Έντομα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας Ετικέτες: Χειροκίνητη αναστροφή Οπτική επεξεργασία Επεξεργασία από κινητό Διαδικτυακή επεξεργασία από κινητό |
μ. επιμέλεια |
||
Γραμμή 49:
}}
Τα '''έντομα''' (λατινικά ''Insecta,'' σε αντιστοιχία με το ελληνικό ''ἔντομον'' = ''σε τομές'') είναι η πολυπληθέστερη και πιο πολυποίκιλη [[ομοταξία]] των [[Αρθρόποδα|αρθροπόδων]] αλλά και ολόκληρου του ζωικού βασιλείου, με τουλάχιστον ένα εκατομμύριο καταγεγραμμένα είδη (υπολογίζεται πως ο πραγματικός αριθμός είναι πολλαπλάσιος) - υπάρχουν περισσότερα είδη εντόμων απ' ό,τι το σύνολο όλων των υπόλοιπων ειδών. Ο κύκλος ζωής τους ποικίλλει ωστόσο τα περισσότερα εκκολάπτονται από αυγά. Στα πρώτα στάδια του σχηματισμού τους μπορεί να διαφέρουν αρκετά από την τελική μορφή του ενήλικα εντόμου, και μπορούν να περάσουν μέσα από διαδοχικά στάδια μεταμόρφωσης ως νύμφες.<ref name="mcgraw-hill">"insect physiology" McGraw-Hill Encyclopedia of Science and Technology, Ch. 9, p. 233, 2007</ref> Κατά την Παλαιοζωική περίοδο φαίνεται πως είχαν ιδιαίτερα μεγάλο μέγεθος, καθώς έχουν ανακαλυφθεί απολιθώματα δρακόμυγων όπου η έκταση των φτερών του έφτανε τα 55 με 70
Αυτά ισχύουν στην παραδοσιακή ταξινόμηση η οποία ωστόσο θεωρείται ξεπερασμένη.
Γραμμή 59:
Είναι όμως κοινά σε υφάλμυρα νερά και σε παραλίες όπως και άφθονα στα γλυκά νερά. Κυμαίνονται σε μήκος από '''0,2 χιλ.''' έως και '''30 εκ.''' αλλά η πλειονότητα έχει μήκος μεταξύ ενός και είκοσι χιλιοστών. Υπάρχει ολόκληρος επιστημονικός κλάδος, η [[Εντομολογία]], που ασχολείται με αυτήν την ομάδα και τον ρόλο της στο βιολογικό σχέδιο της ζωής.
Ορισμένα είδη εντόμων θεωρούνται από τους ανθρώπους ως παράσιτα, όπως οι [[κατσαρίδες]], τα [[
==Ετυμολογία==
Η λέξη ''έντομο'' προέρχεται από τον ονομασία ''ἔντομος'' που δημιούργησε ο [[Αριστοτέλης]], και ως όρο τον οποίο χρησιμοποίησε για να περιγράψει αυτόν τον τύπο έμβιων όντων, καθώς παρατήρησε πως συχνά τα σώματα τους ήταν χωρισμένα σε πολλά διακριτά τμήματα/τομές.<ref>{{Cite web|url=http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/search.html?lq=%25CE%25AD%25CE%25BD%25CF%2584%25CE%25BF%25CE%25BC%25CE%25BF&dq=|title=Λεξικό της κοινής νεοελληνικής|website=www.greek-language.gr|accessdate=2016-06-12}}</ref>Στη [[λατινική γλώσσα]], και κατά επέκταση με διάφορες παραλλαγές και στις υπόλοιπες [[Ρομανικές γλώσσες|ρομανικές]] αλλά και [[γερμανικές γλώσσες]], η λέξη ''insecta'' δημιουργήθηκε από τον [[Πλίνιος ο Πρεσβύτερος|Πλίνιο τον Πρεσβύτερο]] κατά αντιστοιχία με την ελληνική, μεταφέροντας την έννοια των τομών.<ref name="etymonline">{{cite web|url=http://www.etymonline.com/index.php?term=insect&allowed_in_frame=0|title=Online Etymological Dictionary|last=Harper|first=Douglas|date=November 2001|publisher=LogoBee.com|page=1|accessdate=1 November 2011|author2=Dan McCormack|work=Online Etymological Dictionary}}</ref> Και στις [[σλαβικές γλώσσες]] όμως η σημασιολογία αυτή μεταφέρθηκε επίσης, όπως στα Σερβοκροάτικα όπου το ''zareznik (έντομο)'' προκύπτει από το rezati ''(τομή''), και τα Ρώσικα όπου το насекомое (νασεκόμογιε) προκύπτει από την αντίστοιχη ρωσική λέξη για το κόψιμο.<ref name="etymonline" />
Γραμμή 66:
Σε όλα τα έντομα η [[ταγμάτωση]] είναι η ίδια.Τα τάγματα των εντόμων είναι το '''κεφάλι''', ο '''θώρακας''' και η '''κοιλιά'''
Διαθέτουν έναν [[εξωσκελετός|εξωσκελετό]] που αποτελείται από ένα σύστημα πλακών, τους [[σκληρίτες]], που συνδέονται με κρυμμένες εύκαμπτες αρθρώσεις. Ο ίδιος ο εξωσκελετός είναι άκαμπτος. Αυτό οφείλεται στις μοναδικές σκληροπρωτεΐνες και όχι στα [[Χιτίνη|χιτινώδη]] συστατικά όπως εθεωρείτο
Οι σκληρίτες του εξωσκελετού δεν μπορούν να αλλάξουν το σχήμα και το μέγεθός τους. Γι' αυτό και τα έντομα (όπως και όλα τα [[αρθρόποδα]]) μπορούν να αυξήσουν το μέγεθός τους μόνο εάν αποβάλουν το κάλυμμά τους για να κατασκευαστεί ένα μεγαλύτερο. Ο παλαιός εξωσκελετός διαρρηγνύεται κοντά στο κεφάλι, και από εκεί βγαίνει το έντομο. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται '''[[έκδυση]]'''. Μετά, ο νέος εξωσκελετός που είναι ακόμα χαλαρός, αρχίζει να εκτείνεται και να τεντώνει πριν αρχίσει και πάλι να σκληραίνει.
Το
Στο '''κεφάλι''' φέρει τα '''στοματικά εξαρτήματα''', ένα ζεύγος '''κεραιών''', ένα ζεύγος '''σύνθετων οφθαλμών''' και, συνήθως, τρία οφθαλμίδια.
Γραμμή 76:
== Κεφάλι ==
Τα '''[[Στοματικά μόρια (έντομα)|στοματικά εξαρτήματα]]'''
Είναι ειδικά προσαρμοσμένα για κάθε διαφορετικό τρόπο διατροφής.
Γραμμή 82:
Τα '''[[Στοματικά μόρια (έντομα)#Μυζητικός τύπος|μυζητικά στοματικά εξαρτήματα]]''' σχηματίζουν ένα σωλήνα και μπορούν να τρυπήσουν τους ιστούς των φυτών ή των ζώων. Τα κουνούπια νύσσουν το δέρμα των θυμάτων με βελονοειδή μαχαιρίδια και ροφούν μέσω ενός τροφικού αγωγού το αίμα. Στις πεταλούδες οι άνω γνάθοι συνήθως απουσιάζουν και οι κάτω γνάθοι μια μακρυά ''μυζητική προβοσκίδα'' με την οποία ροφούν το νέκταρ απ' τα άνθη.
Τα '''[[Στοματικά μόρια (έντομα)#Τα στοματικά μόρια μασητικού τύπου|μασητικά στοματικά εξαρτήματα]]''' πολλών φυτοφάγων εντόμων, είναι προσαρμοσμένα για τη σύλληψη και σύνθλιψη της τροφής. Τα εξαρτήματα των σαρκοφάγων εντόμων
Οι μύγες έχουν '''σφογγιστικά και λειχητικά στοματικά εξαρτήματα''' με τα οποία γλύφουν την υγρή τροφή ή την υγροποιούν πρώτα με ''σιελικές εκκρίσεις''.
Γραμμή 90:
Οι '''κεραίες''' ποικίλουν σε μέγεθος και σε σχήμα και λειτουργούν ανάλογα με το είδος, ως όργανα αφής και όσφρησης (σε ορισμένες περιπτώσεις και ως ακουστικά όργανα). Στην τάξη των κολεοπτέρων η ποικιλία των κεραιών έχει ταξινομική σημασία για τις οικογένειες.
Οι '''οφθαλμοί''' καθρεφτίζουν τη εξέλιξη των εντόμων. Ανήκουν σε δύο τύπους, τους '''απλούς''' και τους '''[[Σύνθετος οφθαλμός|σύνθετους]]'''. Οι απλοί οφθαλμοί εμφανίζονται σε μερικές νύμφες και προνύμφες καθώς και σε πολλά ενήλικα άτομα. Τα περισσότερα έντομα έχουν '''τρία οφθαλμίδια''' στο κεφάλι. Οι πιο εξελιγμένες τάξεις έχουν και τους σύνθετους οφθαλμούς που αποτελούνται από χιλιάδες '''ομματίδια''' και μπορεί να καλύπτουν μεγάλο μέρος του κεφαλιού.
== Θώρακας και κοιλιά ==
Ο '''θώρακας''' αποτελείται από τρεις σωμίτες: τον '''προθώρακα''', τον '''μεσοθώρακα''' και τον '''μεταθώρακας'''. Κάθε σωμίτης φέρει ένα '''[[πόδι (έντομα)|ζεύγος ποδιών]]'''. Στα περισσότερα έντομα ο μεσοθώρακας και ο μεταθώρακας φέρουν, ο καθένας, από ένα '''[[Πτέρυγα (έντομα)|ζεύγος πτερύγων]]'''. Οι
[[Αρχείο:Robal.png|thumb|left|500px|'''Σχήμα του θηλυκού εντόμου'''<br />
Γραμμή 143:
|32. στοματικά εξαρτήματα
|}]]
Τα '''[[πόδι (έντομα)|πόδια]]''' αποτελούνται από 5 μέρη, το [[πόδι (έντομα)|ισχίο]],
Η '''κοιλία''' αποτελείται από '''εννέα ώς δέκα μεταμερή'''. Όταν υπάρχει ενδέκατο, έχει μετατραπεί σε ζεύγος κεραιών. Η κοιλία μπορεί να έχει εξαρτήματα, τους '''κέρκους'''. Στην άκρη της φέρει γεννητικά όργανα.
Γραμμή 150:
== Αναπνοή και κυκλοφορία ==
Το '''αναπνευστικό''' και το '''κυκλοφορικό σύστημα''' που εκτελούν τη μεταφορά των μορίων που είναι ουσιαστική για τη λειτουργία του οργανισμού, δε μοιάζουν πολύ με τα αντίστοιχα συστήματα στα σπονδυλωτά. Ο αέρας εισέρχεται στο σώμα από τα
Οι τραχείες είναι σωλήνες από χιτίνη, που βρίσκονται ανά ζεύγη σε κάθε μεταμερές του σώματος. Αυτές διακλαδίζονται σε μικρότερα '''τραχειόλια''' και σχηματίζουν μαζί με αυτές το '''τραχειακό σύστημα''', το οποίο εκτείνεται κατά μήκος του σώματος του εντόμου. Τα τραχειόλια φτάνουν στα όργανα και έτσι ο αέρας που μεταφέρεται από το τραχειακό σύστημα, αποδίδει οξυγόνο στα κύτταρα των οργάνων χωρίς να χρειάζεται η μεσολάβηση του αίματος. Οι τραχείες μπορούν να εκτελούν μόνο μικρές αναπνευστικές κινήσεις με το σκοπό να κινείται ο αέρας στις τραχείες.
Γραμμή 161:
* το προσθέντερο που αποτελείται από τον φάρυγγα, τον οισοφάγο, πρόλοβο για αποθήκευση και έναν προστόμαχο για λειοτρίβιση (σε ορισμένα είδη)
* το μεσέντερο, (στόμαχος και γαστρικές θηλές) όπου αναμιγνύονται γαστρικά υγρά και εκτελείται η πέψη και η απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών των τροφών στη αιμολέμφο και
* το οπισθέντερο, (έντερο, όρθο και έδρα) όπου μπορεί να υπάρχουν συμβιωτικοί μικροοργανισμοί που συμβάλλουν στην πέψη.
Η κύρια περιοχή [[πέψη]]ς και απορρόφησης είναι το μεσέντερο, ενώ οι θήλες μπορούν να αυξήσουν την πεπτική και απορροφητική επιφάνεια.
Γραμμή 176:
'''Τριχοειδή αισθητίδια''' ή '''τυμπανικά όργανα''' μπορούν να εντοπίσουν '''ήχους''' που μεταδίδονται μέσω του αέρα. Τα τυμπανικά όργανα υπάρχουν σε ορισμένα [[Ορθόπτερα]], [[Ομόπτερα]] και [[Λεπιδόπτερα]]. Δεν αντιλαμβάνονται όλα τα έντομα ήχους μεταφερόμενους μέσω του αέρα.
Οι χημειοϋποδοχείς για την πρόσληψη χημικών ερεθισμάτων, δηλ. για τη '''γεύση''' και την '''όσφρηση''', είναι συνήθως δέσμες προεκβολών αισθητήριων κυττάρων που βρίσκονται σε '''αισθητήρια βοθρία''' στα στοματικά εξαρτήματα. Στα μυρμήγκια, στις [[Μέλισσα|μέλισσες]] και στις σφήκες βρίσκονται και στις κεραίες, ενώ στις μύγες, στις πεταλούδες και στις νυχτοπεταλούδες βρίσκονται και στα πόδια.
== Αναπαραγωγή ==
Στο αρσενικό γένος οι αγωγοί από τους δύο όρχεις και οι βοηθητικοί αδένες καταλήγουν στον κοινό εκσπερματικό αγωγό, που εκβάλλει στον φαλλό στο 9ο κοιλιακό μεταμερές. Στο θηλυκό οι δύο ωοθήκες με τους βοηθητικούς αδένες καταλήγουν στον κόλπο. Από τον κόλπο ξεκινάει η σπερματοθήκη, όπου μετά τη σύζευξη αποθηκεύεται το αρσενικό σπέρμα. Ο κόλπος καταλήγει στο γονοπόρο κάτω από τον ωοθέτη.
Τα αρσενικά αποθέτουν, συνήθως, το σπέρμα τους στον κόλπο του θηλυκού. Σε μερικές τάξεις, όπως στα Θυσάνουρα, το σπέρμα
Τα περισσότερα έντομα γεννούν πάρα πολλά αυγά, αν και υπάρχουν μερικά ζωοτόκα είδη που γεννούν μόνο ένα άτομο τη φορά. Τα έντομα, των οποίων τα ανώριμα στάδια είναι υδρόβια, γεννούν τα αυγά τους στο νερό.
Γραμμή 201:
|-
![[Αρχείο:Lepisma saccharina 3.jpg|Α εικόνα|120px]]
![[Αρχείο:Pyrrhocoris apterus 01.jpg|Β εικόνα|180px]]
![[Αρχείο:Libellula quadrimaculata Ecdysis3.jpg|Γ εικόνα|160px]]
![[Αρχείο:05 Emergence de Anthocharis Cardamines.jpg|Δ εικόνα |230px]]
Γραμμή 216:
Σε όλα τα ζώα κατά την ανάπτυξη παρουσιάζεται μια σχετική [[Μεταμόρφωση (βιολογία)|μεταμόρφωση]], όμως σε καμιά άλλη ταξινομική ενότητα είναι τόσο δραματική όπως στα έντομα. Υφίστανται διάφορα τύποι ανάπτυξης (Πίνακας 2).
Αφού ελευθερωθεί το εκκολαπτόμενο έντομο από το αυγό, κατα τη διάρκεια της μετεμβρυϊκής ανάπτυξης,
Η συντριπτική πλειονότητα των εντόμων υφίσταται μια '''[[Μεταμόρφωση (βιολογία)|ολομετάβολη μεταμόρφωση]]''' : εκκολάπτεται η σκωληκόμορφη '''[[προνύμφη]]''', η γνωστή '''[[Κάμπια]]'''(κάμπια αποκαλείται μόνο η προνύμφη των λεπιδόπτερων). Μετά από μια σειρά εκδύσεων, η προνύμφη σχηματίζει μια θήκη ή ένα [[κουκούλι]] γύρω από τον εαυτό της και μετατρέπεται σε '''[[χρυσαλλίδα]]''' ή '''πλαγγόνα''', Σε αυτό το στάδιο δεν τρέφεται. Τέλος, από την χρυσαλλίδα εξέρχεται το πλήρως αναπτυγμένο ενήλικο έντομο, το '''ακμαίο'''.
Γραμμή 356:
| label2b=
| 2=[[Σιφωνάπτερα]] (Siphonaptera) }} }}
}} }} }} }} }} }} }} }}
|-
|'''Πίνακας 3: Δενδρόγραμμα'''
Γραμμή 362:
== Σύστημα και ταξινόμηση==
Τα έντομα περιλαμβάνουν πολλές τάξεις, που διαφέρουν μεταξύ τους ανάλογα με τη μορφή και τον αριθμό των φτερών, τη μορφή των στοματικών μορίων, τον τύπο της μεταμόρφωσης τους και με πολλά άλλα χαρακτηριστικά. Στόχος της [[συστηματική ταξινόμηση|συστηματικής ταξινόμησης]]
Η '''Κλασσική Ταξινόμηση''' των εντόμων η οποία αναφέρεται στο ταξινομοπλαίσιο, προσπαθεί να περιορίζεται σε ελάχιστα χαρακτηριστικά. Βασίζεται μόνο σε λιγοστά χαρακτηριστικά
Γραμμή 369:
* ο τύπος της μεταμόρφωσης.
Αντίθετα η '''Φυλογενετική Ταξινόμηση''' θέλει να καθρεφτίζει την πορεία της εξέλιξης. Γι´αυτό το σκοπό βασίζεται σε όλα τα διαθέσιμα κριτήρια. Σήμερα γενικά δεκτό είναι, πως τα Οδοντόγναθα σχετίζονται περισσότερα με τα Νεόπτερα παρά με τα Εφημερόπτερα. Επίσης τα Θυσάνουρα (Thysanura στη στενή έννοια) έχουν περισσότερα κοινά με τα
== Ρεκόρ ==
Το μακρύτερο έντομο στον κόσμο
== Βιβλιογραφία ==
| |||