθέτουν την περιουσία τους όπως ήθελαν ή να συνάπτουν μικτούς γάμους.<ref>W. Miller (1908), σ. 301</ref>
 
Η αρχή του τέλους για το καταλανικό δουκάτοΔουκάτο ήρθε το 1379-1380, όταν η Εταιρεία των Ναβαρέζων μισθοφόρων κατέλαβε τη [[Θήβα]] και τη [[Λιβαδειά]]. Το Δουκάτο καταλύθηκε οριστικά το 1388, όταν πέρασε στα χέρια του Ιταλού [[Νέριο Α΄ Ατσαγιόλι|Νέριο Ατσαγιόλι]]. Η επικυριαρχία του Στέμματος της Αραγωνίας πάνω στα εδάφη αυτά κράτησε μέχρι το [[1391]]{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=3/10/2020}}.
 
== Λαογραφία ==
 
ΣτηνΟ [[Άνδρος|ΆνδροΔημήτριος Πασχάλης]] κατά τον Δημήτριο Πασχάλη, στην "''Ιστορία της Νήσου Άνδρου"''<ref>Δημητρίου Πασχάλη, ''Ιστορία της Νήσου Άνδρου'', εκδόσεις Γ.ΔΑΡΔΑΝΟΣ, ΑΘΗΝΑ 1995, σελ. 33. ISBN 960-7643-00-3</ref>, μετά την κατστροφήκαταστροφή τηςτου νήσου[[Άνδρος|νησιού]] από τον Αραγωνέζο Ναύαρχοναύαρχο της Καταλανικής Κομπανίας , de LLuria:, αναφέρει πως"«έκτοτε δ¨εν Άνδρω το όνομα Καταλάνος δηλοί τον πονηρόν και σκληρόν και προς τα κακουργήματα ρέποντα"».
(από την διάλεξη του Eusebi Ayensa Prat, στην Αθήνα το 2005{{πηγή}})
 
== Δείτε επίσης ==
Η ανάμνηση της έλευσης και της παραμονής των Καταλανών στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια γενικότερα, άφησε τα ίχνη της. Ακόμα και σήμερα μπορεί να διακρίνει κανείς σε τραγούδια και τοπικές εκφράσεις την εντύπωση που έκανε στους κατακτημένους η αγριότητα των κατακτητών. Τρία χαρακτηριστικά διαφαίνονται: η αγριότητα, η βρωμιά και τέλος η ασέβεια, μέσα από τα τραγούδια και τις εκφράσεις.
* [[Εταιρεία των Ναβαρραίων]]
 
*[[Κοντοτιέροι]]
Στην [[Βουλγαρία]] η λέξη Καταλάνος, ''Katalanski'' (?), αποτελεί βρισιά.
 
Στην [[Θράκη]], σύμφωνα με τον Φρανθίσκο Μονκάδα, υπήρχε η βρισιά "Η εκδίκηση των Καταλανών να σε εύρει", αν και ο Prat αμφισβητεί την γνησιότητα της πληροφορίας.
 
Στην [[Θεσσαλία]] σύμφωνα με τον [[Νικόλαο Ι. Γιαννόπουλο]] στην "[[Iστορία της Θεσσαλίας]]" κατά το [[1905]] το όνομα του ''Καταλάνου'' προφερόταν μετά τρόμου, σημαίνον τον δύστροπο και απειθή..". O [[Setton]] αναφέρει επίσης ότι "In Thessaly at the time of the last Century, ''you are a Catalan'' was an insult".
 
Στην [[Αττική]] αναφέρει ο Rubió i LLuch, τον 19ο αιώνα οι "γριές της Αττικής" χρησιμοποιούσαν την έκφραση "Και τι διάβολο Καταλάνος". Αυτό το είχε αναφέρει ο [[Νικόλαος Πολίτης]] σε επτά επιστολές που είχε αποστείλει στον Rubió i LLuch . Ο [[Δημήτριος Καμπούρογλου]] αναφέρει ένα τραγούδι που τραγουδούσαν τα παιδιά, σε δύο ομάδες, με τα ακόλουθα λόγια: <div style='text-align: center;'>
" Φράγκο, Βαράγγο, Πίτσι, Καταλάγκο
 
νίβεσαι, χτενίζεσαι
 
με σκατά αλείβεσαι"
</div>
 
Το γεγονός της βρωμιάς των Καταλανών φαίνεται ότι είχε εντυπωσιάσει τους κατοίκους γιατί αναφέρεται και σε τραγούδια άλλων περιοχών: στην [[Υπάτη]] έλεγαν: "Ο Ρωμηός νιβόταν κι ο Καταλανός σκατά αλειβόταν". Πράγματι οι Καταλάνοι για να διατηρήσουν τα δέρματα με τα οποία ήσαν ντυμένοι τα περνούσαν με (μαύρο από την πολυκαιρία) χοιρινό λίπος.
 
Στο όρος [[Παρνασσός]] υπήρχε επίσης η έκφραση (1931): "από τους Τούρκους έφευγε, στους Καταλάνους πήγαινε"
 
Στην [[Εύβοια]] κατά τον [[Επαμεινώνδας Σταματιάδης|Επαμεινώνδα Σταματιάδη]] στο τέλος του 19ου αιώνα υπήρχε η έκφραση: "αυτό ούτε οι Καταλάνοι το κάνουν". Το Ιστορικό Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών αναφέρει επίσης (το 1947) ότι στην Εύβοια η λέξη Καταλάνος αποτελεί βρισιά.
 
Στην [[Άνδρος|Άνδρο]] κατά τον Δημήτριο Πασχάλη στην "Ιστορία της Νήσου Άνδρου"<ref>Δημητρίου Πασχάλη, ''Ιστορία της Νήσου Άνδρου'', εκδόσεις Γ.ΔΑΡΔΑΝΟΣ, ΑΘΗΝΑ 1995, σελ. 33. ISBN 960-7643-00-3</ref>, μετά την κατστροφή της νήσου από τον Αραγωνέζο Ναύαρχο της Καταλανικής Κομπανίας de LLuria: "έκτοτε δ¨εν Άνδρω το όνομα Καταλάνος δηλοί τον πονηρόν και σκληρόν και προς τα κακουργήματα ρέποντα".
 
Τη μεγαλύτερη όμως ποικιλία βρήκε ο Prat στην [[Υπάτη]] (τις παλιές [[Δουκάτο Νέων Πατρών|Νέες Πάτρες]]) μέσω ενός τοπικού ιερέα (Παπαναστάσης) σε διάφορα τραγούδια, στις τοπικές του παραλλαγές , όπως στο τραγούδι "της Απαρνημένης": <div style='text-align: center;'>
"...αν βουληθείς να μ'αρνηθείς και να με λησμονήσεις,
να πέσεις σε Φράγκικα σπαθιά, σε Καταλάνου χέρια"
</div>
 
ή η απειλή "Να σε δω στο σπαθί του Καταλάνου". Ένα νανούρισμα της Υπάτης τελειώνει με τα λόγια ".. να βαρέσω τη Φραγκιά και τους Βαράγγους, τα σκυλιά τους Καταλάνους".
 
Στην Υπάτη επίσης υπήρχαν εκφράσεις για την ασέβεια όπως : "τρώει κρέας και την Μεγάλη Παρασκευή, νηστεύει σαν τον Καταλάνο". "Καταλάνοι και σκυλί, καταγής Παρασκευή." Κατά τον Prat η εξήγηση θα μπορούσε να αποδοθεί στο ότι, δεδομένου ότι το [[Δουκάτο Νέων Πατρών]] τηρούσε το εορτολόγιο με τις Καθολικές ημερομηνίες, οι κάτοικοι έβλεπαν τους Καταλανούς να νηστεύουν τις ημέρες του Ορθοδόξου Πάσχα.
 
Στην [[Μεσσηνία]] για να περιγραφεί μια γυναίκα με ισχυρή προσωπικότητα έλεγαν ότι είναι "Καταλάνα".
Στην [[Τρίπολη Αρκαδίας|Τρίπολη]] λέγεται επίσης ότι μια γυναίκα όταν είναι άσχημη, μοιάζει με "Καταλάνα".
Στην [[Πάτρα]] υπάρχει νανούρισμα που αναφέρεται "...Άλανε, Κατάλανε, το παιδί που βάπτισες.."
 
Στην [[Κρήτη]] επίσης υπάρχει η μαντινάδα: "Σε τούρκικα σπαθιά βρεθείς , σε Κατελάνου χέρια,
τα κριάτα σου να κόφτουσι με δίστομα μαχαίρια.
 
Στην [[Αιτωλοακαρνανία]] υπάρχει το "Βουνό του Καταλάνου".
 
== Παραπομπές ==
<references />
 
==Δείτε επίσης==
*[[Κοντοτιέροι]]
 
== Πηγές ==
Γραμμή 85 ⟶ 44 :
 
* [http://cefael.efa.gr/detail.php?nocache=4ei9vvrxbj7o&cefael=8cfff66901a9131c0704db4c621d5906&site_id=1&actionID=page&prevpos=24&serie_id=BefarA&volume_number=213&issue_number=1&x=7&y=6&max_image_size=1262&sp=1 ''La Morée franque. Recherches historiques, topographiques et archéologiques sur la principauté d’Achaïe''. Bon A, Antoine, Bibliothèques de l'Ecole française d'Athènes et de Rome - Série Athènes, volume 213, issue 1, 1969, © 1969 - 2007 De Boccard'', σελ. 187]
 
==Βλέπε επίσης==
* [[Εταιρεία των Ναβαρραίων]]
 
[[Κατηγορία:Καταλανική Εταιρεία| ]]