Αράλη: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας Ετικέτες: Αναιρέθηκε Οπτική επεξεργασία |
μ Αναστροφή της επεξεργασίας από τον 91.140.1.144 (συνεισφ.), επιστροφή στην τελευταία εκδοχή υπό InternetArchiveBot Ετικέτες: Επαναφορά Αναιρέθηκε |
||
Γραμμή 1:
{{coord|44|48|47|N|59|36|55|E|format=dms|display=title}}
{{Κουτί πληροφοριών λίμνης
|όνομα= Λίμνη Αράλη
Η '''Αράλη''', ή Οξειανή λίμνη ήταν μια ηπειρωτική [[λίμνη]], σχεδόν «εσωτερική θάλασσα» στην [[Ασία|Κεντρική Ασία]]. Μοιραζόταν μεταξύ του [[Καζακστάν]] στα βόρεια και του [[Καρακαλπακστάν]], μιας αυτόνομης περιοχής του [[Ουζμπεκιστάν]], στα νότια και ανάμεσα στις στέπες του Κιργκίς και του Τουρκεστάν, σε [[υψόμετρο]] 49 μ. υπέρ την επιφάνεια του [[Εύξεινος Πόντος|Ευξείνου Πόντου]] και 79 μ. υπέρ της [[Κασπία]]ς από την οποία απέχει περίπου 250 χλμ. Το όνομά της σήμαινε κατά προσέγγιση ''Θάλασσα-νησί λίμνη του κόσμου, μετά την Κασπία και την [[Λίμνη Σουπίριορ|Σουπίριορ]] της Αμερικής, με έκταση 68.000 [[τετραγωνικό χιλιόμετρο|τετραγωνικά χιλιόμετρα]], περίπου τη μισή έκταση της Ελλάδας, με μέγιστο βάθος 70 μ.(1930). Από τη δεκαετία του [[1960]] συρρικνώθηκε σταθερά, καθώς τα δύο ποτάμια που την τροφοδοτούσαν, ο [[Συρ Ντάρια]] και ο [[Αμού Ντάρια]], εκτράπηκαν επί [[Σοβιετική Ένωση|Σοβιετικής Ένωσης]] προς την έρημο για να τροφοδοτήσουν έργα [[άρδευση]]ς. Αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες οικολογικές καταστροφές του πλανήτη.<ref>[http://www.mixanitouxronou.gr/i-limni-pou-iche-ektasi-oso-i-misi-ellada-metatrapike-se-nekrotafio-plion-to-sovietiko-pirama-pou-apetiche-ke-prokalese-mia-terastia-ikologiki-katastrofi/ Η λίμνη που είχε έκταση όσο η μισή Ελλάδα μετατράπηκε σε νεκροταφείο πλοίων. Το σοβιετικό πείραμα που απέτυχε και προκάλεσε μια τεράστια οικολογική καταστροφή]{{Dead link|date=Ιουνίου 2020 }}</ref> Το 2004 η λίμνη είχε [[Συρρίκνωση της Αράλης|συρρικνωθεί]] στο 24% του αρχικού της μεγέθους, και ο πενταπλασιασμός της [[αλμυρότητα|αλμυρότητάς]] της σκότωσε σχεδόν το σύνολο της [[χλωρίδα]]ς και [[πανίδα]]ς που φιλοξενούσε. Το 2007 είχε το 10% της αρχικής της έκτασης και διαχωρίστηκε σε τρεις ξεχωριστές λίμνες, δύο από τις οποίες είναι υπερβολικά αλμυρές για να φιλοξενήσουν [[ψάρι|ψάρια]].<ref name="sciam">{{cite news | author=Philip Micklin; Nikolay V. Aladin | title=Reclaiming the Aral Sea | url=http://www.sciam.com/article.cfm?id=reclaiming-the-aral-sea&sc=rss | work=Scientific American | date=Μάρτιος 2008 | accessdate=2008-08-30}}</ref> Τα ψαροχώρια που κάποτε άκμαζαν στις όχθες της σήμερα απλά φιλοξενούν πλοία στη στεριά, και πλήττονται από την ανεργία και την οικονομική ύφεση. Το 2014 εξαφανίστηκε το νότιο τμήμα της. ▼
|όνομα_εικόνας= AralSea1989 2014.jpg
|λεζάντα_εικόνας= Η Αράλη από το διάστημα, το 1989 (αριστερά) και το 2014 (δεξιά).
|εικόνα_χάρτη=
|έκταση= 17.160 χλμ²
|μέγιστο_μήκος=
|μέγιστο_πλάτος=
|μέγιστο_βάθος=Βόρεια: 42 μ.,<br> Νότια: 40 μ.
|μέσο_βάθος= Βόρεια: 8,7 μ.,<br> Νότια: 14-15 μ.
|όγκος_νερού= 27 χλμ³
|ύψος_επιφάνειας= Βόρεια: 42 μ.,<br> Νότια: 29 μ.
|μήκος_όχθης=
|τύπος= [[endorheic]], [[Λίμνη]], [[Τεχνητή λίμνη]](Βόρεια λίμνη)
|εισροή=
|εκροή=
|χώρες=
|πολιτεία=
|γεωγραφικό_διαμέρισμα=
|νομός=
|γεωγραφικό_πλάτος=
|γεωγραφικό_μήκος=
|λεκάνη_απορροής= 1.549.000 χλμ²
|χώρες_λεκάνης= [[Καζακστάν]], [[Ουζμπεκιστάν]], [[Τουρκμενιστάν]], [[Τατζικιστάν]], [[Αφγανιστάν]]
|επίδραση=
|περιγραφή=
|ημερομηνία_κατασκευής=
|νησιά=νήσος Νικόλαος (τσάρος)
|πόλεις= [[Αράλ (Καζακστάν)|Αράλ]]
|τμήματα=
}}
[[Αρχείο:The Shrinking Aral Sea Recovers 2010.jpg|thumb|300px|right|Η Λίμνη Αράλη τον Αύγουστο του [[2010]]]]
▲Η '''Αράλη''', ή ''Αράλ'', ή Οξειανή λίμνη ήταν μια ηπειρωτική [[λίμνη]], σχεδόν «εσωτερική θάλασσα» στην [[Ασία|Κεντρική Ασία]]. Μοιραζόταν μεταξύ του [[Καζακστάν]] στα βόρεια και του [[Καρακαλπακστάν]], μιας αυτόνομης περιοχής του [[Ουζμπεκιστάν]], στα νότια και ανάμεσα στις στέπες του Κιργκίς και του Τουρκεστάν, σε [[υψόμετρο]] 49 μ. υπέρ την επιφάνεια του [[Εύξεινος Πόντος|Ευξείνου Πόντου]] και 79 μ. υπέρ της [[Κασπία]]ς από την οποία απέχει περίπου 250 χλμ. Το όνομά της σήμαινε κατά προσέγγιση ''Θάλασσα-νησί λίμνη του κόσμου, μετά την Κασπία και την [[Λίμνη Σουπίριορ|Σουπίριορ]] της Αμερικής, με έκταση 68.000 [[τετραγωνικό χιλιόμετρο|τετραγωνικά χιλιόμετρα]], περίπου τη μισή έκταση της Ελλάδας, με μέγιστο βάθος 70 μ.(1930). Από τη δεκαετία του [[1960]] συρρικνώθηκε σταθερά, καθώς τα δύο ποτάμια που την τροφοδοτούσαν, ο [[Συρ Ντάρια]] και ο [[Αμού Ντάρια]], εκτράπηκαν επί [[Σοβιετική Ένωση|Σοβιετικής Ένωσης]] προς την έρημο για να τροφοδοτήσουν έργα [[άρδευση]]ς. Αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες οικολογικές καταστροφές του πλανήτη.<ref>[http://www.mixanitouxronou.gr/i-limni-pou-iche-ektasi-oso-i-misi-ellada-metatrapike-se-nekrotafio-plion-to-sovietiko-pirama-pou-apetiche-ke-prokalese-mia-terastia-ikologiki-katastrofi/ Η λίμνη που είχε έκταση όσο η μισή Ελλάδα μετατράπηκε σε νεκροταφείο πλοίων. Το σοβιετικό πείραμα που απέτυχε και προκάλεσε μια τεράστια οικολογική καταστροφή]{{Dead link|date=Ιουνίου 2020 }}</ref> Το 2004 η λίμνη είχε [[Συρρίκνωση της Αράλης|συρρικνωθεί]] στο 24% του αρχικού της μεγέθους, και ο πενταπλασιασμός της [[αλμυρότητα|αλμυρότητάς]] της σκότωσε σχεδόν το σύνολο της [[χλωρίδα]]ς και [[πανίδα]]ς που φιλοξενούσε. Το 2007 είχε το 10% της αρχικής της έκτασης και διαχωρίστηκε σε τρεις ξεχωριστές λίμνες, δύο από τις οποίες είναι υπερβολικά αλμυρές για να φιλοξενήσουν [[ψάρι|ψάρια]].<ref name="sciam">{{cite news | author=Philip Micklin; Nikolay V. Aladin | title=Reclaiming the Aral Sea | url=http://www.sciam.com/article.cfm?id=reclaiming-the-aral-sea&sc=rss | work=Scientific American | date=Μάρτιος 2008 | accessdate=2008-08-30}}</ref> Τα ψαροχώρια που κάποτε άκμαζαν στις όχθες της σήμερα απλά φιλοξενούν πλοία στη στεριά, και πλήττονται από την ανεργία και την οικονομική ύφεση. Το 2014 εξαφανίστηκε το νότιο τμήμα της.
Η περιοχή της Αράλης είναι επίσης σοβαρότατα μολυσμένη, κυρίως ως αποτέλεσμα της βιομηχανίας [[βιολογικά όπλα|βιολογικών όπλων]] που λειτουργούσε σε ένα από τα νησιά της, των βιομηχανιών και της [[απορροή λιπασμάτων|απορροής λιπασμάτων]] και [[φυτοφάρμακο|φυτοφαρμάκων]]. Το αλάτι που παρασύρει ο άνεμος από τον πυθμένα της αποξηραμένης λίμνης καταστρέφει τις σοδειές, και ο μολυσμένος αέρας και νερό προκαλούν σοβαρά προβλήματα στη δημόσια υγεία στην περιοχή. Η εξαφάνιση της λίμνης έχει προκαλέσει και αλλαγές στο [[μικροκλίμα]] της περιοχής, φέρνοντας θερμότερα καλοκαίρια και ψυχρότερους χειμώνες.<ref>{{cite web | author=U.S. Geological Survey | title=Earthshots: Aral Sea | url=http://earthshots.usgs.gov/Aral/Aral | publisher=Υπουργείο Εσωτερικών των ΗΠΑ| date=2007-05-01 | accessdate=2008-08-30}}</ref>
| |||