Αυλώνας Μεσσηνίας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''Αυλώνας''',<ref name="dimostrifylias">[http://www.dimostrifylias.gr/dimos/dimotikes-enotites/dimotiki-enotita-avlonos 2) Δ.Κ. Αυλώνος: Ο Αυλών] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171004000442/http://www.dimostrifylias.gr/dimos/dimotikes-enotites/dimotiki-enotita-avlonos |date=2017-10-04 }}, από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του [[Δήμος Τριφυλίας|Δήμου Τριφυλίας]].</ref> αναφερόμενος επίσημα ως ο '''Αυλών''' και παλαιότερα ως το '''Καραμουσταφά''' ή ο '''Καραμουσταφάς''', είναι ορεινός οικισμός κοντά στο [[Σιδηρόκαστρο Μεσσηνίας|Σιδηρόκαστρο]] και υπάγεται διοικητικά στον [[Δήμος Τριφυλίας|Δήμο Τριφυλίας]], του [[Νομός Μεσσηνίας|Νομού Μεσσηνίας]].

Ο ''Αυλώνας'' βρίσκεται περίπου 24 χιλιόμετρα προς τα βορειοανατολικά της Κυπαρισσίας και περίπου 5,5 χιλιόμετρα βορειοανατολικά από το [[Σιδηρόκαστρο Μεσσηνίας|Σιδηρόκαστρο]]. Έχει υψόμετρο 589<ref name="buk">[http://buk.gr/el/poli-perioxi/aylonas-0 Αυλώνας], από την ιστοσελίδα: buk.gr</ref><ref>[http://moriasnow.gr/oikismos/aylon Αυλώνα], από την ιστοσελίδα: moriasnow.gr.</ref> μέτρα και απέχει 15 περίπου χιλιόμετρα από τις ακτές του [[Ιόνιο Πέλαγος|Ιονίου Πελάγους]]. Κοντά στον Αυλώνα, προς τα βορειοανατολικά του, βρίσκεται επίσης η [[Καλίτσαινα Μεσσηνίας|Καλίτσαινα]] σε απόσταση 2,5 περίπου χιλιομέτρων.

Ο ''Αυλών'', ήταν αρχαία [[Αρχαία Μεσσηνία|μεσσηνιακή]] [[Πόλις|πόλη]] την οποία αναφέρουν οι [[Παυσανίας]],<ref>[[Παυσανίας]], «Ἑλλάδος περιήγησις», [[s:Ελλάδος περιήγησις/Μεσσηνιακά|«Μεσσηνιακά», IV.36.7]]: [...] "ἀφικομένων δὲ ἐς Κυπαρισσιὰς ἐκ Πύλου σφίσι πηγὴ ὑπὸ τῇ πόλει πλησίον θαλάσσης ἐστί: ῥυῆναι δὲ Διονύσῳ τὸ ὕδωρ λέγουσι θύρσῳ πλήξαντι ἐς τὴν γῆν, καὶ ἐπὶ τούτῳ Διονυσιάδα ὀνομάζουσι τὴν πηγήν. ἔστι δὲ καὶ Ἀπόλλωνος ἐν Κυπαρισσιαῖς ἱερὸν καὶ Ἀθηνᾶς ἐπίκλησιν Κυπαρισσίας. ἐν δὲ '''Αὐλῶνι''' καλουμένῳ ναὸς Ἀσκληπιοῦ καὶ ἄγαλμά ἐστιν Αὐλωνίου: κατὰ τοῦτο ὁ ποταμὸς ἡ Νέδα μεταξὺ τῆς τε Μεσσηνίας ἤδη καὶ τῆς Ἠλείας διέξεισιν". [...].</ref> [[Στράβων]] και [[Ξενοφών]]. Κανείς όμως, παλαιότερα, δεν είχε εξακριβώσει επακριβώς αν ήταν η σχετική τοποθεσία της πόλης αυτής κοντά στο χωριό,<ref>Dana Facaros, Linda Theodorou, "[https://books.google.gr/books?id=Z8JuHsGn2PEC&dq=%CE%9A%CE%B1%CF%81%CE%B1+%CE%BC%CE%BF%CF%85%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%86%CE%AC+%CE%9A%CF%85%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%83%CE%AF%CE%B1&hl=el&source=gbs_navlinks_s Peloponnese and Athens]{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }}", New Holland Publishers, 2008, ISBN 1860113966, ISBN 9781860113963, [https://books.google.gr/books?id=Z8JuHsGn2PEC&pg=PA261&dq=%CE%9A%CE%B1%CF%81%CE%B1+%CE%BC%CE%BF%CF%85%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%86%CE%AC+%CE%9A%CF%85%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%83%CE%AF%CE%B1&hl=el&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=%CE%9A%CE%B1%CF%81%CE%B1%20%CE%BC%CE%BF%CF%85%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%86%CE%AC%20%CE%9A%CF%85%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%83%CE%AF%CE%B1&f=false σελ. 261, South of the Neda Gorge]{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }}.</ref> στο οποίο δόθηκε παρόλα αυτά, το 1922, η ονομασία της, προς τιμήν, της αρχαίας πόλης. Σύμφωνα με νεότερες έρευνες η τοποθεσία του ''Αρχαίου Αυλώνα'', τοποθετείται σήμερα, κατά πολύ δυτικότερα του χωριού, κοντά στους οικισμούς [[Βουνάκι Μεσσηνίας|Βουνάκι]], [[Αγιαννάκης Μεσσηνίας|Αγιαννάκη]] και [[Άνω Καλό Νερό Μεσσηνίας|Άνω Καλό Νερό]]. Ο αρχαίος ''Αυλών'', τοποθετείται συνεπώς δυτικότερα από το σημερινό χωριό, στο σημείο που έχει χαρακτηριστεί ως ο ''Αρχαιολογικός χώρος στο Βουνάκι'', μαζί με την παράκτια και τη θαλάσσια περιοχή.<ref name="listedmonuments1">[http://listedmonuments.culture.gr/monument.php?code=14304 Αρχαιολογικός Χώρος στην περιοχή Βουνάκι], [http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=18845&v17= ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ07/44205/1920/16-11-1987 - ΦΕΚ 714/Β/10-12-1987], [...] Κήρυξη του λόφου Βουνάκι περιοχής Αηγιαννάκη Μεσσηνίας ως αρχαιολογικού χώρου: "Για την αποτελεσματικότερη προστασία των αρχαιοτήτων της περιοχής, κηρύσσουμε ως αρχαιολογικό χώρο τον λόφο Βουνάκι, στον Αηγιαννάκη Μεσσηνίας, σύμφωνα με το απόσπασμα χάρτη που συνοδεύει την Απόφαση, δεδομένου ότι στην περιοχή έχουν εντοπισθεί λείψανα οχύρωσης, θεμέλια από σπίτια και πιστεύεται πως στη θέση αυτή τοποθετείται ο αρχαίος Αυλών, που αναφέρει ο Παυσανίας (Παυσανίας, Μεσσηνιακά σελ.210, σημ.3)." [...], σύμφωνα με το [http://listedmonuments.culture.gr/ Διαρκή Κατάλογο των Κηρυγμένων Αρχαιολογικών χώρων και Μνημείων της Ελλάδος], της Διεύθυνσης Εθνικού Αρχείου Μνημείων του [[Υπουργείο Πολιτισμού|Υπουργείου Πολιτισμού]].</ref><ref name="listedmonuments2">[http://listedmonuments.culture.gr/monument.php?code=14304 Αρχαιολογικός Χώρος στην περιοχή Βουνάκι], [http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=19049&v17= ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/61816/3642π.ε./12-1-1998 - ΦΕΚ 106/Β/12-2-1998], [...] Κήρυξη θαλάσσιου αρχαιολογικού χώρου στην περιοχή Βουνάκι στον Άγιο Γιαννάκη Μεσσηνίας: "Κηρύσσουμε ως αρχαιολογικό χώρο,την θαλάσσια έκταση στην περιοχή "Βουνάκι", Αη Γιαννάκη Μεσσηνίας, για την καλύτερη προστασία της παράκτιας Ζώνης του ήδη κηρυγμένου αρχ/κού χώρου της περιοχής." [...], σύμφωνα με το [http://listedmonuments.culture.gr/ Διαρκή Κατάλογο των Κηρυγμένων Αρχαιολογικών χώρων και Μνημείων της Ελλάδος], της Διεύθυνσης Εθνικού Αρχείου Μνημείων του [[Υπουργείο Πολιτισμού|Υπουργείου Πολιτισμού]].</ref> Έκεί υπάρχουν ευρήματα λειψάνων αρχαίας οχύρωσης και αρχαία οικοδομικά κατάλοιπα.<ref>[http://www.dimostrifylias.gr/episkeptes/arxaiologikoi-xoroi Αρχαιολογικοί Χώροι], από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του [[Δήμος Τριφυλίας|Δήμου Τριφυλίας]].</ref><ref name="listedmonuments3">[http://listedmonuments.culture.gr/monument.php?code=14304 Αρχαιολογικός Χώρος στην περιοχή Βουνάκι], [http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=18302&v17= ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ07/19860/1119/29-4-1997 - ΦΕΚ 407/Β/20-5-1997], [...] "Καθορισμός ζώνης Α προστασίας αρχαιολογικού χώρου του λόφου "Βουνάκι" περιοχή Άη-Βουνάκη Μεσσηνίας - Χρήσεις γης εντός Ζώνης Α - Οριοθέτησης Ζώνης Β Προστασίας." [...], σύμφωνα με το [http://listedmonuments.culture.gr/ Διαρκή Κατάλογο των Κηρυγμένων Αρχαιολογικών χώρων και Μνημείων της Ελλάδος], της Διεύθυνσης Εθνικού Αρχείου Μνημείων του [[Υπουργείο Πολιτισμού|Υπουργείου Πολιτισμού]].</ref>

Η νεότερη ονομασία του χωριού ως ο ''Αυλών'' ([[Γραμματικό γένος|αρσενικό γένος]]), προέρχεται από την παλαιότερη ιστορικά υπόθεση ότι στην ευρύτερη περιοχή του χωριού, πιθανώς βρισκόταν η αρχαία μεσσηνιακή πόλη γνωστή ως ο ''Αυλών''. Κατά καιρούς, ανεπίσημα, το χωριό αναφέρεται εσφαλμένα σε διάφορες πηγές-αναφορές και ως η ''Αυλώνα'' ([[Γραμματικό γένος|θηλυκό γένος]]).

Την εποχή της Ενετοκρατίας αναφερόταν ως ''Καρά Μουσταφά'' (Carà Mustafà). Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των [[Βενετοί|Βενετών]] Προνοητών της [[Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας|Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας]], οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο.<ref>Κωνσταντίνος Ντόκος, "[https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/esperia/article/viewFile/2008/1852.pdf BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160606185621/http://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/esperia/article/viewFile/2008/1852.pdf |date=2016-06-06 }}", [https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/esperia/article/view/2008 "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1], DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993, σελ. 115 (Territorio d' Arcadia - Carà Mustafà), p. 131 (Messenia - Arcadia).</ref> Το χωριό ''Καρά Μουσταφά'' (Carà Mustafà), ανήκε, το 1689, στην επαρχία της Αρκαδίας (ή Αρκαδιάς, δηλαδή την περιοχή της σημερινής Κυπαρισσίας), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης). Αναφερόταν επίσης σε διάφορες αναφορές με τις ονομασίες το ''Καρα-μουσταφά'' ή το ''Καραμουσταφά'' ή το ''Καραμούσταφα'' ή ο ''Καραμουσταφάς''.

Το ''Καρα-μουσταφά'' προσαρτήθηκε αρχικά στον παλαιό Δήμο Αυλώνος το 1835<ref>21-04-1835</ref><ref>[https://www.eetaa.gr/index.php?tag=oikmet_details&id=13666 Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Καραμουσταφάς (Μεσσηνίας)], από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr</ref><ref>[https://www.eetaa.gr/index.php?tag=dkmet_details&id=90417 Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Αυλώνος (Μεσσηνίας)], από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr</ref> και παρέμεινε σε αυτόν ως το 1912 που ο δήμος καταργήθηκε. Το χωριό αναφέρεται, το [[1853]], επίσης σαν ''Καραμουσταφά'' στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του [[Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής|Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή]], ως χωριό του Δήμου Αυλώνος της [[Επαρχία Τριφυλίας|Επαρχίας Τριφυλίας]] με πληθυσμό 315 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851.<ref name="JRagav">[[Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής|Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή]], ''[http://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?rec=/metadata/a/d/6/metadata-91-0000023.tkl&do=244393_02.pdf&pageno=291&width=841&height=595&maxpage=368&lang=el Τα Ελληνικά]'', Εν Αθήναις, 1853, τόμος δεύτερος, σ. 582.</ref> Έδρα του Δήμου Αυλώνος τότε, βάση της ίδιας πηγής, ήταν το χωριό [[Σιδηρόκαστρο Μεσσηνίας|Σιδηρόκαστρον]]. Το 1899 το χωριό μεταφέρεται από το Νομό Μεσσηνίας και υπάγεται στον [[Νομός Τριφυλίας|Νομό Τριφυλίας]],<ref>[https://www.eetaa.gr/metaboles/fek/1899/fek_136a_1899.pdf ΦΕΚ 136Α - 08/07/1899].</ref> για μια περίπου δεκαετία, ως το 1909, που επανέρχεται ξανά στον Νομό Μεσσηνίας,<ref>[https://www.eetaa.gr/metaboles/fek/1909/fek_282a_1909.pdf ΦΕΚ 282Α - 04/12/1909].</ref> ως οικισμός της [[Επαρχία Τριφυλίας|Επαρχίας Τριφυλίας]]. Το 1912 ο ''Καραμουσταφάς'' προσαρτάται και γίνεται έδρα στην ''Κοινότητα Καραμουσταφά'',<ref>[https://www.eetaa.gr/metaboles/fek/1912/fek_262a_1912.pdf ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912].</ref><ref>[https://www.eetaa.gr/index.php?tag=dkmet_details&id=181 Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών Κ. Καραμουσταφά (Μεσσηνίας)], από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr</ref> στην οποία εντάσσονται και οι οικισμοί ''Καλλίσταινα'' ([[Καλίτσαινα Μεσσηνίας|Καλίτσαινα]]) και ''Σκλαβέϊκα'' ([[Πτέρη Μεσσηνίας|Πτέρη]]). Το 1916 προσαρτάται στην κοινότητα αυτή και το ''Τρουκάκι'' ([[Πανόραμα Μεσσηνίας|Πανόραμα]]), ενώ το 1922 ο ''Καραμουσταφάς'' και η κοινότητά του μετονομάζονται σε ''Αυλών'' και ''Κοινότητα Αυλώνος'' αντίστοιχα. Το χωριό παρέμεινε έδρα της ομώνυμης κοινότητας (με τις αλλαγές στην ονομασία του χωριού και της κοινότητας), από το 1912 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του [[Σχέδιο Καποδίστριας|σχεδίου «Καποδίστριας»]], ο Αυλών υπήχθη στον κατηργημένο [[Δήμος Αυλώνα Μεσσηνίας|Δήμο Αυλώνα Μεσσηνίας]],<ref>[https://www.eetaa.gr/index.php?tag=dkmet_details&id=6894 Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Αυλώνα (Μεσσηνίας)], από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr</ref> <ref>[https://www.eetaa.gr/metaboles/fek/1997/fek_244a_1997.pdf ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997].</ref> ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του [[Σχέδιο Καλλικράτης|σχεδίου «Καλλικράτης»]] ο Αυλών ανήκει πλέον στον νέο [[Δήμος Τριφυλίας|Δήμο Τριφυλίας]].<ref name="dimostrifylias"/><ref>[https://www.eetaa.gr/metaboles/fek/2010/fek_87a_2010.pdf ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010].</ref><ref name="dimostrifylias"/> Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το [[Πρόγραμμα Καλλικράτης]] με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων [[Δήμος Αετού Μεσσηνίας|Αετού]], [[Δήμος Αυλώνα Μεσσηνίας|Αυλώνος]], [[Δήμος Γαργαλιάνων|Γαργαλιάνων]], [[Δήμος Κυπαρισσίας|Κυπαρισσίας]], [[Δήμος Φιλιατρών|Φιλιατρών]] και την [[κοινότητα Τριπύλας]]. Ο Αυλών σήμερα είναι η έδρα της ''Τοπικής Κοινότητας του Αυλώνος'' του ''Δήμου Τριφυλίας'',<ref name="dimostrifylias"/> στην οποία υπάγονται επίσης οι οικισμοί [[Πανόραμα Μεσσηνίας|Πανόραμα]] και [[Πτέρη Μεσσηνίας|Πτέρη]].

Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια, την πλατεία με τον αιωνόβιο πλάτανο,<ref name="Neda1"/> στο νοτιοδυτικό μέρος της οποίας βρίσκεται το ''Μνημείο των πεσόντων υπέρ πατρίδος'' και η προτομή του γιατρού και αγωνιστή της [[Εθνική Αντίσταση (Ελλάδα)|Εθνικής Αντίστασης]] Παναγιώτη Θ. Κανελλόπουλου (1906–1979),<ref>"[http://www.avlona-messinias.gr/index.php/2-uncategorised/61-2014-06-22-16-16-49 Μνημείο των πεσόντων υπέρ πατρίδος] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170818030351/http://www.avlona-messinias.gr/index.php/2-uncategorised/61-2014-06-22-16-16-49 |date=2017-08-18 }}", από την ιστοσελίδα: www.avlona-messinias.gr</ref> το παλαιό Δημοτικό Σχολείο και το ''Πολιτιστικό Λαογραφικό Κέντρο Αυλώνος'', υπάρχει η εκκλησία του χωριού, ο ''Ιερός Ναός του [[Άγιος Γεώργιος|Αγίου Γεωργίου]]'', ο οποίος χτίστηκε το 1831<ref>Αμβροσίου Καρατζά, name="Neda1">"[http://www.avlona-messinias.gr/imagesindex.php/PDF2-WORDuncategorised/Agios_Gergios.pdf13-2014-06-19-10-38-42 ΟΝέδα: ΙερόςΗ Ναόςφύση Αγίουσε Γεωργίου Αυλώνοςέξαρση] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/2017080815595020170821100644/http://www.avlona-messinias.gr/imagesindex.php/PDF2-WORDuncategorised/Agios_Gergios.pdf13-2014-06-19-10-38-42 |date=2017-08-0821 }}", (pdf)αναδημοσίευση του άρθρου της 18/04/2008, απότης τηνεφημερίδας [[Τα Νέα]], στην ιστοσελίδα: www.avlona-messinias.gr</ref><ref>Αμβροσίου Καρατζά, name="Neda1">"[http://www.avlona-messinias.gr/index.phpimages/2PDF-uncategorisedWORD/13-2014-06-19-10-38-42Agios_Gergios.pdf Νέδα:Ο ΗΙερός φύσηΝαός σεΑγίου έξαρσηΓεωργίου Αυλώνος] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/2017082110064420170808155950/http://www.avlona-messinias.gr/index.phpimages/2PDF-uncategorisedWORD/13-2014-06-19-10-38-42Agios_Gergios.pdf |date=2017-08-2108 }}", αναδημοσίευση του άρθρου της 18/04/2008(pdf), τηςαπό εφημερίδας [[Τα Νέα]], στηντην ιστοσελίδα: www.avlona-messinias.gr</ref> και υπάγεται στην [[Ιερά Μητρόπολις Τριφυλίας και Ολυμπίας|Ιερά Μητρόπολη Τριφυλίας και Ολυμπίας]]. Υπάρχει επίσης το εκκλησάκι της [[Παναγία]]ς, στην ''Λώζενα''. Στην είσοδο του χωριού βρίσκεται επίσης η προτομή του ιδρυτή των [[Μινιόν (κατάστημα)|πολυκαταστημάτων "ΜΙΝΙΟΝ"]] [[Γιάννης Γεωργάκας|Γιάννη Δ. Γεωργακά]] (1913–2002), ο οποίος καταγόταν από τον Αυλώνα και διετέλεσε επίσης πρώτος πρόεδρος του Δ.Σ. του "Συλλόγου Αυλωνιτών της Αθήνας".<ref>"[http://www.avlona-messinias.gr/index.php/2-uncategorised/62-2014-06-22-16-17-41 Η προτομή του Γιάννη Δ. Γεωργακά] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170722233544/http://www.avlona-messinias.gr/index.php/2-uncategorised/62-2014-06-22-16-17-41 |date=2017-07-22 }}", από την ιστοσελίδα: www.avlona-messinias.gr</ref> Στο χωριό πραγματοποιούν διάφορα πολιτιστικά δρώμενα ο "Σύλλογος Αυλωνιτών Τριφυλίας" και ο "Πολιτιστικός Λαογραφικός Σύλλογος Αυλώνος".

* [[Βασίλης Παναγιωτόπουλος]], "[httphttps://www.biblionet.gr/booktitleinfo/?titleid=46386/Παναγιωτόπουλος,_Βασίλης,_ιστορικός/ομότιμος_διευθυντής_ΕΙΕ/Πληθυσμός_και_οικισμοί_της_Πελοποννήσου Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας]", Σειρά: Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας, μετάφραση: Χριστίνα Αγριαντώνη, επιμέλεια: Αγγελική Κόκκου, έκδοση: Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος - Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1985, 2η έκδοση: 1987.

* [[Σπυρίδων Λάμπρος]], «[https://web.archive.org/web/20151209023340/http://pc-3.lib.uoi.gr:8080/jspui/bitstream/123456789/HASH01db1fac99f08bf969c89a4b/1/doc.pdf Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών]», [https://web.archive.org/web/20171106142650/http://pc-3.lib.uoi.gr:8080/jspui/handle/123456789/HASH01db1fac99f08bf969c89a4b Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος], Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την ''Ψηφιακή Βιβλιοθήκη'' του [[Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων|Πανεπιστημίου Ιωαννίνων]].