Ηρώδης ο Αττικός: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ αφαίρεση διαστάσεων από εικόνες και άλλες μικρές διορθώσεις |
|||
Γραμμή 1:
{{πληροφορίες προσώπου}}[[File:Three tyches Louvre Ma590.jpg|thumb
[[Αρχείο:Athen Odeon Herodes Atticus BW 2017-10-09 13-12-44.jpg|thumb
Ο '''Τιβέριος Κλαύδιος Αττικός Ηρώδης'''<ref>[http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=6622 Υπουργείο Πολιτισμού, "Οδυσσεύς", ''Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού'']</ref> ([[Μαραθώνας]] [[103|101/102]] - Μαραθώνας [[179|177/8]] μ.Χ), ήταν περιώνυμος και βαθύπλουτος Αθηναίος [[ρήτορας]] και [[σοφιστής]], ο γνωστότερος εκπρόσωπος της λεγόμενης [[Δεύτερη σοφιστική|Δεύτερης Σοφιστικής]]<ref>{{Cite web|title = Herodes Atticus {{!}} Greek orator and author|url = http://www.britannica.com/biography/Herodes-Atticus|website = Encyclopedia Britannica|accessdate = 2015-12-09}}</ref><ref name=":2" /> και μεγάλος ευεργέτης όχι μόνο της Αθήνας αλλά και άλλων πόλεων στην Ελλάδα και τη Μικρά Ασία. Διετέλεσε φίλος αυτοκρατόρων, ανήλθε σε διάφορα ρωμαϊκά αξιώματα, έγινε μέλος της ρωμαϊκής [[Σύγκλητος|Συγκλήτου]] και υπήρξε ο πρώτος Έλληνας «[[ύπατος]] στρατηγός» (''consul ordinarius''). Επίσης πιθανολογείται πως ήταν πρόγονος Ρωμαίου αυτοκράτορα. Ωστόσο, αν και ενσωματώθηκε πλήρως στα ανώτατα στρώματα της ρωμαϊκής κοινωνίας, πολιτισμικά παρέμεινε Έλληνας<ref name=":2">''Encyclopedia of Ancient Greece'' 2013, λήμμα ''Herodes Atticus''</ref>. Στα Λατινικά το πλήρες όνομά του ήταν '''Lucius Vibullius Hipparchus Tiberius Claudius Atticus Herodes'''<ref>Pomeroy 2007, σ. xii</ref><ref name=":0">The Oxford Classical Dictionary, λήμμα ''Claudius Atticus Herodes (2)''</ref> (''Λούκιος Βιβούλλιος Ίππαρχος Τιβέριος Κλαύδιος Αττικός Ηρώδης'').
==Βιογραφία==
=== Καταγωγή ===
Γεννήθηκε περί το 101 ή 102 μ.Χ.<ref name="IEE406">Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ.6, σ.406</ref><ref>{{Cite book|title=The Murder of Regilla: a case of domestic violence in antiquity|first=Sarah B.|last=Pomeroy|publisher=Harvard University Press|isbn=9780674042209|date=2009-06-30|url=https://books.google.gr/books?id=UsUJS9g6qHgC&lpg=PP13&dq=herodes%20atticus%20101/102&hl=el&pg=PP13#v=onepage&q&f=false}}</ref> επί αυτοκράτορα [[Τραϊανός|Τραϊανού]], σε αριστοκρατική οικογένεια της Αθήνας η οποία ισχυριζόταν πως καταγόταν από τον [[Κίμων ο Μιλτιάδου|Κίμωνα]], τον [[Μιλτιάδης|Μιλτιάδη]] και τον μυθικό ήρωα [[Αιακός|Αιακό]]<ref name=":1">Birley 1997, σ.63</ref>. Τα μέλη της οικογένειας είχαν γίνει Ρωμαίοι πολίτες επί της βασιλείας των αυτοκρατόρων [[Κλαύδιος|Κλαυδίου]] ή [[Νέρων|Νέρωνα]]. Πατέρας του ήταν ο Κλαύδιος Αττικός Ηρώδης, ή Τιβέριος Αττικός. Μητέρα του ήταν η Βιβουλλία Αλκία, η οποία ήταν ανιψιά του πατέρα του. Παππούς του, από την πλευρά του πατέρα του, ήταν ο Ίππαρχος, Αθηναίος με κολοσσιαία περιουσία ο οποίος όμως είχε πέσει στη δυσμένεια του αυτοκράτορα [[Δομιτιανός|Δομιτιανού]]. Σύμφωνα με μία φήμη, η μεγάλη περιουσία του Τιβερίου οφειλόταν στην ανακάλυψη κρυμμένου αμύθητου θησαυρού, ωστόσο η αλήθεια ήταν ότι ο Ίππαρχος είχε καταφέρει να αποκρύψει μεγάλο μέρος της περιουσίας του κατά το διάστημα που δικαζόταν και έτσι τη διέσωσε από τη δήμευση. Όταν ο Δομιτιανός δολοφονήθηκε και τον διαδέχθηκε ο [[Νέρβας]], ο γιος του Ίππαρχου πληροφόρησε τον αυτοκράτορα πως «ανακάλυψε» θησαυρό στο σπίτι του. Τότε ο Νέρβας του έδωσε την άδεια να τον χρησιμοποιήσει όπως αυτός ήθελε<ref name=":1" />. Έτσι ο γιος του Τιβέριου, Ηρώδης, ήταν όχι απλά πολύ πλούσιος αλλά ίσως ο πλουσιότερος άνδρας στο ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας<ref>Birley 1987, σ.63</ref>.
Είναι πιθανό πως ο Τραϊανός είχε αποδώσει στον Τιβέριο Αττικό τα διακριτικά του πραίτωρα (''ornamenta praetoria''), τον κατέστησε δηλαδή επίτιμο μέλος της [[Ρωμαϊκή Σύγκλητος|ρωμαϊκής Συγκλήτου]]<ref>Birley 1997, σ.338, σημ.3</ref>. Επί Αδριανού, χάρη στην εύνοια του αυτοκράτορα αυτού που αγαπούσε την Αθήνα, ο Τιβέριος έγινε και ουσιαστικά συγκλητικός και, το 133 μ.Χ., ο πρώτος [[ύπατος]] (''consul suffectus)'' με καταγωγή από την κυρίως Ελλάδα.<ref>The Oxford Classical Dictionary, λήμμα ''Claudius Atticus, Herodes'' (1)
Γραμμή 35 ⟶ 32 :
=== Επεισόδιο στην αυλή του Μάρκου Αυρηλίου ===
[[Αρχείο:Apotheosis of Polydeukion, detail.jpg|thumb
Το 172, έλαβε χώρα επεισόδιο το οποίο παραλίγο να στοιχίσει στον Ηρώδη τη ζωή του. Παρά τις λεπτομέρειες που παραδίδει ο Φιλόστρατος, το υπόβαθρο της υπόθεσης δεν έχει ξεδιαλυθεί. Επί Αντωνίνου Πίου και Μάρκου Αυρηλίου, η αριστοκρατική οικογένεια των Κουϊντιλίων, από τη ρωμαϊκή αποικία της Αλεξάνδρειας Τρωάδας, είχε ανέλθει στις ανώτερες βαθμίδες των ρωμαϊκών αξιωμάτων έχοντας επιτύχει τρία από τα μέλη της να αναγορευθούν ύπατοι. Φαίνεται πως δύο αδέλφια από την οικογένεια αυτή, άτομα με επιρροή τα οποία είχαν διατελέσει ειδικοί εντεταλμένοι του αυτοκράτορα στο Κοινό της Ασίας, έτρεφαν μίσος για τον Ηρώδη ο οποίος τους αντιπαθούσε και απολάμβανε να τους αποκαλεί, χλευαστικά, «Τρώες». Οι Κουϊντίλιοι ενθάρρυναν τους εχθρούς του Ηρώδη με αποτέλεσμα να διογκωθεί η εχθρότητα των Αθηναίων προς τον τελευταίο. Τότε ο Ηρώδης κατήγγειλε τους εχθρούς του, Δημόστρατο, Πραξαγόρα και Μαμερτίνο, στον ανθύπατο της επαρχίας για συνωμοσία εναντίον του. Εκείνοι όμως έκαναν έφεση στον ίδιο τον αυτοκράτορα και, όταν κατέφθασαν στη βάση του στο [[Σίρμιο]] ή το [[Καρμούντο]] της Παννονίας, κέρδισαν την εύνοια ολόκληρης της αυτοκρατορικής οικογένειας. Εν τω μεταξύ, κατέφθασε και ο Ηρώδης, ο οποίος είχε φέρει μαζί του, ως υπηρέτριες, δύο κόρες ενός από τους [[Απελεύθερος|απελευθέρους]] του, του Αλκιμέδοντα.<ref name=":3">Anthony Birley 1987, σσ.180-1</ref>. Αυτές όμως, λίγο πριν τη δίκη, σκοτώθηκαν από κεραυνό ενώ κοιμόντουσαν. Το γεγονός συγκλόνισε βαθιά τον Ηρώδη και όταν αυτός, ταραγμένος όπως ήταν, εμφανίστηκε ενώπιον του αυτοκράτορα για να υπερασπιστεί την υπόθεσή του, έχασε την αυτοκυριαρχία του. Επιτέθηκε με φραστική βιαιότητα στον Μάρκο Αυρήλιο κατηγορώντας τον για αχαριστία και ότι επηρεάζεται εναντίον του από τη γυναίκα του και την τρίχρονη κόρη του. Ο διοικητής των [[Πραιτωριανοί|πραιτωριανών]], [[Βασσαίος Ρούφος]], παρενέβη επισημαίνοντας πως από τα λόγια του ήταν ολοφάνερο πως ο Ηρώδης ήθελε να πεθάνει. Ο Ηρώδης του ανταπάντησε πως ένας ηλικιωμένος άνθρωπος δεν έχει τίποτα να φοβηθεί και έφυγε από την αίθουσα διακόπτοντας τον λόγο του. Ο Αυρήλιος δεν έδειξε να ταράζεται και συνέχισε την ακροαματική διαδικασία, ωστόσο κάποια στιγμή δεν άντεξε και ξέσπασε σε δάκρυα. Η συμπεριφορά αυτή του Ηρώδη κανονικά θα επέφερε σκληρή τιμωρία στον ίδιο και στο προσωπικό του. Τελικά οι απελεύθεροί του δέχθηκαν ελαφρές τιμωρίες ενώ ο Αλκιμέδοντας καμία, καθώς ο αυτοκράτορας συμμερίστηκε το πένθος του. Ο Φιλόστρατος, ο οποίος αφηγείται το επεισόδιο, δεν είναι βέβαιος για το τι συνέβη τελικά στον Ηρώδη. Αν και μετά το γεγονός, ο Ηρώδης διέμεινε για κάποιο διάστημα στο [[Ωρικό|Ωρικόν]] της Ηπείρου, ο Φιλόστρατος αποκλείει την περίπτωση της εξορίας. Είναι πιθανό πως ο Μάρκος Αυρήλιος συμβούλευσε τον Ηρώδη να απομακρυνθεί, για κάποιο διάστημα, από την Αθήνα, μέχρι να ηρεμήσουν τα πράγματα.<ref name=":3" />
=== Ιδιωτική ζωή ===
Από την πρώτη του γυναίκα Αλκία, απέκτησε ένα γιο, τον Ηρωδιανό, ο οποίος πέθανε πρόωρα<ref>Γιάννης Λάμψας, ''Λεξικό του αρχαίου κόσμου'', σ. 514 εκδ. Δομή ISBN 960-6669-33-5</ref>. Στη συνέχεια, ήλθε σε δεύτερο γάμο με τη Ρωμαία Αππία Άννια [[Ρήγιλλα]], γόνο ιταλικής αριστοκρατικής οικογένειας. Κάποια από τα μέλη της οικογένειας αυτής δεν είδαν με καλό μάτι τον γάμο αυτό ο οποίος, το 160 μ.Χ., κατέληξε σε τραγωδία<ref>Birley 1987, σ.64</ref>. Κατά τον Φιλόστρατο, η Ρήγιλλα πέθανε κατά τη διάρκεια πρόωρης γέννας (ήταν έγκυος 8 μηνών) που προκλήθηκε από κλωτσιά που της έδωσε ο Αλκιμέδοντας, με εντολή του συζύγου της, για ασήμαντο λόγο<ref>Pomeroy 2007, σ.119</ref>. Ο Ηρώδης την πένθησε με επιδεικτικό τρόπο που έφθασε τα όρια της χοντροκοπιάς<ref name=":6" />, επισύροντας τα επικριτικά σχόλια συγχρόνων του, μεταξύ των οποίων ο [[Λουκιανός]]<ref name=":4" />. Φαίνεται μάλιστα πως έκτισε το περίφημο [[Ωδείο Ηρώδου του Αττικού|Ωδείο των Αθηνών]] στη μνήμη της Ρηγίλλης<ref>{{Cite web|title = Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού {{!}} Ωδείο Ηρώδου Αττικού|url = http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=6622|website = odysseus.culture.gr|accessdate = 2015-12-14}}</ref>. Ο αδελφός της Ρηγίλλης, Βραδούας, ύπατος στρατηγός εκείνη τη χρονιά, έφθασε στο σημείο να τον κατηγορήσει ως υπαίτιο του θανάτου της και τον προσήγαγε σε δίκη στη Ρώμη. Εκεί ο Ηρώδης αθωώθηκε, με τον Φιλόστρατο να αναφέρει πως ο Βραδούας δεν προσκόμισε κάποια ισχυρή απόδειξη, ενώ δεν καταδικάστηκε ούτε ο Αλκιμέδοντας.<ref>Αν και η Pomeroy θεωρεί πως η απόφαση της δίκης απέδιδε την αιτία του θανάτου της Ρηγίλλης εξ ολοκλήρου στον Αλκιμέδοντα, ο Φιλόστρατος δεν αναφέρει κάτι τέτοιο. Βλ. Holford-Strevens 2008</ref> Η ιστορικός Sarah Pomeroy χαρακτηρίζει τη Ρήγιλλα κλασική περίπτωση θύματος συζυγικής βίας<ref name=":4" />. Ωστόσο, αν και είναι βέβαιο πως ο Ηρώδης φερόταν βάναυσα στη γυναίκα του, για αρκετούς ιστορικούς σήμερα η κατηγορία αυτή δεν ευσταθεί<ref name=":6">Birley 1987, σ.113</ref>. Παρ' όλα αυτά, και εξαιτίας της ιδιόρρυθμης και αμφιλεγόμενης προσωπικότητας του Ηρώδη, στην υπόθεση υπάρχουν αναπάντητες υποψίες.<ref name=":5">Φάκλαρης 2000</ref><ref name=":4">Holford-Strevens 2008</ref>
Από τα παιδιά του, η Ελπινίκη, η Αθηναΐς και ο Ρήγιλλος, καθώς και τρεις από τους νεαρούς προστατευόμενούς του, οι Πολυδευκίων, Αχιλλεύς και Μέμνων, πέθαναν σε νεαρή ηλικία κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες. Για τις κόρες του, ο Φιλόστρατος αναφέρει πως τις πένθησε κι αυτές με υπερβολικό τρόπο. Στο τέλος, ο μόνος από τα παιδιά του που επέζησε ήταν ο Αττικός, ο οποίος έπασχε από διανοητική ασθένεια.<ref name=":5" />.
Γραμμή 46 ⟶ 43 :
=== Απόγονοι ===
Ο Φιλόστρατος αναφέρει την πληροφορία πως ο Ηρώδης σχετιζόταν με κάποιο τρόπο με κάποιον Γορδιανό, ύπατο γύρω στο 230 μ.Χ. Τα συμφραζόμενα δείχνουν πως η σχέση αυτή ήταν πιθανώς συγγενική. Δεν μπορεί να εντοπιστεί με βεβαιότητα η ταυτότητα του συγκεκριμένου Γορδιανού, ωστόσο φαίνεται πως πρόκειται για έναν από τους αυτοκράτορες [[Γορδιανός Α΄|Γορδιανό Α΄]], [[Γορδιανός Β΄|Γορδιανό Β΄]] ή, λιγότερο πιθανά, [[Γορδιανός Γ΄|Γορδιανό Γ΄]].<ref>Adam M. Kemezis, ''Greek Narratives of the Roman Empire under the Severans: Cassius Dio, Philostratus and Herodian'', Cambridge University Press, 2014, ISBN 1-107-06272-1, σσ.294-298</ref> Η υπόθεση ότι κάποιος από αυτούς τους αυτοκράτορες ήταν απόγονος του Ηρώδη ενισχύεται από το γεγονός ότι οι Γορδιανοί φαίνεται να προέρχονταν από μικρασιατική οικογένεια ελληνικής καταγωγής<ref>''Roman rule in Greek and Latin Writing: Double Vision'', επιμ. Jesper Majbom Madsen, Roger David Rees, Brill, 2014, ISBN 9-004-27828-1, σ.251</ref>.
== Πνευματικό έργο ==
Γραμμή 63 ⟶ 58 :
=== Βίλλα Μαραθώνα, Ιερό Ίσιδας στη Μπρεξίζα ===
{{κύριο|Ιερό των Αιγυπτίων Θεών Μπρεξίζας}}
[[Αρχείο:Sanctuary of the Egyptian Gods-Tsester.jpg|thumb
Ο Ηρώδης διατηρούσε πολυτελή βίλα στον Μαραθώνα, σε θέση έκτασης 680 στρεμμάτων η οποία από την εποχή του Μεσαίωνα ονομάζεται «Μάντρα της Γριάς». Επιγραφή από το [[Κάτω Σούλι Αττικής|Κάτω Σούλι]], η οποία διαβάστηκε πρόσφατα, αποκάλυψε πως το κτήμα της βίλας απλωνόταν ανατολικά και δυτικά του βουνού Κοτρώνι, μέχρι την πεδιάδα στο [[Κάτω Σούλι Αττικής|Κάτω Σούλ]]<nowiki/>ι και έως και τον [[Βαρνάβας Αττικής|Βαρνάβα]] και, προς νότο, στην περιοχή του Βρανά και του μικρού έλους της Μπρεξίζας.<ref>''Καθημερινή'', 16/2/2002</ref> Ευρήματα από τη βίλα, όπως προτομές αυτοκρατόρων και μαρμάρινο γλυπτό που απεικονίζει ανάκλιντρο με άντρα ξαπλωμένο σε αυτό, προερχόμενο από ταφικό μνημείο, εκτίθενται στο [[Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα]]. Στο μουσείο επίσης εκτίθενται και άλλα αντικείμενα από τη βίλα στον Μαραθώνα, όπως τμήματα της αψίδας που σκέπαζε την είσοδό της, πάνω στην οποία αναγράφονται τα ονόματα του Ηρώδη και της συζύγου του, αγάλματα με καθιστές μορφές, καθώς και ερμαϊκές στήλες που κάποτε έφεραν προτομές των προστατευομένων του, Μέμνονα και Αχιλλέα.<ref>Goette 2001, σσ.240-241</ref>
Γραμμή 79 ⟶ 74 :
=== Βίλα στην Κυνουρία ===
[[Αρχείο:Eva dolianon2.jpg|thumb
Ο Ηρώδης διατηρούσε βίλα κοντά στη θέση όπου βρίσκεται σήμερα η [[Μονή Λουκούς Αρκαδίας|Ιερά Μονή Λουκούς]], στα [[Κάτω Δολιανά Αρκαδίας]] (αρχαία Θυρεάτιδα). Ήδη πριν το 1821 φαίνεται να είχαν γίνει ανασκαφές εκεί, τα προϊόντα των οποίων διοχετεύθηκαν στο εξωτερικό. Κατά την [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|Επανάσταση]], οι εκεί μοναχοί αποκάλυψαν γλυπτά, μεταξύ των οποίων το «ανάγλυφο της Τελετής» τα οποία δωρήθηκαν στο πρώτο ελληνικό μουσείο που ιδρύθηκε από τον [[Ιωάννης Καποδίστριας|Καποδίστρια]] στην [[Αίγινα]] και αποτέλεσαν τον πυρήνα της συλλογής γλυπτών του. Αργότερα, τα γλυπτά αυτά, μαζί με το «ανάγλυφο των Ασκληπιαδών» (έργο του 380 π.Χ.), μεταφέρθηκαν στο [[Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο|Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της
=== Τριόπιον (Ιταλία) ===
[[Αρχείο:The Townley Caryatid (Roman, about AD 140-170) - British Museum.jpg|thumb
Είναι γνωστό πως ο Ηρώδης διατηρούσε πολυτελή βίλα έξω από τη Ρώμη, το αποκαλούμενο ''Τριόπιον'', κτισμένη σε ιδιοκτησία της συζύγου του, Ρήγιλλας. Βρισκόταν στην [[Αππία οδός|Αππία οδό]], μεγάλο δρόμο που ξεκινούσε από τη Ρώμη και κατέληγε στο Βρινδήσιο (σημ. [[Μπρίντιζι|Μπρίντεζι]]) και πήρε το όνομά της από το ομώνυμο ιερό της Δήμητρας στην [[Κνίδος Καρίας|Κνίδο]]. Πέντε αγάλματα [[Καρυάτιδες|καρυάτιδων]] θεωρείται ότι προέρχονται από την έπαυλη αυτή και εικάζεται ότι αποτελούσαν κιονοστοιχία σε ιερό αφιερωμένο στη θεά [[Δήμητρα (μυθολογία)|Δήμητρα]]: Το ένα, η επιλεγόμενη «Καρυάτιδα του Townley», βρίσκεται σήμερα στο [[Βρετανικό Μουσείο]]. Σε ένα από τα υπόλοιπα, σπαράγματα του οποίου βρίσκονται στη βίλα Αλμπάνι, στη Ρώμη, αναγράφονται τα ονόματα των γλυπτών Κρίτωνα και Νικολάου.<ref>{{Cite web|title = The Townley Caryatid|url = http://www.britishmuseum.org/research/collection_online/collection_object_details.aspx?objectId=459996&partId=1&people=94353&peoA=94353-3-18&page=1|website = British Museum|accessdate = 2015-12-30}}</ref> Από τη βίλα επίσης προέρχονται δύο αποσπάσματα επιγραμμάτων από τον ιατρό-ποιητή Μάρκελλο. Το ένα είναι επιτάφιο επίγραμμα για τη Ρήγιλλα, σε 69 εξάμετρους στίχους, στο οποίο εξυμνείται η καταγωγή των δύο συζύγων, που φθάνει μέχρι τον Θησέα και τον Αινεία. Στο άλλο επίγραμμα, με 39 σωζόμενους εξάμετρους στίχους, γίνεται επίκληση στην προστασία των θεών και εκτοξεύονται κατάρες γι' αυτούς που θα βλάψουν το κτήμα.<ref>''[http://bmcr.brynmawr.edu/2006/2006-07-17.html Bryn Mawr Classical Review 2006.07.17] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180410091004/http://bmcr.brynmawr.edu/2006/2006-07-17.html |date=2018-04-10 }}''. Ανακτήθηκε στις 2015-12-30.</ref>
| |||