Τρίτη Ρώμη (Μόσχα): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ Ο Veverve μετακίνησε τη σελίδα Τρίτη Ρώμη στην Τρίτη Ρώμη (Μόσχα) |
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας Ετικέτες: Αναιρέθηκε μεγάλη προσθήκη Οπτική επεξεργασία |
||
Γραμμή 3:
Την ονομασία "Τρίτη Ρώμη" απέκτησε η Μόσχα μετά το γάμο του Τσάρου [[Ιβάν Γ΄ της Ρωσίας]] με την ανηψιά του νεκρού Βυζαντινού αυτοκράτορα [[Ζωή Σοφία Παλαιολογίνα]].
== Παραπομπές ==
Ο 15ος αιώνας αποτέλεσε αρχή σοβαρών αλλαγών στη ζωή της Ευρώπης. Ο κόσμος βίωνε το ηλιοβασίλεμα του Μεσαίωνα και εισερχόταν στην έναρξη της νέας ιστορίας με τη δική της υψηλή Αναγέννηση και την ίδρυση των εθνικών κρατών, την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και την εμφάνιση της απειλής των Οθωμανών.
Εκείνη την περίοδο η Μοσχοβία αποκτούσε όλο και περισσότερη δύναμη επεκτείνοντας σημαντικά τα σύνορά της. Στην αρχή της διακυβέρνησης του Ιβάν Γ΄ (1462–1505) η έκταση του πριγκιπάτου της Μόσχας ήταν 430 τ. χλμ. και 40 χρόνια αργότερα είχε φτάσει περίπου 1,8 εκ. τ. χλμ. Η Μοσχοβία βγήκε κερδισμένη από τον πόλεμο με τη δεσποτεία της Χρυσής Ορδής, καθώς απέκτησε σημαντική πείρα να διαχειρίζεται αντίστοιχες καταστάσεις και κατέληξε δυνατότερη.
Πορτρέτο του Ιβάν Γ΄
Στα τέλη του 15ου αιώνα ήταν η εποχή που στον γραπτό λόγο άρχισε να επικρατεί η σύγχρονη ονομασία Ρωσία, αντί της παραδοσιακής ονομασίας της καθομιλουμένης, Ρως. Υποστηρίζεται ότι η γέννηση της Ρωσίας από το πριγκιπάτο της Μόσχας συντελέστηκε με την οριστική προσάρτηση του Νόβγκοροντ το 1478 από τον μεγάλο πρίγκιπα της Μόσχας Ιβάν Γ΄. Με αυτήν την ενέργεια, ο Ιβάν ένωσε τα δύο κύρια πολιτικά και εκκλησιαστικά κέντρα της μεσαιωνικής Ρωσίας κάτω από έναν ηγεμόνα.
Ο Ιβάν Γ΄ ήταν εξαιρετικός κρατικός ηγέτης της Ρωσίας. Ήταν αυτός που κάλεσε τον αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Φιοροβάλντι και χρηματοδότησε την ανέγερση του Καθεδρικού Ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στη Μόσχα. Ο ρόλος του δεν ήταν καθόλου εύκολος καθώς στόχευε να πετύχει την ενότητα των ρωσικών πριγκιπάτων γύρω από τη Μόσχα και ταυτόχρονα να καταφέρει να απελευθερωθεί από την εξάρτηση της Ορδής.
Ιβάν Γ΄
Η επίσημη ιδεολογία του κράτους της Μόσχας, στις βασικές της γραμμές, διαμορφώθηκε επί της βασιλείας του Ιβάν Γ΄ και του γιου του Βασιλείου Γ΄. Η άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 προκάλεσε βαθιά ταραχή στους κόλπους των Ρώσων λογίων. Όμως, αυτήν την καταστροφή οι Ρώσοι την ερμήνευσαν με έναν αντισυμβατικό και οραματικό τρόπο. Σύμφωνα με μία θεωρία που είχαν αναπτύξει, η Ρωσία, διατηρώντας και υπερασπιζόμενη την Ορθοδοξία, ήταν άξια να διαδεχθεί τα προηγούμενα βασίλεια και να γίνει η τρίτη Ρώμη, καθώς ήταν και η μοναδική που ήταν ικανή να διαφυλάττει τη γνήσια πίστη στην πλήρη πρωτόπλαστη καθαρότητα και πληρότητα. Έτσι δημιουργήθηκε η θεωρία της «Τρίτης Ρώμης».
Αυτός που θα καθοδηγούσε το ενιαίο ορθόδοξο βασίλειο ήταν ο Ιβάν Γ΄. Σε επίσημα έγγραφα εκείνης της εποχής αποκαλείτο τσάρος και κυρίαρχος. Στην άνοδο της θέσης του, καθοριστικό ρόλο έπαιξε ο δεύτερος γάμος του με τη Ζωή-Σοφία Παλαιολογίνα, ανιψιά του τελευταίου Βυζαντινού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ΄, ο οποίος είχε πεθάνει ηρωικά στο πεδίο της μάχης κατά την άλωση της Κωνσταντινούπολης.
Προτομή της Ζωής-Σοφίας Παλαιολογίνας
Η ορφανή Ζωή-Σοφία Παλαιολογίνα ζούσε στην Ιταλία, υπό την κηδεμονία του Πάπα της Ρώμης, όπου είχε βρει καταφύγιο από τους Τούρκους. Δάσκαλός της ήταν ένας σπουδαίος Έλληνας επιστήμονας, ο Βησσαρίων, που ασπάστηκε τον καθολικισμό και έγινε καρδινάλιος. Η ένωσή της με τον Ρώσο πρίγκιπα θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντα του παπισμού και θα δημιουργούσε ένα νέο σύμμαχο στον αγώνα κατά των Τούρκων. Επομένως η Ρώμη, και όχι η Μόσχα, είχε την πρωτοβουλία για αυτόν το γάμο.
Η πρόταση αντιμετωπίστηκε θετικά, διότι βεβαίωσαν τον Ιβάν ότι η Ζωή-Σοφία ήταν ελληνορθόδοξη. Όμως, τα όνειρα του Πάπα δεν έμελλε να πραγματοποιηθούν• όχι μόνο λόγω της στάσης του Ιβάν Γ΄, αλλά και η ίδια η Σοφία άλλαξε, παρουσιάζοντας ένα δείγμα γνήσιας μαθήτριας της βυζαντινής διπλωματίας. Μόλις πέρασε τα σύνορα του Πσκοφ, αμέσως εκδηλώθηκε ως αληθινή οπαδός της ελληνικής Ορθοδοξίας, ιδιαίτερα όταν ήλθε στη Μόσχα.
Η Ζωή-Σοφία Παλαιολογίνα ήταν προορισμένη να μεταλαμπαδεύσει το πνεύμα μίας Αυτοκρατορίας που έδυε, σε μία άλλη Αυτοκρατορία που μόλις είχε αρχίσει να ανατέλλει. Η γυναίκα αυτή σφράγισε τη μεσαιωνική πολιτική και πολιτιστική ιστορία της Ρωσίας, γεγονός που αναγνωρίζεται από πολλούς Ρώσους μελετητές ακόμα και σήμερα.
Ζωή-Σοφία Παλαιολογίνα
Η Ζωή-Σοφία ήταν η ανιψιά του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου, Κωνσταντίνου και κόρη του Θωμά Παλαιολόγου. Βαπτίσθηκε στον Μυστρά με το χριστιανικό όνομα Ζωή, και το 1460 όταν καταλήφθηκε η Πελοπόννησος από τους Τούρκους, η Ζωή-Σοφία μαζί με τους γονείς της και τα δύο αδέλφια της, αναχώρησε για την Κέρκυρα. Με την μεσολάβηση του Έλληνα Βησσαρίωνα, που είχε ήδη γίνει στη Ρώμη καθολικός καρδινάλιος, η Ζωή-Σοφία με τον πατέρα της και τα αδέλφια της, μετέβη στη Ρώμη. Μετά τον πρόωρο θάνατο των γονιών της, ο Βησσαρίωνας ανέλαβε την κηδεμονία των τριών παιδιών, τα οποία ασπάστηκαν το καθολικό δόγμα. Η ζωή της όμως άλλαξε όταν Πάπας εκλέγεται ο Παύλος ο Β΄, ο οποίος θέλησε να προωθήσει έναν διπλωματικό γάμο για τη Ζωή. Της προξένεψαν τον Δούκα της Μόσχας Ιβάν Γ', με στόχο να προσηλυτισθούν οι ορθόδοξοι Ρώσοι στον καθολικισμό. Καθώς η Ζωή-Σοφία ήταν από βυζαντινή αυτοκρατορική γενιά, ο Πάπας Παύλος την έστειλε στη Ρωσία ως κληρονόμο του Βυζαντίου, το οποίο είχε ήδη πέσει στα χέρια των Τούρκων. Πρώτος σταθμός, μετά τη Ρώμη, ήταν η ρωσική πόλη Πσκοφ, όπου η νεαρή τότε κοπέλα, έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από τον ρωσικό λαό.
Οι μεταγενέστεροι αποτιμούν διαφορετικά τις συνέπειες της παρουσίας της Σοφίας στη Μόσχα. Πολλοί ήταν αυτοί που πίστευαν ότι η επιρροή της ήταν έντονη στις αποφάσεις του συζύγου της. Άλλοι πάλι εκτιμούν ότι ο μέγας πρίγκιπας άκουγε καλοπροαίρετα τις συμβουλές της γυναίκας του, αλλά τις αποφάσεις τις λάμβανε ο ίδιος.
Μαζί με τη Σοφία έφτασαν στη Μόσχα Έλληνες και Ιταλοί τεχνίτες. Το περίφημο Κρεμλίνο της Μόσχας με τη σημερινή του όψη χρωστάει πολλά ακριβώς σ' αυτούς που μπόρεσαν να συνδυάσουν ευρωπαϊκά αναγεννησιακά μοτίβα με ρωσικό εθνικό χρώμα.
Στην πραγματικότητα ο γάμος με τη Βυζαντινή πριγκίπισσα επηρέασε τη συμπεριφορά του Ιβάν Γ΄, καθώς με τη Ζωή-Σοφία στο πλευρό του άρχισε να εκδηλώνει περισσότερη φιλαρχία και μεγαλοπρέπεια. Στη ζωή της Αυλής πέρασε το βυζαντινό τελετουργικό.
Κληρονομήθηκαν μορφές και πνεύμα του βυζαντινού τυπικού με σκοπό να δώσουν στην εξουσία και στην ίδια τη μορφή του πρίγκιπα μυστηριακό χαρακτήρα. Και φυσικά το τυπικό της στέψης -στην αρχή του μεγάλου πρίγκιπα και μετά του αυτοκράτορα- συνδύαζε τα στοιχεία βυζαντινής και ρωσικής παράδοσης.
Καθώς η Ζωή-Σοφία ήταν η μοναδική διάδοχος του Βυζαντίου, ο Ιβάν θεώρησε ότι κληρονόμησε τον θρόνο του, έτσι, στο τέλος του 15ου αιώνα, υιοθέτησε το κίτρινο χρώμα των Παλαιολόγων και τον δικέφαλο αετό του Βυζαντίου, ο οποίος υπήρχε μέχρι την επανάσταση του 1917 και επανήλθε μετά την κατάρρευση του σοβιετικού καθεστώτος.
Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο και συγγραφέα του βιβλίο «Σοφία Παλαιολογίνα — Από το Βυζάντιο στη Ρωσία» Γιώργο Λεονάρδο, η Σοφία έφερε από την τουρκοκρατούμενη Πόλη εξήντα κάρα γεμάτα βιβλία, σπάνιους θησαυρούς, τα οποία φυλάχθηκαν σε υπόγειες στοές του Κρεμλίνου και αναζητώνται μέχρι σήμερα, φανερώνοντας έτσι και την προσφορά της στο χώρο του πολιτισμού και της παράδοσης.
Η Ζωή-Σοφία Παλαιολογίνα άφησε την τελευταία της πνοή στις 7 Απριλίου του 1503, σε ηλικία 48 ετών. Για πρώτη φορά στα χρονικά της ρωσικής κοινωνίας αποδόθηκαν τιμές σε μία γυναίκα, έστω και σύζυγο τσάρου.
Η Ζωή-Σοφία Παλαιολογίνα μεταλαμπάδευσε τη Βυζαντινή αυτοκρατορία σε μία αναδυόμενη αυτοκρατορία, τη Ρωσική. Ήταν εκείνη που έχτισε το ρωσικό κράτος, μετέφερε το βυζαντινό τυπικό, και εμπλούτισε τη ρωσική δομή και κοινωνία.<references />
{{authority control}}
| |||