Κρυπτεία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ Ετικέτες: Αναιρέθηκε Οπτική επεξεργασία |
Article restored Ετικέτες: Χειροκίνητη αναστροφή Αναιρέθηκε επεξεργασία κώδικα 2017 |
||
Γραμμή 1:
[[File:SpartaGreatRhetra.png|
▲Οργανωμένη από την άρχουσα τάξη του Σπαρτιατικού κράτους, αποτελούσε θεσμό τού [[Αρχαία Σπάρτη|αρχαίου λακωνικού συστήματος]], ο οποίος περιελάμβανε την σκληρή εκπαίδευση και την μυστική αποστολή των εξυπνότερων και δυνατότερων νέων Σπαρτιατών, με σκοπό την επιτήρηση και την λήστευση ή και εκτέλεση των ανυπότακτων ή ύποπτων [[είλωτες|ειλώτων]]<ref>{{Cite book|title=Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα|first=|last=|isbn=|year=1996|volume=36|location=Αθήνα|page=243}}</ref><ref>Matthew Clark, 2012: ''[http://books.google.com/books?id=eMh1kBnmYY0C&pg=PA113 Exploring Greek Myth]''. London: John Wiley & Sons, σ. 112-3. ISBN 978-1-4443-6213-8.</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.arch.uoa.gr/fileadmin/arch.uoa.gr/uploads/cvs/birgalias_gr.pdf|title=Πολιτικοί και Οικονομικοί θεσμοί στην κλασική Σπάρτη (6ος -4ος αι. π.Χ.)|last=Δημοσθένους Παρασκευή|first=Επιβλέπων καθηγητής: Πασχάλης Αρβανιτίδης|ημερομηνία=2014|website=Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας|place=[[Βόλος]]}}</ref>. Συνεκδοχικά η λέξη δήλωσε και το στρατιωτικό σώμα που απαρτιζόταν από τους εν λόγω νέους.
==Χαρακτήρας και λειτουργία τού θεσμού==
Υπάρχουν αντικρουόμενες εκτιμήσεις για τη σύσταση και τον ρόλο της κρυπτείας στην [[αρχαία Σπάρτη]]. Πολλοί συμμερίζονται την άποψη ότι επρόκειτο για έθιμο ενηλικίωσης των εκλεκτών Σπαρτιατών νέων ως μέρος τής διετούς ''ἀγωγῆς'', που αποσκοπούσε στη σκληραγώγησή τους, ώστε να είναι διαρκώς σε πολεμική ετοιμότητα. Την εκδοχή αυτήν υιοθετούν μελετητές τόσο του παρελθόντος<ref>Ο [[Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής]] έδινε τον εξής ορισμό: «Μία τῶν ἀσκήσεων τῶν νέων Σπαρτιατῶν, καθ' ἣν, ἵνα προγυμνάζωνται εἰς τὰ τοῦ πολέμου, ἐξεπέμποντο διὰ τῆς χώρας εἰς μυστικὴν ἐπιτήρησιν τῶν εἱλώτων (...) Φαίνεται ὅμως ὅτι ὑπῆρξαν καὶ περιστάσεις καθ' ἃς ἐκακοποίησαν τοὺς εἵλωτας διὰ τῆς κρυπτείας» (''Λεξικόν τής ελληνικής αρχαιολογίας,'' Αθήνα 1888: εκδ. Α. Κωνσταντινίδου, τόμ. Α΄, σελ. 539).</ref><ref>Paul Girard, «Krypteia» στο Charles Daremberg & Edmond Saglio, ''Dictionnaire des Antiquités grecques et romaines'', Paris 1892, σελ. 871-873 {{lire en ligne|lien=http://dagr.univ-tlse2.fr/sdx/dagr/feuilleter.xsp?tome=3&partie=1&numPage=871&nomEntree=KRYPTEIA}} Ο Ζιράρ αναφέρει συγκεκριμένα ότι ο θεσμός είχε υποχρεωτικό χαρακτήρα για όλους τους Σπαρτιάτες νέους, αλλά επισημαίνει τις διαφορές μεταξύ Πλουτάρχου και Πλάτωνος ως προς την περιγραφή του. Επιπλέον, σχολιάζοντας σχετικό αρχαίο πάπυρο, επισημαίνει τη συνωνυμία μεταξύ των όρων ''κρυπτοί'' και ''ἀγρονόμοι'', που θεωρεί ότι αποδίδει άτυπη θεσμική ιδιότητα στους συγκεκριμένους νέους.</ref> όσο και νεότεροι<ref>Maurice Sartre, 2006: ''Histoires grecques.'' Paris: Seuil, σελ. 156.</ref>. Παραστατική καταγραφή της παρέχεται στους εξής δύο ορισμούς: <blockquote>«'''κρυπτεία·''' κρυφία ἀποστολή, εἰς ἣν ὑπεβάλλοντο οἱ νέοι τῆς Σπάρτης καὶ ἧτις ἦτο σφόδρα πολύπονος, διότι ἦσαν ἠναγκασμένοι νὰ περιπλανῶνται εἰς τὴν χώραν ἀνυπόδητοι ἐν ὥρᾳ χειμῶνος καὶ νὰ ὑφίστανται πολλὰς στερήσεις χάριν σκληραγωγίας (...), ἐχρησιμοποιοῦντο δὲ ὡσαύτως ὅπως ἐνεδρεύωσι καὶ φονεύωσι τοὺς Εἵλωτας»<ref>H. Liddel, R. Scott, St. McKenzie 1897<sup>7</sup>, ''Μέγα λεξικόν τής ελληνικής γλώσσης'' (μτφρ. υπό Ξ. Μόσχου & Α. Κωνσταντινίδου), τόμ. 2, σελ. 783. Αθήνα: 1901-4.</ref>.</blockquote>▼
▲Την εκδοχή αυτήν υιοθετούν μελετητές τόσο του παρελθόντος<ref>Ο [[Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής]] έδινε τον εξής ορισμό: «Μία τῶν ἀσκήσεων τῶν νέων Σπαρτιατῶν, καθ' ἣν, ἵνα προγυμνάζωνται εἰς τὰ τοῦ πολέμου, ἐξεπέμποντο διὰ τῆς χώρας εἰς μυστικὴν ἐπιτήρησιν τῶν εἱλώτων (...) Φαίνεται ὅμως ὅτι ὑπῆρξαν καὶ περιστάσεις καθ' ἃς ἐκακοποίησαν τοὺς εἵλωτας διὰ τῆς κρυπτείας» (''Λεξικόν τής ελληνικής αρχαιολογίας,'' Αθήνα 1888: εκδ. Α. Κωνσταντινίδου, τόμ. Α΄, σελ. 539).</ref><ref>Paul Girard, «Krypteia» στο Charles Daremberg & Edmond Saglio, ''Dictionnaire des Antiquités grecques et romaines'', Paris 1892, σελ. 871-873 {{lire en ligne|lien=http://dagr.univ-tlse2.fr/sdx/dagr/feuilleter.xsp?tome=3&partie=1&numPage=871&nomEntree=KRYPTEIA}} Ο Ζιράρ αναφέρει συγκεκριμένα ότι ο θεσμός είχε υποχρεωτικό χαρακτήρα για όλους τους Σπαρτιάτες νέους, αλλά επισημαίνει τις διαφορές μεταξύ Πλουτάρχου και Πλάτωνος ως προς την περιγραφή του. Επιπλέον, σχολιάζοντας σχετικό αρχαίο πάπυρο, επισημαίνει τη συνωνυμία μεταξύ των όρων ''κρυπτοί'' και ''ἀγρονόμοι'', που θεωρεί ότι αποδίδει άτυπη θεσμική ιδιότητα στους συγκεκριμένους νέους.</ref> όσο και νεότεροι<ref>Maurice Sartre, 2006: ''Histoires grecques.'' Paris: Seuil, σελ. 156.</ref>. Παραστατική καταγραφή της παρέχεται στους εξής δύο ορισμούς: <blockquote>«'''κρυπτεία·''' κρυφία ἀποστολή, εἰς ἣν ὑπεβάλλοντο οἱ νέοι τῆς Σπάρτης καὶ ἧτις ἦτο σφόδρα πολύπονος, διότι ἦσαν ἠναγκασμένοι νὰ περιπλανῶνται εἰς τὴν χώραν ἀνυπόδητοι ἐν ὥρᾳ χειμῶνος καὶ νὰ ὑφίστανται πολλὰς στερήσεις χάριν σκληραγωγίας (...), ἐχρησιμοποιοῦντο δὲ ὡσαύτως ὅπως ἐνεδρεύωσι καὶ φονεύωσι τοὺς Εἵλωτας»<ref>H. Liddel, R. Scott, St. McKenzie 1897<sup>7</sup>, ''Μέγα λεξικόν τής ελληνικής γλώσσης'' (μτφρ. υπό Ξ. Μόσχου & Α. Κωνσταντινίδου), τόμ. 2, σελ. 783. Αθήνα: 1901-4.</ref>.</blockquote>
<blockquote>«Κατά τα δύο τελευταία χρόνια τής εκπαίδευσης, οι νέοι έπαιρναν μέρος στην ''κρυπτεία'', ένα είδος νυχτερινής επιδρομής με σκοπό την εξόντωση των πιο δυνατών και απείθαρχων ειλώτων. Η κρυπτεία ασκούσε τους νεαρούς Σπαρτιάτες στις ενέδρες και στα πολεμικά τεχνάσματα»<ref>Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα, τόμος ΕΛΛΑΣ Α΄, σελ. 412.</ref>.</blockquote>
Γραμμή 18 ⟶ 15 :
Ορισμένοι ιστορικοί χαρακτηρίζουν τις δολοφονίες των ειλώτων συμβολική πράξη καταπίεσης των υποδούλων από μικρή μειονότητα νεαρών, η οποία χρησίμευε και ως διαδικασία επιλογής των μελλοντικών ηγετών.{{sfn|Hodkinson|2015|p=27|ps=: "Recent research suggests that even the killing of helots during the infamous krypteia, about which the sources give contradictory accounts, was no more than a symbolic measure of helot control (Ducat 2006a, ch 9). Sent out on a merely occasional basis, barefoot with only daggers, without specific instructions and hiding themselves from others’ view with no opportunity for reporting back, the kryptoi were hardly a serious means of policing the helots. The fact that the krypteia involved only a select minority of young men (Plutarch, ''Lycurgus'' 28.2, citing Aristotle fr. 538 Rose), for whom it formed an intensive period of personal trials, probably as part of the selection process for Sparta’s future leaders, suggests that its civic function was equally if not more important. It is hardly surprising that the killing of helots makes no appearance in Plato’s description of the krypteia in the Laws (633b–c)".}} Η κρυπτεία αποτελεί κατ' αυτόν τον τρόπο το επιστέγασμα της Σπαρτιάτικης εκπαίδευσης, κατά την οποία η σκληραγωγημένη ζωή, διανθισμένη με κλοπές, με συνδυασμό θάρρους και επινοητικότητας, καταλήγει στις σφαγές ειλώτων· τακτική που επικρίθηκε από τον [[Αριστοτέλης|Αριστοτέλη]], καθώς δεν συνάδει με το θάρρος που διδάσκουν συνήθως οι φιλόσοφοι, αλλά με την κτηνωδία των άγριων ζώων.{{sfn|Lévy|2008|p=97|ps=: O Lévy παραπέμπει στα ''Πολιτικά''. 8,4,1338b, 17-19}}.
Αν και ο ακριβής χαρακτήρας τού θεσμού είναι δύσκολο να αποτιμηθεί, δεν φαίνεται ότι ο προσδιορισμός «μυστική αστυνομία»
Τέλος, έχει διατυπωθεί επίσης η άποψη ότι η κρυπτεία συνιστούσε απλώς ένα είδος απαγόρευσης της κυκλοφορίας των ειλώτων εκτός τού τόπου διαμονής τους.<ref>[https://books.google.gr/books?id=7IqACgAAQBAJ&pg=PA80&lpg=PA80&dq=Edmond+Levy+krypteia&source=bl&ots=wx4KrhsLFs&sig=dOm_5MwkYOVsno-zs3bHVp5OxkM&hl=el&sa=X&ved=0ahUKEwiv_dH_hL3aAhWQ2aQKHfE8A28Q6AEIRjAE#v=onepage&q=Edmond%20Levy%20krypteia&f=false R.M. Sheldon, Espionage in the Ancient World: An Annotated Bibliography of Books and Articles in Western Languages, McFarland, 2008 σ. 79-81.] Συνοψίζονται οι αρχαίες πηγές (Πλάτων, Πλούταρχος κ.ά.) και οι κύριες ιστοριογραφικές απόψεις από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι το 1988. Παρόμοια ερμηνεία δίνεται και στο σύγγραμμα των Matthew Dilon & Linda Garland, 2010<sup>3</sup>: ''Ancient Greece: Social and Historical Documents from Archaic Times to the Death of Alexander the Great''. New York: Routledge, [https://books.google.gr/books?id=ohYWBAAAQBAJ&pg=PT399&lpg=PT399&dq=krypteia+as+curfew+law&source=bl&ots=eaH8uIVwvb&sig=aTm-UeECxQcxpFLECAus47A2z74&hl=el&sa=X&ved=0ahUKEwiN3_3-pN3aAhUH_ywKHe5ZBvwQ6AEISTAE#v=onepage&q=krypteia%20as%20curfew%20law&f=false §5.50].</ref> Εντούτοις, ο Ανρί Βαλόν, στον οποίο έχουν την αφετηρία τους οι σύγχρονες αυτές ερμηνείες, είχε δώσει διαφορετικό προσανατολισμό στο συμπέρασμά του, υποστηρίζοντας ότι, εφόσον οι είλωτες αποτελούσαν ιδιοκτησία τού κράτους (όχι κάποιων πολιτών), η κρυπτεία φρόντιζε να αποτρέψει τη φυγή τους από τη χώρα και, ως εκ τούτου, οι νυχτερινές περιπολίες και οι φόνοι που διαπράττονταν από τα μέλη της αποσκοπούσαν στην παρεμπόδιση όποιων ειλώτων επιχειρούσαν να φύγουν τη νύχτα από τον τόπο διαμονής τους για να δραπετεύσουν<ref>Henri Wallon, 1850: ″Explication d'un passage de Plutarque sur une loi de Lycourgue: La Cryptie″, στο ''Histoire des institutions politiques de la Grèce''. Paris: Dupont, σελ. [https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=nnc1.cu01991353;view=1up;seq=20 15,16].</ref>.
| |||