Γρηγόριος Κωνσταντάς: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ αφαιρέθηκε η Κατηγορία:Σκόπελος (με το HotCat) |
Δύο προσθήκες με αντίστοιχες παραπομπές |
||
Γραμμή 7:
Γεννήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου του [[1758]] στις [[Μηλιές Μαγνησίας|Μηλιές Πηλίου]]<ref>{{harvnb|Μουρτζανός|2009|p=32-34}}</ref><ref group="Σ">Στη βιβλιοθήκη των Μηλέων διασώζεται σε μορφή επιστολής σύντομη αυτοβιογραφία του Κωνσταντά. Στην αρχή της γράφει: «Ο υποφαινόμενος εγεννήθην την 27ην Δεκεμβρίου του 1758 έτους εν Μηλίαις...». Ο Μουρτζανός, στην διδακτορική διατριβή του, αναφέρει πως, για τον Σάθα, γεννήθηκε το 1753, ενώ, σύμφωνα με άλλους ερευνητές, η γέννησή του χρονολογείται στο 1750.</ref>. Οι γονείς του, ο Ευστάθιος Κωνσταντάς και η Συρήνω το γένος Φιλιππίδη, ήταν αγρότες που δούλευαν ως ζευγίτες σε [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|οθωμανικά]] [[τσιφλίκι|τσιφλίκια]]<ref group="Σ">Ήσαν γνωστοί ως «ζευγίτες», γιατί καλλιεργούσαν τη γη με ένα ζευγάρι ζώων ζεμένων σε άροτρο.</ref>. Ο Γρηγόριος Κωνσταντάς έμαθε τα πρώτα γράμματα στη γενέτειρά του από τον καλόγερο Άνθιμο Πανταζή. Το 1778, υπηρέτησε ως ιεροδιάκονος στην Επισκοπή [[Σκόπελος|Σκοπέλου]], μετονομασθείς από Γεώργιος σε Γρηγόριο. Διατήρησε την ιεροσύνη μέχρι το τέλος της ζωής του, αλλά δεν χειροτονήθηκε ιερέας. Μετά τη [[Σκόπελος|Σκόπελο]], επισκέφτηκε τον [[Αθωνιάδα Ακαδημία|Άθω]], τη [[Χίος| Χίο]] και την [[Κωνσταντινούπολη]], όπου για μικρό χρονικό διάστημα εργάστηκε ως οικοδιδάσκαλος, ενώ τελικά η περιήγηση αυτή κατέληξε το 1780 στο [[Βουκουρέστι]].
=== Σπουδές: Βουκουρέστι, Χάλε, Βιέννη (1780-1794)
Στο [[Βουκουρέστι]], μαθήτευσε στην [[Λύκειο του Βουκουρεστίου|Ηγεμονική Ακαδημία του Βουκουρεστίου]], όπου παρακολούθησε τις παραδόσεις του [[Νεόφυτος Καυσοκαλυβίτης|Νεόφυτου Καυσοκαλυβίτη]] και διδάχθηκε θρησκευτικά κείμενα, τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, καθώς και άλλα εγκύκλια μαθήματα. Εκεί, συναντήθηκε και με τον εξάδελφό του, τον [[Δανιήλ Φιλιππίδης| Δανιήλ Φιλιππίδη]]. Οι δύο εντάχθηκαν στον κύκλο του [[ Δημήτριος Καταρτζής| Δημητρίου Καταρτζή]]. Ο Καταρτζής, που θεωρείται κορυφαία μορφή του νεοελληνικού διαφωτισμού, ήταν ένθερμος ζηλωτής της δημοτικής και επηρέασε τα δυο ξαδέλφια, διδάσκοντάς τους τις αρχές του [[Νεοελληνικός Διαφωτισμός| Διαφωτισμού]], ενώ συνήθιζε να τους αποκαλεί «Δημητριείς». Μετά το θάνατο του Νεόφυτου Καυσοκαλυβίτη, επί ηγεμονίας [[Μαυρογένης|Μαυρογένους]], με πρόταση του επισκόπου Ριμνίκου Φιλάρετου, ο Κωνσταντάς διορίστηκε αρχικά διδάσκαλος της ελληνικής και λίγο αργότερα σχολάρχης στην Ηγεμονική Ακαδημία<ref>{{harvnb|Καμηλάρις|1897|p=11}}</ref>. Όμως το 1787, λίγο μετά την κήρυξη του [[Ρωσοτουρκικός Πόλεμος (1787-1792)|Ρωσοτουρκικού Πολέμου (1787-1792)]] αναγκάσθηκε να παραιτηθεί και λόγω του φόβου των πολεμικών γεγονότων<ref>{{harvnb|Μουρτζανός|2009|p=33}}</ref>, αλλά και λόγω των προβλημάτων της υγείας του, καθώς έπασχε από φυματίωση. Αναζητώντας περιοχές με καλύτερο κλίμα μετακόμισε στη Στεφανούπολη της Τρανσυλβανίας (σήμερα [[Μπρασόβ]]). Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στη [[Βιέννη]], όπου τα επόμενα δύο χρόνια, παρέδιδε μαθήματα σε παιδιά Ελλήνων εμπόρων. Ταυτόχρονα μάθαινε ξένες γλώσσες και διεύρυνε την επιστημονική του κατάρτιση. Τον ίδιο καιρό, συνεργάσθηκε με τον εξάδελφό του Δανιήλ Φιλιππίδη στη συγγραφή της «''[[Γεωγραφία Νεωτερική|Γεωγραφίας Νεωτερικής]]''», σημαντικό βιβλίο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, που εκδόθηκε το 1791. Συνέχισε τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο της Χάλε στην Πρωσία, όπου διδάχθηκε φιλοσοφία, μαθηματικά και φυσικές επιστήμες<ref>{{harvnb|Αμυγδαλάκη|Παρασκευοπούλου}}</ref>. Επανήλθε στη [[Βιέννη]] για να ασχοληθεί με την έκδοση των "''Επιστολών του Συνεσίου''" (1792). Καθώς όμως τα προβλήματα της υγείας του εξακολουθούσαν να τον βασανίζουν, και παρουσίασε συχνές αιμοπτύσεις, το 1794 μεταβαίνει στην [[Πάντοβα|Πάδοβα]], όπου έμεινε για μικρό χρονικό διάστημα, πριν επιστρέψει στη γενέτειρά του, μέσω [[Κέρκυρα | Κέρκυρας]] και [[Ιωάννινα | Ιωαννίνων]].
Γραμμή 15:
Ευρισκόμενος στις Μηλιές του έγινε πρόταση, την οποία αποδέχθηκε, να διδάξει στα [[Αμπελάκια Λάρισας | Αμπελάκια]]. Εκεί έμεινε οκτώ χρόνια. Δίδαξε μαθηματικά, φιλοσοφία και αρχαία ελληνικά, ενώ επέμενε στην απαραίτητη εκμάθηση μιας τουλάχιστον ξένης γλώσσας, διδάσκοντας και τα ιταλικά. Κατά την παραμονή του στα Αμπελάκια, παράλληλα με τα διδακτικά του καθήκοντα, ασχολείται με τη συγγραφή, μετάφραση και έκδοση βιβλίων. Το 1800, εκδίδει το «''Φιλοθέου Πάρεργα''» του [[Νικόλαος Μαυροκορδάτος (1670-1730)| Νικολάου Μαυροκορδάτου]], με πρόλογο γραμμένο στα Αμπελάκια στις 16 Απριλίου 1800<ref>{{harvnb|Μαυροκορδάτος|1800}}</ref>. Το 1802 ο Κωνσταντάς μεταβαίνει στη [[Βενετία]], προκειμένου να επιμεληθεί της έκδοσης σε τέσσερις τόμους του βιβλίου του Francesco Soave, «''Στοιχεία της Φιλοσοφίας''», το οποίο είχε μεταφράσει ο ίδιος και τυπώθηκε το 1804 <ref>{{harvnb|Κωνσταντάς|1804}}</ref>. Δύο χρόνια αργότερα, το 1806, τυπώθηκε στη [[Βιέννη]] και το βιβλίο του Γάλλου αββά Millot «''Γενική Ιστορία''», μεταφρασμένο επίσης από τον ίδιο.
===Κωνσταντινούπολη- Σχολή των Μηλεών(1807-1821)===
Το 1807 ο Κωνσταντάς επιστρέφει στην πατρίδα του και από εκεί μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη, όπου παρέμεινε από το 1809 μέχρι το 1812, εργαζόμενος ως δάσκαλος του ανεψιού του μητροπολίτου Εφέσου. Όμως το 1811 πέθανε στις Μηλιές ο δάσκαλός του, ο Άνθιμος Πανταζής, ο οποίος του κληροδότησε την ιδιοκτησία του σχολείου. Παρόλο ότι εκείνη την εποχή ο Κωνσταντάς είχε δεχθεί προτάσεις τόσο από τον λόρδο Guilford να διδάξει στην [[Ιόνιος Ακαδημία | Ιόνιο Ακαδημία]]<ref>{{harvnb|Μουρτζανός|2009|p=40}}</ref>, όσο και να αναλάβει τη διεύθυνση της Πατριαρχικής Σχολής της Ξηροκρήνης, εκείνος προτίμησε να επιστρέψει στις Μηλιές και να διδάξει στον τόπο του. Προηγουμένως όμως εξασφάλισε από το Πατριαρχείο ένα σιγίλιο, ώστε η Σχολή να λειτουργεί ως Πατριαρχική <ref>{{harvnb|Καμηλάρις|1897|p=17}}</ref>. Μαζί με τον συμπατριώτη και συγγενή του, τον [[Άνθιμος Γαζής|Άνθιμο Γαζή]], και με τη φιλοδοξία να μετατρέψουν τη σχολή σε ανώτατο εκπαιδευτήριο, την 1η Ιουλίου του 1814 συνυπέγραψαν ένα υποσχετικό, το οποίο προέβλεπε ότι θα συνεισέφεραν όχι μόνο την προσωπική τους εργασία, αλλά και από 500 χρυσά νομίσματα ο καθένας, ώστε να υλοποιηθεί η κοινή τους προσπάθεια σε νεόκτιστο κτίριο. Το κτίριο κτίσθηκε με την επίβλεψη του Κωνσταντά, ενώ ο ίδιος είχε ήδη αρχίσει να διδάσκει δωρεάν. Με έμβλημα το «''Ψυχής άκος''» (θεραπεία ψυχής) στην είσοδο της πλούσιας βιβλιοθήκης της Σχολής, η [[Μηλιώτικη Σχολή|Σχολή των Μηλεών]] απέκτησε γρήγορα φήμη σημαντικού εκπαιδευτικού κέντρου. Τα διασωθέντα βιβλία της Σχολής αποτελούν τον πυρήνα της σημερινής [[Δημόσια Βιβλιοθήκη Μηλεών Μαγνησίας | Δημόσιας Βιβλιοθήκης Μηλεών Μαγνησίας]]. Όταν, το 1817 ο Γαζής έφθασε από τη Βιέννη στις Μηλιές, το κτίριο είχε ολοκληρωθεί και λειτουργούσε<ref>{{harvnb|Καμηλάρις|1897|p=25}}</ref>. Ο Γαζής δίδαξε στη Σχολή μέχρι το 1821, ενώ ταυτόχρονα αφιέρωνε πολύ χρόνο και στην προπαρασκευή της ελληνικής επανάστασης.
Γραμμή 21:
===Τα χρόνια της Επανάστασης και της Αίγινας (1821-1833)===
[[File:Στοιχεία Φιλοσοφίας Fr. Soave, μτφρ. Κωνσταντά.jpg|thumb|Το βιβλίο του Francesco Soave, μεταφρασμένο από τον Γρηγόριο Κωνσταντά, τυπώθηκε σε 4 τόμους, το 1804, στη Βενετία.]]
Ο Γαζής, ως μέλος της Φιλικής Εταιρείας και οργανωτής της Επανάστασης στο Πήλιο, δεν εμπιστευόταν τον Κωνσταντά και όχι μόνο δεν τον μύησε στην Εταιρεία, αλλά τουναντίον απέφυγε να τον ενημερώσει για τα σχέδια της Φιλικής Εταιρείας. Ο Κωνσταντάς θεωρούσε ότι οι συνθήκες δεν ήταν ώριμες, ώστε να επιτύχει η επανάσταση στο Πήλιο. Αυτό ίσως εξηγεί και τη συμπεριφορά του Γαζή. Όμως η πολιτική εκτίμηση του Κωνσταντά δυστυχώς αποδείχθηκε ρεαλιστική. Ωστόσο, όταν στις 7 Μαΐου του 1821 ο Γαζής κήρυξε την επανάσταση στην πλατεία των Μηλεών, ο Κωνσταντάς κινητοποιήθηκε υπέρ του Αγώνα, δίπλα στο Γαζή και τον ακολούθησε<ref>{{harvnb|Λιάπης|2002|p=49-51-66}}</ref>. Του ανατέθηκε να μεταβεί στα Ψαρά και να ζητήσει βοήθεια για τους εξεγερθέντες Πηλιορείτες. Η βοήθεια όμως, που εγκρίθηκε από τη Βουλή των Ψαρών, δεν έφθασε έγκαιρα, καθώς στις 19 Ιουνίου 1821 οι Τούρκοι του Μαχμούτ Πασά Δράμαλη είχαν καταλάβει τις Μηλιές, είχαν κατασφάξει τους άοπλους επαναστάτες, και έκαψαν μάλιστα ένα μέρος της βιβλιοθήκης<ref name=":0">{{harvnb|Μουρτζανός|2009|p=44}}</ref>. Ο Κωνσταντάς, μετά την καταστολή της τοπικής επανάστασης, φεύγοντας από τα [[Ψαρά]] έφθασε στα [[Κύθηρα]]. Όταν όμως πληροφορείται πως ο [[Δημήτριος Υψηλάντης|Υψηλάντης]] και ο [[Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος | Μαυροκορδάτος]] βρίσκονταν στην Πελοπόννησο μετακινήθηκε κι αυτός στην Πελοπόννησο, όπου και συμμετείχε σε κυβερνητικές επιτροπές και Εθνοσυνελεύσεις. Εκπροσώπησε την περιοχή του στην [[Α΄ Εθνοσυνέλευση Επιδαύρου|Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου]], όπου και εκλέχθηκε μέλος του Βουλευτικού. Συμμετείχε και ως μέλος του [[Άρειος Πάγος της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδας|Αρείου Πάγου]]<ref>{{harvnb|Βερέμης|Κολιόπουλος|Μιχαηλίδης|2018|p=324}}</ref>, με πρόεδρο τον [[Θεόδωρος Νέγρης (πολιτικός)|Θεόδωρο Νέγρη]].Συμμετείχε και στη [[Β' Εθνοσυνέλευση Άστρους | Β' Εθνοσυνέλευση του Άστρους]]. Την 1/4/1823, στην 4η συνεδρία της Β΄ Εθνοσυνέλευσης, συγκροτήθηκε με τη συμμετοχή του Κωσταντά, εννεαμελής νομοπαρασκευαστική επιτροπή η οποία με πρότυπο το «Περί Εγκλημάτων και Ποινών» του ιταλού Τσέζαρε Μπεκαρία συνέταξε τον πρώτο ποινικό κώδικα των επαναστατημένων Ελλήνων με τίτλο «Περί Αμαρτημάτων και Ποινών» <ref>{{harvnb|Χατζής |2020|p=29}}</ref>>. Ο κώδικας αυτός, που έγινε αποδεκτός από το Βουλευτικό Σώμα και ως «Απανθισμα των Εγκληματικών», αναφέρεται και στο αναθεωρημένο Σύνταγμα του Άστρους. Η [[Β΄ Εθνοσυνέλευση Άστρους|Β΄ Εθνοσυνέλευση του Άστρους]] καθιέρωσε επίσης τον θεσμό του Εφόρου Παιδείας και στη θέση αυτή διόρισε το [[Θεόκλητος Φαρμακίδης | Θεόκλητο Φαρμακίδη]]. Όταν όμως ο Φαρμακίδης ανέλαβε καθήκοντα καθηγητή στην [[Ιόνιος Ακαδημία|Ιόνιο Ακαδημία]], το Βουλευτικό στις 25 Ιουλίου 1824 διόρισε ως Γενικό Έφορο της Παιδείας τον Κωνσταντά<ref>{{harvnb|Κούκκου|1975|p=587-589}}</ref>. Ως Έφορος Παιδείας (1824-1828) ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα στην ίδρυση σχολείων, εξεύρεση δασκάλων και διδακτικών βιβλίων, ταξιδεύοντας στην ηπειρωτική και νησιωτική χώρα. Συνέταξε έκθεση για των περί Παιδείας διατάξεων, καθώς και τον Κανονισμό των καθηκόντων του Εφόρου, ενώ αργότερα τις προτάσεις του για την παιδεία τις υπέβαλε και στον Καποδίστρια. Ως βουλευτής έκανε πρόταση, που εγκρίθηκε από το Βουλευτικό, να δοθεί εντολή στους επάρχους «''δια να συνάξουν τας αρχαιότητας''» στα σχολεία. Αυτό υπήρξε η απαρχή δημιουργίας του πρώτου Αρχαιολογικού Μουσείου του κράτους στην Αίγινα. Σημειωτέον, ότι ενώ είχε εκλεγεί να συμμετάσχει και στην Δ΄ Εθνοσυνέλευση, που έγινε στο Άργος το 1829, τελικά τον απέκλεισαν, όταν αποφασίστηκε οι κληρικοί να μη γίνονται δεκτοί ως αντιπρόσωποι. Ο Καποδίστριας τον κάλεσε να συμβάλει στη δημιουργία του Ορφανοτροφείου της [[Αίγινα | Αίγινας]] και αργότερα τον διόρισε στη διοικούσα επιτροπή του ιδρύματος, μαζί με τον Βιάρο Καποδίστρια και τον Λεόντιο Καμπάνη. Συμμετείχε στη διεύθυνση, στην οικονομική διαχείριση και στη διδασκαλία των περίπου 500 οικότροφων του Ορφανοτροφείου, όπου συγκεντρώθηκαν τα ορφανά των νεκρών του 21. Έμεινε στην Αίγινα περίπου 6 χρόνια (1828-1834) <ref>{{harvnb|Μουρτζανός|2009|p=60}}</ref>.
===Επιστροφή στις Μηλιές (1834-1844)===
Γραμμή 27:
Τρία χρόνια μετά τη δολοφονία του [[Ιωάννης Καποδίστριας | Καποδίστρια]], στα οποία ο Κωνσταντάς κατέβαλε απέλπιδες προσπάθειες για να συνεχισθεί η λειτουργία του Ορφανοτροφείου, μέχρι που συνάντησε και τον Όθωνα για αυτό το σκοπό, συνειδητοποίησε ότι η κυβέρνηση είχε αποφασίσει το κλείσιμο του Ορφανοτροφείου. Παραγκωνισμένος από τη διοίκηση του [[Όθων της Ελλάδας|Όθωνα]], συκοφαντημένος από τοπικούς παράγοντες και απογοητευμένος από τη μη αναγνώριση της προσφοράς του<ref>{{harvnb|Μουρτζανός|2009|p=265}}</ref>, αναγκάσθηκε να αναχωρήσει προς την τουρκοκρατούμενη τότε γενέτειρά του. Εκεί, εκτός των διδακτικών καθηκόντων του, ως επίτροπος του Μητροπολίτη Δημητριάδος στις Μηλιές, ανέλαβε και την επίλυση διαφορών οικογενειακού δικαίου<ref>{{harvnb|Μουρτζανός|2009|p=277}}</ref>. Αφοσιωμένος στο σημαντικότερο για τη ζωή του έργο, συνέχισε να διδάσκει πάντοτε αμισθί μέχρι το θάνατό του, στις 6 Αυγούστου 1844. Με τον θάνατό του, σταμάτησε να λειτουργεί και η [[Μηλιώτικη Σχολή]].
=Επίλογος=
== Εργογραφία ==▼
Διαπρεπής λόγιος, αλλά κυρίως δάσκαλος, ο Γρηγόριος Κωνσταντάς επιχείρησε να αναδείξει τη γενέτειρά του, τις [[Μηλιές Μαγνησίας|Μηλιές Πηλίου]], σε ελληνόφωνο εκπαιδευτικό κέντρο του καιρού του. Ανέπτυξε συγγραφική και εκδοτική δραστηριότητα, συμμετέχοντας ενεργά στην κοινή προσπάθεια πολλών εκ των συγχρόνων του Ελλήνων λογίων για την πνευματική πρόοδο της Πατρίδος. Υπηρέτησε την ιδέα ότι η Παιδεία μπορεί να αλλάξει τον άνθρωπο και την κοινωνία. Οι πολεμικές και κατόπιν οι πολιτικές συνθήκες δεν επέτρεψαν στον Κωνσταντά να ολοκληρώσει το εκπαιδευτικό του έργο και να αφήσει στην ιστορία το αποτύπωμά του ως εκσυγχρονιστής της εκπαίδευσης, όπως θα το επιθυμούσε και είχε τις ικανότητες να το επιτύχει. Εν τούτοις, πέραν από το πρωτοποριακό συγγραφικό και εκδοτικό του έργο, έδωσε λαμπρό παράδειγμα ανιδιοτελούς προσήλωσης στα ιδανικά του, συνέπειας, ταπεινοφροσύνης και φιλοπατρίας <ref>{{harvnb|Καρακάσης |2019|p=77-79}}</ref>.
* ''Γεωγραφία Νεωτερική'', Τυπ. Θωμά Τράττνερν, Βιέννη, 1791.
Γραμμή 61 ⟶ 65 :
== Πηγές ==
{{refbegin|2}}
*<ref>{{cite journal |last=Χατζής |first=Αριστείδης |title=Ο Ποινικός Κώδικας του1823 |journal=Η Καθημερινή |date=4 Οκτωβρίου 2020 |year=2020 |month=Οκτώβριος |pages=29 |accessdate=4 Οκτωβρίου 2020}}</ref>
*{{cite book<ref>{{cite book |last=Καρακάσης |first=Δημήτριος |title=Ιατροφιλόσοφοι, Συγγραφείς του 18ου αιώνα και η Ιατρική Θεωρία του Τζον Μπράουν |year=2019 |publisher=Εκδόσεις Αθαν. Αλτιντζή |location=Θεσσαλονίκη |isbn=978-960-9465-48-9 |pages=77-79}}</ref>
* {{cite book|last1=Μουρτζανός |first1=Θεμιστοκλής |title=Γρηγόριος Κωνσταντάς: βίος, έργο |publisher=Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) |year=2009 |url=http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/22994#page/1/mode/2up |pages=345 |ref=harv}}
* {{cite web|first1=Ευλαλία |last1=Αμυγδαλάκη |first2=Αγγελική |last2=Παρασκευοπούλου |url=http://www.lib.uoa.gr/katoptron/loadUserPersonBiography.do?personId=47 |title=Κωνσταντάς Γρηγόριος [1753(;), Μηλιές Πηλίου - 1844, Μηλιές Πηλίου |ref=harv}}
| |||