Μικρασιατική Καταστροφή: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Στις 24 Αυγούστου η στρατιωτική ηγεσία συγκεντρώθηκε στη [[Σμύρνη]] και εξέδωσε διαταγές. Όμως οι διαταγές δεν είχαν ουσιαστικό αποδέκτη αφού όχι μόνο οι επικοινωνίες είχαν διακοπεί αλλά και οι στρατιώτες δεν υπάκουαν. Η αμυντική τακτική ήταν αδύνατη αφού τα σώματα στρατού είχαν αποκοπεί και κατευθύνονταν στα παράλια της [[Μικρά Ασία|Μικράς Ασίας]]. Στις 5 Σεπτεμβρίου τα τελευταία τμήματα του Γ'Σώματος Στρατού εγκατέλειψαν την Μικρά Ασία από το λιμάνι της Αρτάκης αφήνοντας τους ανυπεράσπιστους Μικρασιάτες στο έλεος των Τούρκων, οι οποίοι ιδίως στην περιοχή της Σμύρνης μέχρι τέλους διαβεβαιώνονταν από τις Ελληνικές Αρχές και την Αρμοστεία ότι δεν υπήρχε κίνδυνος και λόγος ανησυχίας. Μάλιστα δε, δια στόματος του <ref>[http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin.asp?c=125&dc=23&db=12&da=1929{{Dead link|date=Ιανουάριος 2020 }} Πολύμερος Μοσχοβίτης] στην εφημερίδα 'Έθνος", στο φύλλο της [[23 Δεκεμβρίου]] του [[1929]], σελ. 1:"Πως διελύθη η στρατιά που νικούσε δέκα χρόνια" Ανακτήθηκε από την ιστοσελίδα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος στις 12/12/2019]</ref> υπουργού Στρατιωτικών [[Νικόλαος Θεοτόκης|Νικόλαου Θεοτόκη]] οι Σμυρνιοί διαβεβαιώθηκαν πως «η Σμύρνη δεν θα εγκαταλειφθεί». Τέσσερις μέρες αργότερα, η παραιτήθηκε η κυβέρνηση Πρωτοπαπαδάκη και, ύστερα από προσπάθειες του Παλατιού, σχηματίστηκε κυβέρνηση υπό τον Ν. Τριανταφυλλάκο. Στις 8 Σεπτεμβρίου οι πρώτοι Τούρκοι στρατιώτες μπήκαν στη Σμύρνη και στις 13 Σεπτεμβρίου (18 Αυγούστου σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο) ξεκίνησε η [[Καταστροφή της Σμύρνης|καταστροφή]]. Την ίδια μέρα τα τελευταία ελληνικά στρατεύματα αποχώρησαν από την [[Προύσα]], βάζοντας φωτιά στην πόλη. Η πυρκαγιά πάντως τέθηκε γρήγορα υπό έλεγχο και μόνο μία συνοικία καταστράφηκε. Στις 13 Σεπτεμβρίου, τα τελευταία ελληνικά στρατεύματα οχυρώθηκαν στην [[Χερσόνησος της Ερυθραίας|Χερσόνησο της Ερυθραίας]], με ισχυρή στρατιωτική δύναμη να φυλάει το λεπτότερο σημείο του ισθμού, μήκους 11 χιλιομέτρων. Από εκεί ξεκίνησε η οργανωμένη και ασφαλής αποχώρηση των ελληνικών στρατευμάτων. Όσοι στρατιώτες επρόκειταιεπρόκειτο να επιστρέψουν στον Πειραιά αφοπλίστηκαν, αλλά αυτοί που μεταφέρθηκαν στη Θράκη διατήρησαν τον οπλισμό τους. Τα νησιά του Αιγαίου γέμισαν Έλληνες στρατιώτες. Παράλληλα, καθώς υπήρχε πλέον σοβαρό ενδεχόμενο η ελληνοτουρκική σύρραξη να επεκταθεί στα Βαλκάνια, η [[Ρουμανία]] και η [[Γιουγκοσλαβία]] δήλωσαν ξεκάθαρα τη πρόθεσή τους να βοηθήσουν την Ελλάδα σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, ενώ παράλληλα οι Τούρκοι της Θράκης, ενθαρρυμένοι από τις επιτυχίες των κεμαλικών, ξεκίνησαν αντιχριστιανικά κινήματα.<ref>https://chroniclingamerica.loc.gov/lccn/sn85042414/1922-09-13/ed-1/seq-1/{{Dead link|date=Ιουνίου 2020 }}</ref>. Στις 15 Σεπτεμβρίου, με τα τουρκικά στρατεύματα να απέχουν μόλις 55 χιλιόμετρα από την Κωνσταντινούπολη, ο βρετανικός στόλος που βρισκόταν στην Πόλη δέχτηκε εντολή να μην επιτρέψει σε κανέναν Τούρκο να περάσει σε ευρωπαϊκό έδαφος. Ωστόσο ο βρετανικός τύπος ήταν προβληματισμένος με τη στάση των Γάλλων, για τους οποίους υπήρχαν υποψίες ότι ήταν διατεθειμένοι να δώσουν εδάφη της Θράκης και την [[Αδριανούπολη]] στους Τούρκους. Παράλληλα, μουσουλμανικές χώρες σε όλον τον πλανήτη συνεχάρηκαν τους Τούρκους για τα κατορθώματά τους. <ref>https://chroniclingamerica.loc.gov/lccn/sn85042414/1922-09-14/ed-1/seq-1/{{Dead link|date=Ιανουάριος 2020 }}</ref> Ταυτόχρονα στη Σμύρνη, η φωτιά που ξεκίνησε στην αρμένικη συνοικία έκαψε τις συνοικίες των Ελλήνων, των Ευρωπαίων και έφτασε και στις τουρκικές. Τα στρατεύματα των κεμαλικών κάνουνέκαναν κάποιες προσπάθειες να σταματήσουν το χάος, αλλά κυρίως οι άτακτοι Τούρκοι [[τσέτες]] είχαν βγει εκτός ελέγχου και λεηλατούσαν, βίαζαν και σκότωναν. Ανάμεσα στα εγκλήματα των Τούρκων αναφέρεται και η απαγωγή κοριτσιών από το Αμερικανικό Κολλέγιο Θηλέων, με τη μοίρα τους να αγνοείται. Φέρεται πως οι αμερικανικές φίρμες χτυπήθηκαν οικονομικά από την Καταστροφή της Σμύρνης. <ref>https://chroniclingamerica.loc.gov/lccn/sn85042414/1922-09-15/ed-1/seq-1/{{Dead link|date=Ιανουάριος 2020 }}</ref>

Αποκορύφωμα αποτέλεσε η πυρπόληση της αρμενικής και της ελληνικής συνοικίας της Σμύρνης. Το κάψιμο των σπιτιών ανάγκασε τους κρυμμένους σε αυτά χριστιανούς να βγουν έξω στους δρόμους, με αποτέλεσμα και οι τελευταίοι που είχαν γλυτώσει από τις προηγούμενες σφαγές, να πέφτουν στα χέρια των Τούρκων και να υφίστανται τρομερούς βασανισμούς πριν τον θάνατό τους.<ref>''Ιστορία του Ελληνικού Έθνους'', τ. ΙΕ΄, σσ. 236-239.</ref> Μεταξύ των θυμάτων, υπήρξαν και μεμονωμένες περιπτώσεις φόνων Δυτικών, όπως του Βρετανού συνταγματάρχη Murphy που σκοτώθηκε ενώ προσπαθούσε να προστατέψει το προσωπικό του από αρπαγές και βιασμούς ή του Ολλανδού εμπόρου Oscar de Jongh και της γυναίκας του.<ref>''Ιστορία του Ελληνικού Έθνους'', τ. ΙΕ΄, σ. 236.</ref>

Arnold J. Toynbee, The Western question in Greece and Turkey: a study in the contact of civilisations, Βοστόνη: Houghton Mifflin, 1922, σ. 260.</ref> αλλά είδαν επίσης Έλληνες πολίτες να ληστεύουν και στρατιωτικούς να προβαίνουν σε εμπρησμούς.<ref>Toynbee, σ. 260</ref> Σύμφωνα με τον Τόινμπι με την άφιξη των ελληνικών δυνάμεων εκδιώχθηκε ο άμαχος τουρκικός πληθυσμός, εξαναγκάζοντας χιλιάδες άστεγους πλέον να φύγουν από τις κατεχόμενες περιοχές.<ref>Arnold J. Toynbee και Kenneth P. Kirkwood, Turkey, 1926, Λονδίνο: Ernest Benn, σ. 92</ref> Επίσης αναφέρεται ότι οι Έλληνες, αποχωρώντας από τατην [[Προύσα]], έβαλαν φωτιά σε διάφορα σημεία της πόλης. Η φωτιά τέθηκε υπό έλεγχο γρήγορα και μόνο μία συνοικία καταστράφηκε. <ref>https://chroniclingamerica.loc.gov/lccn/sn85042414/1922-09-13/ed-1/seq-1/{{Dead link|date=Ιουνίου 2020 }}</ref>.