Βιβλίο: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας Ετικέτες: Αναιρέθηκε μεγάλη αφαίρεση Οπτική επεξεργασία |
μ Αναστροφή της επεξεργασίας από τον 2A02:587:401C:3A1C:C91D:E9FC:719F:FBE4 (συνεισφ.), επιστροφή στην τελευταία εκδοχή υπό CubicStar Ετικέτα: Επαναφορά |
||
Γραμμή 1:
{{πηγές|26|11|2016}}
Το '''Βιβλίο''' είναι υλικός φορέας γραπτού ή και εικαστικού περιεχομένου. Παγκοσμίως εννοείται ως βασική κατηγορία έντυπου λόγου και αποτελείται από αριθμό συνδεδεμένων τεμαχίων [[Χαρτί|χαρτιού]] και [[εξώφυλλο]]. Βιβλίο αποκαλείται επίσης το σύνολο του περιεχομένου του αντικειμένου αυτού ως πνευματικό έργο. Αν και η ύπαρξη του έντυπου λόγου χρονολογείται από την απαρχή της ανθρώπινης ιστορίας, το βιβλίο αποτελεί το κατεξοχήν μέσο διάδοσης της γνώσης από την εφεύρεση της [[Τυπογραφία|τυπογραφίας]] από τον [[Γουτεμβέργιος|Ιωάννη Γουτεμβέργιο]] έως και σήμερα. Η αξία και το περιεχόμενο του βιβλίου συνδέθηκε περισσότερο με τη [[λογοτεχνία]], την [[επιστήμη]], και τη [[θρησκεία]]. Με την ανάπτυξη της [[Τεχνολογία|τεχνολογίας]] το βιβλίο εμφανίζεται τις τελευταίες δεκαετίες και σε μη υλικούς φορείς, όπως το ''[[ηλεκτρονικό βιβλίο]]'' (e-book) και το ''[[ακουστικό βιβλίο]]'' (audio book). Τα βιβλία απαντώνται στην τυπογραφική βιομηχανία, στις εκδοτικές επιχειρήσεις, στα βιβλιοπωλεία, στις βιβλιοθήκες, σε ιδιωτικές συλλογές και αλλού.
== Ετυμολογία ==
== ικές ιστοσελίδες ανάλογων ιστοσελίδων στο διαδίκτυο όπως για παράδειγμα η [[Βικιπαίδεια]]. Η διάθεση του ηλεκτρονικού βιβλίου συμβαίνει μέσω φορέων ψηφιακής πληροφορίας όπως το [[Διαδίκτυο]], και υλικά ψηφιακά μέσα όπως το [[CD-ROM]], το [[DVD-ROM]], το USB Stick κ.α. Οι δανειστικές βιβλιοθήκες σήμερα, δημιουργούν ή παρέχουν, επιπρόσθετα στις συλλογές έντυπου υλικού, πρόσβαση σε ψηφιακές συλλογές ηλεκτρονικών βιβλίων. Αυτό συμβαίνει τόσο για πρακτικούς λόγους όπως η εξοικονόμηση χώρου και η ευκολία αναζήτησης, όσο και για τεχνικούς πολλά βιβλία πλέον διατίθενται μόνο σε ηλεκτρονική μορφή. Εντούτοις και παρά τις εξελίξεις στον χώρο της [[τεχνολογία της πληροφόρησης|τεχνολογίας της πληροφόρησης]] και την εμφάνιση του ηλεκτρονικού βιβλίου, δεν έχει παρατηρηθεί ακόμη ουσιαστική μείωση στους ρυθμούς έκδοσης και εμπορίας έντυπων βιβλίων. ==▼
Σύμφωνα με το ''Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας'', η λέξη ''βιβλίο'', [[Αρχαία ελληνική γλώσσα|αρχαιοελληνικά]] ''βιβλίον'', προέρχεται από το ''βυβλίον'', με προληπτική αφομοίωση του ''-υ-'' σε ''-ι-'', και αυτό από το ''βύβλος'', από το όνομα της φοινικικής πόλης [[Βύβλος|Βύβλου]], από όπου εισαγόταν ο κατεργασμένος πάπυρος. Το ίδιο το [[Βύβλος]] είναι [[Σημιτικές γλώσσες|σημιτικής]] προέλευσης (πρβλ. [[Εβραϊκή γλώσσα|εβραϊκό]] ''Gēbăl'' «περιοχή, σύνορο»), και το αρχικό ''Β-'', αντί του αναμενόμενου ''Γ-'', ίσως οφείλεται σε αφομοίωση.<ref>[[Γεώργιος Μπαμπινιώτης]], ''Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας'', Κέντρο Λεξικολογίας, [[Αθήνα]], δεύτερη έκδοση, ανατύπωση, [[2005]].</ref>
Στα [[ιταλικά]], η λέξη ''libro'' «βιβλίο» προέρχεται από το [[Λατινική γλώσσα|λατινικό]] ''liber'', που σήμαινε αρχικά «φλοιός (δέντρου)» αλλά κατέληξε με τρόπο ανάλογο του ελληνικού ''βύβλος'' να σημαίνει «λογοτεχνικό έργο».
Στην [[αγγλική γλώσσα]], η λέξη ''book'' «βιβλίο» προέρχεται από το [[αγγλική γλώσσα|παλαιοαγγλικό]] ''bōc'', από τη [[γερμανική γλώσσα|γερμανική]] ρίζα ''*bōk-'', από όπου και ''beech'' «[[οξιά]]».
Σχετικό με την ''οξιά'' είναι το [[Σλαβικές γλώσσες|σλαβικό]] ''буква'' (μπούκβα) «γράμμα (αλφαβήτου)».<ref>[https://el.wiktionary.org/wiki/%D0%B1%D1%83%D0%BA%D0%B2%D0%B0 «буква»].</ref>
Το [[λατινική γλώσσα|λατινικό]] ''codex/codice'', με τη σημερινή έννοια «βιβλίο» (βλ. [[Κώδικας]]), σήμαινε αρχικά «κομμάτι ξύλο».<ref>[https://el.wiktionary.org/wiki/codex «codex»].</ref>
== Η φυσική μορφή του βιβλίου ==
==== Το εσωτερικό ή σώμα του βιβλίου ====
Το εσωτερικό του βιβλίου, ή ''σώμα'' του βιβλίου, αποτελείται από φύλλα, ή κόλες, διαφόρων διαστάσεων, συνήθως 58×86 εκ., 61×86 εκ. και 70×100 εκ., οι οποίες τυπώνονται και από τις δύο όψεις και διπλωμένες κατάλληλα δίνουν τα 8σέλιδα, 16σέλιδα ή 32σέλιδα του βιβλίου.
Το «τυπογραφικό φύλλο», δηλαδή η κόλα χαρτιού που τυπώθηκε, διαστάσεων 58×86 εκ., κομμένο στη μέση δίνει δύο 16σέλιδα με διαστάσεις 14,5×21,5 εκ.
Το «τυπογραφικό φύλλο» 70×100 εκ., κομμένο στη μέση, δίνει δύο 16σέλιδα με διαστάσεις 17,5×25 εκ.
* Οι σελίδες του βιβλίου έχουν τη δική τους ονομασία. Η αριστερή σελίδα λέγεται ''verso'' και η δεξιά ''recto'' ή ''καλή'' σελίδα. Οι δυο απέναντι σελίδες λέγονται μερικές φορές ''σαλόνι''.
* Κάθε σελίδα του σώματος έχει δική της αρίθμηση.
:'''[[Πρωτόγραμμα]]''' είναι ένα γράμμα στην αρχή μιας λέξης, ενός κεφαλαίου, ή μιας παραγράφου που είναι μεγαλύτερο από το υπόλοιπο κείμενο και συνήθως καλλιγραφικό. Το πρωτόγραμμα έκανε την εμφάνιση του από τα χειρόγραφα κείμενα και βιβλία αλλά διατηρήθηκε στη συνέχεια και με την ανάπτυξη της τυπογραφίας.
:'''Φύλλα''' ονομάζονται τα συνδεδεμένα τεμάχια στα οποία τυπώνεται το περιεχόμενο του βιβλίου. Αυτά μπορούν να έχουν παραχθεί από πρωτότυπο ή ανακυκλωμένο [[χαρτί]]. Ο κλάδος της επιστήμης που ασχολείται με τη δημιουργία και αναπαραγωγή του έντυπου βιβλίου ονομάζεται [[τυπογραφία]]. Για την προσθήκη περιεχομένου (εκτύπωση) στο βιβλίο η τυπογραφία χρησιμοποιεί διαφορετικές διαδικασίες και τεχνικές αναλόγως του υλικού των φύλλων.
:'''Σελίδες''' ονομάζονται οι δύο όψεις κάθε φύλλου.
:''[[Σελίδα τίτλου|Σελίδα Τίτλου]]'' ονομάζεται η πρώτη σελίδα του βιβλίου και αριθμείται συνήθως ως η πρώτη. Φέρει συνήθως τον τίτλο του έργου και το όνομα του [[Συγγραφέας|συγγραφέα]] με μικρότερα γράμματα απ' ότι εμφανίζονται στο εξώφυλλο. Σπανιότερα, η σελίδα τίτλου εμφανίζεται εντελώς κενή ή φέρει κείμενο μικρού όγκου ([[Αφιερωματικό σημείωμα|αφιέρωση]], ανώνυμη ή επώνυμη φράση, γνωμικό κλπ).
:''Σελίδα Πνευματικών Δικαιωμάτων'' (Copyright Page) ονομάζεται η έτερη του πρώτου φύλλου. Φέρει γενικές και ειδικές πληροφορίες για την [[έκδοση]] του βιβλίου όπως:
* στοιχεία συγγραφέα, εκδότη, τυπογραφείου και ενδεχόμενων συντελεστών (γλωσσική, εικαστική, νομική, διαφημιστική επιμέλεια)
* αύξοντα αριθμό ανατύπωσης
* καθεστώς, δικαιούχους και δήλωση επιφύλαξης πνευματικών δικαιωμάτων
* αριθμό ISBN (International Standard Book Number)
* λοιπές πληροφορίες
Οι επόμενες σελίδες έως και το κυρίως περιεχόμενο, το αντικείμενο του βιβλίου, μπορούν να περιλαμβάνουν την εργογραφία του συγγραφέα ή παρεμφερή κατάλογο, ειδικές σημειώσεις και συνήθως τη ''Σελίδα Περιεχομένων''.
:Η ''Σελίδα Περιεχομένων'' (Περιεχόμενα) βρίσκεται συνήθως ανάμεσα στα τρία πρώτα φύλλα του βιβλίου, κατά την σύγχρονη εκδοτική και λογοτεχνική άποψη, για λόγους ευκολότερης πρόσβασης από τον αναγνώστη.
Η εμφάνιση της σελίδας περιεχομένων βρίσκεται σε συνάρτηση με το περιεχόμενο και τη δομή του βιβλίου, την διάρθρωση αυτού σε ενότητες και υποενότητες. Η σελίδα περιεχομένων έτσι ενέχει θέση ενδεικτικής προεπισκόπησης και ανασκόπησης της δομής του αντικείμενου περιεχομένου του έργου. Επίσης ενέχουν υπόσταση σελιδοδείκτη κεφαλαίων και τμημάτων. Η αρίθμηση σελίδων στα περιεχόμενα παρουσιάζεται αύξουσα και συνηθέστερα απέναντι δεξιά των επικεφαλίδων των κεφαλαίων, ενοτήτων κλπ του έργου.
:Το κυρίως περιεχόμενο ενός βιβλίου παρουσιάζει ανά τους χρόνους και τους τόπους διάφορες δομές, ανάλογα το αντικείμενο, το είδος και το ύφος. Το καθαυτό έργο είθισται να ξεκινάει σε δεξιά σελίδα (recto). Το έργο μπορεί να εμφανίζει πρόλογο, εισαγωγή αλλά και επίμετρο, βιογραφικές ή ακαδημαϊκές πληροφορίες του έργου και του συγγραφέα τα οποία μπορεί και να τοποθετούνται στο τέλος του βιβλίου.
Το κύριο μέρος του μπορεί να παρουσιάζεται ενιαίο, ακολουθώντας εξακολουθητική ροή, είτε να δομείται τμηματικά σε αυτοτελείς ή συνδεόμενες ενότητες.
Στα βιβλία επιστημονικού θρησκευτικού και σπανιότερα λογοτεχνικού περιεχομένου εμφανίζεται και εικαστικό περιεχόμενο (σκίτσα, ζωγραφιές, διαγράμματα, φωτογραφίες κλπ).
:Στις τελευταίες σελίδες ενός βιβλίου λαμβάνουν χώρο επίμετρα, επίλογοι, παραθέσεις, ευχαριστίες, υποδείξεις, λεξιλόγιο, βιβλιογραφία, επεξηγήσεις, πληροφορίες εκτύπωσης, διορθώσεις κ.α. Στο έντυπο βιβλίο είθισται τα ακραία φύλλα (εμπρόσθια και οπίσθια) να παραμένουν κενά.
=== Το εξώφυλλο ===
Ο όγκος του περιεχομένου περιβάλλεται από ένα παχύτερο και σκληρότερο, φύλλο, το ''εξώφυλλο''. Εκείνο μπορεί να αποτελείται από χαρτί (χαρτοδεσία), χαρτόνι, δέρμα (δερματοδεσία), και σπανιότερα, ξύλο, ύφασμα, μέταλλο, ορυκτό, πέτρωμα ή σύνθεση τους. Το εξώφυλλο ενός βιβλίου απαρτίζεται από το (recto) εμπρόσθιο και (verso) οπίσθιο (οπισθόφυλλο) τα οποία ενώνει η ράχη του βιβλίου.
Το εμπρόσθιο τμήμα (εκείνο που κοινώς αναφέρεται ως εξώφυλλο) αποτελεί μια εικαστική και έγγραφη περίληψη του περιεχομένου και του αντικείμενου του βιβλίου. Πρόκειται για την εξωτερική εικόνα του, εκείνη που θα προσελκύσει ή απομακρύνει τον επίδοξο αναγνώστη. Γι' αυτό το λόγο οι εμπλεκόμενοι στις εκδόσεις ασχολούνται σημαντικά με την εμφάνιση του εξωφύλλου, αναθέτοντας τη δημιουργία του σε επαγγελματίες των εικαστικών και φωτογραφικών τεχνών.
Κατά κανόνα το εξώφυλλο φέρει εικαστικό παρασκήνιο και γλωσσικό προσκήνιο.
'''Παρασκήνιο'''
: Το παρασκήνιο παρουσιάζει φωτογραφία, ζωγραφική, γράφημα, σκίτσο, απλώς χρώμα, ή μικτή τεχνική. Το αντικείμενο τους διαφέρει αναλόγως του είδους του βιβλίου. Κατά κανόνα:
* Στο λογοτεχνικό βιβλίο (πεζό, έμμετρο, μικτό) είθισται να χρησιμοποιείται τοπίο, πορτραίτο, σκίτσο, αφηρημένη σύνθεση κ.α.
* Στο θρησκευτικό προτιμάται η αγιογραφία και η σχετική φωτογραφία.
* Το επιστημονικό παρουσιάζει ενδεικτικά του αντικειμένου σκίτσα, γραφήματα, αναπαραστάσεις. Σπανιότερα φωτογραφία ή ζωγραφική.
* Το διαφημιστικό, τουριστικό, εμπορικό βιβλίο και συναφή, συνήθως ενσωματώνει στο εξώφυλλο φωτογραφική σύνθεση των περιεχομένων του.
φέρει συνήθως στο άνω κέντρο τον τίτλο του βιβλίου και από κάτω το όνομα/ψευδώνυμο του/των συγγραφέα/ων. Βιβλία που παράγονται ή μετατρέπονται σε ηλεκτρονική μορφή ονομάζονται [[ηλεκτρονικό βιβλίο|ηλεκτρονικά βιβλία]].
'''Προσκήνιο'''
: Το προσκήνιο παρουσιάζει γλωσσικό χαρακτήρα.
* Κεντρικά (συνηθέστερα) άνω ή (σπανιότερα) κάτω, ακόμα σπανιότερα μεσοκεντρικά τυπώνεται το όνομα του συγγραφέα, από κάτω ο τίτλος του βιβλίου. Η παρουσία αυτή συνήθως καταλαμβάνει το ένα δέκατο της επιφάνειας του εξώφυλλου. Ο τίτλος φέρει μεγαλύτερα γράμματα από το όνομα του συγγραφέα. Με μικρότερα του τίτλου γράμματα αναγράφεται ενδεχόμενος υπότιτλος.
* Πλησίον των τιτλικών στοιχείων και συνήθως στις άνω γωνίες εμφανίζονται σχετικές της κυκλοφορίας πληροφορίες όπως αριθμός ενδεχόμενης ανατύπωσης, (π.χ. <small>ΕΙΚΟΣΤΗ ΧΙΛΙΑΔΑ</small>), αναφορές στο συγγραφέα και την έκδοση (π.χ. <small>Από τον συγγραφέα του "..."</small> ή <small>BEST SELLER</small>).
* Η μεσαία επιφάνεια του εξώφυλλου συνήθως δε διαθέτει προσκήνιο κείμενο αλλά εμφανίζεται το παρασκήνιο περιεχόμενο.
* Στην κάτω πλευρά και συμμετρικά των τιτλικών στοιχείων εμφανίζεται το όνομα και το λογότυπο του εκδότη. Αν αυτός δεν είναι υπάρχει και αυτοχρηματοδοτείται από τον συγγραφέα η έκδοση τότε συνήθως αναγράφεται η χρονολογία εκτύπωσης και η γενέτειρα, ο τόπος συγγραφής ή ο τόπος έκδοσης του βιβλίου (π.χ. ΑΘΗΝΑ 2000).
== Το ηλεκτρονικό βιβλίο ==
▲
Τα πλεονεκτήματα του ηλεκτρονικού βιβλίου εν σχέσει με το έντυπο είναι πολλά. Κάποια απ' αυτά είναι τα εξής:
Γραμμή 54 ⟶ 116 :
* [[Βραβείο Ντάϊγκραμ]]
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
{{commonscat}}
{{βικιλεξικό}}
<references />{{Ενσωμάτωση κειμένου|en|Book}}▼
* [https://web.archive.org/web/20070405072958/http://book.culture.gr/ Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]
* [https://web.archive.org/web/20060830024809/http://www.arts.ed.ac.uk/chb/ Κέντρο για την ιστορία του βιβλίου] {{en}}
* [http://www.lostcrafts.com/Printed-Book/Book-Main.html Ιστορία του τυπωμένου βιβλίου] {{en}}
== Παραπομπές ==
<references />
{{Authority control}}
[[Κατηγορία:Τυπογραφία]]
| |||