Λέσβος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Είναι το τρίτο σε μέγεθος νησί της ΕλλάδοςΕλλάδας μετά την [[Κρήτη]] και την [[Εύβοια]], με έκταση 1.636 [[Τετραγωνικό χιλιόμετρο|τ.χλμ.]] και ακτογραμμή 459 [[χιλιόμετρο|χλμ.]] Το νησί έχειΈχει [[Πληθυσμός|πληθυσμό]] 85.330 κατοίκους, σύμφωνα με την [[Ελληνική απογραφή 2011|Απογραφή του 2011]]. Διοικητικά ανήκει στην [[Νομός Λέσβου|Περιφερειακή Ενότητα Λέσβου]] της [[Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου|Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου]]. Βρίσκεται απέναντι από τις [[Τουρκία|τουρκικές]] ακτές. Είναι ένα εύφορο νησί, κατάφυτο από πευκώνες και ελαιώνες, με έντονες εναλλαγές των τοπίων. Περίπου 11.000.000 ελαιόδενδρα φύονται στη Λέσβο, δημιουργώντας έναν συνεχή, μεγάλο ελαιώνα. Έχει δύο [[Κόλπος (γεωγραφία)|κόλπους]]. Ο μεγαλύτερος είναι της [[Κόλπος Καλλονής|Καλλονής]], φημισμένος για τη [[σαρδέλα]] της, και ο μικρότερος είναι αυτός της Γέρας.

H Λέσβος βρίθει γεωλογικών μνημείων, καθώς και περιοχών με άπειρο φυσικό κάλλος και οικολογική αξία. Το μνημείο αυτό που ξεχωρίζει μακράν στο νησί, είναι το Απολιθωμένο Δάσος, ένατο οποίο μοναδικόέχει χαρακτηριστεί διατηρητέο φυσικό μνημείο (UNESCO World Heritage site). ΤοΕπιπλέον, το νησί της Λέσβου, πρόσθετα, διαθέτει πληθώρα αρχαιολογικών θέσεων και μνημείων, τα οποία με την ομορφιά τους αποτέλεσαν μοναδική πηγή έμπνευσης για ονομαστούς καλλιτέχνες, ζωγράφους, συγγραφείς και ποιητές.

Η [[πόλη]] της [[Μυτιλήνη]]ς (απ΄ όπου η άλλη κοινή ονομασία του νησιού), βρίσκεται κτισμένη στο νοτιοανατολικό άκρο του νησιού και επάνω σε επτά λόφους. Ως σύγχρονη πόλη και διοικητικό, εμπορο-οικονομικό και πνευματικό κέντρο πληθυσμού 27.871 κατοίκων αποτελεί την έδρα του νησιού, του [[Πανεπιστήμιο Αιγαίου|Πανεπιστημίου Αιγαίου]], της Περιφερειακής Ενότητας Λέσβου και της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, καθώς επίσης και του [[Υπουργείο Αιγαίου|Υπουργείου Αιγαίου]]. Σημαντικές [[Κωμόπολη|κωμοπόλεις]] του νησιού είναι η [[Αγία Παρασκευή Λέσβου|Αγία Παρασκευή]] με 2.268 κατοίκους, η [[Αγιάσος]] με 2.498, η [[Καλλονή Λέσβου|Καλλονή]] με 1.732, ο [[Πολιχνίτος]] με 2.763, το [[Πλωμάρι]] με 3.377, κ.α. Η Λέσβος θεωρείται πατρίδα του [[ούζο]]υ, λόγω της εκτεταμένης ενασχόλησης των κατοίκων με την ποτοποιία. Αρκετές γνωστές μάρκες ούζου προέρχονται απ' το νησί. Επίσης το νησί φημίζεται για τις [[Σαρδέλα|σαρδέλες]] Καλλονής (παπαλίνα), το [[ελαιόλαδο]], αλλά και τα τυροκομικά προϊόντα.

Η Λέσβος με έκταση 1.630 [[Τετραγωνικό χιλιόμετρο|τ.χλμ]]., είναι ένα από τα μεγαλύτερα νησιά της [[Μεσόγειος Θάλασσα|Μεσογείου]] και αποτελεί το τρίτο σε έκταση καθώς και το πέμπτο σε πληθυσμό νησί στην Ελλάδα. Βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του [[Αιγαίο Πέλαγος|Αιγαίου Πελάγους]], κοντά στα [[μικρασιατικά παράλια]], και απέχει λιγότερο από 10 [[Χιλιόμετρο|χλμ.]] από την [[Τουρκία|τουρκική]] ηπειρωτική χώρα, αλλά και περίπου 200 χλμ. από το πλησιέστερο τμήμα της ελληνικής ηπειρωτικής χώρας. Η ακτογραμμή της έχει μήκος 370 χλμ. και χαρακτηρίζεται από δύο μεγάλους ημίκλειστους και επιμήκεις κόλπους (της Γέρας και της Καλλονής). Η πρωτεύουσά του, [[Μυτιλήνη]], κτισμένη στην νοτιοανατολική πλευρά του νησιού, αποτελεί ταυτόχρονα την έδρα της [[Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου|Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου]].

Το σχήμα της Λέσβου μπορεί να θεωρηθεί ως τριγωνικό. Η ποικιλότητα του φυσικού περιβάλλοντος είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της Λέσβου. Η μορφολογία της ενδοχώρας είναι κυρίως ημιορεινή, τραχιά και ανώμαλη. Τα δύο ψηλότερα [[Βουνό|βουνά]] είναι ο [[Όλυμπος Λέσβου]] (968 [[Μέτρο|μ.]]) στα νότια και ο [[Λεπέτυμνος]] (969 μ.) στα βορειοανατολικά. Ανάμεσά τους εκτείνονται λόφοι μεσαίου [[Υψόμετρο|υψομέτρου]]. Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στα περισσότερα ελληνικά νησιά, οι προεξέχοντες βράχοι δεν είναι ασβεστολιθικοί, αλλά κυρίως ηφαιστειακοί, με μια ροπή προς τα περισσότερο όξινα εδάφη. Αυτό περιορίζει ελαφρώς τη χλωρίδα του νησιού, αλλά δημιουργεί ένα όμορφο και πολυποίκιλο τοπίο, με πολλά ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=10/04/2021}}.

Η Λέσβος, αν και διαθέτει πλούσια βλάστηση, δεν έχει μεγάλους ποταμούς, παρά μόνο χειμάρρους. Ιδιαίτερη σημασία έχει ο ποταμός χείμαρρος[[Ευεργέτουλας]], στο κεντρικό μέρος του νησιού, καθώς στο σημείο που εκβάλλει στο κόλπο της Γέρας σχηματίζεται το [[έλος Ντίπι]], το μεγαλύτερο του νησιού πουτο οποίο αποτελεί σημαντικό υγροβιότοπο. Άλλοι σημαντικοί ποταμοίχείμαρροι είναι οι Τσικνιάς, Τσιχλιώτας, Μυλοπόταμος, [[Σεδούντας]] και Αλμυροπόταμος. Τα δάση της καλύπτουν σχεδόν το ένα πέμπτο της επιφάνειάς της και οι [[Ελιά|ελαιώνες]] της, το ένα τέταρτο της έκτασής της. Αντίθετα όμως με την υπόλοιπη Λέσβο, το δυτικό τμήμα του νησιού είναι κυρίως ξερό και άγονο.

Τα δύο τρίτα της Λέσβου καλύπτονται από ηφαιστειακά πετρώματα, κυρίως [[ανδεσίτης|ανδεσίτες]], [[ρυόλιθος|ρυόλιθους]], ηφαιστειακό [[Τόφφος|τόφφο]] και στάχτη. Τα ηφαιστειακά πετρώματα καταλαμβάνουν το βόρειο, κεντρικό και δυτικό τμήμα της Λέσβου. Διακρίνονται επιμέρους γεωλογικοί σχηματισμοί οι οποίοι περιγράφηκαν από τους Piper και Piper το 1992 από τον αρχαιότερο στο πιο πρόσφατο ως οι λάβες της Ερεσού, ο σχηματισμός του [[Σκούταρος Λέσβου|Σκουτάρου]], ο [[ιγνιμβρίτης]] του Πολιχνίτου, ο σχηματισμός του Σκαλοχωρίου, ο σχηματισμός της Συκαμιάς, ο σχηματισμός ([[βασάλτης]]) της Μυτιλήνης και οι φλέβες του Μεσοποτάμου. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα ήταν αποτέλεσμα της σύγκρουσης της [[ευρασιατική λιθοσφαιρική πλάκα|ευρασιατικής λιθοσφαρικής πλάκας]] στο βορρά με την [[αφρικανική λιθοσφαρική πλάκα]] στο νότο, με αποτέλεσμα τη βύθιση της δεύτερης κάτω από τητην πρώτη. Η αφρικανική πλάκα τήκεται και στη συνέχεια το λιωμένο υλικό κινείται προς της επιφάνεια και δημιουργεί ένα τόξο ηφαιστείων πίσω από τητην περιοχή σύγκρουσης των δύο πλακών. Τώρα η περιοχή σύγκλισης είναι νότια της Κρήτης και υπάρχουν ενεργά ηφαίστεια στη [[Σαντορίνη]] και τη [[Νίσυρος|Νίσυρο]]. Πριν από 21,5 με 16,5 εκατομμύρια χρόνια, στο χώρο του σημερινού Αιγαίου υπήρχε μία ενιαία ξηρά, η [[Αιγηίδα]], η [[περιοχή σύγκλισης]] βρισκόταν στο χώρο των Κυκλάδων και τα ηφαίστεια στο Βορειοανατολικό Αιγαίο.<ref>{{cite journal

Η Λέσβος έχει αξιόλογο '''γεωθερμικό δυναμικό''', όπως αποδεικνύεται από την ύπαρξη πολυάριθμων θερμών πηγών και γεωθερμικών πεδίων χαμηλής, μέσης αλλά και υψηλής ενθαλπίας<ref>{{Cite web|url = http://www.oryktosploutos.net/2013/02/blog-post_7.html#.VK5uTCusV8F|title = Η Πύλη για τον Ελληνικό Ορυκτό Πλούτο: Ψηφιακή απεικόνιση των γεωθερμικών πεδίων της Χώρας}}</ref>. Οι περιοχές οι οποίες παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον εντοπισμό γεωθερμικών ρευστών μέσης και ίσως υψηλής ενθαλπίας είναι:α. Περιοχή Αργένου β. Περιοχή Στύψης γ. Περιοχή Πολιχνίτου. Η [[ΔΕΗ]], ήδη από το 1972, έχει αναπτύξει μια σειρά ερευνητικών προγραμμάτων για τα γεωθερμικά πεδία της Λέσβου (28 ερευνητικές γεωτρήσεις, γεωλογικές, νεοτεκτονικές, υδρογεωλογικές, γεωχημικές, γεωφυσικές και γεωθερμικές έρευνες κλπ). Το αποτέλεσμα αυτής της ερευνητικής προσπάθειας ήταν να εντοπισθούν τελικά ελπιδοφόρες περιοχές για περαιτέρω βαθιά γεωτρητική έρευνα και ανάπτυξη με πιθανές εφαρμογές οι οποίες περιλαμβάνουν και την ηλεκτροπαραγωγή<ref>{{Cite web|url = http://www.oryktosploutos.net/2015/01/blog-post_8.html#.VK5uhSusV8E|title = Το ιστορικό του γεωθερμικού πεδίου Λέσβου}}</ref>.

Σύμφωνα με τη μυθική παράδοση πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν οι Πελασγοί. Το όνομά του, όμως, το πήρε από τον Λέσβο, που έφτασε εδώ μαζί με Λαπίθες από τη Θεσσαλία.

Η Λέσβος κατοικείται από τα προϊστορικά χρόνια. Τα παλαιότερα ευρήματα ανήκουν στην [[Παλαιολιθική περίοδος|Παλαιολιθική εποχή]].<ref>{{Cite journal|url = https://www.academia.edu/1510607/The_discovery_of_a_Palaeolithic_site_on_Lesbos_island_Greece_in_Greek_with_English_abstract_|title = Ίχνη παλαιολιθικής εγκατάστασης στην Λέσβο|last = Χ.Β. Χαρίσης|first = |date = 2000|journal = Αρχαιολογία και Τέχνες 76:83-87|accessdate = |doi = }}</ref> Στη θέση Ροδαφνίδια, κοντά στο [[Λισβόρι]], έχουν εντοπιστεί λίθινα εργαλεία (χειροπελέκεις, κοπείς και ξέστρα) της [[αχελαία περίοδος|Αχελαίας φάσης]], τα οποία χρονολογούνται στο Μέσο [[Πλειστόκαινο]], 780.000-125.000 πριν, μπορεί και παλαιότερα.<ref>{{cite web | url=http://www.history-archaeology.uoc.gr/activities/excavations/Paleolithic-Lesvos2.html | title=Κατώτερη Παλαιολιθική Λέσβος (ανασκαφή, επιφανειακή έρευνα και γεωφυσική έρευνα) | publisher=Πανεπιστήμιο Κρήτης | accessdate=29 Οκτωβρίου 2017 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20170507012148/http://www.history-archaeology.uoc.gr/activities/excavations/Paleolithic-Lesvos2.html | archivedate=2017-05-07 | url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.kathimerini.gr/780577/article/epikairothta/ellada/lesvos-li8ina-ergaleia-sparmena-sto-xwma | title=Λέσβος: Λίθινα εργαλεία σπαρμένα στο χώμα | publisher=Η Καθημερινή | date=24 Αυγούστου 2014 | accessdate=29 Οκτωβρίου 2017 | author=Σανούδου, Χριστίνα}}</ref>

Θέσεις νεολιθικών οικισμών μέχρι στιγμής έχουν βρεθεί στο Σπήλαιο του Αγίου Βαρθολομαίου, στο Σπήλαιο «Γριάς το Πήδημα» και στις Χαλακές Πολιχνίτου.<ref name=MApal>[http://www.lesvosonline.gr/lesvos_gr/culture/History/palaio.htm Προϊστορικοί χρόνοι] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111110063952/http://www.lesvosonline.gr/lesvos_gr/culture/History/palaio.htm |date=2011-11-10 }} Μάκης Αξιώτης, Ανακτήθηκε την 29 Φεβρουαρίου 2012</ref> Σημαντική προϊστορική θέση είναι η [[Θέρμη Λέσβου|Θερμή]], όπου αναπτύχθηκε μεγάλος παράκτιος οικισμός σε πέντε φάσεις από το 3200 π.Χ. μέχρι το 2400 π.Χ. Ήταν ένα αστικό κέντρο με οικοδομικά τετράγωνα και λιθόστρωτους δρόμους. Αρχικά ήταν ανοχύρωτη, αλλά από φόβο επιθέσεων λαών της Μικράς Ασίας, οχυρώθηκε. Η τεχνοτροπία στη κατασκευή και διακόσμηση των αγγείων είναι ίδια μέχρι τους αρχαϊκούς χρόνους.<ref name=dio/> Στο νησί έχουν εντοπιστεί και άλλα κέντρα, όπως στο Κουρτήρ Λισβορίου, και οχυρές θέσεις σε λόφους στις οποίες έχουν ανακαλυφθεί λίθινα αντικείμενα όπως μυλόλιθοι και λεπίδες και αγγεία.<ref name=MApal/> Ο πολιτισμός αυτός που αναπτύχθηκε στη Λέσβο παρουσιάζει κοινά στοιχεία με τοτον τρωαδικόπολιτισμό της [[Τροία|Τροίας]] και επεκτείνεται επίσης και σε άλλες περιοχές του ΒΑ Αιγαίου, όπως στηνστη Σάμο, Χίο, Λήμνο, Μ. Ασία (Τροία), Θάσο, Ίμβρο, Σαμοθράκη, Θράκη και Σκύρο.<ref name=dio>[http://diocles.civil.duth.gr/links/home/database/lesvou/pr34hi.pdf Ιστορία]. Ανακτήθηκε την 29 Φεβρουαρίου 2012</ref> Tο πρώτο φύλο που αποίκησε το νησί ήταν οι [[Πελασγοί]]. Το νησί αποικίστηκε ξανά τη δεύτερη χιλιετία από τους Αχαιοαιολείς, ως αποτέλεσμα της επέκτασής τους στην ανατολική Μεσόγειο και της καθόδου των Δωριέων.

Από τις αρχαίες πόλεις του νησιού πέντε ήταν οι σημαντικότερες η Μυτιλήνη, η Μήθυμνα, η Άντισσα, η Πύρρα και η Ερεσός, οι οποίες ιδρύθηκαν από τους [[Αιολείς]]. Μια έκτη πόλη, η [[Αρίσβη]], καταστράφηκε τον 5ο π.Χ. αι. από τους Μηθυμναίους. Το πρώτο πολίτευμα των λεσβιακών πόλεων φαίνεται ότι ήταν η βασιλεία και στη συνέχεια πέρασαν από την [[ολιγαρχία]] στην [[τυραννία]]. Η Μυτιλήνη, αφού ξεπέρασε στα τέλη του 7ου π.Χ. αι. τις εσωτερικές διενέξεις και ταραχές, στις οποίες έλαβε μέρος και ο ποιητής [[Αλκαίος ο Μυτιληναίος|Αλκαίος]], χάρη στον σοφό [[Πιττακός|Πιττακό]] απέκτησαν [[δημοκρατία|δημοκρατικό πολίτευμα]] και πολιτική σταθερότητα, η οποία της επέτρεψε να αναπτυχθεί σε ισχυρή ναυτική δύναμη και να κυριαρχήσει στις άλλες πόλεις του νησιού. Στα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ. επεκτάθηκαν σε όλη την Τρωάδα και γίνονται ισχυρή ναυτική δύναμη. Στα 570 π.Χ. οι Μυτιληναίοι είναι οι μόνοι Αιολείς που πήραν μέρος στον αποικισμό της [[Ναύκρατις|Ναυκράτιδος]] στην Αίγυπτο. Οι πόλεις της Λέσβου ήταν υποτελείς στοστον [[Κροίσος|Κροίσο]] της Λυδίας, και όταν ο τελευταίος νικήθηκε από τους Πέρσες το 546 π.Χ., το νησί πέρασε υπό περσική κυριαρχία. Το 499 π.Χ. συμμετείχε στην [[ιωνικήΙωνική επανάσταση]], όμως μετά την ήττα στην [[ναυμαχία της Λάδης (494 π.Χ.)|ναυμαχία της Λάδης]] υποτάχθηκε πλήρως στους Πέρσες και αναγκάστηκε να εκστρατεύσει μαζί τους εναντίον των Ελλήνων.

Η Λέσβος συμμετέχει στο [[Πελοποννησιακός πόλεμος|Πελοποννησιακό πόλεμο]], όπου οι πόλεις της, πότε με το ένα στρατόπεδο και πότε με το άλλο, υφίστανται καταστροφές, καθώς αρχικά συμμάχησαν με τους Αθηναίους και στη συνέχεια με τους Σπαρτιάτες. Στη αρχή οι λεσβιακές πόλεις είχαν συμμαχήσει με τους Αθηναίους, με την είσοδό τους στην [[Δηλιακή Συμμαχία]] το 478 π.Χ. Η νήσος κατέβαλε στη συμμαχία μόνο ναυτική βοήθεια. Όμως, στο τέταρτο έτος του Πελοποννησιακού Πόλεμου (427 π.Χ.) αποστατεί όλο το νησί με εξαίρεση τη Μήθυμνα και μόλις που θα γλυτώσει την πλήρη καταστροφή της από τους Αθηναίους. Όλο το νησί με εξαίρεση τη περιοχήεξαίρεσητηνπεριοχή της Μήθυμνας μοιράστηκε σε 3.000 κλήρους από τους οποίους οι 300 αφιερώθηκαν στους θεούς και οι υπόλοιποι 2.700 δόθηκαν σε Αθηναίους δικαιούχους, οι οποίοι όμως τους μίσθωσαν στους Λέσβιους και γύρισαν στην Αθήνα. Οι Λέσβιοι προσπάθησαν να φύγουν από τη συμμαχία το 415 π.Χ. και το 406 π.Χ., αλλά απέτυχαν.

Το 405 π.Χ., μετά τη [[ναυμαχία στους Αιγός Ποταμούς]], το νησί καταλαμβάνεται από τοτον Σπαρτιάτη στρατιωτικό [[Λύσανδρος|Λύσανδρο]].

Οι Πέρσες θα την καταλάβουν το 357 π.Χ. και τελικά θα την απελευθερώσει το 332 π.Χ. ο [[Μέγας Αλέξανδρος]]. Από 322 π.Χ. έως το 201 π.Χ. το νησί ανήκει στους [[Επίγονοι (Μεγάλου Αλεξάνδρου)|Επιγόνους]] (Αντίγονος και μετά Πτολεμαίοι). Σε αυτή τη περίοδοαυτήτηνπερίοδο το νησί χάνει την επιφανή θέση που κατέχει. Γύρω στα 231 π.Χ. καταστρέφεται από σεισμό η Πύρρα (κατοικείται μόνο το προάστιο και το Λιμάνι). Η Άντισσα καταστρέφεται από τους Ρωμαίους το 168 π.Χ. και χαρίζουν την επικράτειά της στη Μήθυμνα. Το 88 π.Χ. ο Μάρκος Μινούκιος Θέρμος καταλαμβάνει τη Μυτιλήνη, η οποία το 89 π.Χ. είχε συμμαχήσει με το [[Μιθριδάτης Στ' Ευπάτωρ|Μιθριδάτη ΣΤ΄ τον Ευπάτορα]].

|page = 155 }}</ref> Το 376 μ.Χ. το νησί λεηλατήθηκε από τους [[Σκύθες]]{{Ασαφές|σχόλιο=Δεν νοούνται Σκύθες στα πρωτοβυζαντινά χρόνια.}} και επί Ιουστινιανού από τους [[Βάνδαλοι|Βανδάλους]]. Το 769 μ.Χ. το νησί κατελήφθη από τους [[Άβαροι|Αβάρους]], αλλά τη περίοδοαλλάτηνπερίοδο 821-822 απελευθερώθηκε από τοτον [[Θωμάς ο Σλάβος|Θωμά τωντον ΕκτομίαΣλάβο]]{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=10/04/2021}}. Στο νησί επιτέθηκαν εναλλάξ οι [[Σαρακηνοί]] (851, 1055) και οι Ρώσσοι{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=10/04/2021}} (864, 1027 και 1089). Το 1092 το νησί κατέλαβε ο [[Τζαχάς]], Τούρκος εμίρης στη Σμύρνη. Το 1128 έγινε επιδρομή των Βενετών ενώ το νησί λεηλατούν το 13ο αιώνα οι Καταλανοί πειρατές.<ref>Σ. Γεωργιάδου (2007) [http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=15685 Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, Κάστρο Μολύβου] Ανακτήθηκε την 12 Ιουνίου 2012</ref>

Το νησί κατέλαβαν οι [[σταυροφορίες|σταυροφόροι]] και το [[1204]] το νησί ανήκει στον [[Βαλδουίνος Α' της Κωνσταντινούπολης|Βαλδουίνο]], αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης. Το [[1228]] καταλαμβάνεται από τον [[Ιωάννης Γ' Δούκας Βατάτζης|Ιωάννη Γ΄ Δούκα Βατάτζη]]. Το νησί λεηλατείται το 1292 και το 1303. Στο νησί εκείνη τητην περίοδο δημιουργείται στη Μυτιλήνη η πρώτη παροικία [[Δημοκρατία της Γένοβας|Γενοβέζων]], με βάση τη [[συνθήκη του Νυμφαίου]]. Το 1333 ο Δομίνικος Κατάνια (Cattaneo) κατέλαβε όλο το νησί εκτός από την Ερεσό και τη Μήθυμνα. Το νησί πέρασε ξανά στη κατοχή των Βυζαντινών το 1336.

ΤηΤην περίοδο [[1355]] μέχρι [[1462]], το νησί ανήκε στην γενουάτικη οικογένεια των [[Οίκος των Γκαττιλούζι|Γατελούζων]], οι οποίοι κατάφεραν να αναδείξουν την ηγεμονία τους ως μια από τις ισχυρότερες στην ανατολή. Η ειρηνική μετάβαση της εξουσίας οδήγησε σε μια περίοδο ηρεμίας και ακμής της Λέσβου. Όλοι οι ηγεμόνες των Γατελούζων εργάστηκαν στην οικονομική ανάπτυξη της ηγεμονίας τους και κατάφεραν να επεκτείνουν την κυριαρχία τους στη [[Θράκη]] (1356), στην [[Παλαιά Φώκαια]] (1402), στη [[Θάσος|Θάσο]] (1420), στη [[Σαμοθράκη]] (1433) και στη [[Λήμνος|Λήμνο]] (1449).

Μετά την [[Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453)|άλωση της Κωνσταντινουπόλεως]] έγινε μια πρώτη προσπάθεια κατάληψης της Λέσβου από τους Τούρκους, το 1455, που όμως απέτυχε. Την 1 Σεπτεμβρίου [[1462]] το νησί πολιορκείται από τοτον [[Μωάμεθ Β' ο Πορθητής|Μωάμεθ Β']] και τοτον στόλο του και η Μυτιλήνη παραδίδεται ύστερα από 14 ημέρες. Μετά την κατάληψη της Μυτιλήνης, οι Τούρκοι την καταστρέφουν και σφάζουν μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Οι εναπομείναντες χριστιανοίΧριστιανοί μετακινήθηκαν στην ενδοχώρα. Στη Λέσβο γεννιέται επί τουρκοκρατίαςΤουρκοκρατίας ο [[Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα]]. Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίαςΤουρκοκρατίας το νησί δέχτηκε αρκετές επιδρομές από τους Ενετούς, Γάλλους, Ιωαννίτες Ιππότες της Ρόδου και τους Σαρακηνούς, ενώκαι χάνει τη σημαντική θέση που έχειείχε. Κατά τη διάρκεια του [[ρωσοτουρκικός πόλεμος|Ρωσοτουρκικού πολέμου]], το νησί δέχεται επιδρομές από τους [[Ψαρά|Ψαριανούς]], οι οποίοι λεηλάτησαν το Πλωμάρι το 1770 και την Πλαγιά το 1773. Η πρώτη επαναστατική κίνηση εναντίον των Τούρκων έγινε το 1817, ενώ το 1821 απέτυχε το στρατιωτικόεπαναστατικό σχέδιο για τη Χίο και τη Μυτιλήνη. Το 1822 έγινε πάλι προσπάθεια να ξεσηκωθεί η Λέσβος αλλά η [[σφαγή της Χίου]] οδήγησε στην εγκατάλειψη αυτής της προσπάθειας.

Με τις μεταρρυθμίσεις που τέθηκαν σε εφαρμογή με το διάταγμα του Ροδόκηπου (1839) και του [[Χαττ-ι Χουμαγιούν]] (1856), η οικονομία του νησιού αλλάζει μορφή και από κλειστή αγροτική, ανοίγεται στη διεθνή αγορά με το εμπόριο κυρίως [[σαπούνι|σαπουνιού]] και λαδιού. Οι αλλαγές που συνέβαλαν σε αυτό ήταν η κατάργηση των προνομίων του ναζίρη στο εμπόριο λαδιού, η δικαιότερη κατανομή φόρων και οι εγγυήσεις προστασίας της ιδιοκτησίας και περιουσίας των ατόμων. Αποτέλεσμα ήταν μια τεράστια πληθυσμιακή αύξηση και οικονομική άνθηση. Ο πληθυσμός του νησιού υπολογίζεται ότι από 12 με 14 χιλιάδες στα μέσα του αιώνα, έφτασε στο τέλος του 19ου αιώνα τις 100 με 130 χιλιάδες, η μεγάλη πλειοψηφία των οποίων είναι χριστιανοίΧριστιανοί, αλλά δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία. Σημαντική ώθηση στην οικονομία έδωσε και το γεγονός ότι αρκετοί από τους κατοίκους του νησιού μετανάστευσαν ύστερα από τητην παγωνιά το 1850 που κατέστρεψε τις σοδειές και σκότωσε το κτηνοτροφικό κεφάλαιο και ασχολήθηκαν με εμπορικές εταιρείες.<ref>Σ. Λυκιαρδοπούλου (2011) [http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/24590#page/50/mode/2up Η εκπαίδευση στη Λέσβο κατά την τελευταία περίοδο της οθωμανοκρατίας (1800-1912)], εθνικό αρχείο διδακτορικών διατριβών. Ανακτήθηκε την 12η Ιουνίου 2012</ref> Τα εργοστάσια παραγωγής άνηκανανήκαν αποκλειστικά σε χριστιανούςΧριστιανούς, κάτι που σύμφωνα με τοτον Β. Lewis οφείλεται στο γεγονός ότι οι Οθωμανοί έμειναν πιστοί στις ισλαμικές αρχές τους και αρνήθηκαν να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες.<ref>B. Lewis, ''Η Ανάδυση της σύγχρονης Τουρκίας'', εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2001, σελ. 97</ref> Αποτέλεσμα αυτού του φαινομένου ήταν η συρρίκνωση του οθωμανικού στοιχείου της Λέσβου. Σύμφωνα με την άποψη του στρατηγού Wilson, η συρρίκνωση οφείλεται στην ελλειπήελλιπή μόρφωση, στις στρατολογήσεις, στις κακές συνθήκες διαβίωσης και τοτον ράθυμο χαρακτήρα των Οθωμανών.<ref>Σ. Αναγνώστου, ''Ο Ελληνοτουρικός πόλεμος και ο αντίκτυπός του στη Λέσβο'', Μυτιλήνη 1997, σελ. 23</ref>

Η Λέσβος απελευθερώθηκε από τους [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Τούρκους]] τις [[8 Νοεμβρίου]] [[1912]] από το στόλο του ναύαρχου [[Παύλος Κουντουριώτης|Παύλου Κουντουριώτη]] και η πλήρης ενσωμάτωσή της με την Ελλάδα έγινε το 1914. Στον [[Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο]] στο νησί εγκαθίστανται μονάδες του Αγγλογαλλικούαγγλογαλλικού στόλου με εγκαταστάσεις (Λουτρά, Ακόθ, Κόλπος Καλλονής, Θερμή κ.α.). Το Μάιο του 1915 το νησί επισκέφτηκε ο [[Ελευθέριος Βενιζέλος]] και μετά, πάλι με την Επαναστατική Κυβέρνηση, το 1916. Το 1918 η Μεραρχία Αρχιπελάγους πολέμησε στο [[Μακεδονικό Μέτωπο (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος)|Μακεδονικό Μέτωπο]] ([[Μάχη του Σκρα]]).

Στη νεότερη ιστορία, η τοπική οικονομία του στηρίζεται στο [[λάδι]] και στα προϊόντα του, στην [[κτηνοτροφία]] και στη [[βυρσοδεψία]], αν και η απόσταση του νησιού από το οικονομικό κέντρο της Ελλάδας τη περίοδοΕλλάδαςτηνπερίοδο 1950-1970 έδρασε ως τροχοπέδη για την οικονομική ανάπτυξη. Την ίδια περίοδο έγιναν προσπάθειες απεξάρτησης από τη μονοκαλλιέργεια της ελιάς, η οποία είχε ασταθή παραγωγή και οδήγησε στην εγκατάλειψη του νησιού από τους κατοίκους του. Τη δεκαετία του 1980 αναπτύσσεται η τουριστική βιομηχανία, η οποία σήμερα είναι ένας από τους κύριους τομείς εισοδήματος του νησιού, μαζί με τη μεταποίηση τοπικών αγροτικών προϊόντων.

Λόγω της μικρής απόστασης του νησιού από τα τουρκικά παράλια, περίπου 10 χιλιόμετρα, η Λέσβος σήμερα δέχεται [[Μεταναστευτικό ζήτημα στην Ελλάδα|μεγάλο αριθμό προσφύγων]], και αποτελεί ενδιάμεσο πέρασμα των προσφύγων προς την [[Αθήνα]] και μετά προς την υπόλοιπη [[Ευρώπη]]. Οι μετανάστες αρχικά κρατούνταν σε μια εγκαταλελειμμένη φυλακή, και στη συνέχεια σε ένα παλιό εργοστάσιο στην Παγανή, χωρητικότητας μέχρι 160 άτομα αν και συχνά κρατούνταν μέχρι 1.000, όπου λόγω των κακών συνθηκών κράτησης η Ελλάδα καταδικάστηκε από το [[Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης|Ευρωπαϊκό Δικαστήριο]], μέχρι που έκλεισε το 2009<ref>.{{cite news | url=http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=97911 | title=Έκλεισε η Παγανή | work=Ελευθεροτυπία | date=2 Νοεμβρίου 2009 | accessdate=3 Ιανουαρίου 2016 | author=Στρατής Μπαλάσκας}}</ref><ref name="tvxs2012">{{cite news | url=http://tvxs.gr/news/blogarontas/anoixto-kentro-ypodoxis-gia-prosfyges-kai-metanastes-pikpa-lesboy | title=Ανοιχτό κέντρο υποδοχής για πρόσφυγες και μετανάστες ΠΙΚΠΑ Λέσβου | work=tvxs.gr | date=Στέλιος Κραουνάκης | accessdate=3 Ιανουαρίου 2016}}</ref> Μετά το κλείσιμο των περασμάτων στον Έβρο, οι ροές μεταναστών προς τη Λέσβο επανήλθαν, και ο δήμος παραχώρησε για την κράτηση των μεταναστών τη κατασκήνωσημεταναστώντηνκατασκήνωση του ΠΙΚΠΑ.<ref name="tvxs2012"/> Το 2015 παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση του αριθμού των μεταναστών προς την Ευρώπη και δημιουργήθηκαν κέντρα υποδοχής στη [[Μόρια Λέσβου|Μόρια]] και στο Καρά Τεπέ. Σύμφωνα με στοιχεία της αρμοστείας του [[Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών|ΟΗΕ]] για τη μετανάστευση, από τους 770.838 μετανάστες που είχαν εισέλθει στην Ευρώπη από τον Ιανουάριο μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου του 2015, οι 379.000 (πάνω από 45%) είχαν περάσει από τη Λέσβο.<ref>{{cite web | url=http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/home/opendocPDFViewer.html?docid=5645ddbc6&query=lesvos | title=Lesvos Island - Greece, Factsheet, 12 November 2015 | publisher=Aρμοστεία του ΟΗΕ για τη μετανάστευση | accessdate=3 Ιανουαρίου 2016}}</ref>

Από το 1966 ξεκίνησαν οι προσπάθειες για την προστασία του [[Απολιθωμένο δάσος της Λέσβου|απολιθωμένου δάσους της Λέσβου]], το οποίο αποτελεί ένα εκ των δύο μεγαλύτερων [[Απολίθωμα|απολιθωμένων]] δασών στον κόσμο (το άλλο είναι το [[Εθνικό Πάρκο Απολιθωμένου Δάσους]] στην [[Αριζόνα]] των [[Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής|ΗΠΑ]]. Η ευρύτερη περιοχή που βρίσκεται το απολιθωμένο δάσος της Λέσβου, έκτασης 150.000 [[Στρέμμα|στρεμμάτων]], απέκτησε το καθεστώς [[Διατηρητέα μνημεία της φύσης|διατηρητέου μνημείο]] με το [[προεδρικό διάταγμα]] 443/85, το οποίο δημοσιεύθηκε στο [[ΦΕΚ]] 160, που εκδόθηκε τις 19 Σεπτεμβρίου 1985.<ref>[http://www.et.gr/idocs-nph/search/pdfViewerForm.html?args=5C7QrtC22wHO1H1f3wMBQHdtvSoClrL8xcreXeJIx8t5MXD0LzQTLWPU9yLzB8V68knBzLCmTXKaO6fpVZ6Lx9hLslJUqeiQYqENWVZF9g1bxLjebI_rOgvDsMdpzUt_EsqKL66J_Us. ΦΕΚ Α 160/1985]</ref> Από το 2000, το [[Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου]], ιδρυθέν το 1994, είναι ιδρυτικό μέλος του δικτύου Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων και το 2004 εντάχθηκε στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO. Το Νοέμβριο του [[2011]], ο [[Δήμος Λέσβου]] κατέθεσε φάκελο στην [[UNESCO]], με σκοπό όλο το νησί να ενταχθεί στο [[Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων]] αυτής. Την [[21 Σεπτεμβρίου|21η Σεπτεμβρίου]] του [[2012]], η UNESCO ενέταξε τη Λέσβο στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων, έπειτα από απόφαση που λήφθηκε στο [[Πόρτο]]. Την επιτροπή αξιολόγησης απάρτιζαν ο δόκτωρ Ζ. Μαρτινί, διευθυντής γεωπάρκου στις [[γαλλία|γαλλικές]] [[Άλπεις]] και ο δόκτωρ Α. Σίλερ, διευθυντής γεωπάρκου στο [[Φούλκαν Άιφελ]] της [[Γερμανία]]ς.<ref name=ing/>

Από τα τέλη του 19ου αι. έως τις αρχές του 20ου αι. το κυρίαρχο μουσικό σχήμα ήταν - σύμφωνα με τα μικρασιατικά πρότυπα - οι πολυμελείς ορχήστρες. Η δεκαετία του 1940 αποτέλεσε μια σκοτεινή παρένθεση για τη μουσική παράδοση της Λέσβου, καθώς οι δύσκολες ιστορικές και κοινωνικοοικονομικές συνθήκες (Γερμανική Κατοχή, Εμφύλιος ..., οικονομική εξαθλίωση) ανάγκασαν τους μουσικούς να εγκαταλείψουν το επάγγελμά τους.<ref>{{Cite web|url=http://www1.aegean.gr/culturelab/music-pract_gr.htm|title=ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΤΗ ΛΕΣΒΟ|website=www1.aegean.gr|accessdate=2017-12-23}}</ref> Ωστόσο κατά τις δεκαετίες 1950 - 1970 το μουσικό ενδιαφέρον αναζωπυρώνεται, η μουσική πρωταγωνιστεί ξανά στην καθημερινότητα των κατοίκων του νησιού και μάλιστα το λεσβιακό ρεπερτόριο εμπλουτίζεται με ρεμπέτικα και λαϊκά τραγούδια από το νέο πολιτιστικό κέντρο της εποχής, την Αθήνα. Παρά το γεγονός ότι μετά τη δεκαετία του 1990 η μουσική της Λέσβου συμβαδίζει με τα πανελλαδικά μουσικά δεδομένα, διατηρήθηκαν - και διατηρούνται μέχρι σήμερα - μουσικά σχήματα που ζωντανεύουν παλιούς αγαπημένους μουσικούς σκοπούς, ενώ παράλληλα έντονο είναι το ενδιαφέρον των νεότερων να μυηθούν στην μουσική παράδοση του τόπου τους.

* GR4110007'''GR4110007:''' Ο Κόλπος της Καλλονής και οι παράκτιοι υγρότοποι της Λέσβου είναι προστατευόμενος βιότοπος του Natura 2000 κατά μία έκταση 147,8 [[τ.χλμ.]]<ref name=":0">{{Cite web|url=http://natura2000.eea.europa.eu/Natura2000/SDF.aspx?site=GR4110007|title=N2K GR4110007 dataforms|website=natura2000.eea.europa.eu|accessdate=2019-06-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.protectedplanet.net/lesvos-paraktioi-ygrotopoi-kai-kolpos-kallonis-special-protection-area-birds-directive|title=Lesvos Paraktioi Ygrotopoi Kai Kolpos Kallonis|website=Protected Planet|accessdate=2019-06-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190623113449/https://www.protectedplanet.net/lesvos-paraktioi-ygrotopoi-kai-kolpos-kallonis-special-protection-area-birds-directive|archivedate=2019-06-23|url-status=dead}}</ref> Ο Κόλπος της Καλλονής είναι ο μεγαλύτερος της Λέσβου, είναι ημί-περίκλειστος και ρηχός, με μέσο βάθος 10 μ. και μέγιστο βάθος 19 μ., και συνδέεται με το Αιγαίο πέλαγος μέσω ενός στόματος που σχηματίζεται από τα Ακρωτήρια Πλατύ και Καλλονή. Έχει μεγάλους πληθυσμούς σαρδέλας και προσφέρεται για αλιεία. Στην προστατευόμενη πανίδα της περιοχής περιλαμβάνονται: [[Μεσογειακή φώκια|μεσογειακές φώκιες μοναχοί]], δελφίνια, μύχοι της Μεσογείου, [[Σκαντζόχοιρος της ανατολικής Ευρώπης|σκαντζόχοιροι της Ανατολικής Ευρώπης]]. Στην υδατική ζώνη υπάρχουν υποθαλάσσια λιβάδια [[Ποσειδωνία η ωκεάνιος|Ποσειδωνίας.]] Στην προστατευόμενη χλωρίδα περιλαμβάνονται: Ίρις η οχρόλευκη, Σιληνή squamigera. Η περιοχή είναι σημαντική για την αναπαραγωγή και τη μετανάστευση πολλών ειδών της ορνιθοπανίδας: [[Σαΐνι|σαΐνια]], ποταμότρυγγες, [[Αλκυόνη (πτηνό)|αλκυόνες]], [[κιρκίρι]], [[Πρασινοκέφαλη (πάπια)|πρασινοκέφαλες πάπιες]], [[Σαρσέλα|σαρσέλες]], ασπρομετωπόχηνες, [[Σταχτόχηνα|σταχτόχηνες]], ωχροκελάδες, [[Μαυροσταχτάρα|μαυροσταχτάρες]], [[Σταχτοτσικνιάς|σταχτοτσικνιάδες]], [[Στικταετός|στικταετοί]], [[Πορφυροτσικνιάς|πορφυροτσικνιάδες]], [[Κρυπτοτσικνιάς|κρυπτοτσικνιάδες]], [[Βαλτόμπουφος|βαλτόμπουφοι]], κ.α.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://filotis.itia.ntua.gr/biotopes/c/GR4110004/|title=NatureBank - Βιότοπος NATURA - LESVOS: KOLPOS KALLONIS KAI CHERSAIA PARAKTIA ZONI|website=filotis.itia.ntua.gr|accessdate=2019-06-23}}</ref>

* GR4110005'''GR4110005:''' Ο Κόλπος Γέρας, το έλος Ντίπι, το Όρος Όλυμπος και ο ποταμός Ευεργετούλας είναι προστατευόμενοι βιότοποι του Natura 2000, με κωδικό , κατά μία έκταση 119,18 [[τ.χλμ.]]<ref>{{Cite web|url=http://natura2000.eea.europa.eu/Natura2000/SDF.aspx?site=GR4110005#top|title=N2K GR4110005 dataforms|website=natura2000.eea.europa.eu|accessdate=2019-06-25}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.protectedplanet.net/lesvos-kolpos-geras-elos-ntipi-kai-oros-olympos-potamos-evergetoulas-site-of-community-importance-habitats-directive|title=Lesvos Kolpos Geras; Elos Ntipi Kai Oros Olympos – Potamos Evergetoulas|website=Protected Planet|accessdate=2019-06-25}}{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }}</ref><ref>{{Cite web|url=http://votaniki.gr/prostasia/diktio-natura-2000/lesvos-kolpos-geras-elos-ntipi-kai-oros-olympos-potamos-eyergetoylas-gr4110005/|title=Λέσβος: κόλπος Γέρας, έλος Ντίπι και Όρος Όλυμπος – Ποταμός Ευεργετούλας (GR4110005) - Βοτανική|last=votaniki|ημερομηνία=2018-12-26|language=en-US|accessdate=2019-06-25}}</ref>

== ΕικόνεςΠαραπομπές ==