Ζώο: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Τα <u>'''Τα ζώα''' είναι [[πολυκύτταρος οργανισμός|πολυκύτταροι]] [[ευκαρυώτες|ευκαρυωτικοί]] οργανισμοί οι οποίοι σχηματίζουν ιδιαίτερο [[Βασίλειο (βιολογία)|βασίλειο]] με την επιστημονική ονομασία '''Animalia'''. Κατά κανόνα τα περισσότερα ζώα είναι [[ετερότροφος|ετερότροφα]], [[Κυτταρική αναπνοή|αναπνέουν]] οξυγόνο, μπορούν να [[κίνηση των ζώων|κινούνται]], [[εγγενής αναπαραγωγή|αναπαράγονται εγγενώς]] και κατά την πρώιμη [[εμβρυϊκή ανάπτυξη|εμβρυϊκή ανάπτυξή]] τους σχηματίζουν μία κοίλη σφαίρα κυττάρων, το [[βλαστίδιο]]. Έχουν περιγραφεί περισσότερα από 1,5 εκατομμύρια [[αρτίγονος|αρτίγονα]] [[είδος (βιολογία)|είδη]] ζώων—εκ των οποίων περίπου το 1 εκατομμύριο είναι [[έντομα]]—αλλά υπολογίζεται ότι συνολικά ξεπερνούν τα 7 εκατομμύρια. Το μήκος των ζώων κυμαίνεται από 8,5 χιλιοστόμετρα έως 33,6 μέτρα. Παρουσιάζουν πολύπλοκες [[Οικολογία|αλληλεπιδράσεις]] μεταξύ τους και με το περιβάλλον τους, δημιουργώντας περίπλοκα [[τροφικό πλέγμα|τροφικά πλέγματα]]. Η επιστήμη που μελετά τα ζώα ονομάζεται [[ζωολογία]].'''</u>

'''<u>Τα περισσότερα είδη ζώων ανήκουν στον [[κλάδος|κλάδο]] των [[αμφίπλευρα|αμφίπλευρων]] (Bilateria), δηλαδή το σώμα τους έχει [[αμφίπλευρη συμμετρία]] (διαχωρίζεται από ένα μοναδικό επίπεδο σε δύο κατοπτρικά ημίσεα, ένα δεξί και ένα αριστερό). Στα αμφίπλευρα περιλαμβάνονται τα [[πρωτοστόμια]]—στα οποία με την σειρά τους ανήκουν πολλές ομάδες [[ασπόνδυλα|ασπονδύλων]] όπως οι [[νηματώδεις]], τα [[αρθρόποδα]] και τα [[μαλάκια]]—και τα [[δευτεροστόμια]], όπου ανήκουν τα [[εχινόδερμα]] και τα [[χορδωτά]] (περιλαμβάνουν τα [[σπονδυλωτά]]). Διάφορες μορφές ζωής της [[Εδιακάρια περίοδος|εδιακάριας περιόδου]] του ύστερου [[Προκάμβριο|προκάμβριου]] θεωρούνται από πολλούς ότι αποτελούν πρώιμα ζώα. Ωστόσο τα περισσότερα σύγχρονα ζωικές συνομοταξίες κάνουν σαφή εμάνιση στο αρχείο των [[απολίθωμα|απολιθωμάτων]] ως [[Θαλλάσσια ζωή|θαλλάσια είδη]] κατά την διαρκεια της [[Κάμβρια έκρηξη|κάμβριας έκρηξης]] περίπου 542 εκατομμύρια χρόνια πριν. Από την άλλη έχουν ταυτοποιηθεί 6,331 ομάδες [[Γονίδιο|γονιδίων]] που είναι κοινά σε όλα τα ζώα· πιθανώς αποτελούν κληρονομιά ενός μοναδικού κοινού προγόνου ο οποίος υπολογίζεται ότι έζησε περίπου 650 εκατομμύρια χρόνια πριν κατά την [[Κρυογενής περίοδος|Κρυογενή]] περίοδο.</u>'''

<u>'''Ο [[Αριστοτέλης]] είχε διαιρέσει τα ζώα σε δύο κατηγορίες ανάλογα με την παρουσία ή μη αίματος. Ο [[Κάρολος Λινναίος]] είναι ο δημιουργός του πρώτου ιεραρχικού συστήματος [[Ταξινομία του Λινναίου|βιολογικής ταξινόμησης]] των ζώων, του ''[[Systema Naturae]]'' το 1758, το οποίο ο [[Ζαν Μπατίστ Λαμάρκ]] επέκτεινε σε 14 [[συνομοταξία|συνομοταξίες]] το 1809. Το 1874, ο [[Ερνστ Χέκελ]] διαχώρισε τα ζώα στα πολυκύτταρα '''Μετάζωα''' (πλέον συνώνυμο του όρου Ζώα) και στα [[Πρωτόζωα]], μονοκύτταρους οργανισμούς οι οποίοι δεν θεωρούνται πια ζώα. Στην σύγχρονη εποχή, η βιολογική ταξινόμηση των ζώων βασίζεται σε προχωρημένες τεχνικές, όπως η [[μοριακή φυλογένεση]], που μπορούν να αποκαλύψουν με ακρίβεια τις εξελικτικές σχέσεις μεταξύ των ζωικών [[Τάξον|τάξων]].'''</u>

'''<u>Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν πολλά ζώα για παροχή τροφής, όπως [[Κρέας|κρέατος]], [[Γάλα|γάλακτος]] και [[Αβγό|αβγών]], για πρώτες ύλες, όπως [[Ζωικό δέρμα|δέρμα]] και [[μαλλί]], ως [[Κατοικίδια ζώα|κατοικίδια]] και ως [[ζώα εργασίας]] είτε για την δύναμή τους είτε για μεταφορές. Οι σκύλοι χρησιμοποιούνται παραδοσιακά στο [[κυνήγι]], ενώ πολλά άλλα χερσαία και υδρόβια ζώα αποτελούν τα θηράματα του κυνηγιού. Επίσης τα ζώα εμφανίζονται στην τέχνη ήδη από πολύ νωρίς και παρουσιάζονται στην μυθολογία και την θρησκεία.</u>'''

=='''<u>Ετυμολογία</u>'''==

'''<u>Η λέξη "ζώο" προέρχεται από την αρχαία [[ελληνική γλώσσα|ελληνική]] λέξη ''ζῷον'' που με τη σειρά της παράγεται από το ρήμα ''ζῶ''. <ref>{{cite book|last=Μπαμπινιώτης|first=Γεώργιος|title=Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας|publisher=Κέντρο Λεξικολογίας Ε.Π.Ε.|edition=Α΄|isbn=960-86190-0-9}}</ref> Στην καθημερινή χρήση της καθομιλουμένης, ο όρος «ζώο» χρησιμοποιείται συνήθως -λανθασμένα-για αναφορές μόνο στα μέλη του βασιλείου Ζώα πλην του ανθρώπου. Μερικές φορές, στην καθομιλουμένη εννοούνται μόνο οι πλησιέστεροι συγγενείς των ανθρώπων όπως τα θηλαστικά και άλλα [[σπονδυλωτά]].<ref>{{cite web |url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/animals |title=Animals |publisher=[[Merriam-Webster's]] |quote=2 a : one of the lower animals as distinguished from human beings b : mammal; ''broadly'' : vertebrate |accessdate=16 May 2010}}</ref> Στην βιολογία, η λέξη χρησιμοποιείται ως αναφορά σε όλα τα μέλη του βασιλείου Ζώα, και περιλαμβάνει ποικίλους οργανισμούς πολύ διαφορετικούς μεταξύ τους όπως οι [[σπόγγος|σπόγγοι]], οι [[μέδουσα (ζώο)|μέδουσες]], τα [[έντομα]] και οι [[άνθρωπος|άνθρωποι]].<ref name="americanheritage_animal">{{cite encyclopedia |year=2006 |title=Animal |encyclopedia=The American Heritage Dictionary |publisher=Houghton Mifflin Company |edition=4η}}</ref></u>'''

=='''<u>Χαρακτηριστικά</u>'''==

'''<u>Τα ζώα έχουν πολλά χαρακτηριστικά που τα διαφοροποιούν από τα άλλα έμβια όντα. Τα ζώα είναι [[ευκαρυωτικά κύτταρα|ευκαρυωτικοί]] και [[Πολυκύτταρος|πολυκύτταροι]] οργανισμοι,<ref name="NationalZoo">{{cite web |url=http://nationalzoo.si.edu/Animals/GiantPandas/PandasForKids/classification/classification.htm |title=Panda Classroom |accessdate=30 September 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070929094936/http://nationalzoo.si.edu/Animals/GiantPandas/PandasForKids/classification/classification.htm |archivedate=2007-09-29 |url-status=live }}</ref> χαρακτηριστικά τα οποία τα διαχωρίζουν από τα [[βακτήρια]] και τα [[πρώτιστα]]. Ειναι [[ετερότροφος|ετερότροφοι]] οργανισμοί,<ref name="Windows">{{cite web |last=Bergman |first=Jennifer |title=Heterotrophs |url=http://www.windows.ucar.edu/tour/link=/earth/Life/heterotrophs.html&edu=high |accessdate=30 September 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070829051950/http://www.windows.ucar.edu/tour/link%3D/earth/Life/heterotrophs.html%26edu%3Dhigh |archivedate=2007-08-29 |url-status=dead }}</ref> γενικά πέπτουν την τροφή σε έναν εσωτερικό θάλαμο, πράγμα που τα διαχωρίζει από τα φυτά και τα [[φύκη]].<ref>{{cite journal |last1=Douglas |first1=Angela E. |last2=Raven |first2=John A. |title=Genomes at the interface between bacteria and organelles |journal=Philosophical Transactions of the Royal Society B |volume=358 |issue=1429 |pages=5–17; discussion 517–8 |year=2003 |pmid=12594915 |pmc=1693093 |doi=10.1098/rstb.2002.1188}}</ref> Διακρίνονται επίσης από τα φυτά, τα φύκη και τους [[μύκητες]] από την απουσία άκαμπτων [[Κυτταρικό τοίχωμα|κυτταρικών τοιχωμάτων]].<ref name="AnimalCells">{{cite web |last=Davidson |first=Michael W. |title=Animal Cell Structure |url=http://micro.magnet.fsu.edu/cells/animalcell.html |accessdate=20 Σεπτεμβρίου 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070920235924/http://micro.magnet.fsu.edu/cells/animalcell.html |archivedate=2007-09-20 |url-status=dead }}</ref> Όλα τα ζώα είναι [[κινητικότητα|κινητικά]],<ref name="Concepts">{{cite web |url=http://employees.csbsju.edu/SSAUPE/biol116/Zoology/digestion.htm |last=Saupe |first=S. G. |title=Concepts of Biology |accessdate=30 Σεπτεμβρίου 2007}}</ref> έστω και μόνο σε ορισμένα στάδια της ζωής τους. Στα περισσότερα ζώα, τα [[έμβρυο|έμβρυα]] περνάνε από ένα στάδιο [[βλαστίδιο|βλαστιδίου]],<ref>{{cite book |last=Minkoff |first=Eli C. |title=Barron's EZ-101 Study Keys Series: Biology |year=2008 |publisher=Barron's Educational Series |isbn=978-0-7641-3920-8 |edition=2η, αναθεωρημένη |page=48}}</ref> χαρακτηριστικό που απαντάται αποκλειστικώς στα ζώα.</u>'''

==='''<u>Δομή</u>'''===

'''<u>Με λιγοστές εξαιρέσεις, κυρίως όπως οι [[Σπόγγος|Σπόγγοι]] και τα [[Πλακόζωα]], τα ζώα έχουν [[Ανατομία|σώματα]] διαφοροποιημένα σε ξεχωριστούς [[Ιστός (βιολογία)|ιστούς]]. Αυτοί περιλαμβάνουν τους [[Μυς|μύες]], που μπορούν να πραγματοποιούν και να ελέγχουν τις κινήσεις, και τους [[Νευρικό σύστημα|νευρικούς ιστούς]], που στέλνουν κι λαμβάνουν μηνύματα. Τυπικά, υπάρχει και ένας εσωτερικός [[Πέψη|πεπτικός]] θάλαμος, με ένα ή δύο ανοίγματα.<ref name="scienceperspectives10" /> Τα ζώα με αυτού του είδους οργάνωση ονομάζονται μετάζωα, η [[ευμετάζωα]] όταν το πρώτο χρησιμοποιείται για τα ζώα εν γένει.<ref>{{cite book |last1=Hillmer |first1=Gero |last2=Lehmann |first2=Ulrich |others=Translated by J. Lettau |title=Fossil Invertebrates |year=1983 |publisher=CUP Archive |isbn=978-0-521-27028-1 |page=54 |issn=0266-3236 |url=http://books.google.com/books?id=9jE4AAAAIAAJ&lpg=PP1&pg=PA54#v=onepage&q&f=false}}</ref></u>'''

'''<u>Όλα τα ζώα έχουν [[ευκαρυωτικά κύτταρα]], περιβαλλόμενα από μία χαρακτηριστική [[εξωκυττάρια ουσία]] αποτελούμενη από [[κολλαγόνο]] και ελαστικές [[γλυκοπρωτεΐνες]].<ref>{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |last2=Johnson |first2=Alexander |last3=Lewis |first3=Julian |last4=Raff |first4=Martin |last5=Roberts |first5=Keith |last6=Walter |first6=Peter |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4η |year=2002 |publisher=Garland Science |location=Νέα Υόρκη |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK26810/}}</ref> Αυτό μπορεί να ασβεστοποιηθεί για να σχηματίσει δομές όπως τα [[Εξωσκελετός|όστρακα]], τα [[Οστό|οστά]] και οι [[παρασχίδες]].<ref>{{cite book|last=Sangwal|first=Keshra|title=Additives and crystallization processes: from fundamentals to applications|url=https://archive.org/details/additivescrystal00sang|year=2007|publisher=John Wiley and Sons|isbn=978-0-470-06153-4|page=[https://archive.org/details/additivescrystal00sang/page/n228 212]}}</ref> Καθώς αναπτύσσονται, σχηματίζουν ένα σχετικά εύκαμπτο πλαίσιο<ref>{{cite book|last=Becker|first=Wayne M.|title=The world of the cell|year=1991|publisher=Benjamin/Cummings|isbn=978-0-8053-0870-9|url-access=registration|url=https://archive.org/details/worldofcell00beck_0}}</ref> όπου τα κύτταρα μπορούν να κινούνται και να αναδιοργανώνονται καθιστώντας εφικτές πολύπλοκες δομές. Αντιθέτως, άλλοι [[πολυκύτταρος οργανισμος|πολυκύτταροι οργανισμοί]], όπως τα φυτά και μύκητες, έχουν κύτταρα που συγκρατούνται στη θέση τους από κυτταρικά τοιχώματα, και έτσι εξελίσσονται από την προοδευτική ανάπτυξη.<ref name="scienceperspectives10" /> Επιπλέον, μοναδικές στα ζωικά κύτταρα είναι οι ακόλουθες διακυτταρικές συνδέσεις: οι [[στενοσύνδεσμος|στενοσύνδεσμοι]], οι [[χασμοδεσμός|χασμοδεσμοί]], και τα [[δεσμόσωμα|δεσμοσώματα]].<ref>{{cite book|last=Magloire|first=Kim|title=Cracking the AP Biology Exam, 2004–2005 Edition|year=2004|publisher=The Princeton Review|isbn=978-0-375-76393-9|page=[https://archive.org/details/crackingapbiolog00magl/page/45 45]|url-access=registration|url=https://archive.org/details/crackingapbiolog00magl/page/45}}</ref></u>'''

==='''<u>Αναπαραγωγή και ανάπτυξη</u>'''===

'''<u>Σχεδόν όλα τα ζώα υποβάλλονται σε κάποια μορφή [[σεξουαλική αναπαραγωγή|σεξουαλικής αναπαραγωγής]].<ref>{{cite book|last=Knobil|first=Ernst|title=Encyclopedia of reproduction, Τόμος 1|year=1998|publisher=Academic Press|isbn=978-0-12-227020-8|page=315}}</ref> Έχουν κάποια [[γαμετης|αναπαραγωγικά κύτταρα]], που υφίστανται [[Μείωση (βιολογία)|μείωση]] για να παράγουν μικρότερα, ευκίνητα [[σπερματοζωάρια]] ή μεγαλύτερα, ακίνητα τα [[ωάριο|ωάρια]].<ref>{{cite book|last=Schwartz|first=Jill|title=Master the GED 2011 (w/CD)|year=2010|publisher=Peterson's|isbn=978-0-7689-2885-3|page=[https://archive.org/details/petersonsmasterg0000stew_x3f1/page/371 371]|url-access=registration|url=https://archive.org/details/petersonsmasterg0000stew_x3f1/page/371}}</ref> Αυτά συντήκονται για να σχηματίσουν [[ζυγωτό|ζυγωτά]], τα οποία εξελίσσονται σε νέα άτομα.<ref>{{cite book|last=Hamilton|first=Matthew B.|title=Population genetics|url=https://archive.org/details/populationgeneti00hami|year=2009|publisher=Wiley-Blackwell|isbn=978-1-4051-3277-0|page=[https://archive.org/details/populationgeneti00hami/page/n69 55]}}</ref></u>'''

'''<u>Πολλά ζώα είναι επίσης ικανά να κάνουν [[ασεξουαλική αναπαραγωγή]].<ref>{{cite book |last1=Adiyodi |first1=K. G.|last2=Hughes |first2=Roger N. |last3=Adiyodi |first3=Rita G. |title=Reproductive Biology of Invertebrates, Progress in Asexual Reproduction, Τόμος 11 |year=2002 |publisher=Wiley |page=116}}</ref> Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω [[Παρθενογένεση|παρθενογένεσης]], όπου παράγονται γόνιμα αυγά χωρίς ζευγάρωμα, εκκόλαψη, ή κατακερματισμό.<ref>{{cite book |last=Kaplan |title=GRE exam subject test |year=2008 |publisher=Kaplan Publishing |isbn=978-1-4195-5218-2 |page=233}}</ref></u>'''

'''<u>Το [[ζυγωτό]] αναπτύσσεται αρχικά σε μια κοίλη σφαίρα, που ονομάζεται [[βλαστίδιο]],<ref>{{cite book|last=Tmh|title=Study Package For Medical College Entrance Examinations|year=2006|publisher=Tata McGraw-Hill|isbn=978-0-07-061637-0|page=6.22}}</ref> το οποίο υφίσταται αναδιάταξη και διαφοροποίηση. Στους [[Σπόγγος|σπόγγους]], οι προνύμφες του βλαστιδίου κολυμπούν προς μια νέα θέση και αναπτύσσονται σε ένα νέο σπόγγο.<ref>{{cite book |last1=Ville |first1=Claude Alvin |last2=Walker |first2=Warren Franklin |last3=Barnes |first3=Robert D. |title=General zoology |year=1984 |publisher=Saunders College Pub |isbn=978-0-03-062451-3 |page=467}}</ref> Στις περισσότερες άλλες ομάδες, το βλαστίδιο υφίσταται πιο περίπλοκη αναδιάταξη.<ref>{{cite book |last1=Hamilton |first1=William James |last2=Boyd |first2=James Dixon |last3=Mossman |first3=Harland Winfield |title=Human embryology: (prenatal development of form and function) |year=1945 |publisher=Williams & Wilkins |page=330}}</ref> Πρώτα σχηματίζει ένα [[γαστρίδιο]] με πεπτική κοιλότητα και δύο ξεχωριστά [[βλαστικό δέρμα|βλαστικά δέρματα]] — ένα εξωτερικό [[εξώδερμα]] και ένα εσωτερικό [[ενδόδερμα]].<ref>{{cite book |last=Philips |first=Joy B. |title=Development of vertebrate anatomy |year=1975 |publisher=Mosby |isbn=978-0-8016-3927-2 |page=[https://archive.org/details/developmentofver0000phil/page/176 176] |url-access=registration |url=https://archive.org/details/developmentofver0000phil/page/176 }}</ref> Στις περισσότερες περιπτώσεις, αναπτύσσεται επίσης και ένα [[μεσόδερμα]] μεταξύ τους.<ref>{{cite book |title=The Encyclopedia Americana: a library of universal knowledge, Volume 10 |year=1918 |publisher=Encyclopedia Americana Corp. |page=281}}</ref> Στη συνέχεια τα βλαστικά αυτά δέρματα διαφοροποιούνται για να σχηματίσουν ιστούς και όργανα.<ref>{{cite book |last1=Romoser |first1=William S. |last2=Stoffolano |first2=J. G. |title=The science of entomology |year=1998 |publisher=WCB McGraw-Hill |isbn=978-0-697-22848-2 |page=156}}</ref></u>'''

==='''<u>Τροφή και προμήθεια ενέργειας</u>'''===

'''<u>Όλα τα ζώα είναι [[ετερότροφος|ετερότροφα]], δηλαδή τρέφονται άμεσα ή έμμεσα με άλλα έμβια όντα.<ref>{{cite book|last=Rastogi|first=V. B.|title=Modern Biology|year=1997|publisher=Pitambar Publishing|isbn=978-81-209-0496-5|page=3}}</ref> Συχνα διακρίνονται επιπλέον σε ομάδες όπως [[σαρκοφάγο (διατροφή)|σαρκοφάγα]], [[φυτοφάγο|φυτοφάγα]], [[παμφάγο|παμφάγα]] και [[Παράσιτο|παράσιτα]].<ref>{{cite book|last=Levy|first=Charles K.|title=Elements of Biology|year=1973|publisher=Appleton-Century-Crofts|isbn=978-0-390-55627-1|page=108}}</ref></u>'''

'''<u>Η [[θήρευση]] είναι [[βιολογική αλληλεπίδραση]] κατά την οποία ένας θηρευτής (ετερότροφος οργανισμός που κυνηγά) τρέφεται με ένα θήραμα (ο οργανισμός που δέχεται επίθεση).<ref name="Ecology">Begon, M., Townsend, C., Harper, J. (1996). ''[[Ecology: Individuals, populations and communities]]'' (Third edition). Blackwell Science, London. ISBN 0-86542-845-X, ISBN 0-632-03801-2, ISBN 0-632-04393-8.</ref> Οι θηρευτές μπορεί και να θανατώνουν και να μην θανατώνουν το θήραμά τους προτού τραφούν από αυτό, αλλά η πράξη της θηρεύσης πάντα έχει ως τελικό αποτέλεσμα τον θάνατο του θηράματος.<ref>[http://www.britannica.com/search?query=predation predation]. Britannica.com. Retrieved on 2011-11-23.</ref> Η άλλη κύρια κατηγορία κατανάλωσης είναι η [[σαπροφαγία]], η κατανάλωση νεκρής [[οργανική ύλη|οργανικής ύλης]].<ref>{{cite book |title=Geomorphology and environmental impact assessment |year=2001 |publisher=Taylor & Francis |isbn=978-90-5809-344-8 |last1=Marchetti |first1=Mauro |last2=Rivas |first2=Victoria |page=84}}</ref> Κάποιες φορές μπορεί να είναι δύσκολο να διακρίνουμε τις δύο [[διατροφική συμπεριφορά|διατροφικές συμπεριφορές]], για παράδειγμα, όταν [[παράσιτο|παρασιτικά είδη]] τρέφονται από τον ξενιστή τους και στη συνέχεια γεννούν τα αυγά τους σε αυτόν για να τραφούν οι απόγονοί τους από το σηπόμενο πτώμα του. Επιλεκτικές πιέσεις που ασκούνται αμοιβαίως έχουν οδηγήσει σε έναν [[αγώνας εξελικτικών όπλων|αγώνα εξελικτικών όπλων]] μεταξύ θηράματος και θηρευτή, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη ποικίλων [[αντιθηρευτική προσαρμογή|αντιθηρευτικών προσαρμογών]].<ref>{{cite book |title=Ecology of marine fishes: California and adjacent waters |year=2006 |publisher=University of California Press |isbn=978-0-520-24653-9 |last1=Allen |first1=Larry Glen |last2=Pondella |first2=Daniel J. |last3=Horn |first3=Michael H. |page=428}}</ref></u>'''

'''<u>Τα περισσότερα ζώα χρησιμοποιούν εμμέσως την ενέργεια του [[ηλιακό φως|ηλιακού φωτός]] τρώγοντας φυτά ή φυτοφάγα ζώα. Τα περισσότερα φυτά χρησιμοποιούν το φως για να μετατρέπουν τα [[ανόργανη ένωση|ανόργανα]] μόρια του περιβάλλοντος σε [[υδατάνθρακες]], [[λίπος|λίπη]], [[πρωτεΐνη|πρωτεΐνες]] και άλλα βιομόρια, που περιέχουν χαρακτηριστικά [[Οξειδοαναγωγή|ανηγμένο]] άνθρακα στον σχηματισμό δεσμών άνθρακα-υδρογόνου. Αρχίζοντας με [[διοξείδιο του άνθρακα]] (CO₂) και νερό (H₂O), η φωτοσύνθεση μετατρέπει την ενέργεια του ηλιακού φωτός σε χημική ενέργεια με τη μορφή απλών σακχάρων (π.χ., [[γλυκόζη]]), απελευθερώνοντας μοριακό [[οξυγόνο]]. Αυτά τα σάκχαρα χρησιμοποιούνται εν συνεχεία ως βασικά δομικά στοιχεία για την ανάπτυξη των φυτών, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής άλλων βιομορίων.<ref name="scienceperspectives10">{{cite book|title=Science Perspectives 10|year=2010|publisher=Nelson Education Ltd.|isbn=978-0-17-635528-9|last1=Adam-Carr|first1=Christine|last2=Hayhoe|first2=Christy|last3=Hayhoe|first3=Douglas|last4=Hayhoe|first4=Katharine}}</ref> Όταν ένα ζώο τρώει φυτά (ή τρώει άλλα ζώα που έχουν φάει φυτά), ο ανηγμένος άνθρακας που περιέχεται στην τροφή γίνεται πηγή ενέργειας και δομική ύλη για τα ζώα.<ref>{{cite book|title=Understanding Science: Upper Primary|last=Clutterbuck|first=Peter|page=9|year=2000|publisher=Blake Education|isbn=978-1-86509-170-9}}</ref> Χρησιμοποιούνται είτε άμεσα βοηθώντας την ανάπτυξη του ζώου, ή αφού διασπασθούν, απελευθερώνοντας την αποθηκευμένη ηλιακή ενέργεια και παρέχοντας στο ζώο την απαραίτητη ενέργεια για την κίνηση.<ref>{{cite book|last=Gupta|first=P.K.|title=Genetics Classical To Modern|publisher=Rastogi Publications|isbn=978-81-7133-896-2|page=26}}</ref><ref>{{cite book|last1=Garrett|first1=Reginald|last2=Grisham|first2=Charles M.|title=Biochemistry|url=https://archive.org/details/biochemistry00rhga|year=2010|publisher=Cengage Learning|isbn=978-0-495-10935-8|page=[https://archive.org/details/biochemistry00rhga/page/n572 535]}}</ref></u>'''

'''<u>Ζώα που ζουν σε [[υδροθερμική πηγή|υδροθερμικές πηγές]] και [[ψυχρή διαφυγή|ψυχρές διαφυγές]] στον [[Βυθός|πυθμένα του ωκεανού]] δεν εξαρτώνται από την ενέργεια του ηλιακού φωτός.<ref>{{cite journal|year=1996|journal=New scientist|publisher=IPC Magazines|volume=152|issue=2050–2055|page=105}}</ref> Αντί αυτού [[χημειοσύνθεση|χημειοσυνθετικά]] [[αρχαία]] και βακτήρια σχηματίζουν τη βάση της [[τροφική αλυσίδα|τροφικής αλυσίδας]].<ref>{{cite book |last1=Castro |first1=Peter |last2=Huber |first2=Michael E. |title=Marine Biology |publisher=McGraw-Hill |year=2007 |edition=7th |page=376 |isbn=978-0-07-722124-9}}</ref></u>'''

=='''<u>Προέλευση και απολιθώματα</u>'''==

'''<u>Τα ζώα θεωρείται γενικά ότι έχουν [[Εξέλιξη|εξελιχθεί]] από ευκαρυωτικούς οργανισμούς που έφεραν [[μαστίγιο (βιολογία)|μαστίγια]].<ref>{{cite book|last=Campbell|first=Niel A.|title=Biology|url=https://archive.org/details/biolog00camp|year=1990|publisher=Benjamin/Cummings Pub. Co.|isbn=978-0-8053-1800-5|edition=2nd|page=[https://archive.org/details/biolog00camp/page/560 560]}}</ref> Οι πλησιέστεροι γνωστοί ζώντες συγγενείς είναι τα [[Χοανομαστιγωτά]], τα οποία έχουν παρόμοια μορφολογία με τα χοαναοκύτταρα συγκεκριμμένων σπόγγων.<ref>{{cite book|title=Emerging model organisms: a laboratory manual, Volume 1|year=2008|publisher=Cold Spring Harbor Laboratory Press|isbn=978-0-87969-872-0|page=1|edition=illustrated|editor=Richard R. Behringer, Alexander D. Johnson, Robert E. Krumlauf, Michael K. Levine, Nipam Patel, Neelima Sinha}}</ref> [[Μόριο|Μοριακές]] μελέτες τοποθετούν τα ζώα σε μία υπερομάδα που ονομάζεται [[Οπισθόκωντα]], όπου περιλαμβάνονται επίσης και τα Χοανομαστιγοφόρα, οι [[μύκητας|μύκητες]] και λίγα μικρά παρασιτικά [[πρώτιστα]].<ref>{{cite book |title=Strickberger's evolution: the integration of genes, organisms and populations |url=https://archive.org/details/strickbergersevo0000hall |year=2008 |publisher=Jones & Bartlett Learning |isbn=978-0-7637-0066-9 |last1=Hall |first1=Brian Keith |last2=Hallgrímsson |first2=Benedikt |last3=Strickberger |first3=Monroe W. |page=[https://archive.org/details/strickbergersevo0000hall/page/278 278]}}</ref> Η ονομασία προέρχεται από την οπίσθια θέση του [[μαστίγιο (βιολογία)|μαστιγίου]] στα κινούμενα κύτταρα, όπως τα σπερματοζωάρια των περισσότερων ζώων, ενώ άλλα [[Ευκαρυωτά]] τείνουν να έχουν πρόσθια μαστίγια.<ref>{{cite book |last=Hamilton |first=Gina |title=Kingdoms of Life – Animals (ENHANCED eBook) |publisher=Lorenz Educational Press |isbn=978-1-4291-1610-7 |page=9}}</ref></u>'''

'''<u>Τα πρώτα απολιθώματα που ενδεχομένως αντιπροσωπεύουν ζώα εμφανίζονται κατά τον Σχηματισμό Trezona στο Trezona Bore, στο Δυτικοκεντρικό Flinders, στην [[Νότια Αυστραλία]].<ref name="roseMaloof">{{cite journal|title= Possible animal-body fossils in pre-Marinoan limestones from South Australia |journal= Nature Geoscience | volume= 3 | page= 653 |date= 17 August 2010 |url= http://www.nature.com/ngeo/journal/vaop/ncurrent/full/ngeo934.html |doi=10.1038/ngeo934 | issue= 9|bibcode = 2010NatGe...3..653M|last1= Maloof|first1= Adam C.|last2= Rose|first2= Catherine V.|last3= Beach|first3= Robert|last4= Samuels|first4= Bradley M.|last5= Calmet|first5= Claire C.|last6= Erwin|first6= Douglas H.|last7= Poirier|first7= Gerald R.|last8= Yao|first8= Nan|last9= Simons|first9= Frederik J.|displayauthors=9 }}</ref> Αυτά τα απολιθώματα ερμηνεύονται ως πρώιμοι σπόγγοι. Βρέθηκαν σε πετρώματα ηλικίας 665 εκατομμυρίων ετών.<ref name="roseMaloof" /></u>'''

'''<u>Τα επόμενα παλαιότερα πιθανά απολιθώματα ζώων απαντούν προς το τέλος του [[Προκάμβριο|Προκάμβριου]], περίπου 610 εκατομμύρια χρόνια πριν και είναι γνωστά ως τα [[Εδιακάρια πανίδα]].<ref>{{cite book |title=The annotated Origin: a facsimile of the first edition of On the origin of species |year=2009 |publisher=Harvard University Press |isbn=978-0-674-03281-1 |last1=Costa |first1=James T. |last2=Darwin |first2=Charles |page=[https://archive.org/details/annotatedoriginf00darw/page/308 308] |url-access=registration |url=https://archive.org/details/annotatedoriginf00darw/page/308 }}</ref> Αυτά είναι ωστόσο δύσκολο να συσχετισθούν με μεταγενέστερα απολιθώματα. Κάποια ίσως αντιπροσωπεύουν προδρόμους των σύγχρονων συνομοταξιών, αλλά μπορεί και να αποτελούν ξεχωριστές ομάδες και είναι πιθανό να μην είναι στην πραγματικότητα καν ζώα.<ref>{{cite book |last=Schopf |first=J. William |title=Evolution!: facts and fallacies |year=1999 |publisher=Academic Press |isbn=978-0-12-628860-5 |page=7}}</ref></u>'''

'''<u>Πέραν αυτών, οι πλέον γνωστές συνομοταξίες ζώων κάνουν μία περισσότερο ή λιγότερο ταυτόχρονη εμφάνιση κατά τη διάρκεια της [[Κάμβρια περίοδος|Καμβρίας περιόδου]], περίπου 542 εκατομμύρια χρόνια πριν.<ref>{{cite book |last1=Milsom |first1=Clare |last2=Rigby |first2=Sue |title=Fossils at a Glance |year=2009 |publisher=John Wiley and Sons |isbn=978-1-4051-9336-8}}</ref> Εξακολουθεί να υπάρχει διένεξη για το αν αυτό το γεγονός, που επονομάζεται Κάμβρια έκρηξη, αντικατοπτρίζει μία ταχεία απόκλιση μεταξύ διαφορετικών ομάδων ή μία αλλαγή των συνθηκών που διευκόλυνε τη δημιουργία απολιθωμάτων.</u>'''

'''<u>Κάποιοι παλαιοντολόγοι υποθέτουν ότι τα ζώα εμφανίστηκαν πολύ νωρίτερα από την Κάμβρια έκρηξη, πιθανώς ως 1 δισεκατομμύριο χρόνια πριν.<ref>{{cite book |last1=Campbell |first1=Neil A. |last2=Reece |first2=Jane B. |title=Biology |url=https://archive.org/details/biology0007camp |year=2005 |publisher=Pearson, Benjamin Cummings |isbn=978-0-8053-7171-0 |edition=7th |page=[https://archive.org/details/biology0007camp/page/526 526]}}</ref> [[Ιχνοαπολίθωμα| Ιχνοαπολιθώματα]] όπως πατημασιές και τρύπες που χρονολογούνται από την [[Τόνια περίοδος|Τόνια περίοδο]] δείχνουν την παρουσία [[τριπλοβλαστικό|τριπλοβλαστικών]] σκωλήκων, όμοιων με τα μετάζωα, περίπου στο μέγεθος (γύρω στα 5&nbsp;mm πλάτος) και την πολυπλοκότητα των [[γεωσκώληκας|γεσκωλήκων]].<ref name="Seilacher1998">{{cite journal |last1=Seilacher |first1=Adolf |last2=Bose |first2=Pradip K. |last3=Pfluger |first3=Friedrich |title=Animals More Than 1 Billion Years Ago: Trace Fossil Evidence from India |journal=Science |volume=282 |pages=80–83 |year=1998 |doi=10.1126/science.282.5386.80 |pmid=9756480 |issue=5386 |bibcode=1998Sci...282...80S}}</ref> Στην αρχή της Τονίας Περιόδου περίπου 1 δισεκατομμύριο χρόνια πριν, υπήρξε μία μείωση στην ποικιλία [[στρωματόλιθος|στρωματολίθων]], που ίσως υποδεικνύει την εμφάνιση βοσκητικών ζώων, αφού η ποικιλία σρωματολίθων αυξήθηκε όταν βοσκητικά ζώα εξαφανίστηκαν στις [[μαζικές εξαφανίσεις]] στο [[Μαζική εξαφάνιση Περμίου-Τριαδικού|Τέλος του Περμίου]] και στο [[Μαζική εξαφάνιση Ορδοβικίου-Σιλουρίου|Τέλος του Ορδοβικίου]] και μειώθηκε σύντομα όταν ανέκαμψαν οι βοσκητικοί πληθυσμοί. Ωστόσο η ανακάλυψη ότι ίχνη παρόμοια με αυτά των πρώιμων ιχνοαπολιθωμάτων δημιουργούνται σήμερα από το γιγάντιο μονοκύτταρο πρώτιστο ''[[Gromia sphaerica]]'' θέτει υπό αμφισβήτηση την ερμηνεία τους ως αποδείξεις πρώιμης εξέλιξης ζώων.<ref name="Matz2008">{{cite journal |last1=Matz |first1=Mikhail V. |last2=Frank |first2=Tamara M. |last3=Marshall |first3=N. Justin |last4=Widder |first4=Edith A. |last5=Johnsen |first5=Sönke |title=Giant Deep-Sea Protist Produces Bilaterian-like Traces |journal=Current Biology |volume=18 |issue=23 |pages=1–6 |year=2008 |url=http://www.biology.duke.edu/johnsenlab/pdfs/pubs/sea%20grapes%202008.pdf |doi=10.1016/j.cub.2008.10.028 |accessdate=2008-12-05 |pmid=19026540 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081216211211/http://www.biology.duke.edu/johnsenlab/pdfs/pubs/sea%20grapes%202008.pdf |archivedate=2008-12-16 |deadurl=no |date= |url-status=live }}</ref><ref name="MSNBC200811">{{cite news |last=Reilly |first=Michael |title=Single-celled giant upends early evolution |publisher=MSNBC |date=20 November 2008 |url=http://www.msnbc.msn.com/id/27827279/ |accessdate=2008-12-05}}</ref></u>'''

=='''<u>Ζωικές μορφές</u>'''==

=== '''<u>Στοιχειώδεις μορφές</u>''' ===

==== '''<u>Σπόγγος (κυτταρική αποικία)</u>''' ====

'''<u>Τα ζωικά κύτταρα είναι [[ετερότροφος|ετερότροφα]], δηλαδή πρέπει να τρώνε για να επιζήσουν, αντίθετα με τα φυτά. Η επιβίωση ενός ζώου είναι συνυφασμένη με τη μέριμνα για την εύρεση τροφής. Η στρατηγική των [[Σπόγγος|σπόγγων]] συνίσταται απλώς στη διήθηση του νερού που διέρχεται από αυτούς, για να συλλάβουν τη λεία τους. Αυτή η στρατηγική δεν απαιτεί ούτε πολύπλοκη δομή, ούτε συντονισμένη κίνηση.</u>'''

'''<u>Οι σπόγγοι σχηματίζουν τον πιο απλό οργανισμό: αποτελούν αποικίες κυττάρων ουσιαστικά αδιαφοροποίητων, χωρίς πραγματικές εσωτερικές δομές, ούτε λειτουργία. Είναι ζώα χωρίς [[νευρικό σύστημα]] ούτε [[πεπτικός σωλήνας|πεπτικό σωλήνα]]. Τα σώματά τους δεν σχηματίζουν παρά μόνο δύο κυτταρικές στιβάδες ([[εξώδερμα]] και [[ενδόδερμα]]).</u>'''

==== '''<u>Πολύποδας: ύδρες, κοράλλια και μέδουσες</u>''' ====

'''<u>Η μετάβαση από ένα επίπεδο του τύπου σπόγγου σε μία οργάνωση του τύπου ανεμώνης απαντά πάντα στο συνεχές ερώτημα: πώς να φάω; Αυτή η ομάδα ανέπτυξε μία νέα τεχνική που συνίσταται στην ώθηση της τροφής προς μία ''κοιλιά'' ([[γαστρική κοιλότητα]]) όπου πραγματοποιείται η πέψη της χωρίς τον κίνδυνο να διαφύγει.</u>'''

'''<u>Αυτή η καινοτόμος στρατηγική τους επιτρέπει να τρέφονται με μεγαλύτερα θηράματα (αυτά που οι σπόγγοι δεν μπορούν να διηθήσουν). Κατά την προοδευτική απόκτηση των ζωικών λειτουργιών, αυτή η εξέλιξη προϋποθέτει δύο πράγματα: τα [[κύτταρο|κύτταρα]] ειδικεύονται (απόκτηση νευρικών και μυϊκών κυττάρων που επιτρέπουν συντονισμένες κινήσεις) και ο οργανισμός αποκτά την ικανότητα υιοθέτησης καθορισμένου σχήματος ([[μορφογένεση]]), ώστε μπορούν αποτελεσματικοί πλόκαμοι να οδηγούν τη λεία σε μία αποτελεσματική γαστρική κοιλότητα.</u>'''

==== '''<u>Σκώληκας (κινητότητα και πεπτικός σωλήνας)</u>''' ====

'''<u>Η οργάνωση του τύπου ''σκώληκα'' είναι μία νέα απάντηση στο θεμελιώδες ζήτημα του ζωικού βασιλείου, την εύρεση τροφής. Η βασική στρατηγική των οργανισμών τύπου «σκώληκα» (σκωληκόμορφα) είναι η μετακίνηση προς αναζήτηση τροφής, αντί να περιμένουν μέχρι να περάσει αυτή από κοντά. Αυτή η στρατηγική επιτρέπει ειδικά την εκμετάλλευση οργανικών αποβλήτων, τα οποία ενδεχομένως έχουν υψηλή διατροφική αξία, αλλά δεν μετακινούνται.</u>'''

'''<u>Πέραν των σπόγγων κα των πολυπόδων, όλοι οι πολύπλοκοι οργανισμοί είναι [[αμφίπλευρα]] και προέρχονται από ένα θεμελιώδες σχήμα: τον σωλήνα. Η ανάπτυξη είναι οργανωμένη γύρω από τον άξονα κεφαλή/ουρά από τη μία μεριά, και τον άξονα ράχη/κοιλία από την άλλη. Αυτοί οι δύο άξονες παράγουν ένα σχέδιο ενός συνόλου του οποίου οι πλευρές δεξιά και αριστερά τείνουν να είναι συμμετρικές, εξού και και η ονομασία τους αμφίπλευρα.</u>'''

'''<u>Οι πλέον απλοί σκώληκες σημειώνουν ένα επιπλέον ποιοτικό βήμα εν σχέσει με τα [[κνιδόζωα]]: τα νευρικά κύτταρα οργανώνονται σε ένα συνεκτικό νευρικό σύστημα, πρωτότυπο από το οποίο θα προέλθει ο εγκέφαλος των ανώτερων ζώων. Είναι αυτή η ικανότητα εθελούσιας μετατόπισης και αντίδρασης στο περιβάλλον που μας κάνει να θεωρούμε ο βαθμός οργανώσεως των σκωληκόμορφων είναι πραγματικά το πρώτο στάδιο "ζώου".</u>'''

'''<u>Η δεύτερη μεγάλη εφεύρεση των σκωλήκων (που απουσιάζει στους πλατυέλμινθες) είναι η παρουσία τροφικού διαύλου και πεπτικής λειτουργίας: στο ένα άκρο, ένα στόμα εισάγει την τροφή, στο άλλο, ένας πρωκτός εξάγει τα απόβλητα. Μεταξύ του «εξωτερικού σωλήνα» που σχηματίζει το δέρμα ([[εξώδερμα]]) και του «εσωτερικού σωλήνα» ([[ενδόδερμα]]) που είναι ο πεπτικός δίαυλος, ένας ενδιάμεσος ιστός, το [[μεσόδερμα]], μπορεί να αναπτυχθεί και να σχηματίσει εσωτερικά όργανα περισσότερο ή λιγότερο πολύπλοκα.</u>'''

'''<u>Η εφεύρεση του πεπτικού σωλήνα από την προγονική γαστρική κοιλότητα φαίνεται να έχει πραγματοποιηθεί δύο φορές. Στα [[Πρωτοστόμια]], τα δύο ανοίγματα του πεπτικού σωλήνα σχηματίσθηκαν από έναν [[βλαστοπόρος|βλαστοπόρο]], του οποίου τα χείλη πλησίασαν για να σχηματίσουν ένα δίαυλο με διαμήκη συγκόλληση. Στα [[Δευτεροστόμια]], το άνοιγμα του βλαστοπόρου μετατρέπεται σε [[πρωκτός|πρωκτό]], ο τροφικός δίαυλος σχηματίζεται από μία μετέπειτα διάτρηση που θα εξελιχθεί προς το στόμα.</u>'''

<u>'''Από τους '''σκώληκες''' προέρχεται και μία δεύτερη μείζων εξελικτική προσαρμογή: η [[αυλάκωση]] ([[μεταμέρεια]]). Αυτή η εφεύρεση φαίνεται εξίσου να έχει πραγματοποιηθεί σε πολλούς διαφορετικούς κλάδους.'''</u>

==== '''<u>Ακτινωτή έκρηξη των σκωληκόμορφων</u>''' ====

'''<u>Η απόκτηση του πεπτικού σωλήνα και της ικανότητας της εθελουσίας μετατοπίσεως (ερπυσμός) ήταν η συνταγή της επιτυχίας: οι σκωληκόμορφοι οργανισμοί γίνονται αρκετά ευπροσάρμοστοι και μπορούν να αποτελέσουν τη βάση πολυποίκιλων τρόπων ζωής. Είναι αυτό που ονομάζουμε [[προσαρμοστική ακτινωτή διαφοροποίηση|ακτινωτή έκρηξη]]: από ένα σχήμα κοινής βάσεως, οι μορφές παίρνουν δρόμους που αποκλίνουν, σαν να εκπέμπονται ακτινωτά από μία κεντρική έκρηξη.

Όλα τα άλλα πιο εξελιγμένα σχήματα οργάνωσης στηρίζονται σε αυτόν τον θεμελιώδη τύπο: είναι σκώληκες λίγο πιο σύνθετοι.</u>'''

'''<u>Οι κύριες ομάδες που εμπίπτουν στο επίπεδο οργανώσεως σκωληκόμορφου είναι:</u>'''

* '''<u>οι [[Πλατυέλμινθες]] (έλμινς=σκώληκας), ιδιαίτερα οι [[πλανάρια|πλανάριες]], γενικά απλής οργάνωσης·</u>'''

* '''<u>οι [[Νηματώδεις]], είναι οι πλέον τυπικοί αντιπρόσωποι σκωλήκων χωρίς μεταμέρεια·</u>'''

* '''<u>οι [[Δακτυλιοσκώληκες]] είναι οι στοιχειώδεις αντιπρόσωποι της μορφής οργάνωσης που εμφανίζει μεταμέρεια.</u>'''

'''<u>Το επίπεδο οργανώσεως τύπου σκωληκόμορφου δεν διατηρείται σε όλα τα αμφίπλευρα. Οργανισμοί όπως τα [[Χιτωνόζωα]] μοιάζουν περισσότερο με τους σπόγγους ή τα κοράλλια από ότι στους σκώληκες, το οποίο είναι γενικά η περίπτωση μορφών που επιστρέφουν σε ένα βλαστικό τρόπο ζωής.</u>'''

'''<u>Τέλος, αυτή η μορφή οργάνωσης γίνεται όλο και πιο σύνθετη με τρεις διαφορετικούς τρόπους. Αυτών των νέων μορφών τα σκληρά μέρη θα μπορούν να αφήσουν απολιθώματα:</u>'''

* '''<u>Τα [[Μαλάκια]], που αποκτούν μια άκαμπτη και στέρεη δομή με τη μορφή κοχυλιού·</u>'''

* '''<u>Τα [[Αρθρόποδα]], που οργανώνονται στο εσωτερικό ενός εξωσκελετού·</u>'''

* '''<u>Τα [[Σπονδυλωτά]], που οργανώνονται γύρω από έναν εσωτερικό σκελετό.</u>'''

=== '''<u>Ανώτερες μορφές</u>''' ===

==== '''<u>Μαλάκια</u>''' ====

'''<u>Τα [[Μαλάκια]] εξελίχθηκαν από μία οργάνωση τύπου ''σκώληκα''. Το λειτουργικό χαρακτηριστικό που φαίνεται να κατέστησε τα πρώιμα μαλάκια ήταν η θωράκιση, επιτρέποντάς τους να προστατεύονται από δραστήριους θηρευτές: η απόκτηση ασβεστολιθικών πλακών που προστατεύουν τη ραχιαία περιοχή. Αυτά τα πρωτόγονα μαλάκια πρέπει άρα να έμοιαζαν με τα [[Πολυπλακοφόρα]], αλλά αυτός ο τύπος είναι σήμερα πολύ περιθωριακός.</u>'''

'''<u>Τα μαλάκια συμπεριλαμβάνουν τις ακόλουθες σημαντικές ομοταξίες:</u>'''

* '''<u>Τα [[Γαστερόποδα]] ([[σαλιγκάρι]]α, [[γυμνοσάλιαγκας|γυμνοσάλιαγκες]], [[γυμνοβράγχια]], κτλ.)</u>'''

* '''<u>Τα [[Δίθυρα]] ([[μύδι]]α, [[στρείδι]]α, κτλ.)</u>'''

* '''<u>Τα [[Κεφαλόποδα]] ([[χταπόδι]]α, [[καλαμάρι]]α, [[σουπιά|σουπιές]], κτλ.)</u>'''

==== '''<u>Αρθρόποδα</u>''' ====

'''<u>Πάνω στον γενική συνταγή των σκωλήκων, τα [[αρθρόποδα]] προσέθεσαν πολυάριθμες καινοτομίες:</u>'''

* '''<u>Η μεταμέρεια, κοινή και σε πολλούς άλλους οργανισμούς, η οποία συνίσταται στη δόμηση του σώματος από αλλεπάλληλα ανατομικά όμοια τμήματα.</u>'''

* '''<u>Ο σχηματισμός βαδιστικών ποδών. Βαδιστικές δομές εμφανίζονται και σε ορισμένους σκώληκες.</u>'''

* '''<u>Η μετάπλαση της επιδερμίδας σε έναν άκαμπτο σκελετό, τον εξωσκελετό.</u>'''

'''<u>Αυτή η επιτυχής συνταγή αντιστοιχεί στη γενική μορφή των [[Μυριάποδα|μυριαπόδων]]. Είχε γίνει αμέσως η αρχή μίας νέας ακτινωτής εκρήξεως, που εξερεύνησε διάφορες συνταγές για να αναπτύξει πολλών ειδών εξαρτήματα, όπως μασητικά, συλληπτήρια, βαδιστικά, συζευκτικά, κολυμβητικά κ.ά.</u>'''

'''<u>Ο κλάδος των αρθροπόδων περιέχει μακράν τα περισσότερα [[είδος (βιολογία)|είδη]] και τα περισσότερα άτομα ολόκληρου του ζωικού βασιλείου. Τα αρθρόποδα μετράνε πάνω από ενάμισυ εκατομμύριο σωζόμενα είδη. Η κεντρική ερώτηση που φαίνεται να διέπει την ποικιλότητά τους: πόσα πόδια χρειάζονται για να μετακινηθούν;</u>'''

==== '''<u>Σκώληκες κολυμβητικοί: οι ιχθύες</u>''' ====

'''<u>Το κύριο χαρακτηριστικό που δόμησε αρχικά αυτήν τη ζωική ομάδα ήταν η ικανότητά κολυμβήσεως στο νερό (πράγμα άγνωστο και στα πρωτόγονα μαλάκια, και στα πρωτόγονα [[αρθρόποδα]]).</u>'''

'''<u>Αλλά αυτή η ικανότητα δεν οδήγησε σε ακτινωτή έκρηξη: από μόνη της, δεν παρέχει επαρκή λειτουργική αυτονομία ώστε να μπορέσουν οι οργανισμοί να ειδικευθούν πολύ ελεύθερα.</u>'''

'''<u>Η ιστορία αυτού του κλάδου φαίνεται κοπιαστική: η σταδιακή ανακάλυψη της κεφαλής και της γνάθου, στη συνέχεια η εξερεύνηση των άκρων ως το στάδιο τετράποδου και τέλος, η κατάκτηση του γεμάτου αέρα περιβάλλοντος, οδήγησαν στην ακτινωτή έκρηξη των επιτέλους πολυδύναμων σαυρίων.</u>'''

==== '''<u>Τετράποδα</u>''' ====

'''<u>Τα [[τετράποδα]], ζώα με τέσσερα πόδια, πραγματοποίησαν ακτινωτή έκρηξη αφού κατέκτησαν την ικανότητα να μετακινούνται επάνω στη γη. Ωστόσο, ορισμένες ομάδες ειδών όπως τα κητώδη ή τα φίδια δεν διατήρησαν, λόγω της εξελίξεώς τους, παρά ίχνη των άκρων τους.</u>'''