Ιερά Μητρόπολις Σάμου, Ικαρίας και Κορσεών: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
επισκοπικός κατάλογος |
||
Γραμμή 37:
| Χάρτης =
}}
Η '''Ιερά Μητρόπολις Σάμου, Ικαρίας και Κορσεών''' είναι μια από τις Μητροπόλεις των λεγομένων «''Νέων Χωρών''{{efn|«Νέες Χώρες» ονομάζονται [[Κατάλογος Μητροπόλεων της Εκκλησίας της Ελλάδος#Μητροπόλεις του Πατριαρχικού Οικουμενικού Θρόνου (Νέων Χωρών)|36 Μητροπόλεις]] του [[Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως|Οικουμενικού Πατριαρχείου]], οι οποίες μετά τους [[Βαλκανικοί Πόλεμοι|Βαλκανικούς πολέμους]] περιήλθαν στην ελληνική επικράτεια. Αυτές συνεχίζουν να υπάγονται πνευματικά στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, αλλά με την Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη της 4ης Σεπτεμβρίου 1928 η Διοίκησή τους παραχωρήθηκε «επιτροπικώς» και υπό δέκα ρητούς όρους στην [[Εκκλησία της Ελλάδος]]<ref>{{cite book |last=Μαζαράκης |first=Ευάγγελος |title=Το υφιστάμενο εκκλησιαστικό καθεστώς των Νέων Χωρών |year=2020 |publisher=Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο |url=https://apothesis.eap.gr/bitstream/repo/49087/1/139211_MAZARAKIS_EVANGELOS.pdf}}</ref>.}}». Έδρα της είναι η [[Σάμος (πόλη)|πόλη της Σάμου]]. Στη Μητρόπολη υπάγονται εκκλησιαστικά τα τρία νησιά [[Σάμος]], [[Ικαρία]], [[Φούρνοι Ικαρίας|Φούρνοι]] και μικρότερα νησιά της περιοχής, τα οποία αποτελούσαν και διοικητικά μέχρι το 2010 τον [[Νομός Σάμου|Νομό Σάμου]], ο οποίος με το [[πρόγραμμα «Καλλικράτης»]], που εφαρμόστηκε το 2011, καταργήθηκε και στη θέση του δημιουργήθηκαν οι δυο Περιφερειακές Ενότητες [[Σάμος|Σάμου]] και [[Περιφερειακή Ενότητα Ικαρίας|Ικαρίας]], και έκτοτε η Μητρόπολη καλύπτει εκκλησιαστικά και τις δυο Περιφερειακές Ενότητες.
==Ιστορικά στοιχεία==
===Πρωτοχριστιανική περίοδος===
Σύμφωνα με την τοπική εκκλησιαστική παράδοση, η εισαγωγή του χριστιανισμού στο νησί συνδέεται με τον [[Ιωάννης ο Ευαγγελιστής|Ευαγγελιστή Ιωάννη]], ο οποίος με έδρα της ιεραποστολικής δράσεώς του την [[Έφεσος|Έφεσο]], επισκέφθηκε τη Σάμο. Ως τόπος παραμονής προσδιορίζεται η θέση ''Σιδερένιο Γεφύρι'', της περιοχής Μισόκαμπος κοντά στους πρόποδες του όρους Αγιάννηδες. Εκεί υπάρχει σήμερα μικρή εκκλησία προς τιμήν του Αγίου Ιωάννη.<ref>Μητροπολίτης Σιδηροκάστρου Ιωάννης, Η Εκκλησία της Σάμου. Από της ιδρύσεως αυτής μέχρι σήμερα, Σιδηρόκαστρο, 1990, σελίδα 32</ref> Με τον [[Απόστολος Παύλος|Απόστολο Παύλο]] συνδέει άλλη παράδοση τη διάδοση του χριστιανισμού στο νησί. Όταν βρισκόταν στην περιοχή της [[Τρωάδα|Τρωάδος]] κατά την τρίτη περιοδεία του. Διαβάζουμε στις Πράξεις των Αποστόλων, «Από εκεί την άλλη μέρα αποπλεύσαμε και φτάσαμε απέναντι από τη Χίο. Την επομένη σταματήσαμε στη Σάμο, μείναμε στο Τρωγύλιο και τη μεθεπομένη φτάσαμε στη Μίλητο.»<ref>Πράξεις των Αποστόλων [http://www.imth.gr/inst/imth/gallery/K.D/PrakseisApostolon/ Μητροπολίτης Σιδηροκάστρου Ιωάννης, Η Εκκλησία της Σάμου. Από της ιδρύσεως αυτής μέχρι σήμερα, Σιδηρόκαστρο, 1990, σελίδες 34-35]</ref> Και οι δύο παραδόσεις ωστόσο παραμένουν ανεπιβεβαίωτες.<ref>Κωνσταντίνος Τσάκος, «Η Σάμος κατά τους πρώιμους βυζαντινούς χρόνους και τα ευρήματα των ανασκαφών», στο ''Η Σάμος από τα Βυζαντινά χρόνια μέχρι σήμερα'', Πρακτικά Συνεδρίου, τόμος Α, έκδοση Πνευματικού Ιδρύματος Σάμου ''Νικόλαος Δημητρίου'', Αθήνα, 1998, σελίδα 22</ref> Επίσης υπόθεση παραμένει αν η διάδοση του χριστιανισμού στο νησί συνδέεται με την παρουσία σε αυτό Ιουδαίων.<ref>Κωνσταντίνος Τσάκος, «Η Σάμος κατά τους πρώιμους βυζαντινούς χρόνους και τα ευρήματα των ανασκαφών», στο ''Η Σάμος από τα Βυζαντινά χρόνια μέχρι σήμερα'', Πρακτικά Συνεδρίου, τόμος Α, έκδοση Πνευματικού Ιδρύματος Σάμου ''Νικόλαος Δημητρίου'', Αθήνα, 1998, σελίδα 23</ref> Ο Άγιος της Δυτικής Εκκλησίας [[Άγιος Σαβινιανός|Σαβινιανός]] ήταν Σαμιακής καταγωγής και μαρτυρά, «την ισχύ του χριστιανισμού» στη Σάμο τον 3ο αιώνα μ.Χ.<ref>Μανώλης Βαρβούνης, «Άγιος Σαβινιανός: ένας άγνωστος Σάμιος μάρτυρας», Δελτίο Σαμιακών Σπουδών, τόμος 1 (2011-2012), σελίδες 144-145</ref>
===Βυζαντινή περίοδος===
Παρά τις σποραδικές πληροφορίες μας για την μετέπειτα εξέλιξη της Εκκλησίας της Σάμου, οι πιο ασφαλείς μαρτυρίες είναι τα ερείπια των χριστιανικών ναών και βαπτιστηρίων<ref>Εμμανουήλ Βαμβουδάκης, «Το εν Κέδρω Σάμου βαπτιστήριον», Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών, τόμος 9 (1932), σελίδες 430-439</ref> στο νησί, ως τον 5ο μ.Χ. αιώνα, οπότε αναφέρεται ο Μιχαήλ Επίσκοπος Σάμου<ref>[http://www.imsamou.gr/index.php/el/mitropoli/istoria-tis-mitropoleos Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ]</ref> σε σιγίλιο του 10ου ή του 11ου αιώνα.<ref name="autogenerated1990">Μητροπολίτης Σιδηροκάστρου Ιωάννης, Η Εκκλησία της Σάμου. Από της ιδρύσεως αυτής μέχρι σήμερα, Σιδηρόκαστρο, 1990, σελίδα 46</ref> Μαρτυρίες για την ανάπτυξη του χριστιανισμού στα ύστερα χρόνια του Ιουστινιάνειας περιόδου συνιστούν οι βασιλικές του νησιού (Τρία Δόντια, Κάστρο).<ref>Ναταλία Πούλου-Παπαδημητρίου, «Παλαιοχριστιανικό κιονόκρανο με άκανθα πεταλούδα από τη Σάμο», Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, τόμος 14 (1989), σελίδα 154</ref> Στο έργο του [[Λέων ΣΤ΄|Λέοντος ΣΤ΄]], ''Περί πρωτοκαθεδρίας Πατριαρχών'', η Σάμος ήταν επισκοπή, υπαγόμενη στην Αρχιεπισκοπή Ρόδου.<ref>Μητροπολίτης Σιδηροκάστρου Ιωάννης, Η Εκκλησία της Σάμου. Από της ιδρύσεως αυτής μέχρι σήμερα, Σιδηρόκαστρο, 1990, σελίδα 45</ref> Άλλοι επίσκοποι της περιόδου αυτής ήταν ο Ισίδωρος Α' (δεύτερο μισό έκτου αιώνα)<ref name="autogenerated1990"/> ο Αναστάσιος (τέλη έκτου αιώνα), ο Ισίδωρος Β΄ (τέλη Ζ' αιώνα), ο οποίος συμμετείχε στην [[Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος|Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδο]], ο Ηράκλειος ο οποίος συμμετείχε στην Ζ' Οικουμενική<ref>Μητροπολίτης Σιδηροκάστρου Ιωάννης, Η Εκκλησία της Σάμου. Από της ιδρύσεως αυτής μέχρι σήμερα, Σιδηρόκαστρο, 1990, σελίδα 48</ref> Ο Ναρσής ήταν ένας ακόμα επίσκοπος κατά τον 8ο αιώνα, ενώ ο Λέων στις αρχές του 9ου αιώνα ανακηρύχθηκε και άγιος.<ref>Μητροπολίτης Σιδηροκάστρου Ιωάννης, Η Εκκλησία της Σάμου. Από της ιδρύσεως αυτής μέχρι σήμερα, Σιδηρόκαστρο, 1990, σελίδα 49</ref> Από τότε μέχρι τον 11ο αιώνα υπάρχει χάσμα, οπότε φτάνουμε στον 11ο ή 12ο αιώνα οπότε έχουμε τον Γεώργιο. Τελευταίος γνωστός επίσκοπος πριν από την ερήμωση του νησιού ήταν ο Αρσένιος (1418).<ref>Μητροπολίτης Σιδηροκάστρου Ιωάννης, Η Εκκλησία της Σάμου. Από της ιδρύσεως αυτής μέχρι σήμερα, Σιδηρόκαστρο, 1990, σελίδες 49-50</ref>
===Μεταβυζαντινή περίοδος-Τουρκοκρατία===
Καθώς στα 1571 ξεκινά ο επαναποικισμός του νησιού, επί Πατριάρχη [[Μητροφάνης Γ΄|Μητροφάνη Γ']] (1579-1580) το νησί ανακηρύσσεται πατριαρχικό σταυροπήγιο.<ref name="autogenerated2002">Σοφία Λαΐου, Η Σάμος κατά την Οθωμανική περίοδο, έκδοση University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2002, σελίδα 40</ref> Πριν την ανακήρυξη έχουμε τον Μαρτύριο αρχιερέα του νησιού, ακολουθεί ο Νεόφυτος, ο οποίος καθαιρέθηκε από του Πατριάρχη Θεόληπτο Β'. Όταν ο Επισκοπικός θρόνος του νησιού κενωνόταν καλυπτόταν από τιτουλαρίους επισκόπους.<ref>Μητροπολίτης Σιδηροκάστρου Ιωάννης, Η Εκκλησία της Σάμου. Από της ιδρύσεως αυτής μέχρι σήμερα, Σιδηρόκαστρο, 1990, σελίδες 52-53</ref> Μεταξύ 1584-1585 επί Παχώμιου Β' η Σάμος μετατράπηκε σε αρχιεπισκοπή, αλλά η απόφαση αυτή ακυρώθηκε αμέσως τον Μάρτιο του 1585 και η αποδόθηκε πάλι ως εξαρχία στον πρωταποστολάριο ωνσταντίνο ενώ μεταξύ 1585-1590 η Σάμος μετατρέπεται για δεύτερη και τελευταία φορά σε αρχιεπισκοπή.<ref name="autogenerated2002"/> Πρώτος Αρχιεπίσκοπος της ήταν ο Παρθένιος Α'.<ref>Μητροπολίτης Σιδηροκάστρου Ιωάννης, Η Εκκλησία της Σάμου. Από της ιδρύσεως αυτής μέχρι σήμερα, Σιδηρόκαστρο, 1990, σελίδα 53</ref> Ακολούθησε ο Ματθαίος, ο Αθανάσιος μέχρι το 1630, τον διαδέχθηκε ο Άνθιμος Α', ο οποίος συμμετείχε στην Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης η οποία καταδίκασε τον Κύριλλο Λούκαρη στα 1638.<ref>Κωνσταντίνος Πιτσάκης, «Οι μεταβυζαντινοί Τρισεπίσκοποι (Με αφορμή την περίπτωση του αρχιεπισκόπου Σάμου Ανθίμου: 1648)», στο Η Σάμος από τα Βυζαντινά χρόνια μέχρι σήμερα, Πρακτικά Συνεδρίου, τόμος Α, έκδοση Πνευματικού Ιδρύματος Σάμου Νικόλαος Δημητρίου, Αθήνα, 1998, σελίδα 234</ref> Ο Άνθιμος καθαιρέθηκε για ''πράξεις αισχράς''<ref>Μητροπολίτης Σιδηροκάστρου Ιωάννης, Η Εκκλησία της Σάμου. Από της ιδρύσεως αυτής μέχρι σήμερα, Σιδηρόκαστρο, 1990, σελίδες 54-55</ref> τον Μάιο του 1644.<ref>Κωνσταντίνος Πιτσάκης, «Οι μεταβυζαντινοί Τρισεπίσκοποι (Με αφορμή την περίπτωση του αρχιεπισκόπου Σάμου Ανθίμου: 1648)», στο Η Σάμος από τα Βυζαντινά χρόνια μέχρι σήμερα, Πρακτικά Συνεδρίου, τόμος Α, έκδοση Πνευματικού Ιδρύματος Σάμου Νικόλαος Δημητρίου, Αθήνα, 1998, σελίδα 236</ref>
===Τα μοναστήρια===
[[Αρχείο:Vronda monastery exterior view.jpg|thumb|260px|Η ανατολική (στον ήλιο) πλευρά της μονής Βροντά, 2013.]]
Τα βυζαντινά μοναστήρια του νησιού καταστράφηκαν στην περίοδο της λεγόμενης ''ερήμωσης'' (1467-1577). Σώζονται όσα γλίτωσαν από τις πειρατικές επιδρομές και βρίσκονταν στο όρος [[Κέρκης|Κέρκη]], η μονή Μεταμόρφωσης Καρλοβάσου, ο Άγιος Γεώργιος Δρακαίων και το ασκητήριο της Παναγίας της Μακρινής. Μετά τον εποικισμό υπό την υψηλή προστασία του Τούρκου ναυάρχου Κιλίτζ Αλί, κτίζονται διάφορα μοναστήρια στα εύφορα ανατολικά του νησιού.<ref>Τατιάνα Γεωργάκη-Ιωάννου, «Αρχείο Μητροπόλεως Σάμου. Έγγραφα περιόδου 1630-1799», Σαμιακές Μελέτες, τόμος 7 (2005-2006), σελίδες 68-70</ref> Ο ρόλος που αναπτύσσουν μέσα στη Σαμιακή κοινωνία είναι πολυδιάστατος: πιστωτικά ιδρύματα, ενεχυροδανειστήρια, οικοτροφεία, σχολεία, νοσοκομεία και γηροκομεία.<ref>Τατιάνα Γεωργάκη-Ιωάννου, «Αρχείο Μητροπόλεως Σάμου. Έγγραφα περιόδου 1630-1799», Σαμιακές Μελέτες, τόμος 7 (2005-2006), σελίδα 71</ref> Η σύγχρονη έρευνα δεν έχει καταλήξει στον ρόλο που έπαιξαν τα μοναστήρια στην αύξηση του πληθυσμού του νησιού ή αν η ύπαρξη οικισμών συνέβαλε στην ανάπτυξη του μοναχισμού του νησιού: το σίγουρο είναι πως οικισμοί και μονές στο νησί βρίσκονταν σε σχέση αλληλεξάρτησης.<ref>Σοφία Λαΐου, Η Σάμος κατά την Οθωμανική περίοδο, έκδοση University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2002, σελίδα 42</ref> Συχνά τα μοναστήρια εμπλέκονταν σε προστριβές με εκπροσώπους της κεντρικής εξουσίας, τους αρχιεπισκόπους και ιδιώτες για την περιουσία τους.<ref>Σοφία Λαΐου, Η Σάμος κατά την Οθωμανική περίοδο, έκδοση University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2002, σελίδες 164-168</ref> Οι Σάμιοι μοναχοί Κασσιανός, Γεννάδιος Χατζή Παλικίδης και Μακάριος, σχετίζονται με τη δράση των Κολλυβάδων και την εξάπλωση του Κολλυβαδισμού στο νησί.<ref>Μανώλης Βαρβούνης, «Σάμιοι μοναχοί στη Σκιάθο», Σαμιακές Μελέτες, τόμος 8 (2007-2008), σελίδα 687</ref>
===Η δράση των ξένων μισσιονάριων στη Σάμο: σχέδια και προτεραιότητες===
Η Σάμος δεν μπορούσε να εξαιρεθεί από την ιεραποστολική δράση των δυτικών μισσιοναρίων, επειδή γειτνίαζε με τα μικρασιατικά παράλια αποτελώντας πέρασμα προς τους εκεί ιεραποστολικούς σταθμούς, ενώ και οι ίδιοι οι κάτοικοί της εκδήλωναν ενδιαφέρον για την οργάνωση της παιδείας από τα επαναστατικά κιόλας χρόνια.<ref>Πόλλη Θαναηλάκη, «Οι εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί των Αμερικανών προτεσταντών μισσιοναρίων για τη Σάμο το 19ο αιώνα», Σαμιακές Μελέτες, τόμος 7 (2005-2006), σελίδα 369</ref> Η Σάμος στα 1831 έγινε τόπος επίσκεψης του Αμερικανού μισσιονάριου Ίωνα Κινγκ. Στο Καρλόβασι δέχθηκε θερμή υποδοχή και μοίρασε αντίτυπα της Καινής Διαθήκης.<ref>Πόλλη Θαναηλάκη, «Η Σάμος και τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου ως σημεία αναφοράς της αμερικανικής προτεσταντικής εξάπλωσης στη νοτιοανατολική Μεσόγειο τον 19ο αιώνα: ρεαλισμός ή ουτοπία», Σαμιακές Μελέτες, τόμος 8 (2007-2008), σελίδες 58-59</ref> Τελικά στη Σάμο δεν ιδρύθηκαν μισιονάρικα σχολεία διότι η Σάμος δεν βρισκόταν σε πρώτη ιεράρχηση σχετικά με τον τόπο εγκατάστασης εκπαιδευτηρίων καθώς προτάχθηκαν άλλα νησιά<ref>Η Σύρος και η Τήνος λόγω της εμπορικής τους ανάπτυξης, η Χίος λόγω της εκεί δράσης του Βάμβα, Πόλλη Θαναηλάκη, «Οι εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί των Αμερικανών προτεσταντών μισσιοναρίων για τη Σάμο το 19ο αιώνα», Σαμιακές Μελέτες, τόμος 7 (2005-2006), σελίδες 374-375</ref> και η γενικότερη κατάσταση μεταστράφηκε σε βάρος τους.<ref>ρευστή πολιτική κατάσταση περιόδου 1828-1831, αντίδραση Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος και του Οικουμενικού Πατριαρχείου, Πόλλη Θαναηλάκη, «Οι εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί των Αμερικανών προτεσταντών μισσιοναρίων για τη Σάμο το 19ο αιώνα», Σαμιακές Μελέτες, τόμος 7 (2005-2006), σελίδα 376</ref>
===Η Εκκλησία της Σάμου
Με την ενσωμάτωση της Σάμου στο Ελληνικό κράτος, ο Μητροπολίτης της Σάμου συμμετέχει στη διαρκή Ιερά Σύνοδο και στη Σύνοδο της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ωστόσο ο εκάστοτε Οικουμενικός Πατριάρχης μνημονεύεται σε κάθε αρχιερατική θεία λειτουργία προς υπενθύμιση του πνευματικού δεσμού με το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης.<ref>Μανώλης Βαρβούνης, «Η Εκκλησία της Σάμου και η ενσωμάτωση του νησιού στο ελληνικό κράτος» στο Από την αυτονομία στο εθνικό κράτος. Η ενσωμάτωση της Σάμου στην Ελλάδα, Πρακτικά Συνεδρίου (Σάμος, 2-4 Νοεμβρίου 2012), Γενικά Αρχεία του Κράτους, Σάμος 2014, σελίδες 181-182</ref> Μετά το 1912 οι σχέσεις της Σάμου με το Οικουμενικό Πατριαρχείο αραιώνουν και περιορίζονται στην εξόφληση οφειλών της Μητρόπολης προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, σε παροχή γνωματεύσεων για σύναψη γάμων μεταξύ μακρινών συγγενών, ή στη διευθέτηση διαφωνιών μεταξύ μονών.<ref name="autogenerated3">Μανώλης Βαρβούνης, «Η Εκκλησία της Σάμου και η ενσωμάτωση του νησιού στο ελληνικό κράτος» στο Από την αυτονομία στο εθνικό κράτος. Η ενσωμάτωση της Σάμου στην Ελλάδα, Πρακτικά Συνεδρίου (Σάμος, 2-4 Νοεμβρίου 2012), Γενικά Αρχεία του Κράτους, Σάμος 2014, σελίδα 183</ref> Σε τελετουργικό επίπεδο παύουν στοιχεία του πατριαρχικού τυπικού που υπήρχαν στην ηγεμονική Σάμο.<ref>Μανώλης Βαρβούνης, «Η Εκκλησία της Σάμου και η ενσωμάτωση του νησιού στο ελληνικό κράτος» στο Από την αυτονομία στο εθνικό κράτος. Η ενσωμάτωση της Σάμου στην Ελλάδα, Πρακτικά Συνεδρίου (Σάμος, 2-4 Νοεμβρίου 2012), Γενικά Αρχεία του Κράτους, Σάμος 2014, σελίδες 184-185</ref> Επί του εδάφους της κανονικής δικαιοδοσίας της Μητρόπολης επήλθε στα 1924 μια μεταβολή με την ανασύσταση της παλαιάς Μητρόπολης Ικαρίας, ενώ το 1931 επανήλθε στην κανονική δικαιοδοσία της Μητρόπολης Σάμου και Ικαρίας.<ref>Μανώλης Βαρβούνης, «Η Εκκλησία της Σάμου και η ενσωμάτωση του νησιού στο ελληνικό κράτος» στο Από την αυτονομία στο εθνικό κράτος. Η ενσωμάτωση της Σάμου στην Ελλάδα, Πρακτικά Συνεδρίου (Σάμος, 2-4 Νοεμβρίου 2012), Γενικά Αρχεία του Κράτους, Σάμος 2014, σελίδα 182</ref> Μετά το 1918 το νησιωτικό σύμπλεγμα των Κορσεών το οποίο υπαγόταν στην Πατριαρχική Εξαρχία της Πάτμου υπήχθη στη Μητρόπολη Σάμου.<ref name="autogenerated3"/>
===Επισκοπικός κατάλογος===
{| class="wikitable"
|-
! Όνομα !! Έτη !! Σημειώσεις
|-
| Μιχαήλ || 5ος αιώνας ||
|-
| Ισίδωρος Α΄ || β΄ μισό 6ου αιώνα || Πρώην Ηγούμενος Μονής Χαριξένου
|-
| Αναστάσιος Α΄ || τέλη 6ου αιώνα ||
|-
|| Αναστάσιος Β΄ || τέλη 6ου αιώνα ||
|-
| Ηράκλειος || ~ 783 ||
|-
| Ναρσής || τέλη 8ου αιώνα ||
|-
| Ερμογένης || || Ιερομάρτυς
|-
| Γεώργιος || 11ος ή 12ος αιώνας ||
|-
| Αρσένιος || ~ 1418 ||
|-
| Κωνσταντίνος || ~ 1472 ||
|-
| Μαρτύριος || πιθανόν προ του 1584 ||
|-
| Νεόφυτος Α΄ || ~ 1584 ||
|-
| Γαβριήλ || ~ 1585 || Τιτουλάριος
|-
| Σωφρόνιος || ~ 1585 || Τιτουλάριος
|-
| Συμεών || τέλη 16ου αιώνα ||
|-
| Παρθένιος Α΄ || ~ 1623 ||
|-
| Ματθαίος || ~ 1625 ||
|-
| Αθανάσιος Α΄ || ~ 1630 || Σάμιος
|-
| Άνθιμος Α΄ || ~ 1638 || εκ Κίου Βιθυνίας
|-
| Παρθένιος Β΄|| 1644 — 1652 ||
|-
| Χριστοφόρος || 1652 || Σάμιος
|-
| Μακάριος || 1654 - 1655 ||
|-
| Κύριλλος || 1655 ||
|-
| Κορνήλιος || 1655 - 1661 || εκ Μυτιλήνης
|-
| Νεόφυτος Β΄ || 1661 - 1666 || εκ Σίφνου
|-
| Ιωσήφ Γεωργειρήνης || 1666 - 1671 || εκ Μήλου
|-
| Φιλάρετος || 1671 - 1680 || εκ Σίφνου
|-
| Δωρόθεος || 1680 - 1685 ||
|-
| Ιγνάτιος || 1685 - 1690 || εκ Σμύρνης
|-
| Γεδεών || 1696 ||
|-
| Γρηγόριος Α΄ || 1697 - 1717 ||
|-
| Μισαήλ || 1718 - 1725 ||
|-
| Ιωαννίκιος || 1725 - 1732 ||
|-
| Γρηγόριος Β΄ || 1732 ||
|-
| Καλλίνικος || 1742 - 1772 || εκ Χίου
|-
| Μελέτιος || 1772 - 1777 ||
|-
| Ακάκιος || ~1777<ref>{{cite journal |last=Ζευγαδάκης |first=Ν. Ε. |journal=Κρητικά Χρονικά | title = Δύο πατριαρχικά σιγίλλια ρυθμιστικά των σχέσεων των Σιναϊτών και της μητροπόλεως Κρήτης. 1. Το σιγίλλιον Σωφρονίου του Β΄ (1777)|year=1948 |volume=2 |pages=520 |accessdate=27 Ιουλίου 2020}}</ref> - 1780 || εκ Πάτμου
|-
| Γαβριήλ Α΄ || 1781 - 1783 ||
|-
| Δανιήλ || 1783 - 1815 ||
|-
| Παΐσιος || 1815 ||
|-
| Κύριλλος Β΄ Αγραφιώτης || 1815 - 1834 || εκ Τρικάλων Θεσσαλίας
|-
| Αρίσταρχος Βαρβατές || 1834 - 1836 || από το Καρλόβασι Σάμου)
|-
| Θεοδόσιος || 1836 - 1841 || εκ Κυθήρων
|-
| Παρθένιος Κουτσομανώλης || 1841 - 1843 ||
|-
| Γρηγόριος Γ΄ || 1843 - 1854 || εκ [[Αϊβαλί|Κυδωνιών]]
|-
| [[Γαβριήλ Κατσαρός|Γαβριήλ Β' (Κατσαρός)]] || 1855 - 1900 || Από το 1855 έως το 1864 ως Αρχιεπίσκοπος Σάμου και έκτοτε ως Μητροπολίτης Σάμου
|-
| [[Αθανάσιος Καποράλης|Αθανάσιος (Καποράλης)]] || 1900 - 1903 ||
|-
| Κωνσταντίνος (Βοντζαλίδης) || 1903 - 1926 ||
|-
| [[Μητροπολίτης Σάμου και Ικαρίας Ειρηναίος|Ειρηναίος (Παπαμιχαήλ)]] || 1926 - 1963 ||
|-
| [[Επιφάνιος Καλαφάτης|Επιφάνιος (Καλαφάτης)]] || 1963 - 1966 || Μητροπολίτης Παροναξίας - Τοποτηρητής Ιεράς Μητροπόλεως Σάμου και Ικαρίας
|-
| [[Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων Β΄|Παντελεήμων (Χρυσοφάκης)]] || 1966 - 1974 ||
|-
| Παντελεήμων (Μπαρδάκος) || 1974 - 1995 ||
|-
| [[Μητροπολίτης Σάμου, Ικαρίας και Κορσεών Ευσέβιος Πιστολής|Ευσέβιος Πιστολής]] || 1995 - σήμερα ||
|}
==Αγιολογία==
Γραμμή 100 ⟶ 198 :
#Τεμάχια ιερών λειψάνων Αγίου Κηρύκου και Ιουλίττης και διαφόρων άλλων Αγίων.<ref>[http://www.ec-patr.org/dioceses.php?lang=&id=61 Οικουμενικό Πατριαρχείο-Μητροπόλεις Νέων Χωρών]</ref>
== Μοναχισμός==
Με βάση την απογραφή του 1883 στη Σάμο λειτουργούσαν 8 κύριες μονές με 114 μοναχούς εκ των οποίων οι 23 γυναίκες.<ref>Παναγιώτης Τζουμέρκας, «Η εξέλιξη του μοναχισμού στη Σάμο από την ένωση με το ελληνικό κράτος ως τις μέρες μας», Δελτίο Σαμιακών Σπουδών, τόμος 3 (2015-2016), σελίδα 14</ref>. Το 1913 διενεργήθηκε απογραφή και στο νομό Σάμου βρέθηκε να λειτουργούν 11 μονές με 144 μοναχούς, εκ των οποίων 54 μοναχές.<ref>Παναγιώτης Τζουμέρκας, «Η εξέλιξη του μοναχισμού στη Σάμο από την ένωση με το ελληνικό κράτος ως τις μέρες μας», Δελτίο Σαμιακών Σπουδών, τόμος 3 (2015-2016), σελίδα 13</ref> Σε απογραφή που διενεργήθηκε το 1920 βρέθηκε να λειτουργούν 8 μονές με 118 συνολικά μοναχούς, 63 άνδρες και 55 γυναίκες. Το 1941 είχαμε 9 μονές αποτελούμενες 59 μοναχούς, 30 άντρες και 29 γυναίκες.<ref name="autogenerated4">Παναγιώτης Τζουμέρκας, «Η εξέλιξη του μοναχισμού στη Σάμο από την ένωση με το ελληνικό κράτος ως τις μέρες μας», Δελτίο Σαμιακών Σπουδών, τόμος 3 (2015-2016), σελίδες 14-15</ref> Το σύστημα που ακολουθείτο ήταν όχι το αυστηρά κοινοβιακό αλλά το ιδιόρρυθμο, ενώ όλες οι μονές ήταν σταυροπηγιακές.<ref name="autogenerated4"/>
==Κοινωνικό-φιλανθρωπικό έργο==
Το 1933 ιδρύεται η ''Χριστιανική Εστία Καρλοβασίων ΄΄Η Αγάπη΄΄'', το 1961 η ''Χριστιανική Εστία Σάμου'' η οποία την δεκαετία του 1960 πραγματοποιούσε συσσίτιο για άπορους μαθητές.<ref>Αρχιμανδρίτης Σωτήριος Κοσμόπουλος, «Ενοριακή ζωή και προσφορά της τοπικής εκκλησίας στη Σαμιακή κοινωνία», Δελτίο Σαμιακών Σπουδών, τόμος 3 (2015-2016), σελίδες 66-67</ref> Το 1937 ιδρύθηκαν τα πρώτα Κατηχητικά Σχολεία και το 1951 η πρώτη μαθητική κατασκήνωση.<ref>Ευσέβιος Μητροπολίτης Σάμου και Ικαρίας, «Η Εκκλησία της Σάμου κατά τον 20ό αιώνα», Σαμιακές Μελέτες, τόμος 6 (2003-2004), σελίδες 85-86</ref>
==Επικοινωνία==
Από τον [[Μητροπολίτης Σάμου, Ικαρίας και Κορσεών Ευσέβιος Πιστολής|Μητροπολίτη Σάμου, Ικαρίας και Κορσεών Ευσέβιο Πιστολή]] έχει ιδρυθεί ο ραδιοφωνικός σταθμός ''Ακριτική Φωνή'' (92,2FM).<ref>π. Σωτήριος Κοσμόπουλος - Μανόλης Γ. Βαρβούνης, «Ο Μητροπολίτης Σάμου, Ικαρίας και Κορσεών κ.κ. Ευσέβιος είκοσι χρονιά θεοφιλούς και ευκλεούς αρχιερατικής διακονίας (1995-2015)», στο ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΣΑΜΟΥ, ΙΚΑΡΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΡΣΕΩΝ, ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, ΕΥΚΑΡΠΙΑΣ ΑΝΤΙΔΟΣΙΣ ΤΙΜΗΤΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΣΑΕΤΙΑ ΘΕΟΦΙΛΟΥΣ ΑΡΧΙΕΡΑΤΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΣΑΜΟΥ, ΙΚΑΡΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΡΣΕΩΝ κ.κ. ΕΥΣΕΒΙΟΥ, Αθήνα, 2015, σελίδα 32</ref>
==Υποσημειώσεις και παραπομπές==
===Υποσημειώσεις===
{{notelist}}
===Παραπομπές===
<references />
==Πηγές==
Γραμμή 148 ⟶ 234 :
*[https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/deltion/article/view/4646 Ναταλία Πούλου-Παπαδημητρίου, «Παλαιοχριστιανικό κιονόκρανο με άκανθα ''πεταλούδα'' από τη Σάμο», Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, τόμος 14 (1989), σελίδες 151-158]
*[http://ir.lib.uth.gr/bitstream/handle/11615/19061/article.pdf?sequence=1&isAllowed=y Εμμανουήλ Βαμβουδάκης, «Το εν Κέδρω Σάμου βαπτιστήριον», Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών, τόμος 9 (1932), σελίδες 430-439]
==Βιβλιογραφία==
| |||