Κωνσταντίνος Κανάρης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο Κανάρης θεώρησε ότι έπρεπε να επιτεθεί άμεσα γιατί ήταν τέτοια η διάταξη των αιγυπτιακών πλοίων που με τον άνεμο ο οποίος φυσούσε, θα υφίσταντο πανωλεθρία σε μια επίθεση με πυρπολικά. Εξαπατώντας τον πιλότο, ύψωσε [[Ρωσία|ρωσική]] σημαία και μπήκε μόνος του στο λιμάνι. Προσπάθησε να πλησιάσει τον εχθρικό στόλο αλλά ο άνεμος έπεσε ξαφνικά, οπότε άρχισε να κόβει βόλτες μέσα στο λιμάνι, προσπαθώντας να φθάσει στον μυχό. Όταν βρέθηκε δίπλα στο [[Εθνικό Ναυτικό (Γαλλία)|γαλλικό πολεμικό]] «Μέλισσα», κατάλαβε ότι είχε γίνει αντιληπτός. Έβαλε λοιπόν φωτιά στο πυρπολικό, μπήκε με τους ναύτες του στη βάρκα διαφυγής και προσπάθησε να βγει απ' το λιμάνι. Το πλήρωμα της «Μέλισσας» άρχισε να πυροβολεί και το πυρπολικό και τη βάρκα του Κανάρη. Ο άνεμος δυνάμωσε και το πυρπολικό, καιόμενο, πλησίασε τον αιγυπτιακό στόλο απειλητικά. Ο πλοίαρχος Αργκύς, κυβερνήτης της «Μέλισσας» έγραψε στην έκθεσή του: «''Εάν το πλοίον αυτό προσκολλάτε κατά κακήν μοίραν εις την φρεγάταν της πρωτοπορίας, η σύγχυσις ήθελε εμπέσει εις τον υπόλοιπον στόλον, τα δε άλλα δύο πυρπολικά ήθελον προσδράμει, προσβάλλοντα έτερα πλοία. Η καταστροφή θα ήτο τρομερά, ολοκληρωτική δε η νίκη των Ελλήνων. Αλλ' η Μέλισσα κατά κάποιον τρόπο τους παρημπόδισε''». Ο Κανάρης, ενώ έβαλλαν εναντίον του και από τα πλοία και από παράκτια πυροβολεία, κατάφερε να διαφύγει και να φθάσει στον ελληνικό στόλο, ο οποίος είχε ήδη υψώσει [[Ελλάδα|ελληνική]] σημαία. Ο Μωχάμετ Άλη πήρε μερικά πλοία και κυνήγησε τους Έλληνες μέχρι τις ακτές της Καραμανίας[[Καραμανία]]ς χωρίς αποτέλεσμα.

Το ότι ο στόχος δεν επετεύχθη δεν οφείλεται σε λάθος του Κανάρη και ούτε μειώνει το μεγαλείο του εγχειρήματος. Οι επαναστατημένοι Έλληνες θεώρησαν την πράξη του Κανάρη πλήρη τόλμης και πατριωτισμού αλλά κάποιοι [[Ευρώπη|Ευρωπαίοι]] δυσαρεστήθηκαν και την είδαν σαν αχαρακτήριστη [[Πειρατεία|πειρατική]] πράξη λόγω της χρήσης ξένης σημαίας υπό επισήμου καταδρομέως. Η αγγλόφιλη «Εφημερίς της Ύδρας», σε μια εποχή που υπήρχαν διαμάχες για το ζήτημα της βασιλικής υποψηφιότητας (κάθε μεγάλη δύναμη ήθελε ο νέος βασιλιάς των Ελλήνων να προέρχεται από τον δικό της βασιλικό οίκο) κατηγόρησε τους Γάλλους επειδή ο φιλοτουρκισμός τους έγινε αιτία να ματαιωθεί ένα μεγάλο απελευθερωτικό εγχείρημα.

Tο πραγματικό όνομα του Κανάρη ήταν Κωνσταντής Νικολάου Σπηλιωτέας.<ref name=gatopoulos>Δημήτριος Γατόπουλος, ''Τα απομνημονεύματα του Κανάρη'', 1937</ref> Η ετυμολογία του ονόματός του κατά μίαν άποψη προέρχεται από τη λέξη ''καρνάγιο'' ([[ιταλικά]]: ''carenaggio'' = ναυπηγείο).<ref>Με την ίδια μέθοδο, στα Ψαρά «''μετωνομάσθη ο γνωστός πυρπολητής Ιωάννης Δημουλίτσας εις Πατατούκον''», Δημήτριος Γατόπουλος, 1937</ref> Υπάρχει όμως και δεύτερη εκδοχή. Κατά το ημερολόγιο του γιου του, πυρπολητή Αριστείδη Κ. Κανάρη, «''…απεκλήθη ο πατήρ μου Κάν-Άρης ή Κανάρης, λόγω του μειλιχίου και σώφρονος χαρακτήρος του, διότι αν και ριψοκίνδυνος, πολεμικός και αποφασιστικός, ενήργει πάντοτε κατόπιν περισκέψεως…''». Η τρίτη εκδοχή, είναι να προέρχεται το επώνυμο από το καναρίνι, λόγω του μειλίχιου χαρακτήρα του.

Ως προς τη χρονολογία και τον τόπο γέννησης του Κανάρη, υφίστανται σημαντικές διαφορές. Κατά μία εκδοχή γεννήθηκε στα [[Ψαρά]] το [[1793]]<ref>Εγκυκλοπαίδεια ''Δομή'', τ. 7, λήμμα ''Κανάρης''</ref> ή το [[1790]]. Κατ' άλλους γεννήθηκε στην [[Πάργα]]<ref>Εγκυκλοπαιδικό λεξικό ''Ήλιος'', τ. ΙΑ, σελ. 271</ref> γύρω στο 1790.<ref>Εγκυκλοπαίδεια ''Υδρία'', τ. 30, σελ. 358-361</ref> Ο ίδιος ο Κωνσταντίνος Κανάρης στα απομνημονεύματά του αναφέρει «''τώρα περνάμε από τη γενέτειρά μου την Πάργα''». Ο ιστορικός [[Δημήτριος Γατόπουλος (1891-1956)]] μελέτησε τα οικογενειακά αρχεία της οικογένειας Κανάρη και δημοσίευσε ιστορική μελέτη στην εφημερίδα ''Εστία'', στο φύλλο της [[14 Ιουλίου|14ης Ιουλίου]] [[1937]]. Στα οικογενειακά αυτά αρχεία περιλαμβάνεται και το μυστικό ημερολόγιο του Κωνσταντίνου Κανάρη το οποίο άνοιξε ο δισέγγονός του, συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Θεμ. Κανάρης. Από αυτά ο συγγραφέας συμπεραίνει πως ο Κωνσταντίνος Κανάρης δεν είχε γεννηθεί στα Ψαρά αλλά στην Πάργα, το Σεπτέμβριο του 1790 και εγκαταστάθηκε, κατά τους προεπαναστατικούς χρόνους, στο νησί των Ψαρών.<ref>Γρηγόρης Κομπίλας, ''Ο Πυρπολητής Κανάρης, ένας Ψαριανός από την Πάργα'', σελ. 32, Ιωάννινα, 1993</ref>

Ως προπάππος του πυρπολητού Κ. Κανάρη φέρεται ο Νικόλαος Σπηλιωτέας, παππούς του ο Θεμιστοκλής και πατέρας του ο Νικόλαος Σπηλιωτέας.<ref>Γρηγόρης Κομπίλας, ''Ο Πυρπολητής Κανάρης, ένας Ψαριανός από την Πάργα'', σελ. 32, Ιωάννινα, 1993</ref><ref>Δημήτριος Γατόπουλος: ''Το προσωπικόν ημερολόγιον του Κωνσταντίνου Κανάρη'', Εφημερίδα Εστία, 14 Ιουλίου 1937</ref> Από τη μελέτη των ημερολογίων της οικογένειας Κανάρη, «''διευκρινίζεται ότι η νεοελληνική οικογένεια Κανάρη υπήρξε συνέχεια της παλαιοελληνικής οικογενείας Σπηλιωτέα, κλάδου της οποίας τα μέλη, τιτλούχοι των [[Βενετία|Βενετών]] και [[Γένοβα|Γενουησίων]] αρχόντων απαντώνται εν δράσει περί το 1200.''»<ref name=kompilas>Γρηγόρης Κομπίλας, ''Ο Πυρπολητής Κανάρης, ένας Ψαριανός από την Πάργα'', Ιωάννινα, 1993</ref>

Η επικρατούσα όμως άποψη θέλει τον Κανάρη γνήσιο Ψαριανό. Υπάρχουν στοιχεία ότι γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Ψαρά.<ref>Δημ. Φωτιάδης, ''Κανάρης'', σελ. 18-19</ref> Επιπλέον, ο Κανάρης ήταν παντρεμένος με τη Δ. Μανιάτη, γυναίκα από πλούσια και Ψαριανή οικογένεια. Αυτό, αποτελεί ένα ακόμα στοιχείο για την καταγωγή του Κανάρη αφού οι Ψαριανοί θεωρούσαν κατάντημα και ντροπή να παντρεύονται με ξένους, πόσο μάλλον μία [[Αριστοκρατία (τάξη)|αριστοκρατική οικογένεια]] των Ψαρών (αυτή της Δ. Μανιάτη).<ref>Δημ. Φωτιάδης, ''Κανάρης'', σελ. 26</ref> Επιπροσθέτως, υπάρχει και το ίδιο το αρχείο της νήσου Ψαρών στο οποίο υπάρχει το όνομα του Κανάρη. Τέλος, δεν υπάρχει καμία μαρτυρία που να αναφέρει τον Κανάρη να ονομάζει την Πάργα γενέτειρά του καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του, αντίθετα η απάντησή του σε ξένους [[φιλέλληνες]] που τον ρωτούσαν για την ιστορία του και τα κατορθώματά του ήταν απλή: έδειχνε με το δάχτυλό του το χάρτη των Ψαρών και έλεγε: «''Αυτά είναι η ιστορία μου, για αυτά να γράψετε!''». Συμπερασματικά, η καταγωγή του Κανάρη από την Πάργα, συλλογιζόμενοι όλα τα παραπάνω καθώς και τη διατύπωση αυτής της θεωρίας μόλις πριν από 70 περίπου χρόνια, δεν είναι πιθανή. Όσο για το σόι του και την προέλευση της οικογένειάς του από την [[Ιταλία]] ο ίδιος ο Κανάρης έδωσε απάντηση σε αυτά τα «παραμύθια» (κατά τον Φωτιάδη[[Δημήτριος Φωτιάδης]]) λέγοντας πως το σόι του ξεκινάει από τον ίδιο.<ref>Δημ. Φωτιάδης, ''Κανάρης'', σελ. 18</ref>