Οργάνωση Χ: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
η φράση περί "κου-κλουξ-κλαν", την οποία αναπαράγει ο Φλάισερ, ανήκει στο -διόλου αριστερό...- Κρις Μόνταγκιου Γουντχάους // Αναίρεση έκδοσης 8813471 από τον 2601:194:300:8680:8DBE:AD4B:C468:3F8A (Συζήτηση)
Ετικέτα: Αναίρεση
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Ετικέτα: Αναιρέθηκε
Γραμμή 1:
{{Κουτί πληροφοριών πολεμικής παράταξης
|Όνομα = Οργάνωσις «Χ»
|Πόλεμος = Συμμετείχε στα [[Δεκεμβριανά]] και στη [[Λευκή Τρομοκρατία (Ελλάδα) | Λευκή Τρομοκρατία]]
|Έμβλημα = [[Αρχείο:Flag of Grivas Organization X updated.svg|border|200px]]
|Λεζάντα εμβλήματος = Η φερόμενη ως σημαία της Οργάνωσης Χ
|Ημερομηνίες = 19431941-19501946
|Ομάδες = Εφημερίδα των Χιτών
|Ιδεολογία = [[Μοναρχισμός]]<br>[[Αντικομμουνισμός]]<br>[[Ελληνικός εθνικισμός]]
|Ιδεολογία = [[Ελληνικός εθνικισμός]], [[Μοναρχία|Βασιλικό φρόνημα]], [[Αντικομμουνισμός]], [[Λαϊκή δεξιά]]
|Ηγέτες = [[Γεώργιος Γρίβας]] <br />[[Όμηρος Παπαδόπουλος]]
|Φυλές =
|Αρχηγείο = Θησείο, Νηλέως 1, [[Θησείο]], [[Αθήνα]]
|Περιοχή =
|Δύναμη =*900 μέλη (Δεκέμβριος 1943)
|Υπαγωγή =
*2450 μέλη (Άνοιξη 1944)
|Προέλευση =
*~50.000 μέλη(1946) <br>
|ΣύμμαχοιΕξέλιξη =Την περίοδο της Κατοχής
|Σύμμαχοι =
*[[Ελληνική Χωροφυλακή]]
|Αντίπαλοι =
*[[Τάγματα Ασφαλείας]]
|Συμπλοκές =
*[[Ειδική Ασφάλεια]]
|Ονομασία συμβόλου2 =
*[[ΕΕΕ]]<ref>{{harvnb|Χονδροματίδης|2017|p=190}}</ref>
|Αναγνωριστικό σύμβολο2 =
Την περίοδο των Δεκεμβριανών
|Ονομασία συμβόλου3 =
*Βρετανική αποστολή στην Ελλάδα
|Αναγνωριστικό σύμβολο3 =
*[[Κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου Εθνικής Ενότητος 1944]]
|Ονομασία συμβόλου4 =
|Αντίπαλοι =*[[ΕΑΜ]]
|Αναγνωριστικό σύμβολο4 =
*[[ΕΛΑΣ]]
}}
*[[ΕΠΟΝ]]
*[[ΟΠΛΑ]]
*[[Εθνική Πολιτοφυλακή (Ελλάδα)]]
|predecessor=[[Άγνωστος Μεραρχία]]|Συμπλοκές=[[Δεκεμβριανά]],[[Λευκή Τρομοκρατία (Ελλάδα)]]|successor=[[Εθνικόν Αγροτικόν Κόμμα Χιτών]]|Υπαγωγή=[[Πανελλήνιος Απελευθερωτικός Σύνδεσμος]]|Ηγέτhς=[[Γεώργιος Γρίβας]]}}
 
[[Αρχείο:Προκήρυξη της Χ 7-10-1943.jpg|μικρογραφία|200x200εσ|Προκήρυξη της Οργάνωσης «Χ»]]
Η '''Οργάνωση Χ''' ήταν ένοπλη φιλομοναρχική οργάνωση που έδρασε στην Αττική κατά τη διάρκεια της [[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|Κατοχής]]. Ιδρυτής και αρχηγός της υπήρξε ο [[Γεώργιος Γρίβας]]. Τα μέλη της οργάνωσης ήταν γνωστά ως ''Χίτες''. Στα [[Δεκεμβριανά]] συγκρούστηκε με τον ΕΛΑΣ, από όπου απαγκιστρώθηκε μετά από επέμβαση βρετανικών αρμάτων. Ο ιστορικός [[Χάγκεν Φλάισερ]] για τη δράση της στη κατοχή παραπέμπει σε αναφορά του Βρετανού αντισυνταγματάρχη [[Ρούφους Σέπαρντ]], που την είχε ορίσει διαδοχικά ως «ημικουίσλινγκ» (ημιδωσιλογική) και «κουίσλινγκ» (δωσιλογική){{Sfn|Φλάισερ|1995|p=38}}. Μετά την απελευθέρωση, η οργάνωση μαζικοποιήθηκε και τα μέλη της «Χ» συμμετείχαν στη [[Λευκή τρομοκρατία (Ελλάδα)|Λευκή Τρομοκρατία]] εναντίον κομμουνιστών και αντιμοναρχικών.
 
Η '''Οργάνωση Χ''' ήταν μια ακροδεξιά, φιλοβασιλική, παραστρατιωτική οργάνωση με πλούσια δράση στο χώρο της ένοπλης βίας. Η ένθερμη υποστήριξή της προς το βασιλιά φαίνεται και από το ότι στο σήμα της υπάρχει το στέμμα και έδρασε στα χρόνια της Κατοχής στην Ελλάδα. Η δεξιά παράταξη τη θεωρεί ως πατριωτική οργάνωση που υποστήριξε την αντίσταση και έσωσε την Αθήνα από τον κομμουνιστικό κίνδυνο. Μετά τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο , αναγνωρίστηκε επίσημα ως '''Εθνική Οργάνωσις Εσωτερικής Αντιστάσεως''' με βασιλικό διάταγμα της 10ης Μαρτίου 1950, το οποίο δημοσιεύθηκε στο Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως Α 83 την 18η του ίδιου μήνα. Αντιθέτως, αντιμετωπίζεται από την αριστερά ως « φασιστική » οργάνωση. <ref name=":2" /> Ιδρυτής και αρχηγός υπήρξε ο [[Γεώργιος Γρίβας]]. Τα μέλη της οργάνωσης ήταν γνωστά σαν ''Χίτες''.
Μετά τη Λευκή Τρομοκρατία, η οργάνωση απέκτησε πολιτικό σκέλος με το οποίο συμμετείχε στις [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1946|εκλογές του 1946]] και του [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1950|1950]], χωρίς να εκλέξει κάποιο βουλευτή. Κατά το τέλος του 1946 ξεκίνησε να δρα στη Κύπρο. Η δράση του Ελλαδικού και του Κυπριακού παραρτήματος σταμάτησε το 1950 με τη δράση τους να ταυτίζεται με τον αντικομμουνισμό, τον αντικοινοβουλευτισμό και το φιλομοναρχισμό{{sfn|Χανδρινός|2013|loc=Ενότητα «Χιτισμός και ακροδεξιά σκέψη στην εμφυλιακή Ελλάδα»}}
 
==Ίδρυση, ηγετικά πρόσωπα και δομήσκοπός  ==
Προπομπός της οργανώσεως της Χ ήταν η οργάνωση '''Άγνωστος Μεραρχία''' η οποία συστάθηκε τον [[1941|Μάιο του 1941]] στην Αθήνα από τους Στρατηγούς Γεώργιο Λαβδά και Βασίλειο Βραχνό και είχε ηγετικά στελέχη τους Συνταγματάρχες Κωνσταντίνο Παπακωνσταντίνου, Θεμιστοκλή Κετσέα, Αγησίλαο Σινιώρη και Γεώργιο Γρίβα. Κατά τον Γρίβα θα έπρεπε η οργάνωση να συμπεριλάβει, πλην των στρατιωτικών και πολίτες ώστε να αποκτήσει λαϊκό έρεισμα. Αντιθέτως οι επιτελείς επέμειναν στην επάνδρωση μόνο από αξιωματικούς προκαλώντας διάσπαση σε δύο διαφορετικές ομάδες. Την '''Ομάδα Εύορκων Στελεχών''' υπό τους Στρατηγούς Λαβδά και Βραχνό και την '''Οργάνωση Χ''' υπό το [[Γεώργιος Γρίβας|Γεώργιο Γρίβα]]. Πνευματικός αρχηγός της οργάνωσης ήταν ο [[Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος|Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Χρύσανθος]]<ref>Έγγραφη βεβαίωση της 14ης Ιουνίου 1947 του Χρύσανθου, τότε Αρχιεπισκόπου Αθηνών, Γιώργος Ν. Καραγιάννης, Η Εκκλησία από την Κατοχή στον Εμφύλιο, Αθήνα 2001, σελίδες 353-354</ref> ο οποίος σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του Γρίβα ''"ιδιωτεύων εις την εν Κυψέλη οικίαν του, εξορμά δια νέους εθνικούς αγώνας. Υπήρξε ο πραγματικός αφανής ηγέτης της υγιούς εθνικής αντιστάσεως (...) Η οικία του υπήρξε το εντευκτήριον αντλήσεως του θάρρους δι' αντιμετώπισιν των μεγάλων κινδύνων και αναζωογωνήσεως των ψυχών δια τους μεγάλους αγώνας (...) Η Εθνική Οργάνωσης Χ εύρεν εν τω προσώπω του τον κυριότερον ενισχυτήν και εμψυχωτήν της"''<ref>{{Cite book|title=Ο Γρίβας και η Χ - Το Χαμένο Αρχείο|first=Σπύρος|last=Παπαγεωργίου|publisher=Νέα Θέσις|isbn=|year=2004|location=Αθήνα|page=79|quote=}}</ref>.
Προπομπός της οργάνωσης «Χ» υπήρξε η οργάνωση «[[Άγνωστος Μεραρχία]]», η οποία συστάθηκε τον Μάιο{{sfn|Χανδρινός|2013}} ή τον Ιούνιο του 1941{{sfn|Κατσούδας|2017|p=79}} στην Αθήνα από τους Στρατηγούς Γεώργιο Λάβδα και Βασίλειο Βραχνό, με ηγετικά στελέχη τους Συνταγματάρχες Κωνσταντίνο Παπακωνσταντίνου, Θεμιστοκλή Κετσέα, Αγησίλαο Σινιώρη και [[Γεώργιος Γρίβας|Γεώργιο Γρίβα]],{{sfn|Χανδρινός|2013}} ο οποίος είχε ως καθήκον την ένταξη νέων μελών.{{sfn|Κατσούδας|2017|p=79}} Ο σχεδιασμός της οργάνωσης για τήρηση στάσης αναμονής και συγκρότηση μετά την απελευθέρωση, καθώς και η φημολογία για το [[Δικτατορία του Μεταξά|μεταξικό]] παρελθόν και τη φιλοδωσιλογική στάση στελεχών της προκάλεσε την εχθρότητα των [[Συμμαχικές δυνάμεις (Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος)|Συμμάχων]] και της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης.{{sfn|Κατσούδας|2017|p=79}} Ο Γρίβας ήρθε σε αντιπαράθεση με το Λάβδα και αποχώρησε τον Ιούλιο του 1942, ακολουθούμενος από μερικούς ανώτερους αξιωματικούς και σχεδόν όλους τους κατώτερους αξιωματικούς της 2ης μεραρχίας.{{Sfnm|1a1=Χανδρινός|1y=2013|1p=1-2|2a1=Πριόβολος|2y=2018|2p=320|3a1=Κατσούδας|3y=2017|3p=79}} Λίγους μήνες μετά η οργάνωση του Γρίβα ονομάστηκε «Εθνική Οργάνωσις Χ», η οποία σύμφωνα με τον ιστορικό Ιάσονα Χανδρινό ''«συνέχισε να υφίσταται ως πόλος συσπείρωσης αξιωματικών με πυρήνα τον κύκλο γνωριμιών του αρχηγού»''.{{Sfn|Χανδρινός|2013|p=1}}
 
Η οργάνωση έφερε το πολιτικό στίγμα του αρχηγού και των στελεχών της, το οποίο ήταν [[Καθεστώς της 4ης Αυγούστου|φιλομεταξικό]] και [[Μοναρχία της Ελλάδας|φιλομοναρχικό]] και εξέφραζε νομιμοφροσύνη προς στον [[Γεώργιος Β΄ της Ελλάδας|Βασιλιά της Ελλάδος Γεώργιο Β']] που είχε διαφύγει στο [[Κάιρο]]. Tο σήμα της άλλωστε ήταν η μονογραφή του Γεωργίου B΄ που έμοιαζε με ''Χ''.
Η οργανωτική δομή και στελέχωση της «Χ» ακολουθούσε λογική συγκρότησης στρατιωτικής μονάδας,{{Sfnm|1a1=Χανδρινός|1y=2013|1p=2|2a1=Κατσούδας|2y=2017|2p=82}} όπως συνέβαινε και με άλλες αντιστασιακές πρωτοβουλίες αξιωματικών (π.χ. [[Υπερασπιστές Βορείου Ελλάδος|ΥΒΕ/ΠΑΟ]], [[Ελληνικός Στρατός (οργάνωση)|ΕΣ]]){{Sfn|Χανδρινός|2013|p=2}}. Αρχικά, η οργάνωση συγκροτήθηκε από Κύπριους κυρίως αξιωματικούς και έλαβε χρηματοδότηση από εκκλησιαστικούς παράγοντες.{{sfn|Alecou|2016|p=79}} Αρχηγείο της ήταν το σπίτι του Γρίβα στο [[Θησείο]], όπου βρισκόταν και η αποθήκη οπλισμού της, η ηγεσία της αποτελούνταν από στρατιωτικους και είχε οργάνωση ανάλογη του [[ΓΕΣ]].{{sfn|Κατσούδας|2017|p=82, 84}} Η Χ επεκτάθηκε σε όλη την [[Αττική]], δημιουργώντας λόχους που υπάγονταν σε τάγματα. Την άνοιξη του 1944 φαίνεται να αποτελούνταν από περίπου 450 αξιωματικούς και 2000 πολίτες. Από αυτούς οι περισσότεροι ήταν άοπλοι, ενώ μια μειοψηφία ήταν οπλισμένη, κυρίως με περίστροφα, και έκαναν τακτικά στρατιωτικά γυμνάσια.{{sfn|Κατσούδας|2017|p=82-84}}
 
Σε όσους μυούνταν, ο Γρίβας εξέθετε επιγραμματικώς τους σκοπούς της οργάνωσης: ''"1) Συμβολή δια παντός μέσου εις την εκδίωξιν των κατακτητών από την πατρώαν γην και 2) Συγκρότησις εθνικών πυρήνων, τόσον δια την επιδίωξιν του πρώτου σκοπού, όσον και δια την ευχερεστέραν συνέχισιν του πολέμου, μετά την απελευθέρωσιν της χώρας, παρά το πλευρόν των συμμάχων (...) Το σύνθημά μας ήτο είναι και θα είναι πάντοτε η Μεγάλη Ελλάς"''<ref>{{Cite book|title=Έκθεσις επί των Εθνικών σκοπών και του Εθνικού έργου της Οργανώσεως "Χ"|first=Χ|last=Οργάνωσις|publisher=Αρχηγείον Στρατού / Διοίκησις Ιστορίας Στρατού|isbn=|year=1944|location=Αθήναι|page=3|quote=}}</ref>. Ως στελέχη της οργάνωσης επιλέγονταν ''"αξιωματικοί εν ενεργεία και έφεδροι"'' και ως μέλη ''"νέοι φλεγόμενοι από αγαπήν προς την Ελλάδα, νομιμόφρονες προς την Ελληνικήν Κυβέρνησιν του Καϊρου και προς το υφιστάμενον πολιτειακόν καθεστώς"'', ενώ προσερχόταν ''"αυθορμήτως κυρίως πτωχόπαιδα"'' αν και δεν έλειψαν και ''"παιδιά εφοπλιστών, βιομηχάνων και μεγαλεμπόρων, δια να πολεμήσουν τους Γερμανούς"''<ref name=":1">{{Cite book|title=Ο Γρίβας και η Χ - Το Χαμένο Αρχείο|first=Σπύρος|last=Παπαγεωργίου|publisher=Νέα Θέσις|isbn=|year=2004|location=Αθήνα|page=84|quote=}}</ref>. Κατά τον αρχηγό της "Χ" ''"τούτο είμαι μία χαρακτηριστική απόδειξις του πνεύματος αντιστάσεως ολόκληρου του Ελληνικού λαού κατά του κατακτητού"''<ref name=":1" />.
==Δράση κατά την διάρκεια της Κατοχής ==
Σύμφωνα με μαρτυρίες αξιωματικών που ανήκαν ή κινούνταν κοντά στην οργάνωση, από τις αρχές του 1943 η «Χ» είχε ετοιμάσει ένα σχέδιο ανάληψης του ελέγχου μετά την αποχώρηση του γερμανικού στρατού και εξόντωσης αντιβασιλικών και [[ΕΑΜ]]ιτών μέχρι την επάνοδο του βασιλιά Γεώργιου και της εξόριστης κυβέρνησης.{{sfn|Κατσούδας|2017|p=80-1}} Η πρώτη έκθεση του Γρίβα προς την εξόριστη κυβέρνηση τον Ιούλιο του 1943 δεν έκανε καμία αναφορά σε αντιστασιακή δράση, αλλά έθετε ως στόχο την επιβολή της τάξης «εναντίον παντός αναρχικού ή ταραχοποιού στοιχείου».{{sfn|Κατσούδας|2017|p=80}}Προκειμένου ο Γρίβας να κατορθώσει τη διεύρυνση της «Χ», ένωσε αρκετές φράξιες της άκρας δεξιάς και δέχτηκε στους κόλπους της αρκετούς [[Τάγματα Ασφαλείας|ταγματασφαλίτες]] και άλλους δοσίλογους χρησιμοποιώντας κατά κόρον το επιχείρημα του κομμουνιστικού κινδύνου από μια πιθανή επικράτηση του [[Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο|ΕΑΜ]].{{Sfn|Alecou|2016|p=80}} Η «Χ» επιδόθηκε μέχρι το 1943 σε συλλογή πληροφοριών, κατασκοπία, αναγραφή συνθημάτων εθνικού και απελευθερωτικού περιεχομένου, κλοπή υλικού πολέμου και φυγάδευση Ελλήνων προς τη [[Μέση Ανατολή]].{{Sfnm|1a1=Hondros|1p=133|1y=1983|2a1=Χανδρινός|2p=3|2y=2013}} Η αντιστασιακή της δράση, αξιολογείται ως «εντελώς περιθωριακή»{{Sfn|Χαραλαμπίδης|2011|p=348}}.
 
Το σχέδιο δράσης της "Χ" χωριζόταν σε δύο ''"αλλοεξηρτημένας"'' φάσεις. Πρώτον, την ''"πλήρην οργάνωσιν, προπαρασκευήν και εφοδιασμόν δια μαχητικών μέσων των τμημάτων της. χωρίς να γίνει εκδήλωσις της υπάρξεώς της και χωρίς συνεπώς να προκληθή η πρόωρος αντίδρασις του εχθρού"'' και δεύτερον ''"την μαχητικήν εκδήλωσιν κατά του κατακτητού εις τον πρόσφορον εκείνον χρόνον, κατά τον οποίον είτε θα εσημειούτο αποβατική ενέργεια συμμαχικών δυνάμεων εις τας ελληνικάς ακτάς, είτε θα ελάμβανε χώραν εκούσια σύμπτυξις των κατακτητών προς βορράν και αποχώρησις τούτων εκ της Βαλκανικής, συνεπεία σοβαράς πιέσεως εις άλλα θέατρα πολέμου"''<ref>{{Cite book|title=Έκθεσις επί των Εθνικών Σκοπών και επί του Εθνικού έργου της Οργανώσεως "Χ"|first=Χ|last=Οργάνωσις|publisher=Αρχηγείον Στρατού / Διοίκησις Ιστορίας Στρατού|isbn=|year=1944|location=Αθήναι|page=5-6|quote=}}</ref>.
Η οργάνωση ξεκίνησε να αποκτά σημαντικό ρόλο μετά το 1943.{{sfn|Alecou|2016|pp=78-79}} Στις αρχές Οκτωβρίου του 1943, μετά την κήρυξη αντικομμουνιστικής εκστρατείας της κυβέρνησης Ράλλη, ως απάντηση στη δολοφονία αξιωματικών του δωσιλογικού κράτους, η «Χ», αν και δε δεχόταν συστηματικά κριτική από το ΕΑΜ, εξέδωσε μια προκήρυξη με την οποία καλούσε σε πόλεμο εναντίον του ΕΑΜ και στο τέλος του μήνα ξεκίνησαν συγκρούσεις στην Αθήνα.{{sfn|Κατσούδας|2017|p=87}} Έκτοτε, αναλώθηκε σε συγκρούσεις με τους αντιστασιακούς του ΕΑΜ, με αποτέλεσμα να έχει αρκετά θύματα,{{Sfn|Πριόβολος|2018|p=322}} το πρώτο από τα οποία σκοτώθηκε από το ΕΑΜ το Δεκέμβριο.{{sfn|Κατσούδας|2017|p=87}} Το ίδιο έτος, η Βέρμαχτ απέρριψε πρόταση του Γρίβα για συνεργασία.{{sfnm|1a1=Ρίχτερ|1y=2011|1pp=66-67|2a1=Alecou|2y=2016|2p=79|3a1=Φλάισερ|3y=1995|3p=36}} Από το φθινόπωρο του 1943 αρκετά μέλη της «Χ» στελέχωσαν το μηχανισμό της [[Διεύθυνση Ειδικής Ασφαλείας του Κράτους|Ειδικής Ασφάλειας]], που είχε ενεργοποιηθεί από την κυβέρνηση για να δράσει εναντίον του ΕΑΜ, με αποτέλεσμα η «Χ» να εξασφαλίσει την ευμενή ανοχή των Γερμανών.{{sfn|Χανδρινός|2013|pp=5-7}} Αρκετά μέλη της «Χ» άρχισαν να εγγράφονται «''άνευ ουδεμίας διατυπώσεως''» στην [[Διεύθυνση Ειδικής Ασφαλείας του Κράτους|Ειδική Ασφάλεια]] ως χωροφύλακες άνευ θητείας και να προμηθεύονται υπηρεσιακές ταυτότητες και πιστόλια. Ταυτόχρονα, η [[Διεύθυνση Ειδικής Ασφαλείας του Κράτους|Ειδική Ασφάλεια]] του [[Πειραιάς|Πειραιά]] οργανώθηκε με πρωτοβουλία δύο δραστήριων ομαδαρχών της «Χ» στις συνοικίες [[Ταμπούρια (συνοικία Πειραιά)|Ταμπούρια]] και [[Μανιάτικα (Πειραιάς)|Μανιάτικα]].{{Sfn|Χανδρινός|2013|p=7}} Όταν τον Απρίλιο του 1944 πληροφορήθηκαν τη συνεργασία Ειδικής Ασφάλειας και «Χ», οι γερμανικές αρχές δεν αντέδρασαν.{{Sfn|Πριόβολος|2018|p=325-6}} Στις 10 Ιανουαρίου του 1944,ευέλπιδες μέλη της «Χ» εισέβαλαν στο χώρο του Πολυτεχνείου και συνέλαβαν μέλη του Ταμείου Άπορων Φοιτητών, το οποίο ελεγχόταν από φοιτητές της ΕΠΟΝ, παραδίδοντας τα εν συνεχεία στις Γερμανικές κατοχικές δυνάμεις.{{sfn|Λυγούρα|2010|p=436}}
 
Είναι σαφής η διαφορά οργάνωσης δράσης και στοχοθεσίας της "Χ" από αυτήν του [[Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο|Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ)]], καθώς απέρριπτε τον ένοπλο αντάρτικο αγώνα που εξέφρασε το στρατιωτικό σκέλος του ΕΑΜ, ο [[Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός|Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ)]], αλλά και ο υπό τον [[Ναπολέων Ζέρβας|Ναπολέοντα Ζέρβα]] [[Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος|Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος (ΕΔΕΣ]]) Αντιθέτως, η <nowiki>''</nowiki>Χ<nowiki>''</nowiki> παρέμεινε μία καλά οργανωμένη αντιστασιακή οργάνωση πόλεως, που για σημαντικό χρόνο δρούσε περίπου ως οργάνωση-φάντασμα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η πρώτη υπογεγραμμένη δημόσια εκδήλωσή σύμφωνα με μέλος της, ήταν η κατάθεση στεφάνου στο [[Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη]], ανήμερα της 25ης Μαρτίου 1943<ref name=":2">{{Cite book|title=Ο Γρίβας και η Χ - Το Χαμένο Αρχείο|first=Σπύρος|last=Παπαγεωργίου|publisher=Νέα Θέσις|isbn=|year=2004|location=Αθήνα|page=213|quote=}}</ref>.
{{Πλαισιωμένο παράθεμα
| παράθεμα = Πιστεύω
* Εις μίαν μεγάλην Τρισένδοξη, ελευθέρα, ευτυχισμένη Ελλάδα.
* Εις το κοινωνικόν καθεστώς το οποίον μας κληροδότησαν οι πρόγονοι μας, υπό το οποίον μεγαλούργησε η φυλή μας και το οποίον σέβεται: την Ελευθερίαν του ατόμου, τας παραδόσεις της '''Πατρίδος''', της '''Θρησκείας''' και της '''Οικογενείας'''.
*Δια τούτο είμαι αμείλικτος αντίπαλος του κομμουνισμού ο οποίος:
-Εκπροσωπεί τον φασισμόν υπό άλλην μορφήν και την εγκληματικήν βίαν. Δεν παραδέχεται την έννοια της Πατρίδος και είνε όργανον ξένων επιδιώξεων,αντιτιθέμενων προς τα εθνικά συμφέροντα
 
Στη διάρκεια της Κατοχής η "Χ" επιδόθηκε σε συλλογή πληροφοριών, κατασκοπία, αναγραφή συνθημάτων εθνικού και απελευθερωτικού περιεχομένου, κλοπή υλικού πολέμου και φυγάδευση Ελλήνων προς τη [[Μέση Ανατολή]].<ref>John Louis Hondros, Occupation & Resistance: the Greek Agony (New York: Pella, 1983), p. 142</ref> Αλλά και στις πόλεις η αυξανόμενη αυταρχικότητα της [[ΟΠΛΑ]] οδήγησε σε δολοφονίες, όπως αυτή του δημοφιλή φοιτητή [[Κίτσος Μαλτέζος|Κίτσου Μαλτέζου]] που συντάραξε τη φοιτητική αλλά και τη σύνολη αθηναϊκή κοινωνία<ref>{{Cite journal|url=|title=Ποιος θυμάται τον Κίτσο Μαλτέζο;|last=Χωμενίδης|first=Χρήστος|date=2019|journal=Τα Νέα|accessdate=|doi=|quote=}}</ref>. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οι ενέργειες της "Χ" στρέφονται πλέον στην προσπάθεια συνεννόησης με άλλες εθνικές απελευθερωτικές οργανώσεις και την Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου ώστε να συσταθεί ένα ενιαίο μέτωπο απέναντι στην επερχόμενη, όπως διαφαίνονταν, κομμουνιστική ανταρσία. Ο αγωνιστής της "Χ" [https://www.anoixtoparathyro.gr/%CE%BD%CF%84%CE%BF%CE%BA%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CF%84%CE%BF-%CF%80%CF%8E%CF%82-%CE%BE%CE%B5%CE%BA%CE%AF%CE%BD%CE%B7%CF%83%CE%B1%CE%BD-%CF%84%CE%B1-%CE%B4%CE%B5%CE%BA%CE%B5%CE%BC%CE%B2%CF%81/ Νίκος Φαρμάκης] αναφέρει ότι ο στόχος της οργάνωσης ήταν "''να κρατήσει την Ελλάδα ελεύθερη, όταν θα έφευγαν οι Γερμανοί, για την επιστροφή της νομίμου κυβερνήσεως του βασιλέως, που βρισκόταν στο Κάιρο''"<ref>{{Cite web|url=https://www.dimokratianews.gr/content/12007/%C2%AB%CE%B7-%CE%BC%CE%B1%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CF%82-%CE%AE%CF%84%CE%B1%CE%BD-%CE%B7-%CE%B5%CF%81%CF%89%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B9%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CF%8D-%CF%86%CF%81%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%AC%CF%81%CF%87%CE%BF%CF%85-%CF%84%CE%BF-1943%C2%BB|title=Η Μαρία Κάλλας ήταν η ερωμένη του Ιταλού φρουράρχου το 1943|last=Φαρμάκης|first=Νίκος|ημερομηνία=2012|website=Δημοκρατία|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>. Αυτό είναι το πλαίσιο στο οποίο ο χαρακτήρας της "Χ" αποκτά έντονο [[Αντικομμουνισμός|αντικομμουνιστικό]] χρώμα και ο επίλογος της οργάνωσης, ως αντιστασιακής, γράφεται στη [https://www.youtube.com/watch?v=WDDIuPJbteA Μάχη του Θησείου] κατά τα [[Δεκεμβριανά]] του 1944.
* Εις μία κοινωνικήν δικαιοσύνην στηριζομένην ουχί εις την πάλην των τάξεων και του ανταγωνισμού κεφαλαίου και εργασίας, αλλά είς την '''αρμονικήν συνεργασίαν''' τούτων.
* Εις το πολίτευμα της '''Βασιλευομένης Δημοκρατίας''', ως ανταποκρινομένης προς τον χαρακτήρα και τας παραδόσεις του Έθνους, εξυπηρετούσης κάλλιον τα εθνικά συμφέροντα και αποτελούσης πρόχωμα κατά του Κομμουνισμού.
| πηγή = Όρκος της Οργάνωσης Χ<ref>{{harvnb|Παπαγεωργίου|2004|p=589}}</ref>
}}
 
==Δομή και στελέχωση της Οργάνωσης==
Η «Χ» υπήρξε μία από τις οκτώ οργανώσεις που υπέγραψαν [[Υπόθεση Ντοτ Στοτ|συμφωνία]], με την οποία έθεταν εαυτόν υπό τις διαταγές του Γενικού Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής.{{sfn|Φλάισερ|1995|p=362}} Κατά το τέλος της κατοχής προμηθεύτηκε οπλισμό από την κατοχική κυβέρνηση, αν όχι κατευθείαν από τις γερμανικές υπηρεσίες,{{sfn|Φλάισερ|1995|p=36}} ενώ την ίδια περίοδο οι τοίχοι της Αθήνας γέμισαν με το σύμβολο «Χ» που συνοδευόταν πάντα από το στέμμα.{{sfn|Φλάισερ|1995|page=38}} Η «Χ», μετά την αποχώρηση των Γερμανών ''"ξεκίνησε να αποκτά το τυπικό προφίλ ενός φασιστικού κινήματος"''.{{sfn|Alecou|2016|p=80}}
Σύμφωνα με ονομαστικό κατάλογο του 1950, τον οποίο συνέταξε ο ίδιος ο Γρίβας,<ref>Σπύρος Παπαγεωργίου, Ο Γρίβας και η «Χ»: το χαμένο αρχείο, σελίδες 679-721, εκδόσεις ''Νέα Θέσις'', Αθήνα 2004</ref> η οργάνωση είχε συνολικά 712 μέλη, εκ των οποίων οι 192 ήταν στρατιωτικοί, χωροφύλακες, αστυνομικοί και λιμενικοί, ενώ οι υπόλοιποι 520 ήταν πολίτες.
 
Προπύργιο της ''Χ'' αποτελούσε η περιοχή του [[Θησείο|Θησείου]], όπου βρισκόταν και το αρχηγείο της, στην οδό Νηλέως 1. Στο κτίριο αυτό, προτού γίνει αρχηγείο της ''Χ'' στεγαζόταν το φαρμακείο του Ντέκα (πεθερού του Γρίβα). Πολύ κοντά, στον ίδιο δρόμο (Νηλέως 6), ήταν και το σπίτι του Γρίβα. Εκτός από το Θησείο, η οργάνωση είχε παρουσία και δράση και στις ακόλουθες περιοχές της Αθήνας:<ref>Σπύρος Παπαγεωργίου, Ο Γρίβας και η «Χ»: το χαμένο αρχείο, σελίδες 94-97, εκδόσεις ''Νέα Θέσις'', Αθήνα 2004</ref> [[Παγκράτι]], [[Βύρωνας]], [[Κολωνάκι]], [[Πλατεία Συντάγματος|Σύνταγμα - Ανάκτορα]], [[Πλάκα]], [[Κουκάκι]], [[Νέος Κόσμος]], [[Νέα Σμύρνη]], [[Αττική (συνοικία)|Πλατεία Αττικής]], [[Πατήσια]], [[Γκύζη]], [[Κυψέλη (Αθήνα)|Κυψέλη]].
=== Απόψεις για τη δράση της «Χ» ===
Κατά τον ιστορικό [[Χάγκεν Φλάισερ]] η «Χ» θεωρείται μία αμφιλεγόμενη οργάνωση η οποία ''«ως φασιστοειδής τρομοκρατική οργάνωση, απέκτησε ιδίως μετά την απελευθέρωση τη «σκοτεινή φήμη μιας Κου-Κλουξ-Κλαν»,'' η οποία ''«ποτέ δεν δρούσε ενάντια στους κατακτητές παρά μόνο στους "αναρχοκομμουνιστές" του ΕΑΜ»''.{{sfn|Φλάισερ|1995|p=36}} Σύμφωνα με τον [[Κρις Μόνταγκιου Γουντχάους|Κρις Γουντχάους]], ο οποίος υπήρξε μέλος της βρετανικής στρατιωτικής αποστολής στην κατεχόμενη Ελλάδα, η οργάνωση δεν είχε αντιστασιακή δράση κατά τη διάρκεια της Κατοχής, αλλά διαφύλαττε τις δυνάμεις για να τις στρέψει εναντίον των κομμουνιστών μετά το τέλος του πολέμου.{{sfn|Woodhouse|1958|p=144}} Κατά τον ιστορικό [[Χάιντς Ρίχτερ|Χάιντζ Ρίχτερ]] η δράση της ήταν περισσότερο αντικομμουνιστική και λιγότερο ενάντια στις κατοχικές αρχές, οι δε γερμανικές κατοχικές αρχές αντιμετώπιζαν την οργάνωση φιλικά.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=66-67}}
 
Κατά καιρούς έστελνε ενισχύσεις σε άλλες αντιστασιακές οργανώσεις ανά την επικράτεια (ΕΔΕΣ στην Ήπειρο, 5/42 Ευζώνων στην Στερεά, ομάδες Καραχάλιου στην Πελοπόννησο). Μάλιστα μέρος των αξιωματικών της λειτουργούσε ως κύρια δεξαμενή εκπαιδευτών για τους νεοσύλλεκτους άλλων οργανώσεων.<ref>Εθνική Αντίστασις, Κοσμάς Αντωνόπουλος, Αθήναι, σελ.642,656</ref> Αρχικώς η οργάνωση ασχολήθηκε με σαμποτάζ<ref>Ο Άγνωστος Πόλεμος της Χ, Εκδόσεις Μάχη 1988, σελ.22</ref> και κατασκοπεία κατά των Γερμανών, πολύ σύντομα όμως αφοσιώθηκε αποκλειστικά στον αντικομμουνιστικό αγώνα. Δημιουργήθηκε ένα ευρύ δίκτυο πληροφοριών με πολλές αξιόλογες προσπάθειες συγκέντρωσης στρατιωτικών πληροφοριών υπέρ της Αγγλικής υπηρεσίας [[Επιχειρήσεις Ειδικών Αποστολών (SOE)|Force 133]], αλλά και το δίκτυο απέδωσε ακόμη σε ανάλογες πληροφορίες για την [[ΟΠΛΑ]] και το οπλισμό των ανταρτών ή για την προστασία των ίδιων των ''Χιτών''. Δημιουργήθηκαν 14 τάγματα επιδρομών σε Αθήνα, Πειραιά και πέριξ και το τάγμα θανάτου στις ανατολικές συνοικίες, διοικούμενα ως επί το πλείστων από πρώην αξιωματικούς του Ελληνικού Στρατού.
==Δράση στα Δεκεμβριανά==
{{Κύριο|Δεκεμβριανά}}
===Μάχη του Θησείου===
{{μάχη
| μάχη = Μάχη του Θησείου
| μέρος του = Μέρος των [[Δεκεμβριανά|Δεκεμβριανών]]
| εικόνα =
| λεζάντα =
| χρονολογία = 4 Δεκεμβρίου 1944
| τόπος = [[Θησείο]]
| έκβαση = Νίκη για τον ΕΛΑΣ, κατάληψη του Θησείου. Εμπλοκή Βρετανών.
| μαχόμενος1 = {{flagicon image|ELAS_flag.svg}} [[ΕΛΑΣ]]
*[[Εθνική Πολιτοφυλακή (Ελλάδα)]]
| μαχόμενος2 = {{flagicon image|Flag of Grivas Organization X updated.svg}} Οργάνωση Χ
* [[Αρχείο:Flag of the United Kingdom.svg|border|22px]] Βρετανικές ένοπλες δυνάμεις (υποστηρικτική συμμετοχή)
| αρχηγός1 = {{flagicon image| ELAS_flag.svg}} Καπετάνιος Ορέστης Μακρής<br>
{{flagicon image|ELAS_flag.svg}} Ταγματάρχης Γιάννης Κιλισμανής <br>
{{flagicon image|ELAS_flag.svg}}Ταγματάρχης Γιώργος Προβελέγγιος
| αρχηγός2 = {{flagicon image|Flag of Grivas Organization X updated.svg}} [[Γεώργιος Γρίβας]]
| σθένος1 = περίπου 400 μαχητές
| σθένος2 =80-150 μαχητές
(εκτίμηση Χ)
| απώλειες1 = 17 νεκροί, 25 τραυματίες (εκτίμηση ΕΛΑΣ){{Sfn|Κατσούδας|2017|p=96}}
| απώλειες2 = 24 νεκροί, 18 τραυματίες (εκτίμηση Χ){{Sfn|Κατσούδας|2017|p=96}}
|πλευρά1=|πλευρά2=|έναρξη=|τερματισμός=}}
 
{| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 1em; margin-right: 2em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; width:30em; max-width: 40%;" cellspacing="5"
Το πρωί της 4ης Δεκεμβρίου, σημειώθηκαν οι πρώτες στρατιωτικές επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών.{{Sfn|Χαραλαμπίδης|2014|p=87}}
| style="text-align: left;" |
"Πιστεύω
* Εις μίαν μεγάλην Τρισένδοξη, ελευθέρα, ευτυχισμένη Ελλάδα.
* Εις το κοινωνικόν καθεστώς το οποίον μας κληροδότησαν οι πρόγονοι μας, υπό το οποίον μεγαλούργησε η φυλή μας και το οποίον σέβεται την Ελευθερίαν του ατόμου, τας παραδόσεις της Πατρίδος, της Θρησκείας και της οικογενείας.
* Εις μία κοινωνικήν δικαιοσύνην στηριζομένην ουχί εις την πάλην των τάξεων και του ανταγωνισμού κεφαλαίου και εργασίας, αλλά είς την αρμονικήν συνεργασίαν τούτων.
* Εις το πολίτευμα της Βασιλευομένης Δημοκρατίας, ως ανταποκρινομένης προς τον χαρακτήρα και τας παραδόσεις του Έθνους, εξυπηρετούσης κάλλιον τα εθνικά συμφέροντα.".
|-
| style="text-align: left;" |'''Όρκος της Χ'''
|}
 
Τα τάγματα είχαν ως αποστολή:
Στις 4:30 τα ξημερώματα, ξεκίνησε η επίθεση του ΕΛΑΣ στο Θησείο εναντίων των δυνάμεων της οργάνωσης «Χ». Την υλοποίηση του πρώτου σταδίου της επιχείρησης ανέλαβαν δύο τάγματα της 1ης Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ Αθηνών.{{Sfn|Χαραλαμπίδης|2014|p=87-88}} Στόχοι είναι τα αστυνομικά τμήματα των Αθηνών και το αρχηγείο της οργάνωσης «Χ» στο [[Θησείο]]. Ο σκοπός της «Χ» ήταν να προασπίσει την περιοχή του Μακρυγιάννη από την πλευρά του Θησείου. Την επίθεση κατά του στρατηγείου της ανέλαβε το 4ο Σύνταγμα της 2ης Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ με δυνάμεις από την Καλλιθέα και τον Ταύρο.{{Sfn|Χανδρινός|2013|p=11}}
* Την διενέργεια ένοπλων επιχειρήσεων
* Την κάλυψη ομάδων που διενεργούσαν σαμποτάζ, συγκέντρωση πληροφοριών, αναγραφή συνθημάτων
* Την προστασία των πολιτών του Θησείου από τον ΕΛΑΣ και την ΟΠΛΑ
* Την κλοπή παντός είδους εξοπλισμού και οπλισμού από τα μέλη του ΕΑΜ
 
Η οργάνωση κατά την διάρκεια της κατοχής εξέδιδε τις εξής μυστικές εφημερίδες υπό τον τίτλο ''Αναγέννησις'' και ''Συμμαχικά Νέα''. Εκδότες και συντάκτες ήταν οι αδερφοί Ευσταθόπουλοι, Κ. Γαρέζος, Ι. Τσαρλής και Τ. Σώκος. Πλήθος άλλων προκηρύξεων τυπώνονταν και ρίχνονταν στους δρόμους για την ενισχυση του ηθικού των Ελλήνων.
Η τακτική του ΕΛΑΣ ξεκίνησε με επίθεση αντιπερισπασμού (λόχος Κουκακίου - Πλάκας στις 04:30 το πρωί) από τον λόφο Φιλοπάππου σε αραιή διάταξη καθώς οι κύριες δυνάμεις του ΕΛΑΣ (λόχοι Νέας Σμύρνης, Νέων Σφαγείων, Καλλιθέας) στις 6:00 το πρωί εξαπέλυσαν κύρια επίθεση από την κατεύθυνση των Πετραλώνων, ενώ το τελικό χτύπημα δόθηκε από το τάγμα Πετραλώνων (στις 09:00 το πρωί) από την γέφυρα «Πουλοπούλου».{{Sfn|Χαραλαμπίδης|2014|p=88}} Μετά την επικράτηση του ΕΛΑΣ στο Θησείο,
οι μαχητές της «Χ» μαζί με τον Γεώργιο Γρίβα, αναγκάστηκαν να συμπτυχθούν στο κτίριο του Θ' Αστυνομικού Τμήματος απ' όπου τους παρέλαβαν βρετανικά άρματα μάχης{{Sfn|Χανδρινός|2013|p=11}}.
 
==Εξοπλισμός της Χ: πολιτικό περιβάλλον και εμπόδια στην ενίσχυση της οργάνωσης==
Οι νεκροί της «Χ» ανέρχονταν στους 24{{Sfn|Χανδρινός|2013|p=11}} ενώ οι νεκροί του ΕΛΑΣ στους 17{{Sfn|Κατσούδας|2017|p=96}}. Παρά τις απώλειες, ο ΕΛΑΣ πέτυχε να αποσπάσει από τους Χίτες σημαντικό τμήμα του οπλισμού τους, που αργότερα αξιοποιήθηκε για την συνέχιση του αγώνα του. Μετά την αποχώρηση των Χιτών από το Θησείο αλλά και κατά τη διάρκεια των επόμενων ημερών, οι άνδρες του ΕΛΑΣ προχώρησαν σε εκτελέσεις μελών και υποστηρικτών της «Χ» αλλά και συγγενών τους{{Sfn|Κατσούδας|2017|p=96}}. Παράλληλα, μερίδα ανταρτών χάραξε σβάστικες στις σορούς νεκρών Χιτών.{{sfn|Χανδρινός|2013|p=11}} Οι περισσότεροι Χίτες εντάχθηκαν αμέσως μετά τη μάχη του Θησείου, στο 143ο Τάγμα Εθνοφυλακής.{{Sfn|Χανδρινός|2013|p=11}}
Η οργάνωση κατέβαλε έντονες προσπάθειες προς την [[Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου]] για την εξεύρεση οπλισμού αλλά και χρηματικών πόρων χωρίς να τα καταφέρει. Κατά μία εκδοχή, και παρά τις ευμενείς αναφορές του [https://www.mfa.gr/switzerland/presveia/history/diatelesantes-presbeis.html Αριστείδη Πηλαβάκη], απεσταλμένου του [[Εμμανουήλ Τσουδερός|Εμμανουήλ Τσουδερού]] στην κατεχόμενη Ελλάδα με το ψευδώνυμο "Κρέων", συγκεκριμένοι φίλα προσκείμενοι, ακόμη τότε, προς το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, πολιτικοί, με κύριο παράδειγμα τον [[Παναγιώτης Κανελλόπουλος|Παναγιώτη Κανελλόπουλο]], δρούσαν ανασχετικά και συνέβαλαν στη μεροληπτική ενίσχυση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ από τους Άγγλους με οπλισμό και λίρες<ref>{{Cite book|title=Ο Γρίβας και η Χ - Το Χαμένο Αρχείο|first=Σπυρίδων|last=Παπαγεωργίου|publisher=Νέα Θέσις|isbn=|year=2004|location=Αθήνα|page=92-93|quote=}}</ref>. Σύμφωνα με το Ζαφείρη Βάλβη, δικηγόρο, Υπαρχηγό της "Χ" και απεσταλμένο του Γρίβα στο Κάιρο τον Απρίλιο του 1942, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος όχι μόνο επέδειξε εχθρότητα και αρνήθηκε τη συνεργασία, αλλά και διέσπειρε συκοφαντίες, έως και ψευδείς φήμες περί διάλυσής της, ώστε ''"δεν είναι εκπληκτικόν ότι η ισχυροτέρα κατ' Ιανουάριον του 1941 και μόνη Στρατιωτική Οργάνωσις'' (σ.σ. δηλαδή η "Χ") ''ηγνοήθη, προτιμηθείσης της ΕΑΜ, προς ην ο κύριος Κανελλόπουλος παρέσχε πλήρη την ηθικήν και υλικήν υποστήριξιν της Κυβερνήσεως"''<ref name=":0">{{Cite book|title=Έκθεσις επί των Εθνικών σκοπών και του Εθνικού έργου της Οργανώσεως Χ|first=Ζαφείρης|last=Βάλβης|publisher=Αρχηγείον Στρατού / Διοίκησις Ιστορίας Στρατού|isbn=|year=1944|location=Αθήναι|page=78-80|quote=}}</ref>. Τα ίδια περίπου αναφέρει και ο εις Λονδίνο πρεσβευτής, ότι δηλαδή "''εθνικαί οργανώσεις εσχηματίσθησαν εις την χώραν, κατά κανόνα πέριξ αξιωματικών του ελληνικού τακτικού στρατού, με σκοπόν την συνέχισιν του αγώνος κατά του εχθρού''" και ότι "''την άνοιξην του 1942, αι οργανώσεις αύται έστειλαν ένα αντιπρόσωπόν των εις την Μέσην Ανατολήν, δια να ζητήσουν την αποστολήν των αναγκαίων μέσων προς εξακολούθησιν της δράσεώς των''" πλην όμως "''η αιτούμενη ενίσχυσις δεν εδόθη τότε''"<ref>{{Cite book|title=Διπλωματική Ιστορία του Ελληνικού Πολέμου 1940-1945|first=Βασίλειος|last=Παπαδάκης|publisher=Ιδιωτική|isbn=|year=1957|location=Αθήνα|page=328|quote=}}</ref>''.'' Φαίνεται ότι οι Άγγλοι δε συμπαθούσαν τις συντηρητικών τάσεων δυνάμεις, είτε αυτό ήταν δική τους πολιτική, είτε ήταν επηρεασμένοι από την αρνητική στάση προς αυτές μερίδας Ελλήνων πολιτικών, όπως προελέχθη, της κυβέρνησης του Καΐρου. Σε έγγραφο του Foreign Office (No R 1705/654/0 2.3.1943) ο υπογράφων διπλωματικός D.F.Howard, απευθυνόμενος στον Έλληνα πρέσβη [[Αθανάσιο Αγνίδη]] γράφει ''"ο [[Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος|Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος]] (...) θεωρεί σκόπιμο να απευθύνετε κάποιου είδους ενθάρρυνση στην αντάρτικη ομάδα υπό τον συνταγματάρχη'' ''Γρίβα. Βεβαίως, οι συντηρητικές τάσεις του Αρχιεπισκόπου είναι διαβόητες'' (σ.σ. notorious)''"''<ref>{{Cite book|title=Ο Γρίβας και η Χ - Το Χαμένο Αρχείο|first=Σπυρίδων|last=Παπαγεωργίου|publisher=Νέα Θέσις|isbn=|year=2004|location=Αθήνα|page=53|quote=}}</ref>. Ο Τσουδερός σημειώνει ότι στο Λονδίνο "''τώρα έκαναν πολιτική για το σήμερον''", αποφεύγουν "''κάθε τι που δύναται να δυσαρεστήση τη Ρωσσία''" και θεωρούν ότι "''πρέπει να βοηθείται οιοσδήποτε συντελεί εις τον πόλεμο, αδιαφόρως των απώτερων σκοπών τους οποίους εξυπηρετεί"'', ακόμα κι αν πρόκειται "''για τους Εαμικούς''" και ανησυχεί ότι με την πολιτική αυτή οι Άγγλοι "''θα μας ρίξουν μεταπολεμικώς σ' εμφύλιο πόλεμο''"<ref>{{Cite book|title=Ο Δούρειος Ίππος. Η εθνική και πολιτική κρίσις κατά την Κατοχή|first=Κομνηνός|last=Πυρομάγλου|publisher=Δωδώνη|isbn=|year=1978|location=Αθήνα|page=237-238|quote=}}</ref>.
 
Σε κάθε περίπτωση, το χάσμα μεταξύ αντιμοναρχικών και φιλομοναρχικών (όπου ανήκε ο Γρίβας), οι κοντόφθαλμες πολιτικές ίντριγκες των εξόριστων αστών πολιτικών στο Κάιρο και το Λονδίνο και η πολιτική και οργανωτική ασυνεννοησία μεταξύ των μη εαμικών αντιστασιακών οργανώσεων, φαίνεται ότι, αν όχι προκάλεσαν, τουλάχιστον συνέτειναν στην ατροφική ανάπτυξη των τελευταίων, όπως και της "Χ", εις όφελος του κομμουνιστογενούς ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και με συνέπεια τον Εμφύλιο του 43-44. Ο Γρίβας θα γράψει πολύ αργότερα, στην εφημερίδα Γνώμη (Λευκωσία, 29.03.1970) ότι ''"το ΕΑΜ ηνδρώθη χάρις εις την βοήθειαν της Μεγάλης Βρετανίας και τα στρατηγικά σφάλματα του Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής εν Ελλάδι (...) Το ΕΑΜ δε θα υπήρχεν (...) εάν οι εν Ελλάδι εκπρόσωποι του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής δεν διετήρουν επαφάς μόνον με τους κομμουνιστάς και δεν ηρνούντο πάσαν συνεργασίαν με σημαίνοντα εθνικόφρονα στελέχη"''<ref>{{Cite book|title=Ο Γρίβας και η Χ - Το Χαμένο Αρχείο|first=Σπύρος|last=Παπαγεωργίου|publisher=Νέα Θέσις|isbn=|year=2004|location=Αθήνα|page=120|quote=}}</ref>.
== Μεταπολεμική εξέλιξη ==
Μετά την ήττα του ΕΛΑΣ και τη [[συνθήκη της Βάρκιζας]], η «Χ» είχε ιδιαίτερη μαζικοποίηση, μετέχοντας στην [[Λευκή τρομοκρατία (Ελλάδα)|Λευκή Τρομοκρατία]].{{sfn|Alecou|2016|pp=81-82}} Η αδιάκριτη βία που ασκούσαν τα κρατικά όργανα ασφάλειας μαζί με μέλη της οργάνωσης «Χ», αναβίωναν ,στους κατοίκους των εαμικών συνοικιών, μνήμες από τα κατοχικά μπλόκα.{{Sfn|Χαραλαμπίδης|2014|p=324}} Τον Μάιο του 1946, ιδρύθηκε το «[[Κόμμα Χ (Χιτών) Εθνικής Αντιστάσεως]]» με πρόεδρο τον Κωνσταντίνο Ευσταθόπουλο και πραγματικό αρχηγό τον Γεώργιο Γρίβα.{{Sfn|Νικολακόπουλος|2016|p=70}} Το κόμμα απέκτησε δική του «εργατική νεολαία» και δικό του συνδικάτο, τα μέλη του οποίου διέλυαν απεργίες{{Sfn|Alecou|2016|p=82-83}}. Έλαβε μέρος στις [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1946|εκλογές του 1946]] συγκεντρώνοντας μόνο 1848 ψήφους παρά το γεγονός ότι εκείνη την εποχή σύμφωνα με πληροφορίες της Βρετανικής Στρατιωτικής Υπηρεσίας τα μέλη της «Χ» ανέρχονταν σε 50.000.{{Sfn|Νικολακόπουλος|2016|p=70}} Την 1η Φεβρουαρίου του 1948 το κόμμα μετονομάστηκε σε «[[Εθνικόν Αγροτικόν Κόμμα Χιτών]]» με αρχηγό τον Γ. Γρίβα. Την ονομασία αυτή χρησιμοποίησε στις εκλογές της 5ης Μαρτίου του 1950, στις οποίες συγκέντρωσε 0,84% χωρίς να κατορθώσει να εκλέξει βουλευτή.{{Sfnm|1a1=Αλεξόπουλος|1y=1977|1pp=87-89|2a1=Παπαπολυβίου|2y=2012|2p=196}}
 
Άλλη εκδοχή αναφέρει ότι οι Άγγλοι δεν ήθελαν να εξοπλίσουν την οργάνωση, διότι η καταγωγή του Γρίβα αλλά και του επιτελάρχη της οργάνωσης Όμηρου Παπαδόπουλου ήταν Κυπριακή και δεν την έβλεπαν με καλό μάτι. Τελικά, ''"μακάρι οι Άγγλοι να είχαν ενισχύσει και χρησιμοποιήσει τη «Χ», αλλά συνέβη το αντίθετο. Παρά τα συνεχή διαβήματα της οργανώσεως προς τους Άγγλους, εκείνοι απέφευγαν την ενίσχυση, την οποία βεβαίως παρείχαν πλουσιοπαρόχως προς το κομμουνιστικό ΕΑΜ. Αυτό αποδεικνύεται από ανέκδοτα έγγραφα του Συμμαχικού Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής"''<ref>{{Cite web|url=http://www.makarios.eu/cgibin/hweb?-A=66&-V=dialogoi|title=Το μένος κατά της ΕΟΚΑ και της «Χ» και οι συκοφαντίες εναντίον του Γρίβα (ανταπάντηση του Σπύρου Παπαγεωργίου)|last=Παπαγεωργίου|first=Σπύρος|ημερομηνία=2000|website=Μακάριος Δρουσιώτης - Δημοσιογράφος, Συγγραφέας|publisher=Εφημερίδα "Σημερινή"|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>.
Το ΕΑΚΧ είχε στενές σχέσεις με τον αστυνομικό μηχανισμό και τις υπηρεσίες της Ασφάλειας κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου.{{Sfn|Παπαπολυβίου|2012|p=196}} Μία από τις δραστηριότητες του ΕΑΚΧ στη Θεσσαλονίκη, ήταν οι «εξυπηρετήσεις» μελών, κυρίως με την εξεύρεση εργασίας. Η άλλη πιο εθνωφελής (σύμφωνα με τις κυβερνητικές δυνάμεις) δράση, αφορούσε τη λειτουργία του ΕΑΚΧ ως παραπληρωματικής υπηρεσίας των «αρχών ασφάλειας» κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου. Κατά τον ιστορικό Πέτρο Παπαπολυβίου, «ήταν µία προσπάθεια που εντασσόταν στις «αρχές του Χιτισμού» και στη στράτευση για τη νίκη των «εθνικών δυνάμεων» στον Εμφύλιο. Σε αυτό το πεδίο το ΕΑΚΧ, η ηγεσία και οι άνδρες του θα αποδεικνύονταν και χρήσιμοι και ικανοί». Παρόλα αυτά, οι [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1950|εκλογές του 1950]] δεν απέφεραν κανένα αποτέλεσμα, γεγονός που οδήγησε στη μαζική αποχώρηση μελών.{{Sfn|Παπαπολυβίου|2012|p=209}}
 
Έτσι ο μόνος τρόπος ήταν η εσωτερική αγορά, η κλοπή και η αρπαγή όπλων από τους αντιπάλους<ref>1940 - 1952 Το δράμα της Ελλάδος - Έπη και αθλιότητες" Γ. Καραγιάννης - Αθήναι</ref> και τις δυνάμεις του ΕΑΜ. Αξιόλογες επιχειρήσεις αρπαγής οπλισμού από το ΕΑΜ είναι αυτές του Βύρωνα και της Καισαριανής όπου η οργάνωση αποκόμισε πολλά είδη οπλισμού.<ref>Η θρυλική ΕΟΚΑ και ο Σχης Γρίβας, Α. Χατζηαναστασίου, Εκδότης Διεθνούς Πρακτορίου</ref> Ο Γρίβας γράφει στην εφημερίδα Πατρίς, στο φύλλο της 4.10.1971, τα εξής: ''"Η οργάνωσις αντιμετώπιζε έναν τριμέτωπον αγώνα (κατά των Γερμανών, των κομμουνιστών και της κυβερνήσεως Ράλλη). Επί πλείστον, διέθετεν ελάχιστον οπλισμόν εν σχέσει προς ό,τι προετίθετο να επιτελέση. Ο οπλισμός ούτος ηγοράσθη εξ ολοκλήρου εκ του εσωτερικού, ιδία μετά την συνθηκολόγησιν της Ιταλίας, από Ιταλούς στρατιώτας"''<ref>{{Cite book|title=Ο Γρίβας και η Χ - Το Χαμένο Αρχείο|first=Σπύρος|last=Παπαγεωργίου|publisher=Νέα Θέσις|isbn=|year=2004|location=Αθήνα|page=90|quote=}}</ref>.
== Κυπριακό παράρτημα ==
Κατά το τέλος του 1946, φιλοβασιλικοί νέοι, μέλη της οργάνωσης «Χ», εμφανίστηκαν στη Κύπρο.{{Sfn|Alecou|2018|p=146}} Η οργάνωση ξεκίνησε να δρα κατά το τέλος του 1947 , τη περίοδο των εκλογών του Αρχιεπισκόπου της Κύπρου, τρομοκρατώντας πολιτικούς αντιφρονούντες.{{Sfn|Alecou|2018|p=146}} Η τρομοκρατία των Χιτών συνέβαλε καθοριστικά στις εκλογές του Αρχιεπισκόπου της Κύπρου, γεγονός το οποίο φανερώνει πως στοιχεία της [[Ακροδεξιά|ακροδεξιάς]] καθόριζαν την πολιτική της εκκλησίας.{{Sfn|Alecou|2018|p=146}} Παρότι η οργάνωση αυτοαποκαλούνταν [[Εθνικισμός|εθνικιστική]], δεν είχε εκδηλώσει καμία δράση απέναντι στο αποικιοκρατικό καθεστώς , ενώ παράλληλα συνεργαζόταν με την αποικιακή αστυνομία εναντίων των αριστερών συνδικαλιστών{{Sfn|Alecou|2018|p=148-149}} H δράση τόσο του Ελλαδικού όσο και του Κυπριακού παραρτήματος , φαίνεται να σταματά το 1950.{{Sfn|Alecou|2018|p=149-150}}
 
==Δράση της Χ κατά τη διάρκεια της Κατοχής==
== Υστεροφημία ==
Με βάση μεταγενέστερη μαρτυρία του Βρετανού στρατιωτικού που συναντήθηκε με τον Γρίβα λίγες μέρες πριν ξεσπάσουν τα Δεκεμβριανά, ο ηγέτης της Χ υποστήριξε ότι είχε πραγματοποιήσει αντιστασιακή δράση κατά των δυνάμεων Κατοχής, παραδεχόμενος ωστόσο πως δεν ήταν ικανοποιημένος από το μέγεθός της, το οποίο δικαιολογούσε λόγω της εχθρικής στάσης του ΕΛΑΣ έναντι της Χ. Παράλληλα - σύμφωνα με την αφήγηση του Βρετανού αξιωματικού - δήλωσε πως οι μόνες μάχες της Χ ήταν εναντίον του ΕΛΑΣ<ref>{{Cite book|title=Grivas and the story of EOKA|first=Wilfred|last=Byford-Jones|publisher=R. Hale|isbn=|year=1959|location=|page=36|url=https://books.google.gr/books?redir_esc=y&hl=el&id=UkdtAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=Germans|quote=}}</ref><ref>{{Cite book|title=Ο Γρίβας και η «Χ». Το χαμένο αρχείο|first=Σπύρος|last=Παπαγεωργίου|publisher=Νέα Θέσις|isbn=|year=2004|location=Αθήνα|page=423-427|quote=}}</ref>.
Η οργάνωση «Χ» και οι Χίτες ταυτίστηκαν στην συλλογική συνείδηση με τον φιλομοναρχισμό, τον βίαιο αντικομμουνισμό και τον αντικοινοβουλευτισμό. Η μάχη του Θησείου ιδεολογικοποιήθηκε και, παρότι αποτελούσε ένα βήμα πριν την ολοκληρωτική ήττα, παρουσιαζόταν από το μετεμφυλιακό κράτος ως ένα εθνικιστικό έπος{{Sfn|Κατσούδας|2017|p=96}}.Την δεκαετία του 1980 ορισμένα μέλη της νεολαίας της [[Νέα Δημοκρατία|ΝΔ]] χρησιμοποιούσαν το σύνθημα ''«Ζήτωσαν οι Χίτες και οι ταγματασφαλίτες, ζήτω η ΟΝΝΕΔ και οι ΔΑΠίτες»''. Το φαινόμενο αυτό, κατά τον ιστορικό Ιάσονα Χανδρινό, είναι ενδεικτικό της εξέλιξης της ακροδεξιάς στην Ελλάδα.{{sfn|Χανδρινός|2013|loc=Ενότητα «Χιτισμός και ακροδεξιά σκέψη στην εμφυλιακή Ελλάδα»}} Παρόμοια συνθήματα έχουν χρησιμοποιηθεί σε δημόσιες εκδηλώσεις και από μέλη της [[Χρυσή Αυγή|Χρυσής Αυγής]],{{Sfn|Μπασκόζος|2012|Φύλλο=1}} ενώ το 2010 ο τότε «υπαρχηγός» της ΧΑ, [[Ηλίας Κασιδιάρης]], είχε γράψει μια συλλογή διηγημάτων με τον τίτλο ''Τομέας Χ'', που αναφερόταν στην οργάνωση Χ, και όπου παραλληλιζόταν η δράση των χρυσαυγιτών στο κέντρο της Αθήνας με τη δράση των Χιτών στο Θησείο.{{Sfn|Ψαρράς|2012|p=299–300}}
 
Σύμφωνα με τον ιστορικό Ιάσονα Χανδρινό, η δράση της Χ περιλάμβανε παρακολουθήσεις στρατιωτικών εγκαταστάσεων και λοιπών υποδομών, καθώς και συνεργασία με αντιστασιακές κατασκοπευτικές οργανώσεις<ref>{{Cite web|url=https://www.militaire.gr/h-elliniki-koy-kloyx-klan-i-organosi-ch-stin-katochi-kai-ton-emfylio/|title=H ελληνική Κου-Κλουξ-Κλαν: Η οργάνωση Χ στην Κατοχή και τον Εμφύλιο|last=Χανδρινός|first=Ιάσονας|ημερομηνία=22 Απριλίου 2018|website=militaire.gr|publisher=Militaire|archiveurl=|archivedate=|accessdate=7 Δεκεμβρίου 2019}}</ref>.
== Δείτε επίσης ==
* Το καλοκαίρι του 1942 συνεργάστηκε με τον [[Γεώργιος Ιβάνοφ|Γεώργιο Ιβάνοφ]] για την ανατίναξη των καυσίμων στο αεροδρόμιο του Τατοϊου<ref>https://stratistoria.wordpress.com/tag/%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AD%CF%82-%CE%BF%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CF%8E%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82/</ref>.
* Μία από τις ενέργειες για την εξύψωση του ηθικού των Ελλήνων από την συγκεκριμένη οργάνωση ήταν το πρωινό της 25ης Μαρτίου 1943, όταν μέλη της οργάνωσης συγκεντρώθηκαν έξω από τα Παλαιά Ανάκτορα και ο ανάπηρος πολέμου ανθυπολοχαγός Χρήστος Ευθυμάκης κατέθεσε στεφάνι στο [[μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη]] μπροστά στα έκπληκτα μάτια των Γερμανών και Ιταλών κατακτητών.<ref>Τρία χρόνια τρεις αιώνες, Σχης Όμηρος Παπαδόπουλος, Νέα θέσης</ref><ref name=":2" /> Η φωτογραφία του κατατεθειμένου στεφανιού στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Χιτών, στο φύλλο της 27ης Οκτωβρίου 1947 και υπάρχει στο σχετικό με την Οργάνωση Χ βιβλίο του Σπυρίδωνος Παπαγεωργίου, μετέπειτα στενού συνεργάτη του Γρίβα Διγενή και μέλους της ΕΟΚΑ<ref>{{Cite book|title=Ο Γρίβας και η "Χ" - Το Χαμένο Αρχείο|first=Σπυρίδων|last=Παπαγεωργίου|publisher=Νέα Θέσις|isbn=|year=2004|location=Αθήνα|page=83|quote=}}</ref> . Το στεφάνι είχε δύο λευκά ξύλα στο κέντρο, στερεωμένα σε σχήμα Χ και αυτή ήταν η πρώτη υπογεγραμμένη από την οργάνωση δημόσια εκδήλωσή της. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ευγενία Λύτρα, εγγονή του ζωγράφου [[Νικηφόρος Λύτρας|Νικηφόρου Λύτρα]] και μέλος της "Χ", δολοφονήθηκε κατά τα Δεκεμβριανά, όταν οπλίτες του ΕΛΑΣ ερευνώντας την οικία της, βρήκαν φωτογραφία του στεφανιού<ref name=":2" />.
*Στα τέλη Νοεμβρίου του 1943, συνεργείο της Χ που πραγματοποιούσε αναγραφή συνθημάτων στην περιοχή των Εξαρχείων ενεπλάκη σε ανταλλαγή πυροβολισμών με γερμανική περίπολο με αποτέλεσμα να τραυματιστεί σοβαρά ένα μέλος της οργάνωσης<ref>{{Cite book|title=Εθνικιστική «αντίδραση» και Τάγματα Ασφαλείας. Εμφύλιος και αντικατοχικός πόλεμος 1943-1944|first=Γιάννης|last=Πριόβολος|publisher=εκδόσεις Πατάκη|isbn=|year=2018|location=Αθήνα|page=321}}</ref>.
 
* Στις 10 Γενάρη 1944 ευέλπιδες της Χ, μπαίνουν στο Πολυτεχνείο και συλλαμβάνουν μέλη του Ταμείου Άπορων Φοιτητών (που ελεγχόταν από φοιτητές της [[Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων | ΕΠΟΝ]]) τα οποία και παραδίδουν στις Γερμανικές κατοχικές δυνάμεις<ref>[http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/26852#page/436/mode/2up Λυγούρα,Αναστασία (2010, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών), Πανεπιστημιακά ιδρύματα και φοιτητική δράση κατά τα έτη 1940-1944]</ref>.
* [[Γεώργιος Γρίβας]]
* [[Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών|ΕΟΚΑ]]
* [[ΕΟΚΑ Β΄|ΕΟΚΑ Β']]
* [[Λευκή τρομοκρατία (Ελλάδα)|Λευκή Τρομοκρατία]]
 
* Στις 25 Μαρτίου 1944 ο τομεάρχης της Χ Αμπελοκήπων Κωνσταντίνος Μανωλάκος αντιλήφθηκε συνεργείο συνθημάτων της ΕΠΟΝ δίπλα από το σπίτι του, πριν προλάβει να αντιδράσει πυροβολήθηκε από τους ΕΠΟΝίτες. Για αυτή τη πράξη οι Γερμανοί σε αντίποινα εκτέλεσαν 5 φυλακισμένους καθώς παράλληλα ήταν λοχαγός των ταγμάτων ασφαλείας<ref>Το τιμωρό χέρι του λαού Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη πρωτεύουσα 1942-1944 Συγγραφέας: Ιάσονας Χανδρινός σελ 197</ref>.
==Παραπομπές==
<references />
 
Το Κατοχικό Υπουργείο Εθνικής Αμύνης κάλεσε τον Αρχηγόν της Οργανώσεως Χ, Αντ/ρχην Γ. Γρίβα να παρουσιασθεί και να αναλάβει υπηρεσία στα τάγματα ασφαλείας (αριθ. Δ/γής ΕΠ 18888/9-5-44). Ο ίδιος και πολλοί άλλοι αξιωματικοί δεν παρουσιάστηκαν και τότε ελήφθησαν εναντίον τους σειρά πιεστικών μέτρων, όπως:
* Η κατοχική κυβέρνηση [[Ιωάννης Ράλλης|Ράλλη]] διέταξε την σύλληψη του Γ. Γρίβα δια της υπ΄αριθμ. 18525/10-06-44 Υπ. Εθνικής Άμυνας, χωρίς να καταφέρει να τον συλλάβει.
* Ενώ με την υπ΄αριθ. 18253/28-7-44 διέκοψε τις χρηματικές αποδοχές του από την στρατιωτική σταδιοδρομία κατά το παρελθόν.<ref>Απομνημονεύματα Γ. Γρίβα,1955-59, Εκδόσεις Πελασγός</ref>
O ίδιος ο Γρίβας περιγράφει στην εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ (27/09/1971) προσπάθεια των ταγμάτων ασφαλείας να τον συλλάβουν, κατά την νύκτα της 12ης - 13ης Ιουνίου 1944 από την οποία διέφυγε εκ της οικίας του από στέγη σε στέγη.
 
* Στις 25 Σεπτέμβη 1944 μια συμπλοκή του ΕΛΑΣ με τη Χ στον Κεραμεικό εξελίχθηκε σε λουτρό αίματος όταν επενέβησαν Γερμανοί με πυρά όλμων από το Φιλοπάππου. Οι Γερμανοί είχαν έναν νεκρό και 2 τραυματίες και ξέσπασαν στους αμάχους της γειτονιάς.<ref>Το τιμωρό χέρι του λαού Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη πρωτεύουσα 1942-1944 Συγγραφέας: Ιάσονας Χανδρινός σελ 252</ref>
==Πηγές ==
===Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία===
{{refbegin|2}}
* {{cite book
|editor-last = Αλεξόπουλος
|editor-first = Αναστάσιος
|year = 1977
|title = Μητρώον Γερουσιαστών και Βουλευτών
|location = Αθήνα
|publisher =Βουλή των Ελλήνων
|url = https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/f3c70a23-7696-49db-9148-f24dce6a27c8/1929-1974.pdf
|ref = harv}}
 
* Το Σεπτέμβριο 1944 οι Συμμαχικές δυνάμεις οργάνωσαν την αποστολή πολεμικού εξοπλισμού για τον εξοπλισμό της Αστυνομίας Πόλεως και της Χωροφυλακής Αττικής από το Πόρτο Ράφτη για την στιγμή που θα αποχώρούσαν οι Γερμανοί , ο Στρατηγός Σπηλιωτόπουλος Στρατιωτικός Διοκητής Αττικής που μόλις είχε φτάσει με τον [[Ρόναλντ Σκόμπι|Στρατηγό Σκόμπυ]] από το [[Κάϊρο]] με την υπ' αριθμ. 35/08.09.1944 διαταγή, ανέθετε στην οργάνωση Χ την παραλαβή αυτή με αρχηγό της επιχείρησης τον Σχη πυροβολικού Δαγκλή Δημήτριο. Κατά την διάρκεια της παραλαβής έγινε επίθεση από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ χωρίς καταφέρουν να πάρουν τον εξοπλισμό. Οι 100 άντρες της Χ που πήραν μέρος παρασημοφορήθηκαν με διάταγμα την 18η Ιουνίου 1947.<ref>Ιστορία Στρατου(ΔΙΣ Φ913/Ζ/2</ref>
* {{cite book
|last=Κατσούδας
|first=Κώστας
|editor-first1 = Πολυμέρης
|editor-last1 = Βόγλης
|editor-first2 = Ιωάννα
|editor-last2 = Παπαθανασίου
|editor-first3 = Τάσος
|editor-last3 = Σακελλαρόπουλος
|title = Δεκέμβρης 1944: Το παρελθόν και οι χρήσεις του
|chapter= "Η δυναμικωτέρα όλων των εθνικών οργανώσεων": Η οργάνωση Χ στην Κατοχή και τα Δεκεμβριανά
|pages=79-101
|year = 2017
|publisher = Αλεξάνδρεια
|isbn = 978-960-221-731-3
|ref = harv}}
 
* Σύμφωνα με την Εφημερίδα της εποχής [[Το Βήμα]] και το φύλλο της 22ης Ιανουαρίου 1946, έπειτα από μια αλυσίδα γεγονότων στις 16 Ιανουαρίου του 1946, αντάρτες τους ΕΛΑΣ, δολοφονούν σε ενέδρα στο δρόμο Σπάρτης-Κροκέων τον αρχηγό της Οργάνωσης Χ Λακωνίας, δικηγόρο [[Γρηγόριος Κοντοβουνίσιος | Γρηγόριο Κοντοβουνήσιο]] μαζί με τον εξάχρονο γιο του.<ref>Εφημερίδα Ακρόπολις, 17ηςΙανουαρίου 1946, '''Εξ ενέδρας Εαμικοί εδολοφόνησαν τον ηγέτην των Εθνικιστών της Σπάρτης, δύο συνοδούς και το εξαετές τέκνον του''', σελ 1.</ref> Η εντολή για την εκτέλεση δώθηκε απο τον [[Βαγγέλης Ρογκάκος|Βαγγέλη Ρογκάκο]] ως απάντηση στις διώξεις που υφίσταντο τα πρώην μέλη του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ από το επίσημο κράτος και τις παρακρατικές ένοπλες ομάδες.<ref>Ιωάννης Καρακατσιάνης, ''Η μεταβαρκιζιανή πολιτική κατάσταση στο Νότιο-Πελοποννησιακό χώρο'', στο Ιωάννης Καρακατσιάνης (επιμ.), ''Νότια Πελοπόννησος 1935-1950'', Αλφειός, 2009, σελ. 34 - 35.</ref> Για αντίποινα, 1000 περίπου Χίτες με αρχηγό τον [[Ευάγγελος Μαγγανάς|Ευάγγελο Μαγγανά]] εισέβαλαν στην Καλαμάτα και απελευθέρωσαν τους Χίτες και ταγματασφαλίτες από τα κρατητήρια του Α΄ Αστυνομικού τμήματος. Κατέστρεψαν το τυπογραφείο της τοπικής εφημερίδας ''Ελεύθερη Μεσσηνία'' και επιτέθηκαν στην Εισαγγελία Καλαμάτας για να καταστρέψουν τις δικογραφίες συλληφθέντων Χιτών. Επίσης προχώρησαν σε συλλήψεις κομμουνιστών της περιοχής, έπειτα από συμπλοκές μεταξύ Χιτών και ανταρτών. Μετά τις συμπλοκές αποφασίστηκε η επικήρυξη του Ευάγγελου Μαγγανά από την Κυβέρνηση Σοφούλη αφού επιβλήθηκε στρατιωτικός Νόμος στην Λακωνία και Μεσσηνία. <ref>To Βήμα, 90 χρόνια, Γ τόμος, Σελίδα 100-101</ref>Ο απολογισμός της εισβολής των Χιτών στην Καλαμάτα έληξε με 16 φόνους και απαγωγή 150 οµήρων.<ref>Ο Γρίβας και η Χ - Το χαμένο αρχείο της Χ, Σπύρος Παπαγεωργίου, εκδόσεις Νέα Θέσις σελ. 512-525</ref><ref>[https://praxisreview.gr/%CE%B7-%CE%BB%CE%B5%CF%85%CE%BA%CE%AE-%CF%84%CF%81%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B1-%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%AC-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CF%83%CF%85%CE%BC%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B1/ Η Λευκή Τρομοκρατία μετά την συμφωνία της Βάρκιζας, του Τάσου Κωστόπουλου]</ref>
*{{cite thesis
|last = Λυγούρα
|first = Αναστασία
|title = Πανεπιστημιακά ιδρύματα και φοιτητική δράση κατά τα έτη 1940-1944
|url = http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/26852#page/436/mode/2upyear=2010
|publisher = Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
|location = Αθήνα
|year = 2010
|ref = harv}}
 
==Στα Δεκεμβριανά==
* {{cite book
{{Κύριο|Δεκεμβριανά}}
|last = Μαζάουερ
===Μάχη του Θησείου===
|first = Μαρκ
H περιοχή του Θησείου ήταν ελεγχόμενη υπό τους ''Χίτες'' και έλαβε χώρα η ''Μάχη του Θησείου'' στα [[Δεκεμβριανά]] όπου συμμετείχε, με πολλές απώλειες, στο πλευρό του κυβερνητικού μετώπου.
|authorlink = Μαρκ Μαζάουερ
{{μάχη
|title = Στην Ελλάδα του Χίτλερ
| μάχη = Μάχη του Θησείου
|publisher = Αλεξάνδρεια
| μέρος του = Μέρος των [[Δεκεμβριανά|Δεκεμβριανών]]
|location = Αθήνα
| εικόνα =
|year = 1995
| λεζάντα =
|isbn = 978-960-221-096-3
| χρονολογία = 4 Δεκεμβρίου 1944
|ref = harv}}
| τόπος = [[Θησείο]]
| έκβαση = Νίκη για τον ΕΛΑΣ, κατάληψη του Θησείου. Εμπλοκή Βρετανών.
| μαχόμενος1 = [[Αρχείο:Flag of Greece (1822-1978).svg|border|22px]] [[ΕΛΑΣ]]
| μαχόμενος2 = [[Αρχείο:Flag of Grivas Organization X updated.svg|border|22px]] Οργάνωση Χ
* [[Αρχείο:Flag of the United Kingdom.svg|border|22px]] Βρετανικά οχήματα μάχης
| αρχηγός1 = [[Αρχείο:Flag of Greece (1822-1978).svg|border|22px]] Καπετάνιος Ορέστης Μακρής<br>
[[Αρχείο:Flag of Greece (1822-1978).svg|border|22px]] Ταγματάρχης Γιάννης Κιλισμανής <br>
[[Αρχείο:Flag of Greece (1822-1978).svg|border|22px]] Ταγματάρχης Γιώργος Προβελέγγιος<ref>Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας Άνεμος λευτεριάς στις ανατολικές και νότιες συνοικίες 1941-1945, Ορέστης Μακρής, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή 1985 σελ 196-198</ref>
| αρχηγός2 = [[Αρχείο:Flag of Grivas Organization X updated.svg|border|22px]] [[Γεώργιος Γρίβας]]
| σθένος1 = περίπου 400 μαχητές
| σθένος2 =
| απώλειες1 = 17 νεκροί και 25 τραυματίες (εκτίμηση ΕΛΑΣ)<ref name=Dekemvriana>Π. Βόγλης, Ι. Παπαθανασίου, Τ. Σακελλαρόπουλος, Μ. Χαραλαμπίδης (επιμέλεια), ''Δεκέμβρης 1944. Το παρελθόν και οι χρήσεις του'', εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2017, σελ. 96.</ref>
| απώλειες2 = 24 νεκροί και 18 τραυματίες (εκτίμηση Χ)<ref name=Dekemvriana/>
|πλευρά1=|πλευρά2=|έναρξη=|τερματισμός=}}
 
Το πρωί της 3ης Δεκεμβρίου ο Γρίβας βρισκόταν στην Στρατιωτική Διοίκηση Αθηνών όπου συναντήθηκε με τον Υφυπουργό των Στρατιωτικών Λεωνίδα Σπαή, ο [[Λεωνίδας Σπαής]] ζήτησε από τον Γρίβα, αριθμό αξιωματικών της Χ να αναλάβουν υπηρεσία στα τάγματα εθνοφυλακής, ενώ ανακοινώθηκε στον Γρίβα ότι θα επέλθει σύγκρουση με τον [[Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός|ΕΛΑΣ]]. Αμέσως μετά ο [[Γεώργιος Γρίβας|Γρίβας]] έφτασε με αυτοκίνητο στην [[Ακρόπολη]] όπου έπεφταν ήδη οι πρώτοι πυροβολισμοί.
* {{cite journal
|last = Μπασκόζος
|first = Γιάννης
|title = Ο Μελιγαλάς και ο μύθος του
|journal = [[Το Βήμα]]
|url = https://www.tovima.gr/2012/09/23/politics/o-meligalas-kai-o-mythos-toy/
|issue = 23 Σεπτεμβρίου
|year = 2012
|ref = harv}}
 
Τα ξημερώματα της 4ης Δεκεμβρίου ο ΕΛΑΣ ενισχύθηκε από εφεδρικές δυνάμεις επιτίθεται στο Θησείο και στα αστυνομικά τμήματα της Αθήνας. Η 2η Ταξιαρχία του ΕΛΑΣ Αθηνών ενέργησε επίθεση με 1.200 άνδρες. Στόχοι είναι τα αστυνομικά τμήματα των Αθηνών και το αρχηγείο της οργάνωσης Χ στο [[Θησείο]]. Ο αντικειμενικός σκοπός της Χ ήταν να προασπίσει την περιοχή του Μακρυγιάννη από την πλευρά του Θησείου. Την επίθεση κατά του στρατηγείου της ανέλαβε το 4ο Σύνταγμα της 2ης Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ με δύναμη 400 ανδρών.<ref>Τα φοβερά ντοκουμέντα(Δεκέμβριος 1944-το ανεξήγητο λάθος) Σόλων Γρηγοριάδης</ref>
* {{cite book
|last = Νικολακόπουλος
|first = Ηλίας
|authorlink = Ηλίας Νικολακόπουλος
|title = Η καχεκτική δημοκρατία. Κόμματα και εκλογές, 1946-1967
|year=2016
|origyear = 2001
|location = Αθήνα
|publisher = Πατάκης
|isbn = 978-960-16-0226-4
|ref=harv}}
 
Δύναμη 100 περίπου Χιτών μετά από επίθεση την 3η Δεκεμβρίου, στον λόφο του Φιλοπάππου αναγκάστηκαν να συμπτυχθούν γύρω από τα κτίρια της οργάνωσης κοντά στην οδό Νηλέως.<ref>Ο Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, μελέτες για την πόλωση, Ντέϊβιντ Κλόουζ, σελ 70-80</ref> Μέχρι τις 4 το απόγευμα, οι θέσεις των Χιτών καταλήφθηκαν από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Πρώτα έπεσε το φυλάκιο της οδού Αιγινήτου, μετά από αυτό, οι επιθέσεις του ΕΛΑΣ στράφηκαν προς το Αστεροσκοπείο καταλαμβάνοντας το λόφο της [[Πνύκα]]ς. Δυο ακόμα φυλάκια υπήρχαν στην Αποστόλου Παύλου που δέχτηκαν επίθεση αμέσως μετά το [[Αστεροσκοπείο]] και μερικά είχαν εγκαταστήσει προς την γέφυρα του Πουλόπουλου.
* {{cite book
|last1=Παπαγεωργίου
|first1=Σπύρος
|year=2004
|title=Ο Γρίβας και η «Χ», Το χαμένο αρχείο
|location=Αθήνα
|publisher=Νέα Θέσις
|isbn=960-7076-41-9
|ref=harv}}
 
Η τακτική του ΕΛΑΣ ξεκίνησε με επίθεση αντιπερισπασμού (λόχος Κουκακίου-Πλάκας στις 04:30 το πρωί) από τον λόφο Φιλοπάππου σε αραιή διάταξη καθώς οι κύριες δυνάμεις του ΕΛΑΣ (λόχοι Νέας Σμύρνης, Νέων Σφαγείων, Καλλιθέας στις 6:00 το πρωί) εξαπέλυσαν κύρια επίθεση από την κατεύθυνση των Πετραλώνων, ενώ το τελικό χτύπημα δόθηκε από το τάγμα Πετραλώνων (στις 09:00 το πρωί) από την γέφυρα «Πουλοπούλου»<ref>ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ 1944, Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ ΜΕΝΕΛΑΟΣ, εκδόσεις Αλεξάνδρειας 2014 σελ 88</ref>.
* {{cite book
|last = Παπαπολυβίου
|first = Πέτρος
|chapter = Αρχειακά κατάλοιπα του «Εθνικού Αγροτικού Κόµµατος Χιτών» Νοµού Θεσσαλονίκης (1948-1954). Μια πρώτη παρουσίαση
|editor-last1 = Δαλαβούκης
|editor-first1 = Β.
| editor-last2 = Πασχαλούδη
|editor-first2 = Ε.
| editor-last3 = Σκουλίδας
|editor-first3 = Η.
| editor-last4 = Τσέκου
|editor-first4= Κ.
|title = Αφηγήσεις για την δεκαετία του 1940
|publisher = Επίκεντρο
|location= Θεσσαλονίκη
|year = 2012
|url = https://eclass.duth.gr/modules/document/index.php?course=KOM03271&download=/5ce435ccrmoZ.pdf
|isbn = 978-960-458-289-1
|ref = harv}}
 
Από την στιγμή που είχε πέσει το Αστεροσκοπείο οι Χίτες προσπαθούσαν να οπισθοχωρήσουν και να διαφύγουν. Οι περισσότεροι χίτες υποχώρησαν προς το Θ' Αστυνομικό τμήμα, ενώ οι υπόλοιποι μαζί με τον αρχηγό τους, Γρίβα αφοπλίστηκαν και φυγαδεύτηκαν από τους Βρετανούς με τη συνοδεία τριών αρμάτων μάχης [[M4 Sherman|(Σέρμαν)]] στα Παλαιά Ανάκτορα.<ref>{{Cite book|title=Η μάχη των Αθηνών|first=Γεωργίου Χ.|last=Κατσιμήτρου|isbn=|year=1970|location=Αθήναι|page=35}}</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=WDDIuPJbteA Μηχανή του Χρόνου, μάχη του Θησείου]</ref><ref>Εφημερίδα Πατρίς της Λευκωσίας, 25/10/1971, Γ Γρίβα,</ref> Τα επιτιθέμενα τάγματα του ΕΛΑΣ σταμάτησαν, καθώς δεν είχαν εντολές εμπλοκής με τις βρετανικές δυνάμεις<ref>Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας Άνεμος λευτεριάς στις ανατολικές και νότιες συνοικίες 1941-1945, Ορέστης Μακρής, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή 1985 σελ 198</ref>.
*{{Cite book|title=Εθνικιστική "αντίδραση" και Τάγματα Ασφαλείας: Εμφύλιος και αντικατοχικός πόλεμος 1943-1944|first=Γιάννης|last=Πριόβολος|publisher=Πατάκης|isbn=978-960-16-7561-9|year=2018|location=Αθήνα|ref=harv}}
Οι απόψεις για τους νεκρούς και αιχμαλώτους της Χ διίστανται: ο [[Σόλων Γρηγοριάδης]] αναφέρει 100 νεκρούς και 40 τραυματίες, ενώ οι Χίτες δέχονται ότι η δύναμη τους, στο Θησείο ήταν 80 άντρες. Σύμφωνα με βιβλίο συγγενή μελών της Χ, οι απώλειες της οργάνωσης στο Θησείο ανήλθαν στους 28 νεκρούς<ref>Φάνης Α. Χαμόδρακας, ''Από την Εθνική Αντίσταση στον «Κόκκινο Δεκέμβρη». Ο ρόλος της οργανώσεως «Χ» και ο Γρίβας'', εκδόσεις Πελασγός, Αθήναι 2016, σελ. 131.</ref>.
 
Οι νεκροί του ΕΛΑΣ ήταν 20 άνδρες και 70 τραυματίες αποτέλεσμα του εξαιρετικά βαρύ οπλισμού των αντρών της Χ, στοιχείο που προβλημάτισε το επιτελείο του Α' Σώματος στρατού του ΕΛΑΣ, όπως και η άμεση επέμβαση των Βρετανών μόλις έγινε ορατή η καταστροφή της Χ<ref>Δεκέμβρης '44, Οι μάχες στις γειτονιές της Αθήνας, Ε Ιστορικά, Η μάχη της Αθήνας, Στρατιωτικές Επιχειρήσεις από 4 Δεκεμβρίου 1944 ως 6 Ιανουαρίου 1945, Γεώργιος Μαργαρίτης, σελ 20</ref>. Παρ' όλες, όμως τις απώλειες ο ΕΛΑΣ κατάφερε να αποσπάσει από τους χίτες σημαντικό τμήμα του οπλισμού του, που αργότερα αξιοποιήθηκε για τη συνέχεια του αγώνα του. Μετά την αποχώρηση των χιτών από το Θησείο αλλά και κατά τη διάρκεια των επόμενων ημερών οι άνδρες του ΕΛΑΣ προχώρησαν στις εκτελέσεις μελών και υποστηρικτών της Χ αλλά και συγγενών τους<ref name=Dekemvriana/>. Παράλληλα, μερίδα ανταρτών προχώρησε στη σκύλευση των σορών νεκρών χιτών<ref>{{cite web|last=Χανδρινός|first=Ιάσονας|title=Μια ελληνική Κου-Κλουξ-Κλαν. Η Οργάνωση Χ στην Κατοχή και τον Εμφύλιο|website=academia.edu|url=http://www.academia.edu/29180342/%CE%9C%CE%B9%CE%B1_%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%9A%CE%BF%CF%85-%CE%9A%CE%BB%CE%BF%CF%85%CE%BE-%CE%9A%CE%BB%CE%B1%CE%BD._%CE%97_%CE%9F%CF%81%CE%B3%CE%AC%CE%BD%CF%89%CF%83%CE%B7_%CE%A7_%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%87%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%95%CE%BC%CF%86%CF%8D%CE%BB%CE%B9%CE%BF._%CE%A0%CE%B5%CF%81._%CE%9F%CF%85%CF%84%CE%BF%CF%80%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CF%87._102_%CE%9C%CE%AC%CE%B9%CE%BF%CF%82_2013_|accessdate=13-11-2017|format=doc|page=7}} Δημοσιεύθηκε στο περ. ''Ουτοπία'' '''102''' (Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2013), σσ. 113 κ.εξ.</ref>.
* {{cite book
|last = Ρίχτερ
|first=Χάιντς
|authorlink = Χάιντς Ρίχτερ
|title = Δύο επαναστάσεις και αντεπαναστάσεις στην Ελλάδα
|volume = A΄
|year = 2011
|origyear = 1975
|location = Αθήνα
|publisher = Εξάντας
|ref = harv
|isbn=978-000-256-133-4}}
 
===Μάχες της Οδού Σόλωνος===
* {{Cite book
Η δεύτερη γραμμή άμυνας των Χιτών βρισκόταν κατά μήκος της οδού Σόλωνος, στην οποία είχαν τοποθετηθεί φυλάκια της οργάνωσης στα σημεία της Σόλωνος 142 (στο τέλος της οδού), Σόλωνος 92 και Χαριλάου Τρικούπη ήταν το δεύτερο. Το τρίτο απέναντι από τη Νομική, ένα υπήρχε στην πλατεία Λυκαβηττού, ένα στην Κανάρη, ένα μαζί με τους χωροφύλακες στα παλαιά ανάκτορα, ένα στο Ζάππειο και ένα στο Θησείο.<ref>[http://www.dimokratianews.gr/content/12007/%C2%AB%CE%B7-%CE%BC%CE%B1%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CF%82-%CE%AE%CF%84%CE%B1%CE%BD-%CE%B7-%CE%B5%CF%81%CF%89%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B9%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CF%8D-%CF%86%CF%81%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%AC%CF%81%CF%87%CE%BF%CF%85-%CF%84%CE%BF-1943%C2%BB Η Μαρία Κάλλας ήταν η ερωμένη του Ιταλού φρουράρχου το 1943]</ref>
|last = Φλάισερ
Η επίθεση εναντίον του φυλακίου της Χ στο οποίο έδρευαν 30-40 Χίτες, της οδού Σόλωνος 142, άρχισε στις 4 Δεκεμβρίου εώς την 8η του μηνός, έπειτα από αλλεπάλληλες επιθέσεις του ΕΛΑΣ και με πολλούς τραυματίες από την πλευρά της Χ, διατάσονται μέσω τηλεφώνου να εγκαταλείψουν το κτίριο. Η διαφυγή έγινε ''ταράτσα ταράτσα'' ενώ οι τραυματίες επιβιβάστηκαν σε αγγλικά άρματα. Ο Νίκος Φαρμάκης μέλος της Χ, μετά της διαφυγή του από το οίκημα της Σόλωνος 142, αναφέρει ότι ''ανακρίθηκε'' στο φρουραρχείο Αθηνών από τους Άγγλους και ερωτήθηκε αν θα ήθελε να βοηθήσει τους Άγγλους στις εκκαθαρίσεις της Αθήνας, μετά την αποδοχή, του δόθηκε στολή Βρετανού αλεξιπτωτιστή και στρατολογήθηκε στην 5th Batalion of the 2nd Paratroop Brigade εώς την 5η Ιανουαρίου 1945.<ref>Ο Γρίβας και η Χ - Το χαμένο αρχείο της Χ, Σπύρος Παπαγεωργίου, εκδόσεις Νέα Θέσις σελ 453-470</ref>
|first = Χάγκεν
Οι περισσότεροι Χίτες εντάχθηκαν αμέσως μετά τη μάχη του Θησείου, στο 143ο Τάγμα Εθνοφυλακής με δ/κτη του Ταγματάρχη Θεμιστοκλή Μπαμπίλη.
|authorlink = Χάγκεν Φλάισερ
|title = Στέμμα και σβάστικα. Η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης, 1941-1944
|volume = Β
|publisher = Παπαζήση
|year = 1995
|location = Αθήνα
|isbn = 960-02-1079-9
|ref = harv}}
 
Λίγο μετά τη διάλυση της οργάνωσης ο αρχηγός της αντισυνταγματάρχης [[Γεώργιος Γρίβας - Διγενής|Γρίβας]] αποστρατεύτηκε το [[1945]] για να ασχοληθεί με τον απελευθερωτικό - ενωτικό αγώνα της [[Κύπρος|Κύπρου]]. Με το τέλος των Δεκεμβριανών και την ήττα του [[Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο|ΕΑΜ]]–[[Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός|ΕΛΑΣ]], πολλοί πολίτες της υπαίθρου και ιδιαίτερα της [[Πελοπόννησος|Πελοποννήσου]], διωχθέντες από το ΕΑΜ, εντάχθηκαν στην Οργάνωση Χ για να συγκροτήσουν ομάδες προκειμένου να εκδικηθούν το ΕΑΜ. Για τα γεγονότα αυτά επικράτησε ο όρος [[Λευκή τρομοκρατία]].
* {{cite journal
|last = Χανδρινός
|first = Ιάσονας
|journal = Ουτοπία
|title = Μια ελληνική Κου-Κλουξ-Κλαν. Η Οργάνωση Χ στην Κατοχή και τον Εμφύλιο
|volume = 102
|work=academia.edu
|url=http://www.academia.edu/29180342/%CE%9C%CE%B9%CE%B1_%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%9A%CE%BF%CF%85-%CE%9A%CE%BB%CE%BF%CF%85%CE%BE-%CE%9A%CE%BB%CE%B1%CE%BD._%CE%97_%CE%9F%CF%81%CE%B3%CE%AC%CE%BD%CF%89%CF%83%CE%B7_%CE%A7_%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%87%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%95%CE%BC%CF%86%CF%8D%CE%BB%CE%B9%CE%BF._%CE%A0%CE%B5%CF%81._%CE%9F%CF%85%CF%84%CE%BF%CF%80%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CF%87._102_%CE%9C%CE%AC%CE%B9%CE%BF%CF%82_2013_
|accessdate = 13-11-2017
|format = doc, αναρτημένο στο ''academia.edu'', χωρίς σελιδαρίθμηση
|year = 2013
|ref = harv}}
 
Οι νεκροί πολίτες της Οργάνωσης Χ αγγίζουν τους 538, οι περισσότεροι έπεσαν κατά την διάρκεια της Μάχης του Θησείου και άλλοι εκτελέστηκαν από την ΟΠΛΑ, ενώ οι στρατιωτικοί αγγίζουν τους 201.<ref>Θησείο Ιούνιος 1941 Δεκέμβριος 1944, Φ.Χαμόδρακας, Πίνακας ονομάτων, σελ. 165</ref>
* {{cite thesis
|last = Χαραλαμπίδης
|first = Μενέλαος
|year = 2011
|title = Η εμπειρία της κατοχής και της αντίστασης στην Αθήνα. Το εαμικό αντιστασιακό κίνημα στις ανατολικές συνοικίες της Αθήνας: Καισαριανή, Βύρωνας, Παγκράτι, Γούβα, Υμηττός
|location = Αθήνα
|publisher = Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
|url = http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/33069#page/348/mode/2up
|ref = harv}}
 
== Σχέσεις Χ με δοσιλογικές Κυβερνήσεις, Τάγματα Ασφαλείας και δυνάμεις Κατοχής ==
* {{cite book
Η Χ κατηγορήθηκε<ref>[http://www.kathimerini.gr/287872/article/epikairothta/ellada/my8os-kai-alh8eia-gia-ton-griva-digenh Μύθος και αλήθεια για τον Γρίβα «Διγενή» Εφημερίδα Καθημερινή ]</ref> ότι είχε στενές σχέσεις από το 1943 με την κατοχική κυβέρνηση. Η Χ [[Υπόθεση Ντοτ Στοτ|υπέγραψε πρωτόκολλο συνεργασίας επτά "εθνικών οργανώσεων"]] (Οργάνωση Χ, ΡΑΝ, Εθνική Δράση, [[ΕΔΕΣ|ΕΔΕΣ Αθήνας]], ΕΔΕΜ, ΕΚΟ, Τρίαινα) με παρόντες, τον Άγγλο σύνδεσμο Ντον Στοτ και τον Δ. Σειραγάκη, εκπρόσωπο της Υπηρεσίας Πληροφοριών του Υπουργείου Άμυνας της κατοχικής δοσιλογικής κυβέρνησης στα πλαίσια του Πανελλήνιου Απελευθερωτικού Συνασπισμού (ΠΑΣ) υπό τις διαταγές του Συμμαχικού στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Παρόλο που ο Ντον Στοτ δεν είχε καμία εξουσιοδότηση για μια τέτοια ενέργεια η συνεργασία επήλθε κάτω από δική του πρωτοβουλία. Πλέον, όποτε τα μπλόκα των [[Τάγματα Ασφαλείας|Ταγμάτων Ασφαλείας]] συνελάμβαναν ενόπλους των οργανώσεων αυτών, τους άφηναν ελεύθερους επιστρέφοντας τον οπλισμό τους<ref>Στο ίδιο,σελ.55</ref>. Εξάλλου, πολλοί εύζωνοι των Ταγμάτων Ασφαλείας ήταν ταυτόχρονα και μέλη της Χ<ref>Στο ίδιο, σελ.54</ref>, ενώ υπήρχε συνεργασία με την Ειδική Ασφάλεια, η οποία προμήθευε τα μέλη της Χ με πλαστές υπηρεσιακές ταυτότητες ώστε να μην συλλαμβάνονται από τις γερμανικές δυνάμεις. Οι σχέσεις ανάμεσα στη Χ και την Ειδική Ασφάλεια έγιναν γνωστές στους Γερμανούς κατά τα τέλη Απριλίου του 1944, χωρίς ωστόσο να ληφθεί κάποιο μέτρο<ref>Πριόβολος (2018). σελ. 325.</ref>.
|last = Χαραλαμπίδης
|first = Μενέλαος
|year = 2014
|title = Δεκεμβριανά 1944. Η μάχη της Αθήνας
|location = Αθήνα
|publisher = Αλεξάνδρεια
|isbn = 978-960-221-640-8
|ref = harv}}
 
Παράλληλα το 1943 ο Γρίβας είχε εκφράσει την επιθυμία για να συνάψει συμφωνία με την Βέρμαχτ και να συνεργαστεί με τις αρχές κατοχής, τονίζοντας την αγγλοφοβία του και τις αντικομμουνιστικές του πεποιθήσεις, αλλά όπως σημείωσε ο Γερμανός αρχαιολόγος Ρ. Χάμπε, στέλεχος του Γερμανικού Β΄ γραφείου, «οι ηλίθιοι της γερμανικής ηγεσίας τον πληροφόρησαν ότι δεν διαπραγματεύονταν με ''αρχηγό συμμορίας'' και πολύ περισσότερο αφού ο συνταγματάρχης εθεωρείτο εντελώς ''ασήμαντος''.<ref>Xάνγκεν Φλάισερ, Η Ελλάδα στη Δεκαετία 1940-1950, σ. 92</ref>. Σύμφωνα πάλι με τον [[Χάγκεν Φλάισερ | Χάγκεν Φλάισερ]], ο Γρίβας έπαιρνε γερμανικά όπλα για το δικό του πόλεμο κατά του EΛAΣ, πιθανώς, όχι απευθείας από τους αποχωρούντες Γερμανούς, αλλά έμμεσα, από τις τοπικές δωσιλογικές ''αρχές'' (Tάγματα Aσφαλείας, Xωροφυλακή, Eιδική Aσφάλεια), με τις οποίες η οργάνωση είχε στενότατες σχέσεις. Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι το Γερμανικό 4/1/Β δεν συνεργάζονταν αλλά παρακολουθούσε τις οργανώσεις (Χ, ΡΑΝ, ΠΕΑΝ, Τρίαινα, ΙΤ, ΕΔ, ΕΤ).<ref>''Ιστορία της Κατοχής'', Δ.Κουκούνας, εκδόσεις Λιβάνη, σελ. 410</ref><ref>Χάγκεν Φλάισερ, ''Στέμμα και σβάστικα, η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης, 1941-1944'', Αθήνα 2009, Το Βήμα βιβλιοθήκη, τ. Β, σ. 30</ref>
* {{cite book
|last = Χονδροματίδης
|first = Ιάκωβος
|year = 2017
|title = Η μαύρη σκιά στην Ελλάδα: Εθνικοσοσιαλιστικές και φασιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου και της Κατοχής 1923-1945
|location = Αθήνα
|publisher = Γνώμων εκδοτική
|isbn = 978-618-5018-67-2
|ref = harv}}
 
=== Η άποψη της Χ===
* {{cite book
|last = Ψαρράς
|first = Δημήτριος
|year = 2012
|title = Η μαύρη βίβλος της Χρυσής Αυγής: Ντοκουμέντα από την ιστορία και τη δράση μιας ναζιστικής ομάδας
|location = Αθήνα
|publisher = Πόλις
|isbn = 9789604353750
|ref = harv}}
{{refend}}
 
Η αντίθετη άποψη των Χιτών είναι ότι συνασπίσθηκαν οι εθνικές οργανώσεις υπό του Αγγλικού Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ) και όχι μετα του κατακτητού, παρολα αυτά το σχέδιο συνασπισμού δεν βρήκε ευρύτερη απήχηση λόγω των αντίδρασης του ΕΑΜ στο Κάϊρο.
===Ξενόγλωσση βιβλιογραφία===
* Τον Άυγουστο 1941 απεστάλει αξιωματικός της Χ στο Κάϊρο, ώστε να τους παράσχουν εξοπλισμό.
{{refbegin|2}}
* Τον Άυγουστο 1942 ο Ταγματάρχης [[Ιωάννης Τσιγάντες|Τσιγάντες]] ήρθε σε επαφή με την οργάνωση, αλλά ο θάνατος του δεν επέτρεψε την συνέχεια σε ουσιώδης εξελίξεις.
* {{en}} {{cite book|last=Alecou|first=Alexios|title=Communism and Nationalism in Postwar Cyprus, 1945-1955: Politics and Ideologies Under British Rule|page=|url=https://books.google.com/books?id=GeV6DAAAQBAJ&pg=PA80|year=2016|publisher=Palgrave Macmillan|location=Λονδίνο|isbn=978-3-319-29208-3|doi=10.1007/978-3-319-29209-0|quote=|ref=harv}}
* Τον Άυγουστο 1943 η οργάνωση ζητά από το ΣΜΑ να διατεθουν τα μέσα για την δημιουργία ομάδας στην περιοχή Ελικώνας - Κιθαιρώνας.
* Οι οργανώσεις (Οργάνωση Χ, [[Ρ.Α.Ν.|ΡΑΝ]], Εθνική Δράση, [[ΕΔΕΣ]], ΕΔΕΜ, ΕΚΟ, Τρίαινα) επροσπάθησαν να συμπλεύσουν, αλλά η Ελληνική κυβέρνηση του Καϊρου ήτο παντελώς αδιάφορη περί τούτων εξελίξεων <ref>το ίδιο σελ. 42</ref>.
* Ακόμη μία ενέργεια έγινε το 1944 με την συγκρότηση του Πανελλήνιου Απελευθερωτικού Συνασπισμού(ΠΑΣ) με ομάδες εθνικής αντιστάσεως, καταργώντας τον ένα μήνα αργότερα λόγω οικονομικών δυσχερειών<ref>το ίδιο σελ. 43</ref>.
* Η Χ αναγνωρίστηκε επίσημα ως ''Εθνική Οργάνωσις Εσωτερικής Αντιστάσεως'' με βασιλικό διάταγμα της [[10 Μαρτίου|10<sup>ης</sup> Μαρτίου]] [[1950]],<ref>Όμηρος Παπαδόπουλος, ''Οργάνωσις Χ: Τρία Χρόνια Τρεις Αιώνες'', Νέα Θέσις, Αθήνα (2000) σελ. 166</ref> το οποίο δημοσιεύθηκε στο Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως Α 83 την 18<sup>η</sup> του ίδιου μήνα.
 
== Εθνικό Κόμμα Χιτών (Χ) ==
* {{en}} {{cite book|last=Hondros|first=John Louis|title=Occupation and Resistance: The Greek Agony, 1941-44|page=|url=https://books.google.com/books?id=UQJyQgAACAAJ|year=1983|publisher=Pella Publishing Company|location=Englewood Cliffs, [[Νιου Τζέρσεϊ|NJ]]|isbn=978-0-918618-19-1|quote=|ref=harv}}
 
Μετά την Κατοχή ιδρύθηκε το Κόμμα των Χιτών από τον Γεώργιο Γρίβα, με πρόεδρο τον Κωνσταντίνο Ευσταθόπουλο παίρνοντας μέρος στις [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1946|εκλογές του 1946]] με φιλοβασιλική χροιά και σύνθημα (Όλοι για την επάνοδον του Βασιλιά μας), χωρίς να εκλέξει κάποια βουλευτική έδρα στο κοινοβούλιο. Άλλη μία πολιτική προσπάθεια έγινε στις εκλογές του 1950 χωρίς κανένα αποτέλεσμα.
 
==Παραπομπές==
<references />
 
==Πηγές==
* {{de}} {{cite journal
*''Γεώργιος Γρίβας: Ο Διγενής του Έθνους'', Σταύρος Καρκαλέτσης
|last= Woodhouse
|first= C.M.
|authorlink= Κρις Μόνταγκιου Γουντχάους
|title= Zur Geschichte der Resistance in Griechenland
|url= https://www.ifz-muenchen.de/heftarchiv/1958_2_2_woodhouse.pdf
|journal= Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte
|volume= 6
|issue= 2
|month= Απρίλιος
|year= 1958
|pages= σσ. 138-150
|ref=harv|date=|accessdate=|doi=|quote=}}
*{{En}}{{Cite book|title=Cypriot Nationalisms in Context. History,Identity and Politics|first=Alexios|last=Alecou|publisher=Palgrave Macmillan|isbn=978-3-319-97804-8|year=2018|chapter=Imported Nationalism: The Appearance and Evolution of «Χ» Organization in Cyprus|location=|page=|url=https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-319-97804-8_7|quote=|ref=harv|editor-first1=Thekla|editor-first2=Nikos|editor-last1=Kyritsi|editor-last2=Christofis}}{{refend}}
{{Η Ελλάδα στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο}}
 
{{DEFAULTSORT:Χ Οργανωση}}
[[Κατηγορία:ΙστορίαΗ τηςΕλλάδα Ελλάδαςστον κατά τον Β΄Β' Παγκόσμιο Πόλεμο]]
[[Κατηγορία:Ελληνικές παραστρατιωτικές οργανώσεις]]
[[Κατηγορία:Ελληνικές εθνικιστικές οργανώσεις]]
[[Κατηγορία:Έλληνες Βασιλόφρονες]]
[[Κατηγορία:Αντικομμουνιστικές οργανώσεις]]
[[Κατηγορία:Έλληνες συνεργάτες της ναζιστικής Γερμανίας]]