Παύλος Μελάς: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Αν και ο Μελάς ήταν ιδανικός για το έργο της προώθησης του [[Μακεδόνες (Έλληνες)|ελληνισμού]] στη Μακεδονία, τα άμεσα αποτελέσματα της δράσης του ως οπλαρχηγού ήταν πενιχρά.<ref>{{harvnb|Gounaris|2005|p=37, σημ. 21}}.</ref> Ο θάνατος του, όμως, κατά το πρότυπο του παραδοσιακού «παλληκαριού», σε μια περίοδο κατά την οποία ο τακτικός στρατός θεωρούνταν άνευ αξίας, ενώ οι άτακτοι πολεμιστές ο αληθινός "στρατός του έθνους", κατέστησε το Μελά μέλος του ελληνικού εθνικού πανθέου, συγκλόνισε την κοινή γνώμη της εποχής, εξώθησε πολλούς εθελοντές να ακολουθήσουν το παράδειγμά του και κατέστησε αδύνατο για τις ελληνικές κυβερνήσεις να παραβλέψουν την [[Μακεδονικό ζήτημα|υπόθεση της Μακεδονίας]].<ref>{{harvnb|Koliopoulos|Veremis|2010|p=64}}, {{harvnb|Koliopoulos|Veremis|2002|p=212-3}}.</ref> Το 1907 ο Ίωνας Δραγούμης δημοσίευσε με το ψευδώνυμο "Ίδας" το βιβλίο ''Μαρτύρων και ηρώων αίμα'', όπου διηγείται την πορεία και τη δράση του Μελά στη Μακεδονία.<ref>{{cite web|url=https://www.biblionet.gr/titleinfo/?titleid=136037 | title=.:BiblioNet : Μαρτύρων και ηρώων αίμα / Δραγούμης, Ίων, 1878-1920|accessdate=2020-03-19}}</ref> Ήδη πριν την ένταξη της Μακεδονίας στο ελληνικό κράτος, ο Μελάς έγινε εθνικός ήρωας και σύμβολο του Μακεδονικού Αγώνα.<ref name="KostopoulosGuerreCivileMacedonienne"/> Η φωτογραφία του Μελά με αντάρτικη περιβολή, μαζί με τον πίνακα που την ίδια χρονιά φιλοτέχνησε με βάση αυτήν ο [[Γεώργιος Ιακωβίδης]], έγινε το γνωστότερο και μακροβιότερο σύμβολο του [[Μακεδονικός Αγώνας|Μακεδονικού Αγώνα]]. Κατά τον ιστορικό Βασίλη Γούναρη, η ιστορία και η σημασία της φωτογραφίας αυτής «είναι το καλύτερο παράδειγμα της απόστασης που χωρίζει τη συμβολική, σχεδόν μυθική, σημασία του Μακεδονικού αγώνα από την ιστορία του».<ref name="Γούναρης-φωτο"/> Σε συνθήκες μυστικότητας ο [[Καστοριά|Καστοριανός]] φωτογράφος [[Λεωνίδας Παπάζογλου]] φωτογράφησε το στεφανωμένο τάφο του Μελά και οι παραχθείσες εικόνες αναπαρήχθησαν στον ελληνικό τύπο και κατόπιν ως [[καρτ ποστάλ]].<ref>{{cite book|last=Stathatos|first=John|title=Camera Graeca: Photographs, Narratives, Materialities|chapter=The Tree-way Mirror: Photography as Record, Mirror and Model of Greek National Identity|location=Λονδίνο|year=2016|publisher=Routledge|editor=Philip Carabott |editor2=Yannis Hamilakis |editor3=Eleni Papargyriou|page=34}}</ref> Ως εθνομάρτυρας και σύμβολο του Μακεδονικού Αγώνα, ο Μελάς εικονίστηκε με την ενδυμασία του Μακεδονομάχου και από το ζωγράφο [[Θεόφιλος Χατζημιχαήλ|Θεόφιλο]].<ref>{{harvnb|Karakasidou|2004|p=204}}</ref>