[[Αρχείο:Notitia_Dignitatum_-_Quaestor_sacri_palatii.jpg|δεξιά|μικρογραφία|305x305εσ| Τα διακριτικά του ''κυαίστορος των Ιερών Παλατίων'', από το έργο ''Notitia Dignitatum'' (Διακριτικά Αξιωμάτων): το έμβλημα του αξιώματος επάνω σε μία βάση, περιτριγυρισμένη από νόμους.]] ▼
O ''κυαίστωρ των Ιερών Παλατίων '', λατιν.: '''''quaestor Sacri Palatii ''''', συνήθως απλά {{Lang|grc|ὁο κοιαίστωρ/''κυαίστωρ }}'', ήταν η ανώτερη νομική αρχή στην εποχή του [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία| Ρωμαϊκού Πριγκιπάτου]] και στο πρώιμο Βυζάντιο, υπεύθυνος για τη σύνταξη [[Δίκαιο|νόμων]] (νομοθέτης). Στο μέσο Βυζάντιο, το αξίωμα του ''κυαίστορος'' άλλαξε και αυτός που το κατείχε, έγινε ο ανώτερος δικαστικός αξιωματούχος της πρωτεύουσας της Αυτοκρατορίας, της [[Βυζαντινή Κωνσταντινούπολη| της ΚωνσταντινούποληΚωνσταντινούπολης]] <nowiki/>ς. Το αξίωμα επέζησε μέχρι τον 14ο αιώνα, αν και μόνο ως τιμητικός τίτλος. ▼▲[[Αρχείο:Notitia_Dignitatum_-_Quaestor_sacri_palatii.jpg|δεξιά|μικρογραφία|305x305εσ| Τα διακριτικά του ''κυαίστορος των Ιερών Παλατίων'', από το έργο ''Notitia Dignitatum'' (Διακριτικά Αξιωμάτων): το έμβλημα του αξιώματος επάνω σε μία βάση, περιτριγυρισμένη από νόμους.]]
▲O κυαίστωρ των Ιερών Παλατίων, λατιν.: '''''quaestor Sacri Palatii''''', συνήθως απλά {{Lang|grc|ὁ κοιαίστωρ/κυαίστωρ}}, ήταν η ανώτερη νομική αρχή στην εποχή του [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Πριγκιπάτου]] και στο πρώιμο Βυζάντιο, υπεύθυνος για τη σύνταξη [[Δίκαιο|νόμων]]. Στο μέσο Βυζάντιο, το αξίωμα του ''κυαίστορος'' άλλαξε και αυτός έγινε ο ανώτερος δικαστικός αξιωματούχος της πρωτεύουσας της Αυτοκρατορίας, [[Βυζαντινή Κωνσταντινούπολη|της Κωνσταντινούπολη]]<nowiki/>ς. Το αξίωμα επέζησε μέχρι τον 14ο αιώνα, αν και μόνο ως τιμητικός τίτλος.
== ''Ο quaestor sacri palatii στο πρώιμο Βυζάντιο'' ==
Το αξίωμα δημιουργήθηκε από τον Αυτοκράτορα [[Μέγας Κωνσταντίνoς|Κωνσταντίνο Α΄]] (β. 306-337), με καθήκοντα ο κάτοχός του να συντάσσει νόμους και να απαντά στις αναφορές, που απευθύνονταν στον Αυτοκράτορα. Αν και λειτουργούσε ως επικεφαλής νομικός σύμβουλος του Αυτοκράτορα και ως εκ τούτου ασκούσε μεγάλη επιρροή, τα πραγματικά δικαστικά του δικαιώματα ήταν πολύ περιορισμένα. <ref name="ODB">{{Harvnb|ODB}}.</ref> {{Sfn|Bury|1911|p=73}} Έτσι, από το 440 προήδρευε, από κοινού με τον [[πραίτωρας της νομαρχίας της Ανατολής|πραίτωρα της νομαρχίας της Ανατολής]], πάνω από το ανώτατο δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης, το οποίο ακροάτο [[Έφεση|εφέσεις]] (τις λεγόμενες ''causae sacrae'', καθώς αυτές οι υποθέσεις αρχικά ακροώντο από τον Αυτοκράτορα) από τα δικαστήρια των ''επαρχιακών αντιπροσώπων''αντιπροσώπων (vicarii diocesiani)'' και τους ανώτερους [[Ρωμαϊκή επαρχία|επαρχιακούς]] κυβερνήτες της κατηγορίας της τάξης των ''εξοχοτάτων ανδρών'' (viry ''[[Λαμπρότατος|spectabiles]])'' {{Sfn|Kelly|2004}}.
Σύμφωνα με το σύγγραμμα ''Notitia Dignitatum'' (Διακριτικά Αξιωμάτων)'', ο ''κυαίστωρ'' κατείχε την τάξη του ''εκλαμπροτάτου ανδρός ('' ([[Λαμπρότατος|vir illustris)]]'' και δεν είχε δικό του προσωπικό (''officium''), αλλά είχε έναν αριθμό βοηθών ( ''adiutores'' ) από τα τμήματα των γραφείων (''sacra scrinia)''). <ref>''Notitia Dignitatum'', ''Pars Orient.'' XII and ''Pars Occident.'' X.</ref> Στα μέσα του 6ου αι., σύμφωνα με νόμο, ο αριθμός τους καθορίστηκε σε 26 ''adiutores'': δώδεκα12 από τα ''scrinia memoriae'', και επτά7 από το ''scrinium epistolarum'' και 7 από το ''scrinium libellorum'', αν και στην πράξη οι αριθμοί αυτοί ξεπεράστηκαν συχνά ξεπεράστηκαν. {{Sfn|Kelly|2004|p=94}}
Ίσως ο πιο αξιοσημείωτοwαξιοσημείωτος ''κυαίστωρ'' ήταν ο [[Τριβωνιανός]], ο οποίος συνέβαλε αποφασιστικά στην [[Ιουστινιάνειος Κώδικας|κωδικοποίηση]] του [[Ρωμαϊκό Δίκαιο|ρωμαϊκούΡωμαϊκού Δικαίου]] επί του Αυτοκράτορα [[Ιουστινιανός Α´|Ιουστινιανού Α΄]] (β. 527–565). <ref name="ODB">{{Harvnb|ODB}}.</ref> Το αξίωμα συνεχίστηκε στην [[Ιταλία]], ακόμη και μετά την κατάλυση της [[Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]] από τα Γοτθικά φύλα, καθώς πρώτος ο [[Οδόακρος]] και στη συνέχεια οι [[Βασίλειο των Οστρογότθων|Οστρογότθοι ηγεμόνες]] διατήρησαν τη θέση αυτή, την οποία κατέλαβαν μέλη της ρωμαϊκής αριστοκρατίας της [[Ρωμαϊκή σύγκλητος|ρωμαϊκήςαριστοκρατίας της ΓερουσιαστικήςΣυγκλήτου]], όπως ο [[Κασσιόδωρος]].
== Ο κυαίστωρ στο μέσο Βυζάντιο ==
Ως μέρος των μεταρρυθμίσεών του, το 539 ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α΄ δημιούργησαδημιούργησε ένα άλλο γραφείοαξίωμα, που ονομάζεται ''[[Κοιασίτωρας|κυαισίτωρ]]'' (λατιν.: quaesitor), στον οποίο δόθηκε αστυνομική και δικαστική εξουσία στην Κωνσταντινούπολη και επίσης ανέλαβε την εποπτεία των νέων αφίξεων στην Αυτοκρατορική πρωτεύουσα. <ref name="ODB">{{Harvnb|ODB}}.</ref> Μέχρι τις αρχές του 9ου αιώνα, ο αρχικός ''κυαίστωρ'' είχε χάσει τα περισσότερα από τα προηγούμενα νομοθετικά καθήκοντά του σε άλλους αξιωματούχους, κυρίως στον ''[[Λογοθέτης του Δρόμου|λογοθέτη του Δρόμου]]'' και τον ''επί των Δεήσεων'' (εφέσεων). Οι λειτουργίες του μεσο-Βυζαντινού ''κυαίστορος'' ήταν ουσιαστικά εκείνες του ''κυαισίτορος:'' ήταν ένας από τους ''κριτές'' ( «δικαστές») της Κωνσταντινούπολης. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο [[Τζων Μπάγκνελ Μπιούρυ|Τζον Β. Μπέρυ]], η εξέταση των υφισταμένων του και το γεγονός ότι θα μπορούσε να αναληφθεί από ενανέναν [[Ευνούχος|ευνούχο]], δείχνει ότι το μεταγενέστερο γραφείοαξίωμα ήταν η άμεση συνέχιση του ''κυαίστορος των Ιερών Παλατίων'' (quaestor sacri palatii)''. {{Sfn|Bury|1911|p=74}}
Τα καθήκοντά του αφορούσαν: την επίβλεψη ταξιδιωτών και ανδρών από τις βυζαντινέςΒυζαντινές επαρχίες, που επισκεπτόταν την Κωνσταντινούπολη.· η επίβλεψη των ζητιάνων επαιτών· τις καταγγελίες ενοικιαστών γαιών κατά των ιδιοκτητών τουςτων γαιών· την επίβλεψη των δικαστών της πρωτεύουσας · τις υποθέσεις πλαστογραφίας . Τέλος είχε εκτεταμένη δικαιοδοσία επί των [[Διαθήκη|διαθηκών]] : οι διαθήκεςαυτές σφραγιζόταν με τη σφραγίδα του ''κυαίστορος'', άνοιγαν με την παρουσία του και η εκτέλεσή τους εποπτευόταν από αυτόν. {{Sfn|Bury|1911|p=74}} Ο ''κυαίστωρ του'' του 9ου αιώνα κατατασσόταν αμέσως μετά τον ''[[Λογοθέτης του Γενικού|λογοθέτη του Γενικού]]'' στους καταλόγους προτεραιότητας (ήταν 34ος στο ''[[Κλητορολόγιον]]'' του Φιλοθέου το 899). Το αξίωμα επέζησε στην ύστερη Βυζαντινή περίοδο, αν και μέχρι τον 14ο αι. τίποτα δεν είχε παραμείνει από το αξίωμα εκτός από τον τίτλο, ο οποίος απονεμήθηκεαπονεμόταν ως τιμητικό αξίωμα, κατατασσόμενο (45ο στην Αυτοκρατορική ιεραρχία). <ref name="ODB">{{Harvnb|ODB}}.</ref> {{Sfn|Bury|1911}}
=== Δευτερεύοντες υπάλληλοι ===
Σε αντίθεση με τον ύστερο Ρωμαίο αξιωματούχο, ο μεσο-βυζαντινός ''κυαίστωρ'' είχε αρκετό προσωπικό:
* Οι ''αντιγραφείς'', οι διάδοχοι τουων παλιούπαλαιών ''magistri scriniorum'', ήταν οι αρχηγοί της ''sacra scrinia'' υπό τον ''[[Μάγιστρος|magister officiorum]]'' . Ο όρος ''αντιγραφεύς'' χρησιμοποιήθηκε γι' αυτούς τους αξιωματούχους ήδη από την [[Ύστερη αρχαιότητα|Ύστερη Αρχαιότητα]] και συνδέονται ρητά με τον ''κυαίστορα'' κατά την προετοιμασία της νομοθεσίας των ''[[Βυζαντινό δίκαιο|Εκλογών]]'' (π. 740). Άλλες λειτουργίες της θέσης του ''κυαίστορα'' είναι άγνωστες. Ο Τζον Β. Μπέρυ προτείνει ότι ο ''magister memoriae'', ο οποίος ''-μεταξύ άλλων''- είχε το καθήκον να απαντά στις εφέσεις (δεήσεις) στον Βυζαντινό Αυτοκράτορα, εξελίχθηκε στον ''επί των Δεήσεων'', ενώ ο magister ''magister libellorum'' και ο ''magister epistolarum'' έγιναν η (δύο;) ''αντιγραφείς'' . {{Sfn|Bury|1911}} {{Sfn|ODB}}
* Οι ''σκρίβας'', ο άμεσος διάδοχος τoυ ''scriba'' (γραφέα), ένας γραμματέας που ακολουθούσε τον αξιωματούχο της Ύστερης Αρχαιότητας τον γνωστό ως ''magister census'', ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τις διαθήκες. Όταν ο ''κυαίστωρ'' απορρόφησε το τελευταίο γραφείο, ο σκρίβα''ςσκρίβας'' ήρθε υπό τον έλεγχό του. Είναι γνωστό από τη νομοθεσία ότι οιο ''σκρίβας'' εκπροσωπούσε τον ''κυαίστορα'' στην εποπτεία σε ό,τι προνοεί η διαθήκη προνοεί για τους [[Ανήλικος|τους ανηλίκους]] . {{Sfn|Bury|1911|p=76}}
* O ''σκέπτωρ'', προφανώς παραφθορά του [[Λατινική γλώσσα|λατινικού]] όρου ''exceptor,'' (εξαιρέτη), εξ ου και η άμεση συνέχιση των ''exceptores,'', μίας κατηγορία των υπαλλήλων του sacra ''sacra scrinia.'' {{Sfn|Bury|1911|p=76}}
* O ''λιβελίσιος'', που προέρχεται πάλι από τον ''libellenses'' (δυσφημιστή) της ''sacra scrinia'' . {{Sfn|Bury|1911|p=77}}
* Ένας αριθμός ''καγκελλαρίων'' (λατιν.: ''cancellarii'', φρουροί του κιγκλιδώματος, δηλ. της πύλης'' ) κάτω από έναέναν ''πρωτοκαγκελλάριο''. {{Sfn|Bury|1911|p=77}}
== Δείτε επίσης ==
* [[Ρωμαϊκή Οικονομία]]
* Ρωμαϊκή χρηματοδότηση
== Βιβλιογραφικές αναφορές ==
* {{Cite book|title=The Imperial Administrative System of the Ninth Century - With a Revised Text of the Kletorologion of Philotheos|first=John Bagnell|last=Bury|authorlink=J. B. Bury|publisher=Oxford University Press|year=1911|location=London|url=https://archive.org/details/imperialadminist00buryrich}}
* Kazhdan, Alexander, ed. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford and New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
* Kelly, Christopher (2004). Ruling the Later Roman Empire. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ISBN 0-674-01564-9.
{{Θέματα Ύστερης Ρωμαϊκής (Βυζαντινής) Αυτοκρατορίας}}
{{authority control}}
[[Κατηγορία:Ρωμαϊκό δίκαιο]]
[[Κατηγορία:Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία κατά την Ύστερη Αρχαιότητα]]
| 