Γρηγόριος Κωνσταντάς: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο Γαζής, ως μέλος της Φιλικής Εταιρείας και οργανωτής της Επανάστασης στο Πήλιο, δεν εμπιστευόταν τον Κωνσταντά και όχι μόνο δεν τον μύησε στην Εταιρεία, αλλά τουναντίον απέφυγε να τον ενημερώσει για τα σχέδια της Φιλικής Εταιρείας. Ο Κωνσταντάς θεωρούσε ότι οι συνθήκες δεν ήταν ώριμες, ώστε να επιτύχει η επανάσταση στο Πήλιο. Αυτό ίσως εξηγεί και τη συμπεριφορά του Γαζή. Όμως η πολιτική εκτίμηση του Κωνσταντά δυστυχώς αποδείχθηκε ρεαλιστική. Ωστόσο, όταν στις 7 Μαΐου του 1821 ο Γαζής κήρυξε την επανάσταση στην πλατεία των Μηλεών, ο Κωνσταντάς κινητοποιήθηκε υπέρ του Αγώνα, δίπλα στο Γαζή και τον ακολούθησε<ref>{{harvnb|Λιάπης|2002|p=49-51-66}}</ref>. Του ανατέθηκε να μεταβεί στα Ψαρά και να ζητήσει βοήθεια για τους εξεγερθέντες Πηλιορείτες. Η βοήθεια όμως, που εγκρίθηκε από τη Βουλή των Ψαρών, δεν έφθασε έγκαιρα, καθώς στις 19 Ιουνίου 1821 οι Τούρκοι του Μαχμούτ Πασά Δράμαλη είχαν καταλάβει τις Μηλιές, είχαν κατασφάξει τους άοπλους επαναστάτες, και έκαψαν μάλιστα ένα μέρος της βιβλιοθήκης<ref name=":0">{{harvnb|Μουρτζανός|2009|p=44}}</ref>. Ο Κωνσταντάς, μετά την καταστολή της τοπικής επανάστασης, φεύγοντας από τα [[Ψαρά]] έφθασε στα [[Κύθηρα]]. Όταν όμως πληροφορείται πως ο [[Δημήτριος Υψηλάντης|Υψηλάντης]] και ο [[Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος | Μαυροκορδάτος]] βρίσκονταν στην Πελοπόννησο μετακινήθηκε κι αυτός στην Πελοπόννησο, όπου και συμμετείχε σε κυβερνητικές επιτροπές και Εθνοσυνελεύσεις. Εκπροσώπησε την περιοχή του στην [[Α΄ Εθνοσυνέλευση Επιδαύρου|Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου]], όπου και εκλέχθηκε μέλος του Βουλευτικού. Συμμετείχε και ως μέλος του [[Άρειος Πάγος της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδας|Αρείου Πάγου]]<ref>{{harvnb|Βερέμης|Κολιόπουλος|Μιχαηλίδης|2018|p=324}}</ref>, με πρόεδρο τον [[Θεόδωρος Νέγρης (πολιτικός)|Θεόδωρο Νέγρη]]. Συμμετείχε και στη [[Β' Εθνοσυνέλευση Άστρους | Β' Εθνοσυνέλευση του Άστρους]]. Την 1/4/1823, στην 4η συνεδρία της Β΄ Εθνοσυνέλευσης, συγκροτήθηκε με τη συμμετοχή του Κωσταντά, εννεαμελής νομοπαρασκευαστική επιτροπή η οποία με πρότυπο το «Περί Εγκλημάτων και Ποινών» του ιταλού Τσέζαρε Μπεκαρία συνέταξε τον πρώτο ποινικό κώδικα των επαναστατημένων Ελλήνων με τίτλο «Περί Αμαρτημάτων και Ποινών» <ref>{{harvnb|Χατζής |2020|p=29}}</ref>>. Ο κώδικας αυτός, που έγινε αποδεκτός από το Βουλευτικό Σώμα και ως «Απανθισμα των Εγκληματικών», αναφέρεται και στο αναθεωρημένο Σύνταγμα του Άστρους. Η [[Β΄ Εθνοσυνέλευση Άστρους|Β΄ Εθνοσυνέλευση του Άστρους]] καθιέρωσε επίσης τον θεσμό του Εφόρου Παιδείας και στη θέση αυτή διόρισε το [[Θεόκλητος Φαρμακίδης | Θεόκλητο Φαρμακίδη]]. Όταν όμως ο Φαρμακίδης ανέλαβε καθήκοντα καθηγητή στην [[Ιόνιος Ακαδημία|Ιόνιο Ακαδημία]], το Βουλευτικό στις 25 Ιουλίου 1824 διόρισε ως Γενικό Έφορο της Παιδείας τον Κωνσταντά<ref>{{harvnb|Κούκκου|1975|p=587-589}}</ref>. Ως Έφορος Παιδείας (1824-1828) ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα στην ίδρυση σχολείων, εξεύρεση δασκάλων και διδακτικών βιβλίων, ταξιδεύοντας στην ηπειρωτική και νησιωτική χώρα. Συνέταξε έκθεση για των περί Παιδείας διατάξεων, καθώς και τον Κανονισμό των καθηκόντων του Εφόρου, ενώ αργότερα τις προτάσεις του για την παιδεία τις υπέβαλε και στον Καποδίστρια. Ως βουλευτής έκανε πρόταση, που εγκρίθηκε από το Βουλευτικό, να δοθεί εντολή στους επάρχους «''δια να συνάξουν τας αρχαιότητας''» στα σχολεία. Αυτό υπήρξε η απαρχή δημιουργίας του πρώτου Αρχαιολογικού Μουσείου του κράτους στην Αίγινα. Σημειωτέον, ότι ενώ είχε εκλεγεί να συμμετάσχει και στην Δ΄ Εθνοσυνέλευση, που έγινε στο Άργος το 1829, τελικά τον απέκλεισαν, όταν αποφασίστηκε οι κληρικοί να μη γίνονται δεκτοί ως αντιπρόσωποι. Ο Καποδίστριας τον κάλεσε να συμβάλει στη δημιουργία του Ορφανοτροφείου της [[Αίγινα | Αίγινας]] και αργότερα τον διόρισε στη διοικούσα επιτροπή του ιδρύματος, μαζί με τον Βιάρο Καποδίστρια και τον Λεόντιο Καμπάνη. Συμμετείχε στη διεύθυνση, στην οικονομική διαχείριση και στη διδασκαλία των περίπου 500 οικότροφων του Ορφανοτροφείου, όπου συγκεντρώθηκαν τα ορφανά των νεκρών του 21. Έμεινε στην Αίγινα περίπου 6 χρόνια (1828-1834) <ref>{{harvnb|Μουρτζανός|2009|p=60}}</ref>.