Θεσσαλονίκη: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας Ετικέτες: Αναιρέθηκε Επεξεργασία από κινητό Διαδικτυακή επεξεργασία από κινητό |
μ Αναστροφή της επεξεργασίας από τον 2A02:587:292D:C00:DC88:BE14:90CB:F18B (συνεισφ.), επιστροφή στην τελευταία εκδοχή υπό 178.59.87.235 Ετικέτα: Επαναφορά |
||
Γραμμή 1:
{{Άλλεςχρήσεις}}
{{coord|40.6406|22.9353|type:city(789191)_region:GR|format=dms|display=title}}
{{Πόλη (Ελλάδα)
|Πόλη = Θεσσαλονίκη
|Εικόνα = Thessalonica Montage L.png
|Λεζάντα εικόνας = Κατά τη φορά του ρολογιού: η [[Πλατεία Αριστοτέλους]], ο [[Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης|Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου]], το [[Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης|Μέγαρο Μουσικής]], η [[Λεωφόρος Μεγάλου Αλεξάνδρου (Θεσσαλονίκη)|Λεωφόρος Μεγάλου Αλεξάνδρου]] και ο [[Λευκός Πύργος]].
|Ψευδώνυμο = ''Νύμφη του Θερμαϊκού''<br>''Συμπρωτεύουσα''<br>''Συμβασιλεύουσα'' (επί Βυζαντινής Αυτοκρατορίας)
|Πλάτος = 40.6333
|Μήκος = 22.9
|Χάρτης = 2010 Dimi Thessalonikis numbered (urban, metropolitan).png
|ΓεωγραφικόΔιαμέρισμα = [[Μακεδονία (διαμέρισμα)|Μακεδονία]]
|Περιφέρεια = [[Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας|Κεντρικής Μακεδονίας]]
|Δήμος1 = [[Κατάλογος δήμων της Ελλάδας|Δήμοι]]
|Δήμος = {{hidden begin|title=Λίστα}}Αστικοί:<br>1. <small>[[Δήμος Θεσσαλονίκης|Θεσσαλονίκης]]</small><br>2. <small>[[Δήμος Αμπελοκήπων - Μενεμένης|Αμπελοκήπων - Μενεμένης]]</small><br>7. <small>[[Δήμος Καλαμαριάς|Καλαμαριάς]]</small><br>8. <small>[[Δήμος Κορδελιού-Ευόσμου|Κορδελιού - Ευόσμου]]</small><br>10. <small>[[Δήμος Νεάπολης-Συκεών|Νεάπολης - Συκεών]]</small><br>11. <small>[[Δήμος Παύλου Μελά|Παύλου Μελά]]</small><br>Μητροπολιτικοί:<br>4. <small>[[Δήμος Δέλτα|Δέλτα]]</small><br>5. <small>[[Δήμος Θερμαϊκού|Θερμαϊκού]]</small><br>6. <small>[[Δήμος Θέρμης|Θέρμης]]</small><br>12. <small>[[Δήμος Πυλαίας-Χορτιάτη|Πυλαίας - Χορτιάτη]]</small><br>14. <small>[[Δήμος Ωραιοκάστρου|Ωραιοκάστρου]]</small>{{hidden end}}
|Δήμαρχος1 = [[Δήμαρχος|Δήμαρχοι]]
|Δήμαρχος = {{hidden begin|title = Λίστα}}[[Κωνσταντίνος Ζέρβας]] <small>(Θεσσαλονίκης)</small><br>Λάζαρος Κυρίζογλου <small>(Αμπελοκήπων-Μενεμένης)</small><br>Γιάννης Ιωαννίδης <small>(Δέλτα)</small><br>Γιώργος Τσαμασλής <small>(Θερμαϊκού)</small><br>Θεόδωρος Παπαδόπουλος <small>(Θέρμης)</small><br>Γιάννης Δαρδαμανέλης <small>(Καλαμαριάς)</small><br>Κλεάνθης Μανδαλιανός <small>(Κορδελιού-Ευόσμου)</small><br>Σίμος Δανιηλίδης <small>(Νεάπολης-Συκεών)</small><br>Δημήτριος Δεμουρτζίδης <small>(Παύλου Μελά)</small><br>[[Ιγνάτιος Καϊτεζίδης]] <small>(Πυλαίας-Χορτιάτη)</small><br>Παντελής Τσακίρης <small>(Ωραιοκάστρου)</small>{{hidden end}}
|Πληθυσμός = 525.182
|Απογραφή = 2011
|Πολιούχος = [[Άγιος Δημήτριος]]
|Ιστοσελίδα = [https://thessaloniki.gr/ www.thessaloniki.gr]
|Χώρα = Ελλάδα
|Περιφερειακή ενότητα = Θεσσαλονίκης
|ΠληθυσμόςΠΣ = 788.191
|Πληθυσμός Μητροπολιτικής Περιοχής = 1.012.297
}}
Η '''Θεσσαλονίκη''' είναι η μεγαλύτερη σε έκταση και πληθυσμό πόλη της [[Μακεδονία (ελληνικό διαμέρισμα)|Μακεδονίας]] και της [[Βόρεια Ελλάδα|Βόρειας Ελλάδας]]. Αποτελεί την έδρα του [[Δήμος Θεσσαλονίκης|δήμου Θεσσαλονίκης]] και την πρωτεύουσα της [[Νομός Θεσσαλονίκης|Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης]], της [[Μητροπολιτική περιοχή της Θεσσαλονίκης|μητροπολιτικής περιοχής της Θεσσαλονίκης]], καθώς και την έδρα της [[Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας|Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας]] και της [[Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας - Θράκης|Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας - Θράκης]].
Ιδρύθηκε το 316/5 π.Χ. από το [[Αρχαίοι Μακεδόνες|Μακεδόνα]] στρατηγό [[Κάσσανδρος|Κάσσανδρο]], που της έδωσε το όνομα της συζύγου του και ετεροθαλούς αδελφής του [[Αλέξανδρος ο Μέγας|Μεγάλου Αλεξάνδρου]], [[Θεσσαλονίκη της Μακεδονίας|Θεσσαλονίκης]] και προήλθε από τη συνένωση 26 πολιχνών που βρίσκονταν γύρω από τον [[Θερμαϊκός Κόλπος|Θερμαϊκό κόλπο]]. Τον [[2ος αιώνας π.Χ.|2ο π.Χ. αιώνα]] η πόλη κατακτήθηκε από τους [[Αρχαία Ρώμη|Ρωμαίους]] και αποτέλεσε έδρα της [[Μακεδονία (ρωμαϊκή επαρχία)|ρωμαϊκής επαρχίας της Μακεδονίας]]. Εικάζεται ότι ιδρύθηκε στη θέση της αρχαίας Θέρμης, από όπου πήρε το όνομά του ο Θερμαϊκός κόλπος.
Εξαιτίας της στρατηγικής της θέσης η πόλη επελέγη ως αυτοκρατορική πρωτεύουσα στα χρόνια της βασιλείας του [[Γαλέριος|Γαλέριου]], ο οποίος έκτισε στη Θεσσαλονίκη ένα αυτοκρατορικό [[παλάτι]]. Μετά την ολοκλήρωση της [[Αρχαία Εγνατία Οδός|Εγνατίας Οδού]] (120 π.Χ.), η Θεσσαλονίκη που ήταν η πολυπληθέστερη πόλη του δικτύου με διεθνή ακτινοβολία, έγινε ο σημαντικότερος κόμβος ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση. Μετά την διαίρεση της [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]] ήταν μία από τις υποψήφιες πρωτεύουσες της [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]], για να επιλεγεί τελικά το [[Βυζάντιο]]. Απέκτησε τον τίτλο της «συμβασιλεύουσας» πόλης κατά τη [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία]] και αποτέλεσε σημαντικό διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο ενώ ταυτόχρονα έγινε κόμβος πνευματικής και πολιτιστικής ανάπτυξης με άνθηση της [[Βυζαντινή παιδεία|Παιδείας]], της [[Βυζαντινή τέχνη|τέχνης]], της λογοτεχνίας, της [[Βυζαντινή φιλοσοφία|φιλοσοφίας]], της [[Βυζαντινή αρχιτεκτονική|αρχιτεκτονικής]] και των [[Φυσικές επιστήμες στο Βυζάντιο|επιστημών]], με αποκορύφωμα την περίοδο του 14ου αιώνα που χαρακτηρίζεται ως ο βυζαντινός «χρυσός αιώνας της Θεσσαλονίκης».<ref>[https://www.thessalonikiguide.gr/istoria/ Ιστορία της Θεσσαλονίκης, thessalonikiguide.gr]</ref><ref>[https://www.gtp.gr/LocInfo.asp?IncludeWide=&InfoId=28&Code=EGRMTHm&PrimeCode=EGRMTHm&Level=5&PrimeLevel=5&Entity=602&LocId=7685&lng=1 Ιστορία της Θεσσαλονίκης: Βυζαντινή περίοδος (324-1453 μ.Χ.), gtp.gr]</ref>
Μετά την άλωση της από τους [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανούς]] το [[1432]], παρέμεινε στην [[Οθωμανική Αυτοκρατορία]] για περίπου πέντε αιώνες. Μετά την εκδίωξη των [[Εβραίοι|Εβραίων]] κυρίως από την [[Ιβηρική Χερσόνησος|Ιβηρική Χερσόνησο]] το [[1492]] με την έκδοση του διατάγματος της [[Αλάμπρα]], αλλά και από την [[Βόρεια Ευρώπη]], η Θεσσαλονίκη αποτέλεσε τον προορισμό τους, αποκτώντας έτσι την δική της [[Ιστορία των Εβραίων στη Θεσσαλονίκη|εβραϊκή κοινότητα]].<ref>{{Cite web|url=https://www.byzantinemuseum.gr/|title=Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο|website=www.byzantinemuseum.gr|accessdate=2019-05-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190517094720/https://www.byzantinemuseum.gr/|archivedate=2019-05-17|url-status=live}}</ref> Η εγκατάσταση των Εβραίων στη Θεσσαλονίκη, ανέδειξε την πόλη ως τη σημαντική εβραϊκή μητρόπολη μέχρι τουλάχιστον τις αρχές του [[20ός αιώνας|20ού αιώνα]]. Ιδιαίτερα από τα μέσα του [[19ος αιώνας|19ου αιώνα]] η πόλη υπήρξε το πλέον [[Κοσμοπολιτισμός|κοσμοπολίτικο]] και πολυπολιτισμικό [[αστικοποίηση|αστικοποιημένο]] κέντρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ο σημαντικότερος πόλος πολιτικών κινήσεων και κινημάτων που συνάντησε στην μακρόχρονη ιστορία της.
Με την ένταξή της στον κορμό του Ελληνικού Κράτους το 1912, ο πληθυσμός της πόλης παρουσίασε σημαντικές μεταβολές, όπως με τη [[Μικρασιατική Καταστροφή]] και την εγκατάσταση των Ελλήνων Μικρασιατών προσφύγων και ακολούθως - κατά την [[Ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών του 1923|Ανταλλαγή Πληθυσμών]] - με την απομάκρυνση του μουσουλμανικού πληθυσμού και την αντικατάστασή του από προσφυγικούς πληθυσμούς της [[Μικρά Ασία|Μικράς Ασίας]] και της [[Ανατολική Θράκη|Ανατολικής Θράκης]]. Αυτός είναι και ο λόγος που η Θεσσαλονίκη συχνά αναφέρεται ως "προσφυγομάνα". Οι πληθυσμιακές μεταβολές, συνέτειναν στην αλλαγή της πληθυσμιακής κατάστασης της πόλης, με ενίσχυση του ελληνικού στοιχείου. Η πολεοδομική και αρχιτεκτονική της αναδιοργάνωση επιταχύνθηκε από την [[Μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης 1917|Μεγάλη Πυρκαγιά του 1917]] και τις προσπάθειες της νέας ελληνικής διοίκησης να προσθέσει αρχαιοελληνικά και ευρωπαϊκά στοιχεία στο αρχιτεκτονικό ύφος της πόλης, γεγονός που οδήγησε στην καταστροφή αρκετών οθωμανικών λατρευτικών και λειτουργικών κτηρίων. Οι σημαντικότερες πληθυσμιακές μεταβολές παρατηρούνται με την εγκατάσταση του μικρασιατικού και θρακικού προσφυγικού πληθυσμού έπειτα από την [[Μικρασιατική Καταστροφή]] το 1922, με το [[Ολοκαύτωμα]] της ακμάζουσας [[Ιστορία των Εβραίων στη Θεσσαλονίκη|εβραϊκής κοινότητας]] από τα [[Ναζισμός|ναζιστικά]] στρατεύματα την περίοδο της τριπλής κατοχής κατά τον [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο]] καθώς και με την [[Αστικοποίηση|αστυφιλία]] που παρατηρείται κατά την [[Δεκαετία 1950|δεκαετία του '50]] και μεταγενέστερα και οδηγεί σε εσωτερική μετανάστευση προς τα μεγάλα αστικά κέντρα.
Από την ίδρυση της από τον [[Κάσσανδρος|Κάσσανδρο]], η Θεσσαλονίκη ως μια ακμάζουσα [[Ελληνιστική περίοδος|ελληνιστική]] πόλη, μέχρι την εποχή της [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|οθωμανικής κυριαρχίας]], αξιοποιεί την στρατηγική της θέση και αναπτύσσεται σε μια πολυπολιτισμική πόλη. Από το [[1912]], με τη λήξη των [[Βαλκανικοί Πόλεμοι|Βαλκανικών Πολέμων]] και την ενσωμάτωση της περιοχής στο σύγχρονο Ελληνικό Κράτος, η Θεσσαλονίκη αποτελεί την δεύτερη σε πληθυσμό πόλη της Ελλάδας. Συχνά αναφέρεται ως η συμπρωτεύουσα της Ελλάδας. Ο [[πληθυσμός]] του [[Πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης|Πολεοδομικού Συγκροτήματος]] υπολογίζεται σε 788.191 κατοίκους, κατά την [[ελληνική απογραφή 2011|Απογραφή του 2011]]. Ο πληθυσμός της μητροπολιτικής περιοχής ανέρχεται σε 1.012.013 κατοίκους<ref>{{Cite web|url=http://www.schediasmos.com/gr/assets/pdf/%CE%BD%CE%B5%CE%BF%20%CF%81%CF%85%CE%B8%CE%BC%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%20%CF%83%CF%87%CE%B5%CE%B4%CE%B9%CE%BF%20%CE%B8%CE%B5%CF%83%CF%83%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%82.pdf|title=ΝΕΟ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ|date=14 Σεπτεμβρίου 2012|website=Σχεδιασμός|accessdate=14 Σεπτεμβρίου 2012}}</ref> ενώ εκείνος της περιφερειακής ενότητας (πρώην νομού) σε 1.110.912 κατοίκους.
==Ετυμολογία και μορφές του ονόματος==
[[Αρχείο:Thessaloniki Filippou.jpg|thumb|right|Λίθινη στήλη από βασιλικό διάταγμα του Φιλίππου Ε΄ στο Σεραπείον της Θεσσαλονίκης. Περιείχε αυστηρές εντολές σχετικά με την προστασία της ακίνητης περιουσίας που ανήκει από το ιερό του Σάραπη (15 Δαισίου του 187 π.Χ.). Επιγραφή: ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΝ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑΝ.<br><small>Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης</small>]]
[[Αρχείο:THESSALONIKI-Alexander the Great overlooking the Mount Olympus - panoramio.jpg|μικρογραφία|Ο Μέγας Αλέξανδρος, Παραλία Θεσσαλονίκης.]]
Η Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε από τον [[Κάσσανδρος|Κάσσανδρο]] και έλαβε το όνομά της προς τιμήν της συζύγου του, [[Θεσσαλονίκη της Μακεδονίας|Θεσσαλονίκης]], η οποία ήταν ετεροθαλής αδελφή του [[Αλέξανδρος ο Μέγας|Μεγάλου Αλεξάνδρου]] και κόρη του [[Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας|Φιλίππου Β΄]] και της πέμπτης συζύγου του, της [[Θεσσαλοί|Θεσσαλής]] πριγκίπισσας [[Νικησίπολις|Νικησίπολης]]. Το όνομά της προέρχεται από τη σύνθεση των λέξεων {{lang|grc|''Θεσσαλῶν''}} και ''Νίκη'', σε ανάμνηση της νίκης των Μακεδόνων και του ''Κοινού των Θεσσαλών'' έναντι του τυραννικού καθεστώτος των [[Φερές|Φερών]] και των συμμάχων τους [[Νομός Φωκίδας|Φωκέων]], στο πλαίσιο του [[Τρίτος Ιερός Πόλεμος|Τρίτου Ιερού Πολέμου]].<ref>Ο ακαδημαϊκός [[Γεώργιος Μπακαλάκης]] στην εισήγησή του έναντι της Ακαδημίας Αθηνών με τίτλο ''«Η Βασίλισσα Θεσσαλονίκη»'', Πρακτικά της [[Ακαδημία Αθηνών|Ακαδημίας Αθηνών]], [[1986]], τόμος 61, τεύχος 1, σελίδες 53-61, υποστηρίζει ότι ο [[Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας|Φίλιππος]] έδωσε το όνομα αυτής της νίκης στην κόρη του μη μπορώντας να το προσφέρει στον εαυτό του. Αναφέρει μάλιστα τον τύπο ''«Θεσσαλόνικος»''</ref>
Το όνομα απαντάται σε διάφορες μορφές αλλά με ελαφρώς παραλλαγμένη ορθογραφία και φωνητικές διακυμάνσεις. ''Θεσσαλονίκεια'' είναι επιθετική μορφή, που βρίσκουμε στο έργο του [[Στράβων]]α<ref>''Strabonis Geographica'', Lib. VII, Fr. 21 βλ. αναλυτικότερα στο Fanoula Papazoglou, ''Les villes de Macédoine à l'époque romaine'', Ecole française d'Athènes, Diffusion de Boccard, 1988 σελ. 193</ref> και χρησιμοποιείται κατά τους ελληνιστικούς χρόνους ως ονομασία της πόλης, σχηματιζόμενη από το όνομα φυσικού προσώπου, όπως αντίστοιχα γινόταν για την [[Σελεύκεια η επί του Τίγρη|Σελεύκεια]] από τον [[Σέλευκος Α΄ Νικάτωρ|Σέλευκο]], την [[Κασσάνδρεια (αρχαία)|Κασσάνδρεια]] από τον [[Κάσσανδρος|Κάσσανδρο]], την [[Αλεξάνδρεια]] από τον [[Αλέξανδρος ο Μέγας|Μέγα Αλέξανδρο]] κ.ά. Η επικρατούσα όμως μορφή του ονόματος είναι η ''Θεσσαλονίκη''. Από την ελληνιστική εποχή υπάρχουν και αναφορές με το όνομα ''Θετταλονίκη'', κυρίως από τον ιστορικό [[Πολύβιος|Πολύβιο]].<ref>[[Inscriptiones Graecae]], X 2, 1 THESSALONICA ET VICINIA - 19</ref><ref>Πολυβίου Ιστοριών τα σωζόμενα, Editore Ambrosio Firmin Didot, Parisiis, MDCCCXXXIX σελ. 679</ref> ενώ κατά τη [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Ρωμαϊκή περίοδο]], όπως φανερώνουν επιγραφές και νομίσματα, εμφανίστηκαν οι μορφές ''Θεσσαλονείκη'' και ''Θεσσαλονικέων [πόλις]''.<ref>[[Inscriptiones Graecae]], Χ, 2.1 THESSALONICA ET VICINIA - 19, 24, 150, 162, 165, 167, 177-179, 181, 199, 200, 207, 231-233, 283, 838, 1021, 1026, 1028, 1031, 1034, 1035</ref><ref>Ioannis Touratsoglou, Die Münzstätte von Thessaloniki in der römischen Kaiserzeit, (32/31 v. Chr. bis 268 n. Chr.), Βερολίνο 1988 σσ. 115-116</ref>
Ο τύπος ''Σαλονίκη'' (η), απαντάται στο [[Χρονικόν του Μορέως]] (14ος αι., στ. 1010, 1075, 3603 κλπ) και είναι συνηθισμένος σε δημοτικά τραγούδια. Φαίνεται ότι είναι παλαιότερος καθώς ο άραβας γεωγράφος Idris το 1150 αναφέρει την πόλη ως ''Salunik'' (απ' όπου και το τουρκικό ''Selianik''). Κατά μια άποψη το ''Σαλονίκη'' προήλθε από την πολυχρόνια χρήση της έκφρασης ''στη Θεσσαλονίκη'' > ''στ'Θ'σαλουνίκ''' > ''στ'Τ'σαλουνίκ' '' > ''στ(η) Σαλουνίκ''. Από το ''Σαλονίκ(η)'' προήλθε η ονομασία της πόλης και σε άλλες γλώσσες της περιοχής κατά τους [[Μεσαίωνας|μεσαιωνικούς]] χρόνους.<ref>Α.Ι. Θαβώρης, "Θεσσαλονίκη - Σαλονίκη. Η ιστορία του ονόματος της πόλης", στο "Η Θεσσαλονίκη", Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης, Δήμος Θεσσ/νίκης, 1985, σ. 5-21.</ref> Οι τουρκόφωνοι και οι Οθωμανοί αποκαλούσαν την πόλη Σελανίκ (οθωμανική γλώσσα: سلاني, [[τουρκική γλώσσα|τουρκ.]]: ''Selânik'') όπως και οι Ιουδαίοι, που εγκαταστάθηκαν στην πόλη μετά την οθωμανική κατάκτηση και μιλούσαν την ισπανο-εβραϊκή [[Ισπανοεβραϊκή γλώσσα|λαντίνο]], οι Βαλκανικοί σλαβικοί πληθυσμοί Σολούν ([[Κυριλλικό αλφάβητο|κυρ.]]: ''Солун'') και οι βλαχόφωνοι Σαρούνα ([[Βλάχικη γλώσσα|βλαχ.]]: ''Sãrunã'').
==Ιστορία==
===Ίδρυση και εξέλιξη στον ελληνιστικό κόσμο===
| |||